Boeck van surgien

Capm. .xxxi. vanden ontsetten scouderen.

Dislocacie humeri dat siin die scouderen ende dat seggen die vroede meesters dat die scouderen moghen worden ontset in .iii. manieren. Die eerste is opwaert die ander is vorwaert die derde is nederwaert. Achterwaert en machse niet ontset worden ende dat es om des scouderblats wille dat weert. Ghi sult weten dat humerus selden wert ontset uut den gheweer opwaert om des wille dat [se] hanct nederwaert. Ende het ghevalt oec selden uutwaert omdat die pesen weeren. Mer het ghevalt alredicste inwaert ende dat is sonderlinghe in magheren lieden. Ende het ghevalt in hem herde lichteliic ende in

[p. 141]

vetten lieden herde selden. Dat teijken van dislocacie is een ronde uut gaen onder doxelen ende een diepheit op die asselen. Ende een besceidentheit teghen die ghesonde scouderen. Ende die sieke en can siin hant niet gherechten op tot sinen oren. Ende hi en mach den arm niet lichteliic roeren. Ende als ghi daertoe gheroepen siit soe suldi doen uwen minister opwaert richten metter hant en dan setten uwen dume onder doxele of legter onder een hart ront dinc als een bolle ghemaect van doeken of van werke ende licht daermede dat been dat uut den lede is sterkeliic opwaert tenwaer dat die sieke waer een kint. Of dat die dislocacie versch waer ende niet verout. Ende waert oec alsoe swaer dat mense aldus niet en mocht weder insetten omdat verout waer. Dan salmen die stat baden met wermen water daerin ghesoden sal siin cruden die weiken doen ende mollificeren als malve ende fioletten ende die wortel van bismalve ende millaete ende dies ghelike ende daerna suldi den sieken legghen op sinen rugghe ende ghi sult nemen enen ronden cloot of een bal van doeken ghemaect als ic te voren gheseit hebbe ende legt onder doxele. Ende ghi sult u strecken tegen hem ende setten uwen voet op den cloot. Ende ghi sult nemen siin hant met uwer hant ende trecken den arm sterkeliic na u ende duwen metten voet sterkeliic den cloot die onder doxel leghet. Ende men sal hem thooft vaste houden dat hi niet en roere. Ende aldus sal die scouder lichteliic in worden gheset. Of men sal doen aldus men sal nemen eenen starken man die langher sal siin dan die sieke ende hi sal setten siin scouder onder die sieke assele ende sal sterkeliic opwaert heffen met al siinder macht soe dat die sieke altemael ghelicht si vander eerden op tot in der lucht. Ende dus sal een ander siin die siin hant sal trecken nederwaert ten lichame. Ende waer die sieke licht soe sal men een swaer dinc aen hem hanghen soedat hi te swaerder si. Ende aldus wort hi voetstaens in gheset ende die scoudere te punte ghebracht. Ende oec mach mense weder insetten ghi sult nemen een leeder ende sult legghen adiutorium op een sporte die omwonden sal siin met sachten doeken. Ende dan suldi des sieken hant sterkeliic

[p. 142]

neder duwen ende trecken op deen side. Mer ghi sult weten dat hiermede lichteliic mochte breken adiutorium. Ende daerom sal men legghen die sporte recht onder de oxele neven thooft van adiutorium eer men begint te trecken. Ende dies gheliixs brenghen groot verdriet toe die ic nu swighen wille want het soude mijn boeck te seer verlenghen ende mi verdriet des. Als die scouder weder is ingheset in haer stat dan sal men legghen onder doxele een cloot van wollen ghemaect of van wercke of van doeken. Ende dan suldi daerna legghen plaesteren van stove vander molen ghemenct met wit vanden eye ende met wierock ende dat gheleit op die scouderen ende dan bindet alsoe alst behoerliic si. Ende men moet die hant binden aen den hals. Ende hi sal binnen den eersten luttel goets eten ende lichte spise totdat die dislocacie ghenesen is ende ghesterct tot .vii. daghen ende ghi en dorves niet verbinden. Ende waer dat sake dat die scouder bevoelde enich swaernisse nadat si ghenesen waer ende qualiic mochte beroeren dan moet ghi hem baden alsoe langhe dat die scouder tot haer selven come [can].