Brieven van een zeeman

[p. 238]

Lekkerkerk, 16 juni 1969

Beste Wim,

Ik ben je nog altijd commentaar schuldig op de ‘karakterschets’ en ‘arbeidsanalyse’ die W. van je gemaakt heeft. De ‘analyse’ van je manier van werken dan, want dat woord is niet van toepassing op het karakter van mensen. Nou, het is een mooi stuk, hoor, en al dacht ik bij mezelf, toen ik het las, ‘echt Stichting’, bijna inteelt, ik durf dat niet zeggen omdat ik meen helemaal geen mening te mogen of kunnen hebben. Te ‘mogen’ is onzin, enfin. Maar hij heeft gelijk met te zeggen dat jij een ander soort grafoloog was dan hijzelf, en gelukkig ook anders dan Slotemaker. Slotemaker trachtte, voor zover ik me herinner, ongeveer op dezelfde ‘manier’ te grafologeren als jij, maar ik was een beetje bang van hem. Want het kostte me bij het schrijven van het ‘rapport’ dikwijls een hele tijd voor ik met mezelf eens was wat hij nu eigenlijk bedoelde. En dan moest ik nog maar afwachten of de controleur van mening was, dàt ik hem goed had begrepen. W. gaf een ‘redacteur’ altijd duidelijke inlichtingen, vond ik; je kon je verhaaltje dikwijls schrijven volgens zijn gedachtegang, want hij gaf een ‘structuur’ aan, voor zover bij de proefpersoon aanwezig. Het moeilijke bij arbeiders en vrouwen vond ik vaak, dat er helemaal niet zoiets als een ‘structuur’ te vinden was, anders dan bij bijv. een ingenieur of een ander ‘gestudeerd’ persoon. De grijze materie in de bol van zulk een persoon is blijkbaar tijdens de perioden dat hij denkt, werkt, schrijft enz. op een bepaalde manier geordend, en die ordening kunnen mensen als jij en W. blijkbaar van het handschrift aflezen. Ik heb het altijd een wonder gevonden en er verbluft tegenaan gekeken. Indertijd dacht ik: ik ben een mens als alle anderen, dus ook als Hilbers en W. Waarom zou ik dat ook niet kunnen? Maar ik kon het niet, zei van Lennep; ik kon niet zeggen wat het verschil was tussen mooi en lelijk. (Ik moet je bekennen dat ik de vraag niet begreep, in dat verband.) Maar het zal zeker het beste zijn geweest, dat ik me aan de grafologie niet gewaagd heb, en rustig

[p. 239]

ben gaan varen. Het zou alleen een ándere slavernij zijn geworden, in plaats van het rapporten-schrijven. ‘Een leven en beleven vanuit de vitale basis, een oncerebraal, direct, instinctief, gemoedsmatig en gevoelsmatig participeren aan alle dingen. Het is een oerfenomeen.’ Ja, het klinkt erg Stichtingachtig, het is vol jargon, maar hier komt W. bij de werkelijkheid. Het is de reden dat je rustig doorging mij te schrijven toen ik van de Stichting weg was, en mij tot je omgeving bleef rekenen. Ik ben daar aan de ene kant verbaasd door geweest, toen ik het (in Indië) begon te merken, maar het heeft me ook tevreden gestemd, of gelukkig gemaakt, in die zin: er zijn gelukkig ook zulke mensen. Niet iedereen is een ‘functie’ en verdwijnt zodra de functie wordt neergelegd of weggenomen. Die frase van W. komt neer op meeleven en geëmotioneerd worden door alles in de omgeving, tot en met door wat je in de krant leest. Daar komt dat op neer en daarom kun je veel mensen in je omgeving evenmin vergeten. Ik vind het een prachtige karaktertrek, al zul je daarvan veel last hebben ondervonden. Leef nog lang!

Ander praatje: van Oorschot wil nu eindelijk duidelijk dat het hele Journalistiekboek wordt uitgetikt. Geld is er vanzelfsprekend niet voor beschikbaar, zodat ik haast-je-rep-je J.M. heb opgebeld om haar te herinneren aan haar eerder gedane belofte om mij te helpen met tikken. En ze houdt woord. Natuurlijk, hoor, zei ze meteen, breng hier maar wat. Ik moet nu naar Amsterdam om die ene volle ordner met fotocopieën bij Geert af te halen en dan naar Den Haag om die weer af te geven aan Vrouwe J.M. En dan ga ik hier ook zoveel mogelijk tikken uit de andere negen ordners die nog steeds op ordening liggen te wachten. Niet helemaal op ‘ordening’, want die copieën liggen allemaal netjes geordend in ordners, soort bij soort, maar ik heb nog niet ‘geschrapt’, behalve dan in die ene ordner, die ik aan J. ga brengen. Ik stel me voor dat ik de rest dadelijk uit de copieën ga overtikken. Gelukkig heb ik een goeie schrijfmachine. Het moet nu toch gebeuren, vind je niet? Dus zal ik dinsdagmiddag wel in de auto stappen en een tientje (d.w.z. f8.93 benzine en f1.07 btw!!) benzine verrijden.

[p. 240]

Heb je het boek van Weinreb gelezen? Och, nu herinner ik me dat we daar lang en breed over hebben gepraat toen ik de laatste keer in de grijze stoel zat. Ik heb beloofd het je te sturen, en dat zal ik ook doen, maar Eef heeft het mee. Die heeft de oorlog niet meegemaakt, en misschien leest ze het ook als een soort Indianenboek, maar aan de andere kant weet je niet wat er in zo'n kind (24 jaar is ze!) omgaat. Toen ik 24 jaar was, trouwde ik en begon ik met het rapporten-schrijven. Je moet maar durven! Eef is gelukkig iemand die een mooi boek overal met zich meesjouwt en zodoende weet ik op het ogenblik niet precies waar dat boek uithangt. Maar binnenkort heeft ze het uit en stuur ik het jou. Het is meer dan de moeite waard. ‘Mensen zijn als kinderen; ze houden niet op met spelen’, zegt Weinreb. Het boek staat vol met zulke aforismen.

Voorlopig tot ziens. De allerbeste groeten. Wat is het warm! Ik zit hier op zijn Indisch met bloot bovenlijf en een fannetje achter mijn rug. Helaas moet ik zo'n warmte-periode meestal betalen met een verkoudheid van 3 weken. Ik wens je het beste.

Frans.