Logo DBNL
Bacchus (1665)

Bacchus

(1665)–Jacobus Sceperus–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Den Ouden, en huydendaegschen droncke-man. Ontdeckt uyt de heydensche historien; onderricht uyt de Heylige Schriften


Vorige Volgende

Cap. XXII. Dat de Dronckene zijn uytlappers van Sotten-Clap; Snappers; gedwongen door den Wijn spreecken bywijlen de Waerheyt: Zijn Dom, vol Bottigheyt, Boertery, en stinckende Onreynigheyt; Lappende alles uyt dat in haer is.

MAer gelijck de Dronckene Clappers, + en uytlappers zijn van al het geene sy weeten, soo zijnse oock ten meerderen deele Snappers, welcke veel gepraets hebben, ende voortbrengen allerhande Sotten-klap, en Geckerye, welcke niet betaemen, Eph: 5, 4.

Haere Tonge spreeckt Verkeertheeden, Prov: 23, v. 33. In de veelheyt der woorden ghebreeckt de Overtreedinge niet, seyt Salomon Prov: 10, v. 19. Wat begaet een Droncken mensch al sonden, wanneer sijnTonge door den Wijn los, gaende, en onthockebant is geworden? gaende als een Lazarus-klap, sonder ophouden of stille staen. De Dronckene is de Clem, en het Beleyt der Reeden quijt; derhalven weet hy niet Wat, Waer, en Wanneer hy swygen, ofte spreecken moet: Maer gelijck een Sack-pijp, + off Mosel-Sack, geblaesen zijnde vol Wint, geluyt maeckt so lange alsser Wint in is; So Snapt en Raetelt de Dronckene, so lange hy vol Wijn is.

Tot Romen is een Beelt geweest, genaemt Citeria, + welckers Hooft sodaenigh was gemaeckt, dat den Mont konde op en toe gaen, maeckende een seer seltsaem Geluyt, en wonderlijck Gekaeckel. Men voerde dit snappende Beelt in de Speelen, en in Vertooninghen op de Straeten, om het Volck te vermaecken, en te helpen aen het lacchen. Maer, zijn niet sommige menschen, droncken zijnde, dit Beelt ghelijck? Sy praeten, sy Kaeckelen, sy voeren Allemans-Snap alleen in Gasteryen en Geselschappen, verstreckende by den Verstandigen voor een Citeria; en by den Zeedigen niet meer gheacht als een Sack-pijp, welcke vol Windt zijnde veel en groot geluyt maeckt.

Gerson in Tractatu de Septen Vitiis Capit: + verhaelt uyt het Pastorale van Gregorius, Dat dien rijcken Dronckaer, en Brasser, welcke daegelijcx leckerlijck teerde en smeerde, bysonderlijck den brant des Helschen Vyers leet, en voelde in sijn Tonge, Luc: 16, v. 24. Buyten twijffel is dit gheschiedt na Gods rechtveerdigh oordeel, vermits de Tonge door Suypen en door Swelghen, en daer op ghevolghde Snappery en Sotten-klap allermeest ghesondight had: en Godt

Reeckenschap vordert van elck ydel gesproocken woort, ende (volgens sijn recht) den mensche daerom verdoemen magh, Matth: 12, verss. 36, 37.

Sommighe Snappers en Losbollen, sullen op Maeltijden onbeschoftelijck aenvallen en bespotten den sodaenigen, welcke Stil en Zeedigh sittende aen de Taeffel, oock niet hooren laeten het Gheraetel van haer Tonge. Maer de Swygers mooghen in so een Geval dencken, of oock doen, 'tgeene Bias deede. Bias, + stilswijgende in een Maeltijdt, wierdt als een Sot uytgelacchen van een Snapper, en seyde daer op, Hoe soude een Sot onder den Wijn konnen verswygen wie hy is? Plutarchus de Garrulitate.

Het is voor eenen Dronckenen Snapper niet wel mogelijck, sich selven te verberghen. Dit woude Simonides seggen: + Wanneer hy in een Maeltijt sag, dat den Weert doorgaens stil en swijghende aen Taeffel sat, geen Praet maeckende of houdende met yemandt; Seyde hy tot den Swijger, Indien ghy Sot zijt, soo doet ghy wel: Maer so ghy Wijs zijt en Verstandich, so doet ghy quaelijck. Want, na het seggen van Heraclitus, soo is het best sijne Onweetenheyt te verbergen, het welck in een Verheuginge des gemoets, onder het Glaesjen, seer swaer om doen valt.

Het gebeurt bywijlen, + dat de Dronckene oock de Waerheyt spreecken, so van haer selven, als van anderen: Dannoch geschiedt sulcx niet uyt een Deugt, noch uyt liefde tot de Waerheydt; maer om datse (gepynicht door den Wijn) de Waerheydt niet verheelen noch verbergen konnen, maer deselve moeten op-klappen en openbaeren, hoewel sy niet en wilden. Plato in Convi: vel de Amore, seyt, De Wijn en Kinderen seggen de Waerheyt. Ende Pierius Val: Lib: 23, Hierog: verhaelt uyt Plato, Datter geen Pijn-banck stercker is om ymant de Waerheyt uyt te haelen, + als den Wijn. Het is een Out Spreeckwoort, ὄινος καί ἀλήθεια:

Vinum, & Veritas; dat is, Wijn en Waerheydt. Ambrosius de Eliâ & Iejunio, Cap: 17, seyt, Ontrent den Gevangenen gebruycken sommige Richters den Wijn, + in plaetse van een Pijn-banck, en door den Dronck haelen en trecken sy de Belydenis van 's Lants Verraet uyt den geenen, die noch door Pley of Pijn-banck daer toe konde gebracht worden. Siet, deesen Pijn-banck, op dewelcke de Dronckene haer selven hebben geworpen, doet en dwinght haer de Waerheyt te seggen, schoon het buyten Noot, buyten Reeden, haer selven Schandelijck, anderen Schaedelijck, jae tot Naedeel van het gemeene Beste is.

Athenaeus Lib: 2, Cap: 2, seyt, + Dat seeckeren Drinck-Croes, genaemt Tripos, eertijdts plaght ver-eert te worden aen den gheenen, welcke in het Drincken overwinner bleef: Ende dat, vermits die gheene welcke de Waerheyt spraecken, wierden geseght te spreecken uyt den Tripos. De Dronckene nu spreecken de Waerheyt, en openbaeren hoe sy Selve, en oock Andere zijn. + Droncken zijnde de Waerheyt te seggen, met een droncken Mont, in Beuselinghen en saecken van geen belang, is Belacchelijck: Sulcx te doen in saecken waer aen gheleegen is eens anders Eere, en goeden Naem; is Smaedelijck: In saecken, welcke de Eerbaerheydt wil hebben ongeroert ghelaeten; is het Schandelijck: Maer onder den Romer, met een droncken Mont te seggen de Waerheyt van 'sLants Saecken, aen welckers gheheym den Staet gheleegen is, is Straffbaer; en bywijlen te vereeren met eenen anderen Tripos als waer van hier boven.

De beste Waerheydt welcke uyt eens Dronckemans mondt te voorschijn komt, + is dat hy in den Dronck sich openbaert en bekent maeckt aen een ander, sodaenig als hy van binnen in sich selven is. Want, achtervolghens het Oude Spreeck-woort

van de Ioodtsche Rabbinen Rabbinen נְק֢עֵס נְקס נְקִס , In Oculo, In Loculo, in Poculo, +, dat is, In het Oogh, in de Kist, in de Kan, Naemelijck kentmen de Man. In het Oogh, dat is inden Toorn, die sich meest in des menschen Oogen en Aengesicht vertoont: In de Kist, dat is, in het schiften, scheyden, en Deelen van Gelt en Goet, 't welck in Kisten gheslooten en bewaert wort: In de Kan, dat is, in Dronckenschap, welcke door het uyt-drincken van groote Kannen behaelt wordt; siet en bevintmen hoedaenich het Gemoedt van den mensche is.

Belangende de rest van Droncke-Mans-Praet, + deselve is Sotten-Clap, en het hooren niet weert: Want gelijck Athenaeus Lib: 10, Cap: 7, verhaelt uyt een Boeck van Hesiodus, 't welck nu niet meer voor handen is;

Wie de Maet in het Drincken te buyten gaet, is sich selfs en syner Sinnen niet meer machtich.

Hy lapt de schandelijcke dingen uyt, welcke stincken by den geenen welcke Nuchter zijn.

Hy heeft de minste Schaemte niet, over 't gheene hy Droncken zijnde doet, het zy dan wat het zy; daer hy anders Nuchter zijnde Zeedig en Voorsichtig is.

Dit weetende, drinckt den Wijn niet te veel: Staet op, gaet wech, eer de Wijn u Verstant bedwelmt: op dat den Buyck, dat listich en Schandelijck deel des Lichaems, u niet overvalle, en verwinne.

Behalven dat de Dronckene zijn vol Waen van Wijsheyt, en Manhaftigheyt; Datse zijn Clappers van 't Geheym; Snappers vol Sotten-Clap; + onweetende en bedwongene Spreeckers van de Waerheydt; Soo zijnse boven dit alles noch vol Dommigheydt van Sinnen en Verstant, ontstaende in haer (gelijck Gerson seyt in Tract: de vitiis Capital:) door de Dampen, welcke haere Herssenen beklimmen en bestormen: want Wijn en Most neemen het Herte wech, Hoz: 4, 11.

Sy zijn vol onhebbelijcke Lust, + welcke onghestaedigh, ongebonden, en onbetaemelijck is; in haer ontstaende uyt onmaetig Eeten ende Drincken; waer door de begeerende kracht der Ziele onthockebant en ontstelt wordt; vermits de Reeden overmant, ende den Stuerman der Ziele van het Roer is. Sy zijn vol Poets-maeckery, + en Boertery; zijn Reeden-loos en sonder Herssenen; richten Grillen aen om anderen te helpen aen het lacchen, en den vryen Slemp, en vry-Gelagh te hebben van deselve: want den Wijn is een Spotter, Prov. 20. v. 1; dat is, maeckt dat de mensch een Spotter, en bespottelijcken Poets-maecker is. + Sy zijn vol Vuylicheyt en Onreynicheyt, vol Dreck en Stanck: Vermits de Maege, de Buyck, en alle het Ingewant soo overlaeden en gepropt is, dat het overloopt, en den Gulper ghenootsaeckt wordt, door Schyten en door Braecken synen Dreck te loosen, en uyt te werpen, sonder eenige acht te neemen op het geene Eerbaer of Betaemelijck is, waer van hy geen Belul en heeft.

Musculus in sijne Uytleggingen over Gen: 9. 21 seyt, + De Dronckenschap maeckt den mensch Dol en onbeschaemt. Het gheene de Nuchterheyt, Eers en Fatsoenshalven, met Schaemte bedeckt, dat ontdeckt die onbeschofte en onbeschaemde Dronckenschap; doende sulcx niet alleen in dingen welcke het Lichaem aengaen, maer oock die de Ziele betreffen. De Ziele heeft oock haere Naecktheyt en Schande: dannoch de Nuchterheyt soeckt deselve te bedecken, immers so wel als de Schaemte van het Lichaem. Maer de Dronckenschap, als een vuyle Stinck-Goot, lapt uyt alle Vuylicheyt en Oneerbaerheyt. Ick bidde u, wat is doch het uyten van alle die onbeschaemde Ongeschickte, Sotte, belacchelijcke, en boose Reedenen, welcke de Dronckaers voortbrengen, anders als een Ontblootinge van Schanden en Schaemtelijckheeden, welcke van binnen verborgen lagen in haere Herten?

Daer is en blijft niets verborghen en verheelt, alwaer de Dronckenschap de overhant heeft. De Dronck ontdeckt het Geheym. Veel, ja ontelbaer, zijn de sonden welcke de Dronckenschap voortbrenght; en dat vermits sy den Mensche van het ghebruyck des Verstants berooft, alle Deuren tot allerhande Schelm-stucken open stelt, en maeckt dat de Dronckene in sijn woorden en wercken niet en past op Godt, noch op Menschen, noch op het geene Eerlijck ofte Dienstich is, ja niet op sijn Leeven, of op de Zaeligheyt van sijn Ziele.


Vorige Volgende