Het vermaak der tover-hekzen van Lap- en Fin-land, met haar tover-trommelen, wind-verkopen, enz.

Hier is by-gevoegt de beschryving van Ys- en Groen-land door Do. Dithmarus Blefkenius

XVII. Hooftstuk.
De Lappen houden veel van Tabak. Snuiftabak. Ogtent en Avondmaal. Eetplaats. Hebben geen order in't zitten. Geen Tafel. Borden om op te eten. Houte vaten. Zijn Gulsigaarts. Twe plegtelijkheden na de Maal-tijd.

De Lappen houden ook niet minder van de Tabak, dieze mede met de Brandewijn en andere waren op de Noorweegze Kermis kopen. 't Is een verwonderings-waardige saak, dat volkeren die van brood en zout berooft zijn, sulken vermaak scheppen in een Kruid, dat uit het verre gelegen Indiën gebragt wert, willende liever van alle andere leeftogt berooft zijn,

[p. 88]

als van een pijp Tabak. Daarom wert de Tabak ook onder de vreemde Koopmanschappen gerekent, die de Koopluiden gewoon zijn met andere waren by de Lappen te brengen.

Zy weten mede de Tabak tot poeder te brengen en Snuif-tabak te maken, dieze in de Neuzen op-snuiven; wanneer het dan gebeurt datze geen Tabak meer en hebben, gebruiken zy de gepoederde Nieren van de Kastoren of Bevers, dieze mede op d'eigenste wijs gebruiken.

Laten wy nu eens zien op wat wijze zy haar Maaltijd doen. Zy eten niet meer dan twe-maals daags. Des ogtens hebben zy zeer weinig kost, bestaande uit Kaas en gedroogde Vis, of een klein stukjen Vlees, hier mede dan bedwingen zy de honger: Maar het avond-maal is wat rijkelijker opgeschaft, zijnde bekwaam om een hongerige buik te verzaden, want dan eten zy vlees, en allerlei zoort van spijs.

's Winters is haar eet-plaats binnen de Tent, aan de zijde, alwaar de Vader des Huisgesins, met zijn Vrouw en Dogters haar residentieplaats houden, zijnde aan de regter zijde van de gemene poort als men in komt. Maar 's Zomers eten zy buiten de Tent, op enige groene zoden; zy zitten rontom de Ketel en Haardstede, die in 't midden van haar Tente is.

Zy geven weinig agt op d'order van op d'hoge of lage hand te zitten, want zy agten dat de ene plaats zo eerlijk is als d'ander; derhalven gaanze maar zitten zo als het valt, zonder d'een of d'andere plaats uit te kiezen. Als zy rontom den Dis zullen zitten, hebben zy

[p. 89]

nog stoelen nog banken, maar zitten op de grond neder, of leggen een huid onder haar lijf, zittende met de beenen kruis-wijs gelijk de Snijders by ons doen, makende met elkander een ronde cirkel uit.

In dezer voegen zo in 't ronde zittende, zetten de spijze niet op een tafel maar op een bord, 't welk by haar lieden voor een tafel verstrekt; wederom zijnder andere die geen bord nog tafel gebruiken, maar alleen haar spijze op de huid leggen daarze op zitten. De spijze uit de Ketel krijgende, en wel bereid wezende, leggen zy die op een stuk grove stoffe dieze by haar gemeenlijk Waldmar noemen: die nu rijker zijn hebben weder in de plaats een stuk linden, want zy hebben nooit bakjes, schotels, tafel-borden, lepels, of diergelijke Keuken-gereedschap gezien.

Zy bedienen haar van enige vierkanten borden by haar Tello genoemt, ontrent twe palmen groot, gemeenlijk van hout of Rheen-horens gemaakt. d'Andere makenze van de binnenste bast der bomen, zetten drie stukken aan malkander, dieze aan een naaijen met kleine koordjes van wortels gemaakt.

Zo wanneerze enige vogtige spijze nuttigen, gelijk als potagie van Melk of andere diergelijke Kost, hebben zy een groot vat gemaakt uit een tronk van een Berken-boom, dieze in 't lang uitgeholt hebben, welker Figuur naast over een komt met een schop daarze het Koorn mede verschieten. Elk houd zijn stuk Vlees of Vis in de hand; en zo dikwils zy wat moeten hebben, krijgen zy maar zelver uit de Ketel, want

[p. 90]

zy dikmaals geen linnen of andere stoffen bezitten; daar zijnder ook die enige vaten uit hout gemaakt hebben die rond zijn, en dienstig tot dit gebruik: deze spijze doenze in hare handschoenen of muts; zy drinken uit een houte lepel, die haar voor een beker of drink-schaal verstrekt, zy houden deze drank in vaten van schorzen gemaakt.

Het dient ook aangemerkt, dat de Lappen gulsigaars en grote eters zijn, om datze veel spijze hebben, dieze by nagt en dagt eten alsze maar willen, voornamelijk het vlees van Beiren en wilde Rheën, en alles hebben zy voor de Keel ten besten. Deze grote ongematigtheid belet geensins, wanneer de leeftogt haar komt t'ontbreken, datze den honger niet lijdzamelijk verdragen.

Maar de Lappen die in de bossen wonen, zijn veel ongeregelder in 't eten als die hare woning op de bergen hebben, want gene hebben goede welvoedende spijzen van Kaas, Melk, en welgemeste Rheën-vlees; maar deze in tegendeel, die niet dan Vis eten zonder zout, hebbende een maag die groot en uitgerekt is.

Wanneer haar middag of avondmaal gedaan is, zijnze gewoon twe saken te verrigten: Het eerste is, datze God danken in dezer voegen: Zy heffen hare handen na den Hemel toe, en doen dit Gebed. Zeggende:

Gode zy dank; die de Spijze tot ons onderhoud geschapen heeft.

[p. 91]

Men ziet hier een innerlijk teiken door d'opheffingen der handen, en erkentenisse van 't goede, 't welke zy van God ontfangen hebben, wanneerze deze dank-zegginge doen. Dit wert in 't Lapland van Pitha in 't werk gestelt maar die van Torna doen hare gebeden op deze weze.

Mijn God, zijt gelooft en gebenedijt voor de Spijze die gy ons gegeven hebt; maakt, dat het gene wy jegenwoordig komen te nuttigen, onze kragten bewaart en herstelt.

De twede saak dieze na den eten verrigten, is, datze malkander de regter hand geven: d'een

d'ander aanporrende om de getrouwigheid te bewaren, als ook de vriendschap die d'een met den ander heeft t'onderhouden, zo dat deze plegtigheid de liefde-band wederom doet vernieuwen en erinneren, welke haar verbind altijd eenhertig en vredig met elkander te zijn, gelijk zy alle een en de selfde Dis hebben.