Brieven van een zeeman

Buatan-Tandjong Uban
5 december 1959
m.s. Stanvac Djirak

Beste Wim,

Ik heb je brief ontvangen en ik zie erin dat je het niet plezierig vindt dat ik zo lang mijn mond dicht heb gehouden. Wel een reactie die verschilt van de gewone, en voor mij natuurlijk veel prettiger. Maar dat neemt niet weg dat ik veel vaker zou hebben moeten schrijven. Mijn enige excuses zijn het bier en de Buatan-reisjes. Sinds 24 februari hebben we 65 reisjes gemaakt, waarvan toch zeker 50 heen en weer naar Buatan. Dat neemt 6 uur de rivier op, een pauze voor laden langs de steiger van ongeveer 4 uur, en daarna weer 6 uur de rivier af. Het duurt gewoonlijk langer, want een schip gaat nog altijd niet volgens het spoorboekje, al willen mijn Amerikaanse bazen wel dat het zo is. Deze lieden hebben net zoveel benul van leven en werken op een schip als, nu, een psychotechnicus van bierbrouwen, al wil ik me hiermee niet als de geboren en getogen zeeman aanstellen. Dat ben ik zeker ook al niet, al gaat het tegenwoordig heel aardig met mijn bootje. Ik heb aan die Djirak een goed schip.

Maar het is druk varen. Het zou niet zo druk zijn, natuurlijk, als ik tegenwoordig niet zoveel bier dronk. Ik drink gewoonlijk zoveel, dat ik ervan in slaap val als we langs de kant liggen. En dan komt er de volgende dag ook al niets van schrijven.

Het is niet goed, dat bierdrinken. Ik wordt er niet alleen erg dik van, maar het dooft mijn interesse voor de dingen die ik in Holland heb achtergelaten. Alleen maar schip en nog eens schip,

[p. 187]

en dan maar hopen dat de kalender vlugger leeg is dan ik denk. Toch gaat de tijd vlugger dan ik meen. Het is al december, en in april kom ik weer thuis. Naar het nieuwe huis; ik ben toch zo benieuwd. Wat mij betreft, kom ik daar die drie maanden niet uit. Ik heb mijn buik niet alleen vol bier, maar nog meer vol van alle mogelijke ‘buitenwerelden’. Wordt dat woord op de Stichting nog zo vaak gebruikt? Het liefst zou ik me terugtrekken op een eiland in de Pacific, aangezien je je in Lekkerkerk niet zonder meer kan afzonderen. Dat is tegenwoordig mijn grootste en liefste wens: met niets en niemand meer iets te maken te hebben; alleen met Net en de kinderen en een paar mensen van vroeger.

Maar Net is daar natuurlijk de persoon niet naar; integendeel. Hoewel, ze is lief, hoor.

Zo staat het met me: vol bier en tabaksresten, kaal op het hoofd en vet verder naar beneden. Je ziet, je mag het best weten. Het is niet erg mooi, evenmin interessant, en nog minder aantrekkelijk voor al het (Amerikaanse) vrouwelijks dat ik in Sungei Gerong zie rondlopen, ook wel eens spreek. Ze spreken veel kwaad van de Amerikaanse vrouwen, maar als gewoonlijk zijn de vrouwen ook van het Amerikaanse mensdom weer het beste deel. Laatst was er een receptie in de soos, waar ik moest verschijnen. Ik heb de receptionist niet gezien, maar hij schonk vrij bier. Bovendien was ik al dronken toen ik kwam, dus het kon me daarna helemaal niet meer schelen. Ik kwam op een stoel naast een Amerikaanse vrouw te zitten, die me van alles vertelde, zeer waarschijnlijk wel op mijn gevraag, want ik was buitengewoon spraakzaam. Dat herinner ik me nog wel, alleen niet precies meer wat ik vroeg. Maar ze zei dat ik me gedroeg als de perfect gentleman. Je kunt je voorstellen hoe kinderachtig het geweest moet zijn. Ze was getrouwd met een meneer Newsome, die ik steeds meneer Nuisance genoemd heb, ze had vier kinderen, rood gelakte nagels of klauwen (afschuwelijk, die gewoonte om nagels met harde rode lak te bestrijken; roofdierklauwen worden het) en ze was rooms. Daar lag de moeilijkheid, want we hebben een paar uur heel gezellig gepraat, voor zover mogelijk in beschonken toestand.

[p. 188]

Maar toen ik een toast uitbracht ‘death to all popes’, vond ze het toch beter op te staan en voorzichtig te verdwijnen.

En dan heb ik een heleboel boeken van je gekregen. Er waren twee hele mooie bij: Die Literarische Welt van Willy Haas, en Léautaud van Marie Dormoy. Willy Haas was nieuw voor me, en ik heb speciaal zijn verhaal met veel besteding van tijd gelezen. Nettie zegt wel eens tegen me dat ik altijd boeken en verhalen van ouwe mannen en vrouwen mooi vind. Ja, Willy Haas is weer een ouwe man. En wat voor een. Ik ben ook geabonneerd op Tirade en Het Hollands Week blad (dat is wel aardig) en Litterair Paspoort. Daarin schrijven dikwijls jonge mensen. Ik lees Willy Haas dan veel liever, can't help it. Ik vond het zo mooi, dat ik in mijn kooi heb liggen schrijven aan hem; dat overkomt me wel meer als me wat bezighoudt. Ik dacht: morgen sta ik vroeg op en schrijf hem een brief, om hem te vragen nog wat meer te vertellen voor hij dood gaat. Het kan ook zijn, dat alles wat de ‘moeite’ (letterlijk!) van het vertellen waard is, in zijn boek staat, en dat de rest hetzelfde of een herhaling wordt. Maar het is een prachtig boek, en ik lees er nog steeds in.

Léautaud is hierdoor in de verdrukking gekomen, ik heb het trouwens pas kort geleden ontvangen. Maar ik hoop dat er dingen in staan die ik nog niet ken, en ook dat de biografie voorin nieuwe dingen zal vertellen. Niet makkelijk, een biografie schrijven over Léautaud. Hij heeft het zelf zo uitvoerig gedaan. Daarom zou ik het aardig vinden als die juffrouw Dormoy nu eens zelfstandig te werk was gegaan, en zijn dagboeken aan de werkelijkheid zou hebben getoest. Niet dat Léautaud van mij niet zou mogen liegen ‘dat het gedrukt staat’ (wat een mooie uitdrukkingen hebben wij toch in Holland; zelfs in Lekkerkerk), maar ik zou hem beter leren kennen als ik wist hoc hij iets zou hebben omgelogen, waarom, if possible, en zo meer. Maar ik vrees dat Mlle Dormoy daartoe niet de moeite heeft genomen. Het zal wel bewonderend zijn; nu, all-right.

Er was ook een autobiografie van een andersoortige Jood. Hans Habe: All my Sins. Hij heeft kennelijk geen last van niveau en zulke dingen, maar was zeer verstandig van mening dat een

[p. 189]

boek in het Engels geschreven een groter oplage kan hebben en meer geld in het laadje brengt. Hans Habe brengt me terug in de wereld van voor de oorlog, toen Europa nog min of meer het centrum van de wereld was, en daarvoor ben ik hem dankbaar. Want ik lees daar graag over, zelfs in de vorm van Alan Bullock, wiens biografie van Hitler en het verslag van de Nazitijd je me ook gestuurd hebt. Overigens vind ik Hans Habe niet zo'n plezierig mens, een kwal eigenlijk. Maar dat neemt niet weg dat ik zijn boek heb verslonden om de dingen rondom hem die hij vermeldt. Want die dingen herken ik toch op een of andere manier, al heb ik zelf nooit in zulke ‘kringen’ verkeerd. Maar het is Europees, en ik houd van Europa in al zijn vormen.

Ik zal je nog een lijst sturen van de boeken die je me stuurde, beste ouwe heer. Je schrijft me dat je tijdens je vacantie elke ochtend op een terras zat met een glas Vermouth. Ben je dan al gepensioneerd? Of was het werkelijk alleen vacantie? Dat werd me niet duidelijk uit je brief; de rest was me heel duidelijk en daarom schrijf ik nu ook zo gauw, om voor Kerstmis en Nieuwjaar nog wat van me te laten horen. Mag ik je mijn allerbeste wensen geven voor volgend jaar? Ik hoop dat je vervroegd pensioen krijgt met verhoogde toelage, zodat je op dezelfde voet kunt blijven voortleven. En steeds een goede gezondheid, ja, dat is het belangrijkste. Wil je me vergeven dat ik zo weinig schrijf. Het leven hier is zo eentonig, dat de ene dag precies is als de andere, tenzij ik in Singapore een pakje van Kemink opensnijd, of een brief van iemand. Zulke momenten zijn de mijlpalen. En nu zijn we bijna bij Uban; ik plak de envelop dicht en stop de brief in de grote envelop die langs de Indonesiërs naar Singapore zal worden gebracht. Tenminste, dat is sinds februari altijd nog goed gegaan. Tot in april, dan hoop ik je weer te ontmoeten.

Frans.

Mijn adres is weer eens veranderd; zie achterkant envelop. Dag!