Boeck van surgien

Capm. .xxxv. van den rugbeen uut den gheweer die cure.

Dislocacie spondelium dat is vanden rugghebeene als dat uut den lede is soe eest herde sorgheliic. Waert dat sake datter een volcomeliic uut den gheweer waer ontset. Ende ghi sult dat weten waert dat hem voetstaens niet gheholpen en waer ende al werm ingheset werde sonder twijfel die sieke sterft om die grote perse van den halse. Ende sterc bedwanc dat machmen bekennen dat hi hem bescijt ende bepist ende sonder lust ende sonder weten dat coemt van der crancheit vander blasen ende vanden aersgate. Om des wille dat die laceerten vanden aersgate ende vander blasen hebben haer natuer verloren ende worden ghecranct. Sulc ander leden als die armen ende die beene ende die voeten [worden oic ghecranct]. Ende ist deerste spondile vanden halse dat den necke volcht soe vervolt den adem ende [hi] sterft voetstaens. Ende ghi sult weten dat constantinus in pantegni [seit] dat die hals sesse spondila heeft met ghetale. Ende den rugghe .xii. ende der laceerten is v^c ende .lxxx. Ende van alle desen siin sulke dat hooft ende sulke die oghen ende sulke dat aensicht ende sulke die ander leden doen roeren. Ende daerom gaen die pesen opwaert ende nederwaert

[p. 145]

Ende sulc halen te menigher stede daert die leden af hebben. Ende daerom als die spondila vanden halse is uut de gheweere dan suldi doen recken den sieken hoeft opwaert al suverliic ende dan suldi spondilia recken ende effenen alsoe als ghi alderbest cont metten handen. Ende als ghiit te punte hebt gheset ende gheeffent dan suldi daerop leggen plaesteren restauratiif ende daerboven een spaen breet ende lanc na die breide ende na die lencte van den halse. Ende dat suldi dan aent hooft sien ende aen adiutorium [binden] dat niet en roere ende weder ontset en werde in siin stat. Ende die drade daer ment mede sal binden en sullen niet siin ront mer plat omdat si niet en quetsen. Ende het sullen siin scrodelen van doeken. Waer oec dislocacie in die spondilen vanden ruggebeene soe suldi conside[re]ren tot welker siden dat ontset [is]. Want het mach werden ontset te vier siden waert. Ende ist ontset inwaert ter borsten soe en bescietet te gheen behendicheit die men daertoe doen can noch dieghene die ontset is te beide siden waert. Ende dieghene die ontset is uutwaert die is daer boelte ende het ghesciet kinderen soe en can mens niet ghenesen of hi sal daeraf sterven of hi bliift daeraf onghesont. Ende dit seit IPOCRAS mer dat ghesciet van vallen of van slane of van al sulken saken dat mach men wel cureren. Ende dan suldi doen als ipocras seit ende dats dat men den sieken sal doen ligghen op sinen buijc ende men salder onder doen legghen yet dat sacht is dat die borst niet en quetse. Ende sult gaen staen op hem ende duwent been in dat uutghescoten is met den versenen soe langhe dat weder come in siin stat ende dan effenent met den palmen. Of ghi sult daerop legghen een bort ende sult daerop treden met den voeten ende in duwen. Ende en condiit aldus niet inghebrenghen dan suldi nemen een tafel op een voet ende maken in die want een gat daer die sieke sal bi ligghen op sinen buijc. Ende steken dat bort met den eenen einde in dat gat vanden want soe dat die helft vanden borde comt liggen recht op die bulte vanden rugghebeen. Ende ghi sult staen metten voeten op [dander] deijnde vanden borde ende treden daerop soe\dat

[p. 146]

weder in siin stat come. Daerna alst wel is gheeffent dan suldier op legghen plaesteren restauratiif ende daer boven wercs ghenoech ende daerboven een spaen drie vingher breet ende lanc teghen dat die bult groot is soe dat een luttel op come toten ghesonden. Ende daerna suldiit binden soe dattet spaen ende plaester hout. Ende waer dat sake dat er iet onneffens bleve na de restauracie dan suldi langhe daerop doen leggen medecinen die doen mollificeren ende versachten ende alle weghe spaenre daer boven. Ende oec waer herde goet daerop ghebonden een plate van loode.