Het vermaak der tover-hekzen van Lap- en Fin-land, met haar tover-trommelen, wind-verkopen, enz.

Hier is by-gevoegt de beschryving van Ys- en Groen-land door Do. Dithmarus Blefkenius

VIII. Hooftstuk.
Stellen hare Tovery de een tegen d'andere in 't werk, en Verhaal daar van.

Ziet dan alhier hare Tover-konst, dieze niet alleen in 't werk stellen tegens andere Menschen, maar selfs d'een tegen d'ander; ja ook tegen die gene welke zo kundig in de selve zijn als zy selver

Dezen Autheur verhaalt een voorbeelt, 't geen ten zijnen tijde geschied is: Sekere Finlander, zegt hy, om dat hy zeer ervaren en doorslepen in deze Konst wilde zijn, en boven andere uitsteken, (zijnde genoemt Asbiaern Gankonge) willende een ander om hals brengen, aangaande enig geschil datze met elkander uitstaande hadden, zonder zijn voor-nemen te kennen te geven, want Asbiaern zig de sterkste bevont; gebeurden 't op een tijd dat Asbiaern onder een Rotze zig te slapen ging leggen: Zijn vyand deze schone gelegentheid waarnemende, zond 'er zijn Gan na toe, die de Rotze in stukken liet vallen, en vermorselde den geen, welke daar onder te slapen lag.

Den selfden Petrus Claudius verhaalt nog, datze hare dingen konnen tot hier toe uit rigten, namelijk om haar Gan uit te zenden, en met gewelt den Gan te verjagen, die een ande-

[p. 40]

re Tovenaar heeft uitgezonden. Zy vegten dikwils genoeg in dezer manieren d'een tegen d'ander, selfs tot groot gevaar van die de swakste is; 't geen gemeenlijk op de Markten gebeurt, wanneer zy dronken zijn, of wanneer zy maar de minste onenigheid met elkander hebben.

Zy zitten op d'eigenste plaats, zijnde rug tegen rug; en dit noemen zy in haar Tale Killodt, dat is zo veel te zeggen, als te beproeven de Konst van zijn Mede-makker: Yder doet zo veel boosheid tegen zijn tegen-party als hy kan; en deze, van welke zijn Duivel de sterkste bevonden wert, verdelgt zijn vyand volkomentlijk: hy doet hem al zijn Rheën sterven, hy belet hem 'er geen te konnen vangen, of iets te konnen Visschen; zomma dat hem niets wel gelukt, 't zy wat hy by de hand mag nemen; ja komt hem zo verre, dat hy hem het leven zou konnen benemen.

't Welk d'ondervinding ons heeft doen leren: want twee Lappen, zijnde gezeten rug aan rug in hare Tente, zo stelde d'ene zijn Tover-konst tegen d'andere in 't werk; weinig tijds daar na, viel die gene dood ter aarden, wiens Duivel de swakste was geweest; lopende het Bloed hem ten monde, ooren, oogen en neuze uit.

Alhier komt ons een sake voor, die wel verdient aangemerkt te werden, namelijk, datze gemeenlijk zeggen, dat de Tovenaars met haar Gan niets uitrigten konnen, of enig Mensch schade aan brengen, welkers Vaders naam zy te voren niet en weten: Dog ik weet

[p. 41]

niet of sulks plaats heeft onder d'andere Toverijen; maar 't is seker (volgens haar eigen getuigenisse) dat een Laplander die een Tovenaar is, een ander niets beledigen kan, zo hy hem te voren geen kwaad heeft gedaan.

Eindelijk men zegt, dat d'andere Lappen doen met haren Tyre, alles wat de Finnen van Noorwegen met haren Gan doen.

Deze Tyre is niet anders als een ronde Bol, hebbende de grote van een Noot, of van een kleine Appel; gemaakt van de fijnste Dons of hairtjen van een çiver Kat, of van enig ander gediert; zijnde aan elkander geplakt en gebonden; gepolijstert, en buiten op heel glad en zagt.

Zy is van een gemengelde geele, groene en grauwe Koleur, maar is altijd een weinig geelder. Ik heb 'er een gekregen van de Heer Otto Sylvester, die ik in mijn Kabinet bewaar.

Men zegt dat de Lappen dezen Tyre verkopen; welke door enige Konst bezield is, en zig beweegt, zodanig dat dieze heeft gekogt, hem kan brengen daar het hem belieft.

Zy hebben de gewoonte van zig in te beelden, en pogen dat ook andere wijs te maken, datze de magt hebben met deze Tyre uit te zenden, alles wat zy begeren, als Serpenten, Padden, Muizen, en andere diergelijke gedierten, met welke zy pijnigen en tormenteren, die gene, welkenze willen dat kwaad sal overkomen.

Zy zeggen daar nog by, dat deze Tyre zo snel gaat als een draai-wind, of zo ras als een pijl uit een boog: En zoder enig levendig ge-

[p. 42]

diert van de selve op de weg ontmoet wert, zo ontfangt dit Dier dat kwaad, 't welk voor een ander bereid was: Zo dat 'et dikmaals gebeurt, dat deze Tyre niet en komt ter plaatze daar hy gezonden is, en een onnosele op den hals komt.

De Lappen oeffenen menigmaals hare Toverkonst alleenig door woorden, mengende een seker getal voor den dag op een zonderlinge wijze; gelijk wy elders hebben aangemerkt omtrent de geschillen, dieze mogen krijgen.

Lundius verhaalt 'er een voorbeelt van, dat gebeurt is in 't Land van Suarthgu, by de Stad Lula, aan twe Boeren, die langen tijd groot kwaad in den zin gehad hadden:

Seker oude Laplandze Vrouw, vroeg op een tijd een ander van haar Natie, om een Aalmoesse; die daar om gevraagt wierde, zeide, dat het haar wel rijkelijk weder zoude geloont werden, zo zy door haar Konst kon uitwerken, dat de Slangen in het Lighaam van zijn vyand kwam; en maakte haar op de selfde tijd met Brandewijn dronken.

Zy begon sulks terstont in 't werk te stellen, mompelende en sprekende enige woorden tusschen hare tanden binnens monds. d'Andere Boer begon zig van stonden aan kwalijk te gevoelen; en braakte zes Slangen ten monden uit: Onderwijlen had hy geen kleine pijn gehad, die hem dapper aantaste; want hy daar af storf.

Doe kropen uit het Lighaam van de doode, een grote menigte van Slangen, d'een door de mond, d'andere door de neus; hebbende ver-

[p. 43]

scheidene koleuren, grauw, wit, swart en groen: het Lighaam swol, en was opgespannen als een Trommel.

Dezen selven Lundius vertelt ons nog een aanmerkelijke Historie, welke ten zijnen tijde in de Stad Lula geschied zou zijn:

Sekere vervaarlijke oude Laplandze Vrouw, die afgrijselijk was om aan te zien, kwam in de Kamer van een Inwoonder, welkers Vrouw in de Kraam was, en alleenig in Huis; deze Toverhekze vroeg om Eten, en na Brandewijn; de Sieke niet konnende opstaan, door hare swakheid, bid haar, datze wat wilde wagten, tot de Meid was t'huis gekomen, dat die haar zoude helpen.

't Oude Wijf wiert over dit antwoort boos en toornig, om dat haar op staande voet juist niet gegeven wiert, 't geen zy eischte: Zy ligte zig op in de Logt, en nam een gedeelte van het dak met haar, 't welk zy verbrak en tot stof maakte; zo dat men tot nog toe niet en weet, hoe het gedeelte van het dak zodanig geworden is.