Het vermaak der tover-hekzen van Lap- en Fin-land, met haar tover-trommelen, wind-verkopen, enz.

Hier is by-gevoegt de beschryving van Ys- en Groen-land door Do. Dithmarus Blefkenius

IV. Hooftstuk.
Geen Vrouwen nog huwbare Dogters mogen de Trommel aanraken.

De Lappen geloven ook dat deze Trommel een geheiligde sake is, en tot de Religie behoort; daarom laten zy niemant van hare huwbare Dogters die aanraken. En selfs wanneer zy die van d'eene plaats in d'andere brengen, dragen zy die alderlaats na d'andere dingen, en na dat alle de personen van dat Huis-gezin zijn vertrokken; deze overbrenging geschied dan met grote zorgvuldigheid, door het geleide van de Man, en niet van de Vrouw.

Zy zijn in deze gelegentheid gewoon een weg te nemen die buiten gemeen is, zeer ver-

[p. 18]

scheiden en afgelegen van de gemene wegen, door welke zy niet gaan. Zy vresen, dat indien drie dagen na dat de Trommel is vervoert, iemant, en in 't besonder een Vrouw of huwbare Dogter, haar op de selfde weg by geval tegen kwam, zy op het veld niet verblijven zouden, of daar zou haar een groot gevaar over komen, 'tgeen zy zeggen dikwils gescheid te zijn.

Maar dit niet tegenstaande, kan 't egter gebeuren, dat een Vrouw door enige noodsakelijkheid verbonden is, deze selfde weg te gaan; dan zo komt de Duivel zeer zagt, en zeid, datze een speautere Ring sal geven, die tot het gebruik van deze Trommel sal gebruikt werden, tot teken van zijn dienst en onderwerping.

Maar wijl d'inbeeldingen van hare saken met deze Trommel veel zijn, laat ons eens bespiegelen welke die zijn, en welke plegtigheden zy oeffenen, om sulks te verrigten. Olaus Petri brengt 't tot drie Hooftstukken, tot de Jagt, Offeranden, en tot de kenninge van dingen welke in verre afgelegene Landen geschieden.

Maar Samuël Rheen, teld 'er vier op: d'eerste om t'ontdekken 't geen in verre afgelegene Landen geschied: ten tweden, om te weten het goed of kwaad gevolg van 't gene zy ondernemen sullen: ten derden, om de Siekten te genesen: ten vierden, om te weten wat Offer hare Goden best behagen mogt. Dog de wijze om sulks uit te vinden is niet overal de selfde.

d'Eerste wijze zijnze gewoon te oeffenen ontrent alle de zoorten van plegtigheden, dat is,

[p. 19]

rondom het perkement wel t'omwinden; tonende het opperdeel des Trommels aan het vuur, dieze dan een weinig hoog houden. Onderwijlen slaat de Laplander al rondom het teiken oft Merk; dog dit slaan geschied zeer zagt, tot dat het Merk begint te springen, en zig te bewegen; 't welk geschied na de maat dat de selve zig veel van die plaatze af geeft, alwaar die in 't eerste was; en waar die zig aan eenige zijde nadert, slaat hy zeer hard, en dat al meer en meer, tot dat die gekomen is op de plaats, alwaar hy iets voor had te ramen.

Zy nemen dit nog in agt, dat wanneer zy op de Trommel slaan, niet over einde staan, maar op de knien neder vallen; 't welk ook alle die gene doen, die daar rondomme zijn.

Aangaande dit, waarom zy op de Trommel slaan, daar van hebben wy elders gehandelt; derhalven is 'er overig, voortgegaan, en tot d'andere over te stappen; van welke d'eerste is, te verklaren 't geen in verre gelegene Landen passeert.

Die gene welke verlangen hebben of begerig-zijn te weten, in wat stand hare vrienden of vyanden zijn, vijf hondert Mijlen of meer daar van daan wonende, en wat zy doen; zo behoeft men maar een Laplander op te soeken, of een Finlap van Noorwegen, zijnde in deze Konst wel afgerigt, en hem een linnen Kleed, of geld beloven te geven, zo sal hy uw alles openbaren, 't gene gy begeert.

I. Exempel. Petrus Claudius verhaalt het eigenste, bevestigende het door een exempel, dat in de Stad Berg gebeurt is, aan een van de

[p. 20]

grootste Koop-luiden van Noorwegen; 't geen hy daar van zegt, staat in 't Boek dat hy uitgegeven heeft; alwaar hy aanteikent alle de saken, die dezen Duitzen Koopman dede.

II. Exempel. Seker Finlander kwam by enen Johan Delling, Commissionaris van een Hoogduits Koopman: dezen Commissionaris was wonende binnen de Stad Berg; hy bad den Finlap hem te zeggen zo hy kon, wat zijn Meester in Duitsland dede? De Finlap beloofde hem sulks te zeggen; en begon op staande voet te roepen, zo ras hy Dronken was, en op te springen van vreugde; na dat hy een reis of twe in 't rond had omgelopen, viel hy op d'aarde neder, en bleef zo enige tijd leggen, even als of hy gestorven waar. Daar na regte hy zig op, als een die uit den Doden opstaat; en vertelde alles wat zijn Meester dede. 't Welk hy terstont in een publijk Koopmans Boek schreef; en naderhand wiert hy gewaar, dat sulks geschied was, op d'eigenste wijze gelijk de Finlap hem verteld hadde.

III. Exempel. Seker Laplander die nog in 't leven is, vertelde Johan Tornaeus, door order en grote dwang, alles 't gene hem op den weg gebeurt was, wanneer hy voor d'eerstemaal in Lapland was gekomen: Tornaeus bevindende dat hy alles netjes wist te zeggen, gelijk het gepasseert was; zo lochende hy het egter zeer hertnekkig: Willende kwanzuis dezen Laplander voor een leugenaar uitmaken, om hem niet te sterken in zijn ydele glorie; meinende dat de Duivel hem alles zegt, en dat daar na niemant meer geloof zou geven.