Boeck van surgien

Capm. vanden onghemaken vanden vede die cuere.

Apostemen wonden ende ulceren ende canceren moghen comen in des mans vede. Ende dat mach comen van binnen of van buten. Van binnen dats van quaden humoren daer die lichaem af vervult is die nederwaert sincken in die roede. Ende dat van buten coemt dat is van quetsinghen. Ende het mach comen ende

[p. 230]

ghevallen van onreinen wiven daer die sotte mede te doen hebben [als si by hem leggen]. Ende dat coemt daer bi dat die matrix den crop daer af is vol [ghe]bleven vander onreine materie als natuer vanden mannen dat men heet sperma int latiin dat ghecorrumpeert is ende vervuijlt ende is worden quaet ende onrein ende venijn soe doergaet die poren vanden vede die alle ontploken siin ende soe wert die vede seer. Ende oec mach dat veniin alle den lichaem siec maken ende gheveniint ende alsoe eest met den mannen die met dien wiven te doen hebben ghehat ende si worden oec wel laserus. Nu suldi weten dat alle die meisteren over een dragen dat men int beginsel sal legghen plaesteren of salve repercussiif ende daerna resulatiif ende repercussiif tegader ghemencghet in statu maturative soedat metten quaden die materie worde ghesuvert. Ende men sal alle weghe een wieke steken voer int canduijt van catoene of van werke dat dat conduijt niet en verstoppe soedat sanies lichteliic metter orinen mach uut vloijen. Comet die aposteme van hitten soe suldi sieden insquiamus in water ende daerna stoten met swinensmeere ende daeraf plaesteren want het is orbaerliic ende herde goet: Item liinsaet ghestoten cleine als meel ende ghesoden met swinensmeere ende lau daerop gheleit is herde goet. Item werm oliifsmout is oec herde goet. Item die wortel van bismalven is herde goet met carduum benedictum ghesoden in water ende ghestoten ende plaesteren daer af ghemaect ende daerop gheleit is oec herde goet. Item die wortelen van perdel[l]en ghesoden in water ende ghestoten in out swinensmeer ende daerop gheleit is oec herde goet ten couden herden apostemen vanden vede ende te weikene ende te ripene: Item poerloec ghesoden met ouden swinensmeere is oec herde goet: Item die wortel van lelien ghesoden ende daerna gheroest in olie ende daerin gheleit is wonderlike goet. Alle dese plaesteren doen apostemen quaet gheven ende ripen. Item ghemeen plaesteren die men maect van malven ende vander wortel van bismalven ende van liinsaet ende van venigriec ende van seneciones dat is cardus benedictus ghesoden ende ghestoten ende daerop gheleit is herde goet:

[p. 231]

Item meel van liinsade met coien melc ghesoden ende met swinensmoute doet den vede ontswellen ende quaet gheven. Item jeghen quetsinghe van den vede is herde goet dat men bade [met warmen watere] daerin ghesoden sal siin rute sa[l]vie bivoet ende comijn. Sweeret oec herde zeere soe suldier op legghen dese salve die alle sweere doet versachten ende versueten: Item neemt vrouwensponne olium ro[sarum] doren van eijeren ende een luttel apium daertoe ende sofferaen ende maecter of plaesteren dit doet versachten alle weuten ende zweeren. Ende het es oec sonderlinghe goet teghen den groten sweer ende weute vanden artikel in den voet ende in die handen ende waer datse is in den lichaem. Dit siin die curen vanden apostemen ende vanden sclijrosis vanden vede. Die apostemen ende sclijrosis vanden vede ende die ulceren worden somstont verkeert in cankeren. Ende dat mach men bekennen dat die stat die gheulcereert is is herde groenachtich ende swart [achtig]. Ghi sult considereren als ghi den cancer wilt cureeren of daer alleen si corosive of veel quaets doots vlees es vergadert: Ist alleene corosive soe suldi daerop legghen pulver van arceniic ende van blauwen wollen doecken ende met mensenstront tegader ghebernt in enen pot. Dit pulver moritifceert den cancer. Item pulver van scorsen van prumen garnaten met vitrum daerop gheleit is herde goet: Item aloe cicatrinum gheincorporeert met seeme is herde goet ende metten sape van mente daerop gheleit. Alle dese mortificeren den cancer vanden vede ende oec elre. Ende als hi ghemortificeert is dat is als dat vleesch root is soe salment alle daghe wasschen met wine ende daerna salven met witter salven. Ende daerna op stroien pulver van centum nodia ende van pimpinelle met wat serusen: Is daer oec op veel quaets doots vleesch soe suldi voetstaens daerop maken unguentum ruptorium. Item pulver van affodillen dat siin clappenoren ongheblusschet calc moru seepe ende bloet van enen cappoen ana .j.3. dit sal men temperen met capittele dat is met loeghen daer men die seepe af maect ende met sape van eppen ende van flammula dat

[p. 232]

is salvaet: Item wiinsteen ghebernt in die ameren ende ghemenct met capittilum: Item dien brant die men scaeft onder enen cetel of onder een panne is goet corosiif. Item aterment ghebernt is goet corosiif ghemenct met zeeme. Alle dese medecinen coroderen ende verdrivent doot vlees. Ende het is oec goet in fistelen alse gheblust siin tot inden gront. Ghi sult oec consideren eer ghi u piint te bestaen den canker te cureren of des sieken lichaem es vervult van quaden humoren. Dat suldi purgeren met herodoricon anacardium ende met een luttel yeraruffiin tegader gemenghet. Daerna sal men stoten met fumus terre ende met scabiosen ende met lapacium acutum ende met alsene ende met adicke ende met dies ghelike. Daerna sal men die stat salven met vossensmoute. Ende daerna sal men doen als ic voer gheseit hebbe teghen den canker: Jegen die ulceren ende wonden vanden vede: R. pulver van caneele sanguis draconis bolus arminicus ende stroijent daerop dit pulver doet stelpen bloet ende suvert die wonden ende die ulceren. Item colofonie ende mirre doen die ulceren ende die corrosien ghenesen: Item litergirum ende serusa doen goet vleijsch wassen in diepe wonden ende suveren ende consolideren: Item pulver van sarcocolle ende wieroc ende van scaries lignorum dat is ghestubbe van ouden vermoelden eijkenhout. Dat pulver is utermaten goet want het suvert ende consolideert die wonden: Item neemt pulver van scorsen van busis dat heilt die corrosien vanden vede ende droecht ende consolideert: Item teghen tgheswel vanden vede: R. haverenmeel ende scapenroet ende met water tegader ghesoden alsoe dicke als een pappe ende breidet op enen doec ende bindet op den vede hi sal ontswellen: Is dat sake dat inden vede wort groot juecsel dan suldi daerop legghen edere tarostra ende alse ende rosen in water ghesoden: Item teghen tgheswel vanden vede is herde goet [pes] columbinus of tarwe achterlinc ende comijn ende wilghenbladeren of holenderen in water ghesoden ende daerop gheleit doet den vede ontswellen. Item teghen tgheswel vanden vede siet penninc malve in water ende wri\vet

[p. 233]

dat water reijn uut soedat die malve al droghe is ende dan stoetse ende roe[rt]se in soete boter ende in swijnensmout ende legghet op coelblader ende legget op den gheswollen vede ende enen doec daerboven: Item tegen grote bernende smerte ende ulceracien vanden vede: R. leem ende tempert met wit vanden eyeren ende metten sape van weghebreeden of van honts ribben.