Het vermaak der tover-hekzen van Lap- en Fin-land, met haar tover-trommelen, wind-verkopen, enz.

Hier is by-gevoegt de beschryving van Ys- en Groen-land door Do. Dithmarus Blefkenius

VI. Hooftstuk.
Om op de Trommel te zien, wat order zy moeten houden in ʼt Jagen.

Wanneer zy deze Trommel gebruiken, om te weten, wat order zy moeten observeren in ʼt Jagen; zo letten zy voornamelijk meest aan wat zijde de Ring zig draait, of hy na het Oosten, Westen, Zuiden of Noorden gaat, of tusschen enige linien, welke tusschen deze generale winden in zijn, en met wat Beest te vangen zy zullen ophouden. Dit ramen en de Jager, krijgen zy door hare onderwijzinge, om te zien aan wat zijde zy die dag zullen uit Jagen gaan; of wat gediert of Vogel, Vis, of enig ander Wild gediert zy moeten naspeuren, zoze begeren dat hare Jagt gelukkig zy.

Het derde gebruik des Trommels is, agt te geven op de Siekten: Daar van zijn twederlei zoorten; want zo ras zy zig bevinden met enige Siekte beladen te zijn, zo ondersoeken zy eerst d'oorsaken; derhalven die op de Trommel slaat, weet dan te zeggen, of deze Siekte uit een natuurlijke oorsake komt, of by enig geval. Zy appliceren daar op het middel, pogende te ramen, met wat Offerhande zy haren vertoornden God wederom zullen verzoenen; en in 't bysonder welke Stoorjunkare,

[p. 29]

zonder goed vermaak te hebben, geloven zy dat de Sieke zijn gezontheid niet weder kan krijgen.

Eindelijk de Sieke moet beloven aan sekeren Stoorjunkare die op dees of gene Klip gestelt is, te Offeren, 't zy een Rhee, Stier, Bok, Ram, of enig ander ding: dog dit en staat niet in de verkiesinge van de Sieke; maar dit is een expresse order en bevel van die gene welke de Trommel slaat; tonende door zijn Trommel slaan, wat 'er te doen is; waar op terstont prompte executie komt te geschieden: Die gene welke met zijn Trommel ramen sal, aan wat God men sal Offeren en Scrificie doen, wat Slagt-offer men sal verkiesen, is haar niet even veel; sulks wert ook niet dagelijks nog ten allen tijden gedaan: Die dit dan doet is een persoon daar toe gestelt en geordineert; en de Sieke moet zig onderwerpen aan die gene, welke hy daar toe stelt.

Dit is dan de methode of wijze dieze in 't gemeen in sekere voorvallen waarnemen. De Sieke moet eerst aan die gene welke de Trommel sal slaan, een Ring van Speauter geven, en een andere van Silver; bindende die beide aan de regter arm; welke by hem verblijven tot een recompenze of betaling van zijn gedane werk: Hy hangtze dan, na dat hy zijn dingen heeft verrigt, aan het Bos ringen, die hy te voren tot het slaan des Trommels altijd gebruikt heeft.

Hy slaat dan daar terstont boven op, doende daar by een klein zolemneel gezangetjen; alle de Mannen en Vrouwen die dan daar by zijn,

[p. 30]

zingen alle op d'eigenste wijze; de Mannen met een hoge en sware toon, maar de Vrouwtjes met een stem die wat swakker en lager is. Deze persoon weet dan, door het bewegen, plaatsing en stilhouding der Ringen op het vel des Trommels, de saken, van welke wy komen te spreken.

Want, wanneer een Laplander uit Lapmark van Uma, in een Siekte komt te vervallen, zo laat men een van zijn naaste Volk komen, die men agt dat ervarents is, op het gebruik des Trommels; welke terstont de grooste Rhee van den hoop, 't zy van de Sieke of zijn voornaamste Vrienden, doet kelen; en aan zijn Afgod doet Op-offeren: Hy slaat zijn Trommel, en valt ter neder als dood; werdende het lighaam zo hart als een steen. In deze stant verblijft hy omtrent de tijd van een uur; d'omstanders beginnen dan enig Gezang of Lied, daar toe bekwaam te zingen, 't welke zy te voren geleert hebben: Tot zijn selven komende, staat hy op, neemt zijn Trommel, hy doetze digt aan zijn oor, en slaat daar zagtjes op.

Hebbende dit een weinig tijds gedaan, zit hy heel in gedagten, en begint te zeggen, hoe het hem op die tijd gegaan is: Hoe hy onder de aarde is geweest by de Antipodes, of by de Volkeren die met hare voeten tegen d'onze aangaan; welke zeer schoon en een grote ere waardig zijn: dat zijn Geest daar gebragt is door zijn Spiritus familiaris; dat deze Volkeren afkerig waren, van die gene welke daar kwamen: datze alle de poorten hadden toegesloten, om te beletten dat 'er nietmant zoude in-

[p. 31]

komen; maar dat hy door hulpe van zijn familiaren Geest een gat hadde gevonden om door te komen; hier drong hy zig door: Item, dat deze Luiden of Inwoonders seker ding hadden, 't welk aan de Sieke toebehoorden; 't zy zijn Hoed, of enig ander ding: en zegt dat hy het daar heeft konnen vinden, of niet.

d'Omstanders krijgen dan goeden moed, wanneer, het gene de Sieke mist, van den Trommel-slager, weder kan gekregen werden; maar indien 't gebeurt, dat hy sulks niet weder kan krijgen, sal de Sieke sterven, na dat hy vele pijne en miserie heeft uitgestaan.

Alhoewel datze geloven, dat de Geest van deze Laplander waarlijk uit zijn lighaam gaat, en geweest is, daar hy zegt geweest te zijn: Zo zeggenze ook, dat in 't wederom komen, deze familiaren Geest deze ziele heeft wederom gebragt, over de Klippen en Bergen; met zo een snelligheid, dat het zand, de steenen, en alles wat 'er op de weg ontmoet, zig opligt en mede wil vliegen.

M. Paulus, Venetiaan, verhaalt iets diergelijks van de Tartaren in de Provintie van Arkladam.

Dit zijn dan de gebruiken en diensten, die men gemeenlijk van de Trommels heeft.

Daar is nog een manier dieze gebruiken, om hare Toverije in 't werk te stellen, en om andere Siek te maken, of om 't leven te brengen. Dog dit gebruik wert weinig onder haar uitgevoert, en daarom niet zeer gemeen; want sulks niet is toegelaten, en niet dan kwaad kan aanbrengen; en dat alleen d'andere gebruiken zijn

[p. 32]

toegelaten, die geen schade konnen by brengen: zo datze gehouden zijn die te tellen onder die dingen, welke tot de Trommel niet dienen dan om te schaden.

Lundius zegt dikwils, dat de Lappen, welke de Trommel gebruiken, geen kwaad-doende Geest hebben; en datze die niet anders konnen gebruiken dan tot de Jagt, en te weten waar men Vogels sal vangen, en om hare kurieusheid te voldoen: Maar zo 'er gebeurt datze ymant beledigen, dat is door woorden of enige Toverije, dieze van andere Lappen hebben geleert, welke een kwade Geest hadden.

En alhoewel zy alle dit gebruik niet en weten, zo weten z'er wel te vinden, die zig daar al te dikwils van bedienen. Johan Tornaeus teikent aan, dat in 't Jaar MDCLXXI. en zeer groot getal van Lappen van Kimi, waren met een menigte Trommels versien; datze waren genoodsaakt die op die plaats te verbranden, wijlze niet wel anders verdelgt konden werden.

Hy doet daar by een exempel van een vier-en-twintig jarige Laplander, welke beleed van zijn selven; in zijn Kindsheid de Toverije geleert te hebben van zijn Vader: En dat hy in 't Jaar 1670. voor een paar Mouwen, door zijn Toverijen, een Boer van Kimi, in een Valwater had doen verdrinken.

Deze wiert met de dood gestraft; maar als men hem geleide van Lapland, in de naast gelegen Stad van Bothnia, Toverde hy al zittende op de slede (want hy was van goede gezontheid en sterk van kragten) en deed zig

[p. 33]

selven in een oogenblik door de Toverije sterven; volgens het gene hy had voorzegt, namelijk, dat hy sterven zou eer hy in de Beuls handen kwam.

d'Autheuren, welke van d'andere gebruiken des Trommels gesproken hebben, en zeggen niets van hare Ceremonien, nog van woorden, nog van haar gebaren, nog teikenen, dieze ten dien einde in 't werk stellen. Ik geloof dat deze Volkeren, alle die kwade Konsten zeer verborgen houden, en niet wel mogelijk is daar agter te komen; en men die niet wel leren kan, zonder grotelijks met Toverije besmet te zijn, en te passeren voor een Duivels kind.