Boeck van surgien

[Capittelum 4 van langhe wonden die ghehouwen sijn met zwaerden of met andere instrumenten].

Wonden die ghehouden siin.

Dit capittel es van wonden die ghehouwen siin met swaerden of met anderen wapenen die grote wonden maken ende langhe. Besiet of die wonde soe clein is dat men die lippen vander wonde vergaderen mach mer net u plaesteren eerst in warm water ende duwet twater uuiit ende netse in wit vanden eye ende legse op die wonde ende binse. Ende ghi en hebt gheen ander medesine te doene. Ende es oeck dat sake dat die wonde es soe groot dat mense met binden niet vergaderen en mach soe nayt die lippen vander wonden met siden [of met enen ghewasten drade] ende den enen punt even na bi dweers vingher van malkanderen ende laet onder een gat daert tquaede alder best uut purgeren mach daermen een wieke insteket. op die draden salmen legghen pulver ghemaect van een deel wieroek ende ii deel draken bloet ende iii deel ongheblust calc ende alsment al niet hebben en mach soe mach men nemen een deel calc ende daer op legghen want dat poeder behoet die punten dat si niet en rotten op dat pulver seldy legghen nyeuwe doexkens van ouden linen doecken ghenet in dat witte van eye ende daer na legt daer op die plaester van werke oeck ghenet in dat selve wit van den eye. Ende aldus seldi die wonde vermaken tot int eynde. Waer oec dat sake dat die wonde veranderde [vander lucht ende ghene soludacie en hadden] ende die punten waren ghebroken soe salmense mondificeren metter medecinen die sal wesen ghemaect van taruwen bloemen ende van zeeme ende van water te gader ghesoden alsoe dicke als een pappe tot int ende. int leste salmen legghen plaesteren van werke op die wonden in wermen wiin ghenet. Ghi selt oec weten es die wonde lenck soe en derfmense niet nayen maer es si dweers ghequets vanden live soe moetmense nayen. Ende dat selve

[p. 12]

seit avicenna. Ghi selt oec weten hoe dat het edelder es ende alder openbaerste soemen suverliker nayen sal ende die lippen te samen vergaderen als int aensicht ende dierghelike. Men en sal oeck die punt niet soe vast toe trecken noch alte slap laten maer in die middel mate. Ende dat seit galienus es die wonde al te starc toe ghenayt soe doese die wonde appostumeren. Waer oec dat sake dat die wonde waer verandert vander lucht ende si niet en waer versch toe ghenayt dan seldise ververschen met enighen instermenten soe dat si bloede ende dan nayse alwaert dat die sieke hadde grote wee. Eest oec dat die sieke niet en wil ghedoghen dat men die wonde vernieuwe soe seldise kueren met anderen medesinen toter tiit dat si ghenesen is. Es oec die wonde herde hol ende in die pese soe en derfmen se niet nayen. Maer wonden die lanck ende wiit siin ende daer geen stuc aen en es ende al afghehouden die salmen [nayen ende] ghenesen medesinen incarnativen ende met medesinen repercussiven die de appostumen wederstaen ende met medesinen die de lede houden in natuerliker complexien. Ghi selt oec weten dat medesinen niet ende behoeren incarnativen in diepe wonden om [dat] si [soe] verdroeghen die natuere daer goet vlees af soude wassen in die wonden. Maer hem behoert toe medesinen die vleesch doen wassen. Noch het en behoert oec niet dat men diepe ende holle wonden vergaderen sal met nayen of met binden datter gheen onderscot en blive. Alsoe galinus seit ende u tuijcht dat sanies daer in vergadert worde soe moest men die wonde weder op sniden omdat dat [sanies 't] lit niet en verrotte.

Es oec daer diepen gront soe salmen starker op den gront van der wonden binden ende op den mont vander wonden soeteliker ende slapper dat quade virus niet en worde belet uijt te vloyen ende dat let salmen legghen dat den mont nederwaert legghe ende die gront opwaert ende alsoe gheneest die wonde inden gront sonder gat. Nu seldi

[p. 13]

weten welc die wonden siin ende die leden diemen alsoe legghen mach dat es den arm tusschen den ellenboghe ende tusschen die oxele ende den arm tusschen den ellenboghe ende die hant die dije ende den voet ende es een wonde in alsulc een let datmen dat niet doen en mach soe seit almansor datmen sal besien des anderen dat es of dat vier daer in es of die gront van der wonden begint te minderen of indien gront geen virus noch putredo en gadert noch en bliift soe en derf men niet ontsien men en sal die pipe ende hole wonde wel ghenesen sonder anders anders te doene. Alsoe almen ander langhe wonden heeft sonder dat mense niet toe nayen en sal noch te zeer dwinghen met bindene alsoe alsmen die grote langhe wonden doet ende es oeck [sake] dat virus ende putredo daer in ghegadert soe moetmense toten gronde alte mael op sniden int gheheel toten eynde toe. Ende waert sake dat pesen of anders yet U belette dan seldi doergaten den gront daert alder nederst es soe dat virus ende putredo onder uuiit vloyt lichteliic ende in elc gat sel di een wieke steken. Ende die wile dat vlees wast soe suldi die eerste wieke minderen ende dat onderste gat suldi lanst open houden om te consolideren. Dat oeck te houden es in allen wonden daer twee gaten siin ende die wonde aldoer gaet. Ende Galienus ende avicenna seggen dat ander oude vroede meesters datmen die wonde die [al] doer gaet dat mense heele datter gheen water aen en ghenake maer waert dat sake dat die sieke [om evele ende om ander sake] most baden soe salmen die wonde bedecken met doecken ghenet in olie oft in ghesmolten was soe dat aen die wonde gheen water en come.