Brieven van een zeeman

Buatan, 2 maart 1959
m.v. Stanvac Djirak

Beste Wim,

Je bent speciaal bedankt voor de hartelijke brief die ik op 14 februari in handen kreeg bij aankomst in Singapore. Een paar dagen later kreeg ik ook alweer een pakje: Robert Graves, Goodbye to all that, en Simenon: I take this woman. Van je vrienden moet je het maar hebben, zeggen we dan, maar in mijn geval is het letterlijk waar.

Op zaterdagmiddag 4 uur ben ik aangekomen in Singapore, dat was 14 februari. Ik schreef Nettie al dat ik hoopte op een koele kamer met een koel bad, waarin veel koel water en misschien op nog meer koels, ook inwendig. Want de kille mist van Holland was alweer ver weg en alles wat ik opdronk, liep een paar uur later in straaltjes mijn huid weer uit. Een mensenlichaam is een poreus geval. Gelukkig kan ik goed zweten; anders zou ik het nog warmer hebben.

Het kwam heel anders uit, want ik werd meteen in een taxi gepakt en naar de Djirak vervoerd. Die lag in het droogdok, groot survey. Het dek lag open, de bodem is gedeeltelijk vernieuwd, dus het was nog erger dan de normale smerige bende. Mijn hut, waar ik in zou moeten slapen, was pas geverfd, en stonk zo dat je tranen in je ogen kreeg. Ik heb een paar uur gewacht, tot de fannetjes het ergste hadden weggeblazen; de boy had intussen een bed opgescharreld zodat ik niet op de ijzeren platen hoefde

[p. 168]

te liggen. Ik ben een week in dat dok geweest, voor we eindelijk, op de 24e, vertrokken naar Buatan, aan de Siakrivier. Op het ogenblik varen we diezelfde Siak af, voor de tweede keer sinds mijn terugkomst. Het is druk varen, want als we op de rivier zijn, moet ik bijdehand en wakker blijven. Dat neemt ongeveer 30 uur, met een onderbreking van 6 uur in Buatan, als we liggen te laden en verder op de ladingpapieren moeten wachten.

Voor ik het vergeet, mijn nieuwe adres, dat Nettie overigens aan je zal sturen: F. Schamhardt, c/o svoc, Tanker Agency, Shaw-House, 1st floor, Orchard Road, singapore.

We zijn dus verhuisd, naar een splinternieuw, airconditoncd kantoorgebouw, zoals ze alleen in onderontwikkelde gebieden kunnen neerzetten in recordtijd. Zulke luxe-gebouwen zul je in Amsterdam niet aantreffen.

3 maart, op weg naar
Sungei Gerong

Gisteravond om ongeveer half elf waren we vrij van de Siak, maar omdat onze derde stuurman plotseling met koorts in het hospitaal is opgenomen, moest ik nog op wacht blijven tot twaalf uur. Daarna naar beneden; ik heb mijn sarong aangetrokken, en met mijn benen omhoog nog vier flesjes bier naar binnen gegoten. Ik had wel zin om nog even te blijven, maar bedacht dat ik 's morgens om acht uur weer present moest zijn op de brug en ben naar bed gegaan en in slaap gevallen. Het was toen tegen tweeën; vanmorgen werd ik wakker om kwart over acht, en heb me dus verslapen. Prins, de jonge hoofdmachinist hier, met wie ik nog op de Mambang heb gevaren, bezweert me om op te houden met dat bierdrinken bijna elke avond; hij zegt: je wordt net zo'n bierzak, man! Hijzelf drinkt ook graag van alles, maar nooit veel, en ook nooit in zijn eentje. En ik doe het aan boord juist erg graag in mijn eentje, omdat ik me dan het beste, het rustigste en vooral ontspannen voel. Ik zit dan dwarsscheeps voor mijn schrijftafel van blik, met mijn kuiten op een blikken plankje, dat je kan uittrekken; de radio zegt wat uit Holland of

[p. 169]

Engeland of Australië vandaan (wat weet ik meestal niet precies), de omroeper is mijn enige gezelschap, en onderwijl lees ik wat, ik rook een pijp of een sigaret, en op tafel staat mijn nieuwe bamboezen kroes met koel bier van de Drie Hoefijzers. Toen ik in het dok was heb ik bij toko Tang weer een nieuwe gekocht namelijk, voor de prijs van een dollar. Daar heb ik vorig jaar een heel contract mee gedaan; toen werd het hout zwart van de vocht en moest ik hem over de muur gooien.

Als ik vind dat ik een droge keel krijg van het roken, neem ik een koele slok, en dat gaat zo door tot ik me betrap op knikkebollen. Dan ga ik naar bed. Natuurlijk kan ik dat niet elke avond doen, want dikwijls is er wat met het weer of met de boot. Of we zijn op een rivier, of in de nauwte, ergens. Of er staat iemand boven, die ik niet ken en niet helemaal vertrouw. Dan loop ik heen en weer, het brughuis rond, ga weer even zitten met iets, schrijf een stukje aan een brief, en ga weer eens kijken.

5 maart 1959

Het is net middernacht geweest en we varen op de Musi, naar Sungei Gerong. Er staat een loods boven, Sukri bin Jakob geheten, met wie ik nog gevaren heb op de Mambang. Hij was toen matroos, maar hij promoveerde tot kwartiermeester (= roerganger). Die Mambang weet wat. Dat was mijn beste tijd hier. In '52 en '53.

7 maart 1959

Ik weet niet welke voorstelling je hebt van een hoofdwerktuigkundige (wat een onmogelijk woord is dat toch!), of een hoofdmachinist, maar die oude ‘donderhonden’ gaan er hoe langer hoe meer uit, zijn er zowat allemaal uit. Het platte peil van vroeger wordt langzamerhand wat beter. Hier vaar ik met Frans Prins, een beste kerel, weliswaar fijn rooms, maar een prettig genieter van alles wat goed en mooi is op aarde, wijntjes en tabak inbegrepen. Ik ken niemand die zo invergenoegd aan een borrel-

[p. 170]

tje kan nippen, 's middags, of zo uitvoerig en deskundig kan vertellen van bloembollen, kamerplanten, tuinen en zo. Hij komt uit de bollenstreek en heel zijn familie ‘zit’ in de bollen. Ze houden onderling nog een soort competitie in het kweken van planten, wisselen stekken uit en zo meer.

Ik heb mijn ‘vaste aanstelling’, als kapitein gekregen. Met ingang van 1 maart 1959. Ondanks alles is het er nu toch door, blijkbaar. Met drie man tegelijk zijn we aangesteld; het werd nodig want er zijn heel wat kapiteins weggegaan, het laatste jaar. Hoe vind je dat? Van zo'n oliemaatschappij? Toch wel royaal, vind ikzelf. Toch schijnt er nog wel enige discriminatie te zijn, want ik was ‘bestemd’, hoor ik rondvertellen, voor de Selo, het rotste bootje van de svtm. Door plotselinge ziekte van Vermeulen, kapitein van de Djirak, ben ik halsoverkop hier geplaatst. Enfin, we zullen zien en afwachten. Ik hoop maar dat ik hier kan blijven, want ik heb me helemaal ingericht voor een jaar. (Het schip slingert een beetje, en dan vallen de letters soms op elkaar.) Timmering, de superintendent van Singapore, is zo vriendelijk geweest mij een nieuw laagje op mijn schrijfbureau te geven, Formica, een soort hard plastic dat overal tegen kan, zelfs tegen brandende sigarettenpeukjes. Verder heb ik een nieuwe Eddystone-radio, die me braaf elke avond, als ik tijd heb, naar de stemmen van Hollandse omroepers laat luisteren. Ook heb ik een nieuwe bureaulamp gekocht, voor 35 dollar, zo eentje die in alle standen kan worden gezet en dan ook blijft staan. Soort van perpetuum equilibrium. Zeiden ze dat op je gymnasium in Nijmegen ook, of beledig ik je Latijnse opvoeding?

Vannacht om 3 uur zijn we in Singapore, en dan gaat deze brief weg, Willem. Nog veertien maanden, moet je maar denken, op de Selo of niet, en dan kunnen we weer eens iets gaan bekijken in de groene Consul van de autoverhuurder. Ik vond het heel erg prettig dat me onmiddellijk na de landing van het vliegtuig een brief van jou werd gegeven. Mijn oom, die ook al Wim heette, had het dikwijls over ‘l'odeur demon pays’, als ik van mijn ouders een zakje Hollandse kruiden meekreeg (kervel, sterrekers, salie, thym, van alles wilde hij hebben), maar dit was

[p. 171]

dan une voix de mon pays. Dag, ouwe heer, zorg goed voor jezelf en leef nog maar heel lang.

Frans.