Brieven van een zeeman

Sungei Gerong, 26 augustus 1956
m.s. Stanvac Pendopo

Beste Wim,

Heb je het eerste pakje met sigaretten al ontvangen? Ik heb in Singapore een afspraak gemaakt met onze sigarettenboer, een Hollander die al sinds de oorlog in het vroegere Indië en Singapore pro beert rijk te worden met allerlei soorten handel. Hij doet voornamelijk in drank, sigaretten en tabak. Verder kun je bij hem radio's, pick-ups en motorboten kopen. Misschien ook zeilboten en ouwe schietgeweren, dat weet ik niet. Maar in Singapore kun je vanouds alles kopen, tot blanke slavinnen toe. Dat zal met de merdeka, op 31 augustus volgend jaar, wel anders worden. Dan moeten er natuurlijk een heleboel ambtenaren bijkomen, douane en immigratie en belasting en andere parasieten, een nieuwe kaste, een andere aristocratie, blijkbaar geroepen om bepaalde misbruiken te vervangen, naar mijn idee door ergere en zeer zeker door ergerlijker misbruiken. We hebben als afgedankte Ropeanen dus nog een jaar. Röhrman, de bedoelde Hollander, kan nu nog wat sigaretten voor me versturen. Als ik het goed heb onthouden, zal hij driemaal vier tinnen Churchman No. 1 aan jouw adres verzenden. Ik hoop alleen dat je niet teveel invoerrechten moet betalen, anders zou het de moeite niet zijn. Maar ik heb hem wel op het hart gedrukt dat het alleen en niet anders dan tinnen van 50 moeten zijn, en in geen geval die platte groene doosjes van 20. De ontvanger van de lading maakt immers altijd de dienst uit in de scheepvaart? Een slager maakt des-

[p. 94]

noods biefstuk van de kop, en ik vertrouw Röhrman wel zover dat hij desnoods tinnen van 50 fabriceert, als hij niet anders heeft dan doosjes van 20. Maar hij heeft me met de hand op zijn handelaarshart beloofd te doen wat ik hem vroeg, dus stel je gerust. Röhrman is een soort fatsoenlijke scharrelaar, geen echte tobber (daarvoor leeft hij te goed), maar toch ook niet iemand die over een jaar kan zeggen: het beste met jullie, mijn schaapjes zijn nog net op het droge. De Engelsen en andere Ropeanen in Singapore hopen natuurlijk hun handeltjes te kunnen voortzetten; er worden ‘societies’ gevormd, die de ‘belangen van de Europese gemeenschap’ moeten verdedigen; de Maleiers en Chinezen antwoorden daarop met ingezonden stukken en editorials, van dat de Engelsen dan eerst hun houding van aloofness en ‘apartheid’ moeten afleggen. Bijv. even vriendelijk moeten zijn op straat en in hun exclusieve clubs, als op kantoor tegen de (Chinese, Arabische, Indische en misschien soms ook Maleise) klanten. Dat steekt die klanten natuurlijk, op het bedrijf te worden behandeld niet alle égards voor een zeer welkome gast, en vervolgens op straat te worden voorbijgelopen, op zijn best met een kort, afwezig knikje. Zo zijn Engelsen, zelfs nog in Bombay, Calcutta en Karachi, als ik de (in het Engels gedrukte) Chinese krant van Singapore geloven mag. In hun ‘vrije tijd’ leven zij zoveel zij kunnen in een eigen wereld, in mooie restaurants, die ze liefst zouden sluiten voor iedereen die niet Engels genoeg is, op countryclubs met dure entreegelden en prachtige gazons, net als in Engeland. Ze worden in Singapore nageaapt door de Hollanders, met hun Hollandclub, ook een prachtig gebouw, laag gebouwd en ‘sprawling’ op heuvelachtig terrein, met kort gehouden gras begroeid. Ik ben er twee keer binnengebracht (‘geïntroduceerd’) door de man van de Hollandse scheepvaartinspectie, die als personeelslid van het Hollandse Consulaat de ‘bevoegdheid’ had om mij (en andere schepelingen) daar binnen te loodsen. Maar toen ik er een paar maanden later nog eens naar toe ging met een tweede stuurman (we hadden samen een avondje vrij), waren we maar nauwelijks meer welkom. Onze ‘introductie’ was kennelijk verlopen! Omdat het mijn eigen landgenoten

[p. 95]

zijn, heb ik daarom dikwijls een hekel aan Hollanders. Als Engelsen merken dat je in je onschuld iets heel speciaal British bent binnengelopen (hoewel ik moet zeggen dat mijn onschuld in zo'n geval vaker gespeeld is dan echt) krijg je een bonboekje tegen betaling van het verschuldigde, met de mededeling dat de premises private zijn, maar dat je natuurlijk wel een drink mag kopen, omdat je er nu eenmaal toch bent. Waarop soms een aardig gesprek volgt. Zo ben ik eens binnengekomen op het dak van het Cathay Building, een soort wolkenkrabber waarin een grote bioscoop, een hotel, kantoren en dure flats zijn ondergebracht. Het beste deel, want het koelste, hebben de Amerikanen afgehuurd. Dat is de bovenste verdieping met het dak. ‘American Club’. Als je in de lift blijft staan, kom je daar vanzelf, en zo heb ik me stiekem tot op het dak laten brengen door het Chinese liftmeisje. Ik mocht daar natuurlijk ook niet wezen, maar ben er toch bijna twee uur gebleven, zittend op het dak met een biertje, genietend van de koelte in de avond, en af en toe pratend met de commissaris van die avond, een Amerikaanse kantoorman of handelsman.

Ik schrijf eigenlijk om je te bedanken voor je boekjes. Der Banditendoktor in de eerste plaats; daar heb ik dikwijls om gelachen, en sommigen aan boord hebben het zelfs ook willen lezen, hoewel Duits voor koene zeevaarders een erg vreemde taal is, net zoiets als Fries en Schots. Die wahrhaft Tapferen bleiben drauszen, fur den Ruhm derer die unter Triumfbogen heimmarschieren. Zulke dingen moet je onthouden. Verder vind ik Mexico nu zo'n mooi land met zulke aardige mensen dat ik er wel meteen naar toe zou willen gaan. Als ik een zeilbootje had en niet teveel verantwoordelijkheden, deed ik het ook. Ik denk dikwijls: waarom blijf je eigenlijk voor een mager loontje op een tanker varen. Je doet niets anders dan naar je verlof verlangen, werk doen waar je nauwelijks bij nadenkt, maar dat je evengoed een boel ergernissen bezorgt, en al met al gaat je enige leven ermee voorbij en vandoor. Waarom gooi je de boel niet over de muur. Was schert mich Weib, Was schert mich Kind, zoals die alten Grenadiere zeiden, laat iedereen maar voor zichzelf zorgen. Leve de

[p. 96]

vrijheid. Enfin, de vraag doet zich vervolgens voor wat ik eigenlijk aan die vrijheid zou hebben. Zolang niet een ander een soort profijt heeft van mijn handelingen en vrijheden, zolang is het leven eigenlijk ook nutteloos, las ik in een ander boekje. En dat is ook al waar. Dus laat ik dan maar blijven behoren tot de burgerij van Lekkerkerk.

Kemink heeft mij twee exemplaren van Der Banditendoktor gestuurd. Er was geen rekening bij, dus ik vermoed dat jij betaald hebt. Zeer bedankt! Om je niet al teveel op kosten te jagen, heb ik het dubbele exemplaar onmiddellijk teruggestuurd, aangetekend en per zeepost. Kemink moet het nu ongeveer ontvangen hebben. Ik dank je wel, hoor, voor deze tekenen van zorg en vriendschap. Dat is heel prettig.

Ook het boekje van Heinrich Hauser is met succes gelezen, hier aan boord. Een soortement classic van de zeilvaart; ik kende het nog niet, wel een van de liedjes die erin voorkomen. ‘Was die Seemannsliebe tut’, dat zong een leerling op de Poelau Laut, toen ik 18 jaar was. Ik ben natuurlijk heel blij dat de tijd van de zeilvaart (van de grote zeilvaart, de commerciële) voorbij is; wat een ellende moet dat geweest zijn. Puisten, rauwe handen en armen, ontstoken ogen, ongewassen lichamen, gebrek aan zoet water, aan goed eten, aan accommodatie, vooral ook aan slaap natuurlijk (maar dat is eigenlijk nog zo, al hoeven we dan niet meer in masten te klimmen, om te maken de touwetjes vast). En verder natte kleren, natte bedden of ‘kooien’, alles nat en zout, boeh. Wekenlang. Neen, dan maar de Stanvac Pendopo. De vertaling van juffrouw de Raedt-Canter is schrikbarend slecht. ‘Scheve winden’ schrijft ze. Kardaanse ringen; een kamer als ze een hut bedoelt. Ik begrijp het wel, maar het klinkt zo lullig.

Tot ziens, en nogmaals bedankt. Over een half uurtje zijn we in Sungei Gerong en dan moet de brief op de post. Zo dadelijk moet ik op de brug zijn, vanwege de aankomst. Dag, en het beste.

Frans.