Het geestelyck kaert-spel
(ca. 1750)–Joseph a Sancta Barbara–
Auteursrechtvrij
[pagina t.o. 449]
| |
 | |
[pagina 449]
| |
Het XIV. capittel.
| |
[pagina 450]
| |
Den desen loopt hem naer
En treckt rapierken uyt,
En roept met stemme klaer
Gy zyt eenen schoonen guyt.
8. Een siel seer wel gemaeckt,
En hierom gaet gy loopen
Soo 't sweert by u geraeckt
Gy sult 't voorwaer bekoopen?
U handen draeght gy krom
Gy lonckt de Troefen af
En sweirt u ziel daerom;
Waerom u lest-mael gaf,
9. In't midden van't gelagh
Een kaeck smeet wel te degen
Hoe stont gy dan en sagh?
Met desen schoonen zegen,
En desen jongelinck,
Gaf u daer by een lap
Dat gy strackx dere ginck
Gevoelende 't root sap.
10. Joncker gy lieght daer aen
Sprack sijn gesel van verre,
Komt aen 'k sal blyven staen,
Komt joncker van der Sterre:
Sa, sa, komt met u sweert
Gy wel geveynsden gast
't Ben u niet verveert.
'k Bid u my eens aentast.
11. Gy hebt soo menighmael
Door't Kaertspel ons bedrogen.
En in al u verhael
Soo menigh mael gelogen:
Den ander hem toe schoot,
Maer dees gaf hem den steeck
Men joncker die viel doot
Met een steeck, hy besweeck.
12. Waer is dees ziel gegaen
Door dit spel en duwellen:
Ick sal 't u doen verstaen
Al rechte naer der hellen:
O droevigh duyvels spel!
Wat brenght dit spel al voort?
Schuppen, vechten, duwel,
Alwaer men wort vermoort.
13. Siet wat dit spel al baert
Oft voortbrenght alle dagen
O Helsche boose Kaert
Dat spel moet men beklagen.
Dit spel moet zyn gevlucht
Jae het verdient vervloeckt,
Hier door komt menigh sucht
Daerom bid ick versoeckt.
14. Ons Spel der liefde soet
En wilt het weirlyck vlieden
Spelt hier met blyden moet
Oock geestelycke lieden:
Spelt Moninck, spelt hier mée
Spelt mée devote ziel,
Dit spel is vol van vrée,
Hier noyt krakeel en viel.
Dit gedicht gelesen hebbende, my dunckt en ick laet my voorstaen dat den Leser by sy selven murmureert, en seght waerom dat werelyck Kaertspel soo vervloeckt, aengesien dit wort gespeelt tot vermakinge en recreatie van den geest. Ick antwoorde dat den geest moet vermaeckt worden met andere betamelycke spelen. | |
[pagina 451]
| |
Ick ben indachtigh gelesen te hebben onder andere fabelen van AEsopus hier wel komende t'mynder proposte te weten van den Esel ende den hont. Den Esel, seght AEsopus, oogmerck nemende dat den hont wonderlyck aengenaem was aen den Heer, hy overpeysde by sy selven met sijn esels verstandt, wat dat van dese vrientschap konde de oorsaeck wesen, en waerom den Meester soo beminde een beeste die geen arbyt en dede: den Esel heeft bevonden dat den hondt, soo dickwils den Meester t' huys quam, hem te gemoet liep, quick stertende, en lieffelyck bassende, en op den Heer springende met sijn pooten. Den Esel heeft goet gevonden den hondt naer te volgen om oock de gratie van sijnen Meester te bekomen, en bemint te worden als den hondt. Op eenen dagh dan den Heer t'huys komende den Esel is naer hem toegeloopen en sijn voorste pooten heeft hy op de schouderen van sijnen Meester geleyt, roepende op sijn beste maniere: den Heer gequetst ende heel ontstelt, roept met luyder stemme hulpe en bystant van sijne dienaeren, en dese quamen uyt geloopen met stocken, en hebben den Esel lustigh geslagen. Dese fabel overleggende den ouden vermaerden Meffreth, hy segt, t'mynder proposte Ga naar voetnoota op dese maniere van den Esel, zynder al vele geestlyck sprekende die achten en oordeelen dat hun toegelaten is alle spel, maer nochtans de waerheyt geseyt, sy mishagen, waer door sy meynen te behagen. Alle spel dan en is niet prysbaer, lofbaer en profijtigh voor de ziele; door 't werelts kaert | |
[pagina 452]
| |
spel sommige hun willende vermaken hebben gespelt eerst om een oort, daer naer om eenen stuyver, schellinck, pattakon, pistole, &c. al Esels spel waer door sy verdienen slagen, berispinge en straffinge. Daer wort vertelt een ander fabel van Minerva hoe dat sy op den wegh fluytende vindende, daer op begonde te fluyten, en al fluytende, wandelde ontrent een schoone stille riviere, sy sagh aldaer als in eenen spiegel, hoe dat haer kaecken waren op-geswollen en als vier ontsteken doo het blasen, sy heeft de fluyten wegh gesmeten en noyt voortaen willen spelen. Soo geestlycken als werelycken Leser, die u selven somtyts tot vermaeck hebt begeven tot 't werelyck Kaert-spel, 't huys komende en by u selven wesende hebdy somtydts niet bevonden, dat door dat spel u kaecken zyn root geworden van grammoedigheyt en leugentael? Hebdy niet aenmerckt hoe dat 't vier der gramschap u herte heeft ontsteken? Sonder twyffelen dat jae, volght dan naer Minerva en smyt wegh al die fluyten, ick wil seggen ontloopt dit spel waer door men leert liegen oft fluyten, want die bevint dat hy kleyne sonden heeft bedreven door dit spel, en 't selve niet en verlaet, hy sal vallen in grooter quaet. Hy sal komen tot sweeren, vloecken, en blasphemeren. Religieusen, geestelyke Dochters, Beggyntiens, en wilt niet spelen dit werelyck Kaertspel, ende volgth naer de voorsichtige prysbare Maeght Sara dochter van Raguel, welcke gegeven zynde voor Bruydt aen den jongen Tobias, om haren lof kenbaer te maecken, sy seyde, noyt en heb ick my met den spelende gevoeght, noch met den genen die in lichtveerdig | |
[pagina 453]
| |
heden wandelen, en heb ick my niet deelachtig gemaeckt (Tobiae 3. Cap.) Ick moet hier vertellen het gene ick dickwils al lacchende en weenende hebbe gesien te weten jonge kinderen, vyf, ses oft seven jaerigh, spelen dit vermaledydt spel, en ick vragende waer sy dit hadden geleert, sy antwoorden by vader en moeder. Sy kenden en verstonden hunnen troef meer, en beter van dit spel, als hunnen Heer ende Godt den troef der liefde.
Soo d'oude songen,
Soo pepen de jongen:
Sy dragen het haerken,
Van moerken en vaerken.
Dit siende ick loegh om dat dese onnoosele kinderen soo bevalligh spelden, en soo wel kenden de treken van 't spel en uytwendigh lacchende, inwendigh wiert ick bedroeft, overleggende hoe dat dese kinderen meer ervaren waren en verstandiger in dit vermaledydt kaert-spel, als in't Spel der Liefde, sy en waeren niet wys genoegh om een daet te doen van Godts liefde, noch van een waerachtigh berouw, en sy konden het Kaert-spel spelen beter als A.B.C. en de Christelycke leeringe. | |
§. II.Exempelen tot schrick van het onnuttigh werelyck Kaert-spel.
ONder ander schroomelycke exempelen wort vertelt van eenen die al sijn gelt door 't spelen hadde verloren uytgenomen een pennick en gram wesende om het gedurigh verlies, hy heeft sijn ziel | |
[pagina 454]
| |
en lichaem aen den duyvel gegeven, en tot teecken van dien naer veel blasphemien hy wierp den penninck aen den duyvel. Den morgen stont aenkomende, alleene door den wegh gaende, hy heeft gemoet twee duyvelen in menschelycke gedaente, die seyden wy zyn uwe Heeren aen wie gy u selven hebt overgegeven, en tot teecken der waerheyt sy toonden den gesmeten penninck, en sy seyden gaet voor ons, hy badt dat sy hem souden laeten naer sijn huys gaen, en dat hy soude volgen binnen twee dagen alwaer het hun soude believen, 't welck sy hem toe-lieten, den eersten dagh hy bleef in sijn huys droef en wanhopigh, maer niemant dese dingen kenbaer makende, en hy en heeft noch ge-eten noch gedroncken. Op den tweeden dagh voor by sijn huys passerende een arm vrouw met haer kint tusschen de ermen, sy vraeghde een stucxken broot om Godts wil: hy seyde ick en sal het u niet geven ten zy dat gy dit vraeght ter eeren van myne Heere de duyvelen, met wie ick haest sal vertrecken, en aen wie ick my selven hebbe over-gegeven, 'twelck sy niet en heeft willen doen, en dese vrouwe is gegaen by de vrienden van desen persoon, raedende dat sy souden neerstighlyck ondersoecken wat dat hy daer mede wilde seggen, en dat sy hem wel souden bewaren. 't Welck de vrienden volbracht hebben, en hy verklaert hebbende de waerheyt van de sake hy begonde te roepen: siet sy komen om my mede te dragen laet my gaen, op dat sy my niet en nemen met gewelt. Maer soo de vrienden hem vast hielden ende tot berouw wilden verwecken, | |
[pagina 455]
| |
de duyvelen onsienelyck hebben hem ter aerden geworpen ende gedoodt. (Ita Meffreth.) Wat dunckt U.E. ziel-jeverigen Leser, magh men dit spel niet noemen een helsch duyvels spel, aengesien veel naer 't verliesen der goederen oock hun ziele hebben verspeelt ende verloren? O vermaledydt spel weerdigh vervloekt, om dat door 't selve gemeynlyck wort gevloeckt ende geblasphemeert, door welcke blasphemien de menschen als Joden den Heere noch eens cruysen. Dit is de leeringe ende het gevoelen van den H. Vader Augustinus, schryvende op dat woordeken, Hy heeft geblasphemeert (Matt.26.cap.) Ga naar voetnoota Niet min en sondigen sy die blasphemeren Godt regnerende in den Hemel, als die hem wandelende op dese wereldt hebben gekruyst. Hier van leest men een schrickelyck exempel geschiet in de Vniversiteyt tot Loven: alwaer veel goede onnoosele kinderen worden gesonden, om te studeren en te vervoorderen in de geleertheyt, maer door het quaet geselschap verleyt, sy leeren beter Aristoteles Sillogismus maken in Baroco door 't pinteleren van 't Leuvens Bier, als een Sillogismus in de Schole van de Philosophie. Sy worden eer ervaren in vloecken, sweiren en blasphemeren, als in forma te disputeren. Sy begrypen met den eersten, wat dat is (vacuum in poculo) een ydel pot, Ga naar voetnootb Als dat'er geen ydelheydt gevonden en wort in alle saken der natuere. Alhier is't dat sy leeren de beeste spelen, romsteken, den pol-jagen, de blinde kaerte, &c. | |
[pagina 456]
| |
Soo dat sy aldaer meer worden vervoordert in de fielterye als in de Philosophie. 'tIs binnen de Stadt Brugge een out spreeck woort van de studenten. Sy trecken de Esels poorte uyt, ende komen de Boeverye poort in. Dat is te seggen, sy gaen met een Esels verstant naer de Vniversiteyt, en sy keeren wederom boeven vol fielterye. Maer dese Boeverye poort is over lange jaren op gedolven en toe-gesloten: misschien om dat de Brugge[l]ingen volgens de saligheyt der kinderen, liever hebben dat sy Esels oft bot weder-keeren, als by de bottigheyt boeverye mede brengen. Tot Loven dan segt Thomas Cantipratensis lib apu. exemp. 103. was eenen goeden eerelyken borger, en dese op, den goeden Vrydagh 's morgens vroegh gaende naer de Kercke, passeerde voor by een herberge, al waer spelden eenige jonge boose studenten die met blasphemeren, en vermaledyde vloecken, den bermhertigen Godt vergramden: desen man vont ontrent de deure eenen onbekenden man van den hoofde tot de voeten doorwont, waer by andere persoonen waren beweenende het ongeluck van desen man, den borger ondervraeghde wie dat dit moordadig stuck hadde bedreven, de omstaenders antwoorden, Ga naar voetnoota Dese jongelingen die daer in den Wyn-kelder spelen. Terstont den borger in-tredende hy berispt dese gasten, roepende met straffe woorden oft sy hun niet en schaemden, op sulck eenen devoten nacht te spelen en blasphemeren, en hy ondervraeghde waerom sy dien mensch soo onmenschelyck hadden doorwont en gequetst. Dese jongelin | |
[pagina 457]
| |
gen wierden ontstelt en seyden dat niemant by hun en hadde geweest, noch dat sy jemant hadden geslagen. Op staende voet sy gingen met den borger om desen door-wonden mensch te sien, en sy en vonden hem niet. Ga naar voetnoota Ende elck besonder overleggende sy selven, en overpeysende, hebben aenmerckt dat sy met hun sweeren en schrickelycke blasphemien, wederom Christum gekruyst hadden. Seer wel dan seght den H. Vader Augustinus: niet te min en sondigen sy die blasphemeren Godt regnerende in den Hemel, als die hem wandelende op dese wereldt hebben gekruyst. Den Meester van dese herberge is soo beweeght geworden dat hy een beter leven heeft aengevat en wel is gestorven; en van die ure af noyt meer spelders heeft laeten in sijn huys spelen. O Lief-hebbers van de eeuwige saligheyt, weet en verstaet hoe dat dit werelycke Kaertspel te spelen, schande is voor Religieusen, voor geestelycke Persoonen, 't selve niet wel en betaemt voor werelycke menschen, 't is heel schaedelyck, want hoe veel en zynder niet, die haer goederen met tuyschen en spelen hebben verloren, haer eere hebben vermindert, jae hun ziele hebben vermaledydt. Dese vermelde exempelen zyn genoeghsaem om alle menschen soo werelycke als geestelycke eenen aftreck te geven van dat ellendigh spel: om de genegentheyt der jonckheyt te breken: dat sy aenmercken in dit spel, oft wel men wint, oft men verliest, soo men wint, men wort beseten van den gierigen | |
[pagina 458]
| |
duyvel, men wilt noch meer winnen, en heele nachten soude men blyven spelen door hope van noch meer te winnen. Soo men verliest de begeerte groeyt van noch te spelen, seggende de fortuyne sal draeyen, en met dese hope sy blyven spelen en verliesen tydt en goedt. | |
§. III.Verweckselen tot het H. Kaertspel met Herten Troef, dat is met wercken der liefde. ICk wench uyt 's Hemels landt
Een Engels tongh verheven
Daer by een hoogh verstant
Om goede les te geven
Ick wensch Godts grati strael
Om 't spel der liefde soet
In d'Herten al-te-mael
Te drucken met voorspoet.
2. Ach spel! acht kaerte blat!
Weerdigh zyt gy gepresen
Soo men dees Troef wel vat
De ziel sal zyn genesen
Men leert hier lief getal
Wesen op alle tydt
En minnen Godt van al
En altydt zyn verblydt.
3. Hier spreeckt men noyt geen quaet
Hier leert men niet bedriegen
Hier wort men noyt versmaet
Hier hoort men niemant liegen
Men kyft hier, nog men sweert
Men seght hier geen quaet woort
Het goet wort niet verteert
Men gaet in deughden voort.
4. O ziel, beminden ziel!
Wil dit spel wel beherten
Hier door niemandt en viel.
In ongeluck oft smerten:
Hier door soo valt de doodt
Seer soet en lieffelyck
Want JESUS liefde groot
Doet sterven sonder schrick.
5. Wordt Ryck in deughden schoon
En blyft met Godt hier speelen,
Denckt om en prys en loon
Soo sal't u niet verveelen,
Den mensch is ryck en vroet,
En wenscht noch al om meer:
Aldus ô ziele doet
Zyt dorstigh even seer.
6. Seght noyt dat is genoegh
Met u verstandt en sinnen
Maer mint Godt laet en vroegh
Van buyten en van binnen
Mint Godt met u vrywil
Mint hem met u gemoet
In liefde blyft noyt stil
| |
[pagina 459]
| |
Maer loopt opstaende voet.
7. Loopt voort geduerigh gaet
Om nieuwen Troef te koopen
Niet een half ur' en staet
Maer wilt geduerigh loopen
Loopt als een bieken om,
En vlieght gestaedigh ront
Rent om de Roose blom
En suygt daer uyt den gront:
8. Suyght uyt den Rooselaer
Suyght uyt de suyver liefde
Niet eens maer 't heele jaer
Want liefde al geriefde
De Liefd' is onsen Godt
Hy niemant en versmaet
't Is een profijtigh lot
Voor die op hem verlaet.
9. Door dit spel wort den mensch
Soo verr, soo hoogh verheven
Dat hy naer sijnen wensch
Niet meer voortaen wilt leven;
Hy leeft, en hy leeft niet
Maer Christus leeft in hem
Hy voelt dan geen verdriet
't Is blyden Requiem.
| |
§. IV.Den H. Norbertus Belyder ende Arts-Bisschop van Maeghdenburgh, Apostel van Antwerpen, ende Sticht-vader der Ordre van Praemonstreyt, heeft met de wercken betoont dat hy Herten Troef hadde.
DEsen H. Aerts-Bisschop Norbertus in sijn Ampt ende Officie heeft hem soo lofbaer gedragen dat hy 't selve onberispelyck heeft bedient, met recht mochte hy roepen: Ick ben eenen goeden Herder. (Joan. cap. 10) Want hy en socht sijn eygen baete oft profijt niet maer't welvaren sijnder schaepen, soo dat van hem wel magh geseyt worden 'tgene men leest in't boeck der gesangen aen't 1. Cap. Sy hebben my gestelt bewaerder onder de wyngaerden, ende mynen wyngaert en heb ick niet bewaert. Dese woorden (seght Hugo Cardinael) Ga naar voetnoota worden uytgeleydt voor goet, daer door wort verstaen den persoon van eenen goeden Prelaet die niet en soeckt 't gene hem profijtigh is, maer aen veele. Al oft hy wilde seggen, desen en is geen bewaer | |
[pagina 460]
| |
der der tydelycke goederen, maer een bewaerder der zielen, werckende, waeckende voor 't welvaert van sijnen even-naesten. Waer't saecken dat ick wilde betoonen hoe dat den H. Norbertus hem altyt heeft gedragen ten tyde van sijn Goddelyck leven, ick en soude het niet al konnen besluyten in desen Boeck. Waerom ick alleenlyck wil betoonen hoe dat hy sijnen Herten Troef der Liefde tot sijnen even-naesten heeft uyt-gespelt ende getoont hier binnen de Stadt Antwerpen, waerom hy wort genoemt Apostel van Antwerpen. Op den tydt wanneer desen grooten Heyligen sijnen intré dede binnen Antwerpen, daer woonde alleen eenen Priester, die het volck bestieren soude ter saligheyt, maer om de menighte, mits oock de onachtsaemheyt, en vermocht hy 't selve niet, noch sy en geloofden hem niet, om dat hy niet stichtbaerlyck en leefde. Hierom is't volck, als een kudde sonder herder in verscheyde grove dolingen gevallen: ondertusschen is't gebeurt dat hier quam eenen ergen doortrapten Ketter Tanchelinus genaemt, die onder dit volck bequamigheyt vont om sijn bedrog te saeyen, hy was eenen den alderboosten der menschen, eenen vyant Godts ende der H. Sacramenten, partydigh aen de H. Religie ende ons Christen Geloove: alsoo dat hy leerde, den dienst der Bisschoppen ende Priesteren te vergeefs te wesen, dat het nutten van 't Hooghw: H. Sacrament niet noodigh en was ter saligheyt, ende trock het volck tot de selve dwalinge, sy geloofden aen hem; ende hem volghden ontrent dry duysent gewapende mannen: soo dat'er noch Hertogh, noch Bisschop, noch eeni | |
[pagina 461]
| |
gen Vorst en was die hem dorst wederstaen, oft onder sijn oogen komen, die sijne leeringe niet en hielden. Het water waer mede hy sijne handen hadde gewasschen droncken sy, ende als kostelycke Reliquien bewaerden dat: als de dochters in de tegenwoordigheyt van haere moeders, ende de Bruyt in 't aensien van den Bruydegom van Tanchelinus misbruykt wierden, dat achten sy voor een godtvruchtigh werck, en dat houwelyck voor geluckigh. Dese sijne verfoeyende dolinge, al was hy nu gestorven is onder de menschen gebleven, ende en konde geensins uytgeroeyt worden, hoe wel nochtans dat daer van den Bisschop van Cameryck twelf Priesters tot hulpe des Pastoors der plaetse gestelt wierden: daerom heeft den selven gedacht nootsakelyck te wesen om 't onkruyt met de wortelen uyt te roeyen, den H. Norbertum als wesende machtigh in woorden ende wercken, nu rondomme vermaert door sijne wel sprekentheyt ende Heyligheyt, te bidden dat hy tot hun-lieden komen wilde, want daer eenen grooten oogst voor handen was ende slappe arbeyders. Den H. Norbertus den grooten noot verstaende ende wel wetende dat de ketteryen als eenen kancker voort-kruypen, ten zy dat men daer tegen is, is terstont met sommige van sijne Canonicken binnen Antwerpen gekomen: ende de Clergie heeft aen hem haer Kercke van S. Michael met seker inkomen met oorlof van den Bisschop van Cameryck Burgardus genaemt, overgegeven; hun betrouwende dat Godt door sijne verdiensten, ende door 't licht sijnder leeringe de duysternissen der onwetentheyt ende dolinge soude verdryven. Het welck den H. Nor | |
[pagina 462]
| |
bertus met sijne Canonicken met sulcken vierigen jever volbrocht hebben, dat binnen korte jaeren, de voorgaende ketteryen in sulcker manieren zyn versmacht, dat men geen voetstappen der selver meer en heeft gevonden. Men sagh de gedaenten van't H. Sacrament des Autaers, de thien oft vyfthien jaeren in kisten oft koten verborgen hadden gelegen, wederom brengen, ende 't Hooghw: H. Sacrament stellen in't openbaer in de Kercke, Capelle, 't selve met lof-sangh vereeren, ende tot troost der siecken langhx de straeten met licht te dragen, &c. Getrocken uyt sijn leven 20. Cap. Syn woort was brandende als een fackel, ende al die hem hoorden predicken wierden gevat, gevangen, en overwonnen. Den H. Basilius in de uytlegginge van 't 28. Gesangh oft Psalm van David (hy seght) Ga naar voetnoota Den hert met sijn aessemen treckt uyt de hollen de verhole gedierten, alsoo den H. Norbertus met sijn predicken heeft getrocken verwilderde menschen levende als beesten gekropen in hollen, in plaetsen verdeylt van onse Moeder de H. Kercke, en heeft dese bekeert. Hy mocht seggen als eenen anderen Paulus, ick ben gestelt Predikant, Apostel ende Meester (2. ad Timoth. cap. 2.) Den H. Vader Augustinus versoeckt dry conditien op dat jemant waerachtelyck genoemt magh wesen Predikant. Ga naar voetnootb Dat hy wegh neme de dwalinge, dat hy instelle de waerheyt: en dat hy voede de liefde. En heeft den H. Horbertus de dwalinge niet wegh genomen uyt dese stadt, | |
[pagina 463]
| |
als hy de duyvelsche leeringe van Tanchelinus heeft te niet gedaen? Hy heeft oock ingestelt in de herten der menschen de waerheyt van het Hooghw: H. Sacrament des Autaers, want die nu soo verre gekomen waeren dat sy het H. Sacrament met de voeten hadden verstooten, geensins geloovende dat aldaer wiert gevonden het H. Lichaem Christi, sy hebben door de goede vermaeningen van den H. Norbertus hun verstandt laten vangen, ende de waerheyt van sijne onderrichtinge soo aengevat, dat sy liever souden hun hebben laeten marteliseren als daer nu voortaen van te twyffelen, hy heeft oock de liefde opgevoedt, verweckende de inwoonders van Antwerpen tot dickmaels te nutten de spyse der liefde, te weten het H. Sacrament des Autaers. 'tIs alhier dat desen H. Apostel heeft uyt-gespelt sijne liefde om alle de inwoonders te verwecken en te trecken tot 't Spel der Liefde ofte Geestelyck Kaertspel, hun leerende wel Biechten, devotelyck ons Heer ontfangen, neerstighlyck te Sermoone gaen, suyverlyck leven jeder volgens sijnen staet, &c. 't welck al trecken zyn van ons profijtigh en H. Geestelyck Kaertspel. Dit Spel der Liefde wort nu dagelycks gespelt onder sijne kinderen, en sy maken professie van alle menschen dit spel te leeren alsoo hun saligheyt werckende, op dat sy hunnen Even-naesten oock mede souden saligh maecken. | |
[pagina 464]
| |
§. V.Den H. Franciscus Xaverius Religieus der Societeyt Jesu Apostel van Indien heeft sijn Herten Troef gespelt met sijnen Even naesten.
DIen grooten Apostel van Indien ende Japonien den H. Franciscus Xaverius seer edel van stamme, kloeck van verstandt, groot van gemoet, nu uyt de ydelheyt des werelts getrocken door den H. Ignatius, hy begonst sijn Herten Troef, dat is te seggen sijn liefde te betoonen tot sijn even-naesten in het groot Gast-huys van Venetien, alwaer hy vont groote swaerigheyt, ende gevoelde eenen af-keer van de nature in het dienen van eenen den welcken half rot was, vol van sweiren ende apostuymen: maer de liefde heeft desen afkeer overwonnen, ende licht gemaeckt het welcke soo swaer aen de nature scheen te wesen, als wanneer hy de nature overwinnende, met eene ongehoorde kloeckmoedigheyt, sy selven gesmeten heeft op de wonden van desen siecken en met sijnen mont uyt-gesogen het etter, ende de vuyligheyt van dese stinckende apostuymen: naer welcke victorie van de liefde, gevolght is eene inwendige soetigheyt, ende blyschap in het dienen van dusdanige siecken, ende hem altydt licht geweest is, het welck van te voren soo swaer viel. Siet wat dat 't Spel der Liefde al voortbrenght, dit spel overwint de nature, ende maeckt swaere saken licht, bitter maeckt het soet. Wel seght den geleerden Idiota schryvende van de Goddelycke liefde aen 't 13. Cap. De waerachtige liefde maeckt altemael licht, | |
[pagina 465]
| |
'tgene swaer ende lastigh is, de liefde en wort noyt vermoeyt door de swaereigheyt. Ende den honingh vloeyenden Leeraer Bernardus in sijn 43. Sermoon op de Cant. seght: Om dat de liefde sterck is als de doodt, sy overwint de bitterheyt van alle swarigheyden. In dit Gasthuys en by andere siecken gespelt hebbende 't Spel der Liefde: hy is vertrocken naer vremde Landen om sijn liefde aldaer te oeffenen in de bekeeringe der ongeloovige, Godt heeft eertyts aen Ananias veropenbaert dat hy Paulum tot de bekeeringe der heydenen geroepen hadde: insgelyckx heeft hy te kennen gegeven aen de Suster van den H. Xaverius, dat hy hem tot de bekeeringe van de nieuwe werelt wilde gebruycken. 'tWelck hy oock heeft volbracht ende heeft soo binnen Indien als Japonien en veel andere Landen de wilde menschen getemt, ende beestelycke menschen gebracht tot het gebruyck van reden, hierom wel en met recht wort hy geïntituleert den Apostel van Indien en Japonien. Daer wort vertelt in sijn leven hoe dat desen grooten Heyligen noch jonck zynde heeft gedroomt dat hy geladen was met eenen swaeren grooten Moriaen, 't welck wort uytgeleyt met een gedicht in't vyfde boeck van d'eerste eeuwe der Societeyt Jesu op dese naervolgende maniere. XAVERI soo oock ick wel tot kennis uwer minnen
Aenmerckt wat by nacht verbelden uwe sinnen,
Het groot en swaer gewicht van eenen Moriaen
Beteeckent al den last die gy moet onderstaen.
Nu ken ick al u hert, nu weet ick u gedachten
| |
[pagina 466]
| |
Waer naer met sulcken neerst soo kloecke werken trachten
De liefde die soo vremt in s'menschen ziele spelt
En heeft u noyt soo wel naer 't leven afgebelt
Ick sien dat in u pack heel Oosten is geladen
Waer mé gy henen treedt door d'ongebaende paden:
Geen bergen zyn soo hoog, soo dick met sneeuw bekleet
Geen rotsen zyn soo stel, geen sanden zyn soo heet,
Die u doen stille staen: niet eer en sult gy rusten,
Voor dat gy zyt geraeckt aen de Chineesche kusten:
En daer gy uwen last alsdan sult leggen af,
Daer sal de liefd' u oock doen sincken in het graf.
Oock naer sijne doodt soo is't dat desen weerdigen Apostel noch speelt het Spel der Liefde, seyndende uyt den Hemel de liefde tot sijnen even-naesten in de herten der menschen die hier leven op de weirelt: sulcks lesen wy in't wonderbaer leven, van Joanna Dedemaker Beggyntjen tot Aelst: welcke heeft uyt-geschenen in mirakelen soo ten tyde van haer leven, als naer haer doodt. In't 25. Capittel staen dese naervolgende woorden: Op den Feestdagh van den H. Franciscus Xaverius, was sy soo ontsteken met den jever der zielen dat sy qualyck wist waer haer selven laten. Het scheen dat sy wel alle hoecken des werelts soude doorloopen hebben, om de zielen tot Godt te trecken. Sonder twyffelen dat desen grooten Apostel noch alle dagen deelachtigh maeckt de liefde tot sijnen even-naesten in de herten van al de Religieusen der Societeyt Jesu, want den jever is wonderlyck in dese lofbaere mannen: sy studeren dagh ende nacht om de teere kinderen van jonckx af te leeren spelen, 't Spel der Liefde. | |
[pagina 467]
| |
§. VI.Onse weerdige Moeder Anna van den H. Bartholomeus heeft haer Herten Troef gespelt, dat is haer liefde betoont binnen Antwerpen.
LIeven Leser ick hebbe in de Herte Twee, handelende van't gebedt U. E. voor-gestelt in't kort hoe dat onse weerdige Moeder Anna Antwerpen heeft verlost door haere liefde, Godt biddende. Maer nu soo sal ick dit vertellen met de Approbatie van den Bisschop.
De Approbatie van den Bisschop van Antwerpen hoe de selve Stadt, Anno 1622. mirakeleuselyck bevryt is van een enterpries die de Neder-zyde tegen dese was hebbende.
IOannes door Godts ende des Apostolycken Stoels gratie Bisschop van Antwerpen, alle die desen sien sullen saligheyt in den Heere. Kennelyck ende getuygelyck maecken wy, dat gesien hebbende de depositien voor onse Commissarissen respectivelyck gedaen, te weten voor de Eerw: Heeren Godefridus Diepenbeke Aerts-Priester, Zegerus van Hondtsum Paenitentier, David van Hemssen ende Gasper Exstrix Plebaen, alle Licentiaten in der Heyliger Godtheyt en Canonicken van onse Cathedrale Kercke van Antwerpen, door Moeder Priorinne ende andere Religieusen des Convents der Carmelitersse Discalsen deser Stadt van Antwerpen in de straet geheeten den Rogier, door den Eerw: Pater Provinciael der selver Ordere, door Joannes Greyns Schipper ende Adriaen Berendocq Notaris, ende de | |
[pagina 468]
| |
selve depositien volkomentlyck ende rypelyck ondersocht hebbende, oock genomen hebbende den raet van de geleerde in der heyliger Godtheyt ende andere Godtvruchtige mannen, wy verklaert hebben, als wy door dese tegenwoordige verklaeren, aen ons genoeghsaem kennelyck te wesen dat in December in't jaer 1622. als den Prins van Oragnien Mauritius meynden eensdeels door macht, ten anderen door verraet, te nemen de Stadt van Antwerpen, ende door Godts wille sijn armade verstroeyt wierde ontrent de Willemstadt, soo dat hy door den wint ende vorst selver nauwelyck ontquam, de Eerw. Anna de Sancto Barhtolomeo in den middernacht door Godt boven naturelyck verweckt is om te bidden, waer in een mirakeleuse veropenbaringe te bemercken staet, en dat sy lanck boven haere naturelycke macht, mits Godts versoeckinge in't gebedt volhert heeft, ende door haer verdiensten en volherdinge in't gebedt gesien is te verkrygen die mirakeleuse verstroydinge van de Armade des vyandts, welcke alle de werelt kennelyck is; 't gene sekerlyck te recht gehouden magh worden een teecken haerder heyligheyt. Tot welcker getuygenisse hebben wy desen met ons hant onderschreven ende bevolen onsen Segel hier aen te hangen. Gegeven t'Antwerpen den 4. October Anno 1629.
Joannes Bisschop van Antwerpen
De plaetse des grooten Segels van Syne Hooghweerdigheyt. | |
[pagina 469]
| |
Niet alleen en is de Stadt van Antwerpen Anno 1622. in December van Mauritius Prince van Oragnien mirakeleuselyck als uyt de boven-gemelde Approbatie gebleken is, bevryt gebleven, maer is oock niet min wonderlyck in't jaer 1624. in October bewaert van eenen listigen aen-slagh die dese tegen-partye was hebbende op 't Casteel van Antwerpen, daer de Stadt, jae het gansch Landt aenhinck, als alle menschen bekent is. Wanneer als den vyant s'nachts gekomen was met eenige duysende soldaten ende diversche practyckige instrumenten op datse 't selve Casteel, daer als doen weynige soldaten op waeren, souden verrasschen, is Moeder Anna wederom door een stemme (die sy seyde de stemme was van de H. Moeder Teresa) op geweckt ende heeft haere Religieusen tot 't gebedt geroepen voor't H. Sacrament, alwaer sy eenen tydt hebbende gecontinueert, haer heeft doen slapen gaen, seggende dat 't perykel nu gedaen was, als 't oock was; want op dien tydt eenen soldaet die in't Castell op't schilwacht stont, den vyandt is gewaer geworden en schietende den aen-slagh heeft ontdeckt, ende den vyant doen loopen. Approbatum Antverpiae Anno 1629. den 3. October. Onse weerdige Moeder Anna besittende de Herte twee, dat is te seggen, hebbende de gratie van het inwendigh ende uytwendigh gebedt sy heeft dese uytgespelt ende gewonnen de bewaringe deser Stadt ende uytgevolgelyck van het geheel Landt. |
|