Het vermaak der tover-hekzen van Lap- en Fin-land, met haar tover-trommelen, wind-verkopen, enz.

Hier is by-gevoegt de beschryving van Ys- en Groen-land door Do. Dithmarus Blefkenius

[p. 148]

XXVI. Hooftstuk.
Van de geboorte der Kinderen. Verlangen zeer na Kinderen. Oud gebruik van 't byslapen. Oorsaak der Onvrugtbaarheid. Hoeze weten datze een Jongetjen of Meisjen zullen Baren. De Vrouw wert by de Maan vergeleken. Kraam-leggen, enz:

De Lappen zijn zeer verlangende na Kinderen, nogtans zijnze weinig vrugtbaar, selden meer als een, twe of drie Kinderen krijgende: Het getal gaat nooit boven de agt, welke is de groosten van hare nazaten. Zomtijds zijnze wel zes of zeven jaren by malkander zonder een Kind te hebben.

Daar is nu die gelegentheid niet, welke onder haar wel eertijds wierde in 't werk gestelt, namelijk; dat de Vrouwen hare vreemdelingen mogten naderen, gelijk als Herbestenius verhaalt: Dat zy wanneerze na de Jagt toe gingen, de Koop-luiden en vreemdelingen by haar Vrouw t'Huis lieten; en van de Jagt komende, en haar wel in 'er schik vindende ontrent het geselschap dezer vreemdeling, zo geven zy een vereering aan de Man; maar indien zy haar moeijelijk aanstelde, joegen zy hem weg met schande.

Dog Olaus Magnus versekert daar van het tegendeel, zeggende dat de Vrouwen aldaar

[p. 149]

vrugtbaar zijn; en Tornaeus verhaalt datze in vrugtbaarheid d'andere Vrouwen van 't Noorden niet hoeven te wijken, waar door haar Natie niet minder aan-was en krijgt. Maar hy doet door dit gevoelen blijken, dat hy weinig kennis van de Laplandze saken gehad heeft, en 't is te geloven dat Tornaeus zijn oogmerk op haar oorspronk genomen heeft, onderstellende datze doe ter tijd in een klein getal waren, en haar jegenwoordig ziende in grote menigte aanwassen, by die tijd vergelijkt. 't Is ander seker genoeg (dat zedert de Koning Karel de Negende, die een register van 't getal dede maken, als ook van hare Familien, welke in gans Lapland zijn) datze zo zeer vermeerdert zijn, dat 'er liever meer aan gebreken, als aan gewassen zijn. Dat blijkt nog onder de Lappen die hier en ginder door Sweden swerven, want men vind 'er geen, die een groot getal van Kinderen hebben.

De kwade hoedanigheden der spijze, en de uitstekende koude van dat Klimaat, zijn buiten twijfel d'oorzaken van hare onvrugtbaarheid. Zy zijn ook niet minder nieuwsgierig en kurieus ontrent de geboorte van hare Kinderen, als ontrent alle andere saken. Zy pogen het toekomende t'ontdekken, en die kennisse meinen zy door hare overgelovige plegtigheden te vinden.

d'Eerste zorg van hare opmerkingen is agt te slaan op de sexe, zo ras zy gewaar werden dat hare Vrouwen Swanger zijn, beelden zy haar in te konnen weten, of't een Jongetjen of een Meisjen sal wezen: 't welk door dit middel geschied; zy observeren terstont de Maan (want

[p. 150]

zy zijn van gevoelen dat de Swangere Vrouw haar gelijk is, en datze met elkanderen een Sympathie hebben) zy merken dan een Sterre aan die boven de Maan staat, hier uit besluiten zy dat het Kind een Mannetjen sal wezen; maar is 't dat de Ster daar onder is, versekeren zy dat 'er een Meisjen sal komen.

Ik verwonder my datze de Vrouw by de Maan vergelijken; want wat gelijkenis heeft ze daar mede? 't Is misschien dat haar vrugt allenkskens aanwast op die wijze als de Maan, en dat haar Moeder allenksken wederom vermindert en afgaat, wanneer zy van haar vrugt verlost is. Maar ik mein veel liever dat dit nog godloze overblijfsels van 't Heidendom zijn, welke stelden dat de Maan gelijk als een bescherm-goddinne van de Swangere Vrouwen was. Want dit was een der aldergemeenste gevoelens van d'Heidenen, welke allenkskens t'enemaal in 't vergeet geraakt zijn: deze dan zeg ik hadden een ingebeelde gelijkenis tussen de Maan en een Swangere Vrouw.

De derde kurieusheid dieze gade slaan, is ontrent de gezontheid of siekten die het Kind toekomende zijn; deze kennisse meinen zy ook uit de Maan te bekomen. Want indien der by de Maan enig gesternt verschijnt, en dat het na voren toe gaat, dat agten zy een onfeilbaar teiken te zijn, van dat het Kind gezont sal wezen, en voorts groeijen en zonder enige siekte voorspoedig zijn; maar indien deze Ster agter de Maan gaat, dat houden zy voor een ongelukkig teiken, dat het Kind namelijk sal siek werden en niet lang sal leven.

[p. 151]

Na alle waarschijnlijkheid komt deze Vrouw in hare Tente in de kraam; men hoeft geen swarigheid te hebben om te geloven, dat de plaats in de Winter te koud is, want het vuur is ten halven in de Tente altijd aangestoken en brandende, zo dat de hele Tente daar door kan verwarmt werden. d'Eerste hulp en gelijk als het eerste verkwik-middel dat men de Kraam-vrouw geeft, is een zop met vet van Walvissen, 't welk men veel in Noorwegen verkoopt, want de smaak is weinig verschelent van de Zee-kalvers, als men die kookt. Wanneer het onvolmaaktelijk ter wereld komt, wijten zy dat op de kwade en boze hoedanigheden van de aarde daar de Tente op staat, dieze dan daar na van plaatze veranderen.

Het Kind dat eerst geboren is, wassen zy af in koud water of sneeuw-water, tot datze zien dat het begint te ademen, en by na niet meer ademen kan, daar na wassen zy sulks met warm water af. Zy observeren nog dit, wanneer zy het water in een ketel warm maken, dan steken zy het tot de hals toe in 't water, zodanig dat 'er niet een droppel op het hooft valt, tot dat het de Priester heeft gedoopt.

Dan wentelen zy terstont het Kind in een Hazen-vel, in plaats van luiren en andere windsels.

De Kraam-vrouw heeft haar besondere plaats in de Tent, digt by de poort aan de linker zijde, alwaar zy op het bedde leid, tot dat de kraam over is: Deze plaats is daar toe bereid; wijl het daar alderstilst is, aldaar brengt men haar alles watze van noden heeft; om dat de

[p. 152]

Kraam-vrouw door al het gewoel niet en mogte verontrust nog verswakt werden.

De Laplandze Vrouwen blijven gemeenlijk weinig dagen na het kramen te bedde leggen, in 't gemeen maar vier of vijf dagen of wat meer, na welke zy wederom allenkskens haar oude kragten krijgen, dan staan zy op en doen wederom haar vorig werk. Dan zo schikken zy haar Kind op te laten Dopen; want na dat men zorgvuldiglijk haar in de Christelijke Religie heeft beginnen te onderwijzen, zo dragen zy grote zorg om haar kinderen ten eerste ten Doop te brengen. Want voor deze dede men heel anders, elk stelde het doe zo lange uit als zy konden, maar nu doenze dat niet meer, gelijk als Koning Gustavus d'eerste sulks in zijn patenten getuigt, waar van wy reeds gesproken hebben.