Het geestelyck kaert-spel

Het VIII. cappittel.
Van de herte ses.

§. I.

De Herte Ses van ons Geestelyck Kaertspel zyn de ses Eygendommen der Seraphinsche Liefde.

GEestelycke Leeraers schryvende van de eygendommen der Seraphinsche liefde seggen die te wesen sesderley.

Ten eersten kleyne fauten, groot achten. Ten tweeden Godt te beminnen ende te dienen puer om dat hy Godt is. Ten derden geerne lyden ter eeren Godts. Ten vierden Godt hebben voor een eenigh voorworp der liefde. Ten vyfden andere trecken en verwecken tot de liefde Godts, niet te vreden wesende Godt alleen te beminnen. Ten sesden stantvastigh blyven tot'er doodt toe, in de liefde.

Den mensch heeft Herte Ses

Die hier in dese Landen

Door een geduer exces

Als Seraphinen branden,

En die ses vleugels draeght

Van eenen Seraphyn,

Altydt by Godt behaeght,

En sal eens saligh zyn.

[p. t.o. 228]

[p. 229]

Dese ses vleugelen der Seraphinen, oft ses eygendommen der Seraphinsche liefde, heeft gedragen onse H. Seraphinsche Moeder Teresa van Jesus Reformatersse van den ouden vermaerden eersten Regel der Carmeliten. Ende met dese ses vleugelen is sy geklommen boven den Cherubinen, en is gevlogen boven de Seraphinen.

§. II.

Hier wort bethoont hoe dat onse H. Seraphinsche Moeder Teresa heeft gehadt den eersten vleugel of eygendom der Seraphinsche liefde, welcke is kleyne fauten groot achten.

'tIS de algemeyne leeringe hoe dat die een kleyne dagelycksche sonde misacht, noch voorder sal vallen, en soo hy niet toe en siet, dat hy ten lesten sal doodt-sonde doen, hoort den H. Vader Augustinus, ^a Veel kleyne maecken een sware faute. Niet dat hy wilt seggen, dat veel dagelycksche sonden zyn een doodt sonde, maer dat sy de ziele disponeren oft allenskens bereyt maken tot doodtsonde, alsoo leght uyt dese sententie van den H. Augustinus den H. Thomans van Aquinen, hoort sijne woorden, ^b Men moet seggen dat Augustinus sprekt in dien sin, dat veel dagelycksche sonden bereyden de ziele, tot doodt sonde. Al oft hy wilde seggen, gelyck het vier 't groen houdt allenskens bereyt maeckt door het uyt-jagen der vochtigheyt tot de ontstekinge ende verbrandinge. Alsoo gaet 't met den mensch, die dickwils valt in dagelycksche son

a Multa levia faciunt unum grave. S. August tract. in cap. I. Ioan.

b Dicendum quod Augustinus loquitur in illo sensu, quod multa peccata venialia dispositive causant mortale. D. Thom. Aq. 2. p. q. 11. art. 4

[p. 230]

de en dese niet en acht, hy sal allenskens de vochtigheyt oft 't water der gratie verliesen, en dorre, jae verbrant worden door de doot-sonde, 'tis de leeringe van den H. Geest gelyck ons vermelt wort Ecclesiastici in't 19. Capittel. Die kleyne dingen veracht, sal allenskens vallen.

Dit soo wesende, al die begeeren te hebben Herte Ses van ons Spel der Liefde: eerst voor al moeten sy kleyne fauten groot achten, jae soo groot dat sy liever hebben te sterven als de minste faute te doen. Want die een dagelycksche sonde niet veel en acht 't is een teecken dat hy niet en brant met een Seraphinsche liefde.

^a Een jegelyck (seght den Engelschen Leeraer) moet liever sterven, als te sondigen en niet alleenelyck doodelyck maer oock dagelycks.

Als jemant eenen grooten Monarch bemint en van hem oock bemint wort, en met dagelycksche weldaden vereert, den desen en sal hem niet alleenelyck wachten van wercken te doen, die den Heer niet aen en staen, maer oock en sal niet een woort derven spreken 't gene hem mishaeght, jae waer 't saecken dat desen Heer de gepeysen konde sien, hy soude hem wachten van't minste gepeys toe te laten contrarie aen het humeur van den Heer.

Alsoo oock een lief-minnende ziele ontsteken met den brant der Seraphinen en sal niet doen, spreken oft peysen 't gene dat gaet tegen den wil van Godt, wel wetende dat hy siet tot in't binnenste van de ziele.

a Quilibet debet potius mori, quam peccare non sulum mortaliter sed etiam venialiter. S. Thom. Aq. 22. q. 1. art. 4.

[p. 231]

Dit al wel weten de onse H. Seraphinsche Moeder Teresa heeft altyt kleyne, jae de kleynste fouten groot geacht, 'twelk wy konnen bemerken in haer leven, sy vertelt van haer selven hoe dat sy heeft gehadt eenige jaren eenen Biecht-vader die niet veel en achte kleyne fauten. Hoort haer woorden In dese myne blintheyt hebbe ick gebleven meer als seventhien jaren lanck tot dat er eenen weerdigen Vader van den H. Dominicus heel geleert ende verstandigh myn oogen heeft geopent in sommige dingen, ende die Religieusen van de Societeyt Jesu hebben my heel de vreese ingejaeght, te weten van voortaen kleyne fauten groot te achten, en dese haere blintheyt heeft sy lange jaren beweent, en beklaeghde gedurigh de ure als sy gekomen was in de handen van dien Biecht-vader die haer soo qualyck hadde onderwesen, haer seggende 'tis genoegh dat men geen doodt sonde en doet, men moet de dagelycksche sonden soo groot niet maecken. Maer sy verstaende dese onvolmaeckte leeringe, heeft aengenomen d'eerste vleugel van den Seraphin, oft d'eerste eygendom van de Seraphinsche liefde, te weten kleyne fauten groot te achten: jae resolveert een belofte te doen van een Seraphins leven.

Hoort aerde en staet verstelt, menschen luystert toe en wort verbaest, Engelen daelt neder en zyt verwondert, Seraphinen komt by, en overleght wat Teresa doet, een sake noyt gehoort, noyt gelesen, noyt gepeyst.

Dese seraphinsche Maeght doet een belofte niet alleenelyck gelyck vereyst d'eerste eygendom der Seraphinsche liefde, welck is kleyne fauten groot te

[p. 232]

achten, maer sy belooft altydt te doen niet dat volmaeckt is, maer dat sy soude verstaen volmaeckter te wesen.

In't jaer 1560. heeft sy dese meerder als Seraphinsche belofte gedaen. Laet ons toe-luysteren naer den lof die de Stadt-houders Christi, de Pausen van Roomen, hebben gegeven van dese ongehoorde beloofte.

Een Paus Paulus V. Veel gesproken hebbende van hare raere schoone deughden seght: ^a uyt welcke is voort-gekomen die belofte geheel raer en weerdigh aenmerckt, welcke sy heeft gedaen te weten van altydt te doen het gene naer vele saken die haer voor soude vallen aengenamer soude duncken te wesen aen Godt.

Den Paus Gregorius XV. in deBulle van haere Canonizatie. Veel van haer goede werken vertelt hebbende, segt: ^b uyt welcke Hemelsche gave de vlamme van de Goddelycke liefde in haer herte soo heeft gebrant dat sy een alder-swaerste belofte heeft gedaen van Godt onderwesen zynde te weten altyt te doen al wat sy soude verstaen volmaeckter te wesen. Aldus spreckt oock van haerden Paus Vrbanus VIII. gelyck men vint in haer officie wiens officie desen Paus self heeft gemaekt.

Den Bisschop van Taracone met naem Jacobus Diepes, overleggende dese groote en onsprekelycke belofte segt, dat onse H. Moeder Teresa de selve belofte tot'er doodt toe heeft sonder overtreden bewaert.

Wat volght hier anders uyt, dan dat sy geen da

a Ex quo processit illus votum rarum ac notatu dignum quod emisit, nempe semper agendi, quod inter multa quae illi occurrerent, gratius & acceptius Deo sibi viderentur. Paulus V.

b Ex quibus caelestibus donis divini amoris flamma in ejus corde adeo exaestuabat, ut maxime arduum votum à Deo edocta emiserit, efficiendi semper quidquid perfestius esse intelligeret. Gregor.XV. in bulla Canonis, idem dicit Vrbanus VIII.

[p. 233]

gelycksche sonde heeft gedaen, 'twelck men haest door een redekavelinge kan sluyten op dese naer-volgende maniere. Teresa heeft een belofte gedaen van altyt 't volmaeckste te volbrengen, 'twelck is soo veel als belofte van noyt dagelycksche sonde te doen, als men 't wel overleght 't is meer: maer Teresa heeft tot'er doodt toe haere belofte onderhouden. Soo dan volght seer wel, dat sy geen dagelycksche sonde en heeft gedaen van't Jaer 1560. tot het Jaer 1582. als wanneer sy is overleden.

Onsen weerdigen Joannes van Jesus Maria Generael van onse Religie, wiens lichaem noch geheel en ongeschent wort bewaert by de Stadt Roomen in ons Convent der Carmeliten Discalcen genaemt Sinte Silvester. Overleggende de vermelde belofte van de H. Seraphinsche Moeder Teresa, segt: ^a Maer onder al de wercken en treffelycke daden van dese Maeght is d'aldergrootste, dat wy niet indachtigh en zyn oyt in eenige historien van Heyligen gelesen te hebben, die belofte welcke sy heeft belooft, van niet alleenelyck aengenaem, maer dat sy soude meynen aengenamer te wesen aen Godt, te volbrengen.

Voorwaer dese belofte is een Engelsche belofte, en tot verbaestheyt geheel wonderlyck: dese belofte en konde niet gedaen worden, ten zy van een gemoet wel gekockt met de vlammen van de Goddelycke liefde, en van een ziele in Godt geduerighlyck opgenomen.

Dese soo groote ende noyt genoegh gepresen

a Sed inter universa Virginis gesta, maximum quod in alia nulla Sanctorum histotiadegisse meminimus fuit votum quod promisit, se non grata modo, sed quae Deo gratiora crederet effecturam.
Votum quippe hoc Angelicum, & usque ad stuporem plane mirum nisi ab animo divini amoris flammis excocto & in Deum perenniter rapto edi non potuit. V. Ioannes à Iesu Maria.

[p. 234]

belofte moet van alle man wel verwondert worden maer niet naer-gevolght. 't Is waer, dat'er noch sulcke Seraphinsche zielen gevonden wierden, sy souden 'tselve mogen doen: maer aengesien wy niet seker en zyn dat wy sulck een brandende liefde besitten: belieft naer te volgen mynen raet: te weten maeckt alle dagen nieuwer en stercker proposten om te vluchten en af te snyden alle occasien daer gy-lieden door de experientie hebt bevonden onvolmaecktheyt gedaen te hebben. Want gelyck het spreeck-woort seght:

Als't Schaep ontrent de haege gaet:
Altydt daer van sijn wolle laet.

Soo haest dan dat gy voelt u gemoet genegen om ydel woorden te spreken, seggende tegen u selven, 'tis maer een kleyne faute. Staet op tegen uwe quade genegentheden en verslintse, op dat sy niet voorder en groeyen en u beletten den Troef Ses te besitten. En kleyne fauten groot te achten.

Ick hebbe somtydts overleyt by my selven met verwonderinge, te weten waer af 't komt dat de terwe die den Lantsman saeyt onder de aerde dat sy uytspruyt gemeynelyck ende voortkomt tot volle wassinge, ende dat de terwe die de mieren dragen onder de aerde niet uyt en spruyt noch voor den dagh en komt. Is't misschien ander graen? Och neen, want sy haelen het selve somwylen uyt de selve schuere. Wel ick vrage waer af groeyt het een en't ander niet? Luystert toe naer den H. Basilius, hy seght de reden hier van: ^a De mieren snyt met haer

a Formica secat dentibus fructus medios, arsosque condit, ne rurfus in fruges exeant è terra, atque inutiles inde sibi ad usum alimoniae fiant. Basilius homil. 6. in Evangelia.

[p. 235]

tanden het graen en alle saet 't midden door, en af-geknaeght hebbende dat stucxken waer in de kracht is van groeyen, sy steckt 't selve onder d'aerde op dat het niet wederom uyt en spruyt en so onvruchtbaer blyvende aen haer soude dienen voor spyse.

Wel aen dan zielkens die daer betrachten een Seraphinsche leven te bekomen op dese werelt, gaet tot de mieren en leert af-knauwen, af-byten alle occasien van dagelycksche sonden, en kleyne onvolmaecktheden leertse grootelycks achten, en beweent al uwe kleyne fauten op dat sy niet grooter en worden, en u ziele verwilderen: want gelyck wy nu terstont verstaen hebben die kleyne fauten misacht, sal allenskens vallen. Beweent dan met bracke ende bittere tranen uwe voorgaende onachtsaemheden, en weent soo seer over een dagelyksche sonde, al oft een doot-sonde waer. Den H. Hieronymus beschryvende het leven van de H. Paula seght: ^a Soo beweende sy dagelycksche sonden en kleyne onvolmaecktheden, dat gy sout geseyt hebben dat sy misdadigh en schuldigh was van de alder-grootste quaden.

Alsoo heeft oock gedaen onse H. Moeder Teresa over haere kleyne fauten, want groote en heeft sy in haer leven niet gedaen; 't welck ons doet gelooven den Paus Paulus den V. hy segt van de H. Teresa: ^b dat men geloove dat sy het bruylofts kleet in het H. Doopsel ontfangen noyt en heeft verloren. 'tIs soo veel als te seggen dat onse H. Moeder Theresa noyt en heeft gevallen in doodt-sonden, maer dat sy altyt 't kleet der liefde, 't kleedt der gratie ontfangen door het

a Ita levia peccata plangebat ut gravissimorum criminum ream diceres S. Hieronim, in vita S. Paula

b Vestem nuptialem in Baptismo susceptam nunquam amisisse credatur. Paulus V. in Bulla.

[p. 236]

H. Doopsel, onbesmettelyck heeft bewaert.

Maer om dat sy door dwaelende leeringe eenige jaeren hadde geweest dat sy dagelycksche sonden weynigh hadde geacht, sy heeft dese faute soo beweent, dat sy door de traenen den selven tydt heeft ingehaelt, en dobbel vergelt door leetwesen, 't gene sy door slechten raet hadde misdaen.

Weet dan, dat traenen en leetwesen te niet doen de kleyne fauten en maecken dat sy niet meer en groeyen.

Ten eersten, dat de traenen dese fauten te niet doen, leert den H. Barnardus wel te proposte sprekende met den H. Paulus (ad Ephes. cap. 5.) hoort eerst de sententie van de Apostel. Siet Broeders hoe dat gy-lieden voorsichtelyck wandelt, niet als dwase, maer als wyse wederom koopende den tydt.

Hy geeft ons raet, op dat wy den verloren tydt door ydel woorden, kleyne fauten, dagelycksche sonden, souden wederom in haelen, ende in koopen. Maer sal jemant seggen 't is een al-gemeyn spreeck-woort, den tydt voor by gegaen en komt niet meer weder. Ick antwoorde dat dit geseyt wort naer den lichaeme, maer niet naer de ziele, want alle verloren tydt wort wederom gewonnen en ingehaelt door leetwesen.

Luystert nu naer den H. Bernardus ^a Den voorgaenden tydt die sy verloren hadde vergelt sy, als sy in de bitterheydt van sijne ziele met leetwesen al sijne jaren overpeyst.

Soo dat de traenen dienen om uyt te vagen ende

a Praeteritum quod perdiderat restaurat, dum in amaritudine animae suae, omnes annos suos recogitat. S. Bernardus in suis sententiis.

[p. 237]

te niet te doen den verloren tydt van de onvolmaecktheyt, en daer-en-boven sy zyn oorsaeck dat de selve fauten niet meer en groeyen.

Alser voor de deure gras groeyt, soo gy het selve wilt te niet doen en maken dat het niet meer en wast, giet daer op urine, pekel of sout water, ende 't sal verdroogen, en niet meer uyt-spruyten. Alsoo oock, op dat in uwe ziele verdrooge alle gras oft groene uytspruytinge der dagelycksche sonden, besproeyt die met bitter, brack, en sout water, dat is met berouw en leetwesen, ende 't sal te niet gaen en uwen verloren tydt soo beklagende en beweenende, sult den selven wederom krygen tot baete uwer ziele. Ende dan sult gy-lieden besitten den eersten eygendom oft vleugel der Seraphinsche liefde.

§. III.

Den tweeden vleugel oft eygendom der Seraphinsche liefde is, Godt te beminnen en te dienen puer om dat hy Godt is: 't welck heeft gedaen onse H. Moeder Teresa.

ICk bevinde dat in den mensch konnen wesen dryderley intentien oft meyningen. D'eerste wort genoemt tydelycke: als wanneer wy in onse gebeden vragen van Godt gesontheyt des lichaems, oft geluck ende voorspoet in de werelycke goederen nootsakelyck om onsen staet te onderhouden: en men magh niet seggen dat dese intentie quaet is, soo daer by-gevoeght wort. Heer, is't dat ons saligh is.

De tweede intentie is Hemels en eeuwigh, welc

[p. 238]

ke voor eynde en voorworp heeft, gratie en deughden in dit leven, en het eeuwigh leven hier naermaels, dese intentie is volmaeckter ende beter als d'eerste. Dese hadde David als hy seyde: Ick hebbe nedergebogen myn herte om te doen uwe rechtveerdigh-makinge om den loon Psalm. 118.

De derde intentie, is soodanigh dat sy Godt dient simpelyck ende puer om dat hy Godt is, en dit is den tweeden vleugel oft eygendom der Seraphinsche liefde.

Dese intentie heeft gehadt onse Seraphinsche Moeder Teresa, sy leefde anders niet als om Godt te behaegen, ten tyde van twintigh jaeren, wesende dorre in't gebedt, sonder smaeck, sonder voldoeninge, nochtans sy is stantvastigh gebleven, want 't was haer genoegh als sy daer door konde Godt behagen en hem dienen.

Laet ons dit verstaen met een gelyckenisse, by exempel, gy hebt een statue in uwen hof, dese stelt gy in den Somer onder een gloriette, daer naer gy leght dese plat ter aerde, gy sluytse in een kelder: wel dat dese statue konde spreken soude sy niet klagen? Och neen, maer sy soude seggen ick ben gemaeckt ten dienste van mynen Meester, 't is my 'tselve waer ick ben, als ick hem maer en voldoen ick wil hem maer behagen. Alsoo onse H. Teresa, 'twas haer genoegh als sy Godt behaeghde, 'twas haer al 't selve wat haer overquam als het maer en was den wille en 't wel behaegen Godts.

Sy heeft dese maniere van doen soo lief gehadt dat sy naer haer doodt is wederom gekeert ende onder

[p. 239]

ander raeden heeft sy gegeven de dese, welcke is het 18. advis. ^a Dat men sorge drage van de zielen op te heffen met een losheyt van al wat geschapen is, soo inwendigh als uytwendigh. Om alsoo Godt puer te leeren soecken. Op dese leeringe oft advis schryvende den Eerweerdighsten Heer Bisschop Pallafox seght: ^b het geheel geestelyck leven is begrepen in dit advis en onderwysinge.

Want voorwaer leeren Godt beminnen puer om Godt, en 't selve doen, 't is het volmaeckste, en daer en is geen beter leven.

Op dat wy al te samen soo haere kinderen als lief-hebbers haer mogen naervolgen, in desen tweeden vleugel te dragen van den Seraphin: Laet ons wat breeder spreken van desen tweeden eygendom der Seraphinsche liefde. Te weten Godt dienen en beminnen niet om den loon, maer om dat hy onsen Godt is die weerdigh is bemint.

Den H. Dorotheus oogmerck nemende op de diensten deser werelt segt de selve dryderley te wesen: te weten: den slaevelycken dienst, dienaerlycken dienst en soonlycken dienst. Een slave dient sijnen meester ende voldoet aen sijn gebodt uyt vreese van geslagen te worden. Den dienst-bode dient sijnen Heer en volbrenght sijnen wille, uyt hope van geloont te worden. Den soon dient sijnen Vader niet uyt vreese van geslagen te worden noch uyt hope van geloon te worden, maer uyt een puere liefde om dat het sijnen vader is.

Noteert wel en let op den soon, al is't saken dat

a Procurense criar las amas muy desasidas de todo locriado, intetior, y exterior mente, Aviso XVIII.

b Todo la vida espiritual se encierra en este documento, y adviso, Palafox.

[p. 240]

hy sijnen Vader niet en dient om den loon, nochtans al de Vaders goederen komen hem toe, en hy sal de selve erven en besitten.

Alsoo oock gaet het in den Goddelycken dienst, veel menschen dienen Godt en onderhouden sijne geboden van vreese der eeuwige straffinge. Andere oock onder de geestelycke persoonen dienen Godt om den loon van d'eeuwige glorie.

Daer zynder oock, Godt lof, die Godt dienen als dochter oft soon, puer om dat hy onsen Vader is.

Dese Dochterlycke liefde tot Godt den Hemelschen Vader heeft gehadt onse H. Moeder en Seraphinsche Maeght Teresa. Want dikwils wesende met haere Religieusen in de geestelycke vergaderinge seyde, al waerder geenen Hemel noch helle, ick soude al even wel Godt beminnen en blyven beminnen. Ick hebbe over veel jaren door Aelst passerende op de merkt oogmerk genomen hoe dat al daer onder den wyser staet geschreven. Nec spe: nec metu. Noch met hope: noch met vreese. Ick en hebbe niemandt aldaer ondervraeght waerom dat dese sententie daer staet geschreven, maer ick laet my voorstaen dat het is tot onderrichtinge van de Rechters en Magistraet hoe dat sy hun moeten dragen in Recht te doen, en Sententie te geven, te weten niet uyt hope van gelt te strycken, en soo door de vingeren sien. Noch uyt vreese van de gratie der vrienden en menschen te verliesen, maer dat sy noch met hope, noch met vreese, maer Godt en conscientie souden oordeelen.

Godt gave dat alle Rechters en alle Magistraten dese Sententie droegen geschreven boven op hun conscientie, en dat sy dit onderhielen. Want 't gae

[p. 241]

ter in veel steden soo krom en slom, en dat door de giften en gaven. Hoort 't spreeck-woort.

't Gelt dat stom is: Maeckt recht dat krom is.

't Is Godt bekent hoe veel processen dat'er qualyck gewesen worden, en dat om eenen vriendt te voldoen; dese Heeren en gebruycken geen brillen maer sien al door de vingeren. Nu t'onser proposte, onse Seraphinsche Moeder heeft dese Sententie wel volbracht, Godt dienende niet uyt vreese van de verdommenisse, noch uyt hope van d'eeuwige glorie, maer puer om dat het haren minnelycken Vader was.

Men leest in 't leven van den H. Ivo Patroon der Advocaten (Godt gave dat men al meer naervolgers vont van desen Heyligen) dat hy wesende tot Parijs in het Hof van den Coninck ende eens wandelende langhst de straeten heeft ontmoet een vrouw persoon, loopende door de Stadt, en in d'een hant droegh sy een brandende fackel, en in d'ander een kruycke vol water: den H. Ivo haer aensiende wiert verstelt, en docht by sy selven wat wilt dit bedieden? En om te voldoen aen sijn nieuwsgierige gepeysen, ondervraeghde haer en seyde, wat komt u over lieve moeder soo te loopen langst de straten als een dwaes mensch? Waer toe die brandende fackel en dat water in u handen? De vrouw gaf hem dese schoone antwoorde. Ick wilde wel dat ick met dese brandende fackel konde den Hemel verbranden, en dese loon te niet doen met dit vier: en ick wensche dat ick met dit water konde de helle

[p. 242]

blusschen. Wel waerom, vraeghde hy; waer op sy hem seyde: om dat Godt mynen lieven Godt soude gesient worden puer om dat hy onsen Vader is.

Om ons te verwecken tot dese Seraphinsche liefde: overleght 't gene wy terstont hebben hier geseyt, te weten hoe dat een dochter oft soon, al is't saken dat sy den vader dienen puer uyt liefde om dat hy vader is, dit niet tegenstaende sy deylen en erven de vaders goederen want gelyck Paulus seght: Soo sy kinderen zyn, sy zyn oock erfgenaem (ad Rom. cap. 8.)

Alsoo oock is't by aldien dat wy Godt dienen uyt liefde om dat hy onsen goedertieren Vader is, wy sullen erfgenaem wesen van sijne eeuwige goederen wy sullen besitten sijn eeuwigh Ryck: hy sal ons toe-behooren.

Onse H. Moeder ende Seraphinsche Maget Teresa: aldus Godt dienende: op eenen sekeren tydt heeft Christus aen haer sy selven veropenbaert ende aengesproken met dese woorden: ^a Dochter nu zyt gy geheel myne, ende ick geheel uwe. Al oft hy hadde willen seggen, gy dient my als een dochter puer uyt liefde, en weet dat daerom ick u geheel toebehoore ende gy aen my: jae noch voorder heeft Christus met haer gesproken en geseyt: ^b Waer't saken dat ick den Hemel niet en hadde geschaepen, voor u alleen soude ick den selven scheppen: wat is dit anders te seggen? Als. ô lieve dochter, waer't saken dat ick den Hemel, die den loon is van de goede wercken, niet geschapen en had

a Filia jam tota mea es & ego totus tuus.

b Si Coelum non creassem pro te sola createm.

[p. 243]

de, om u alleen tot loon soude ick desen scheppen, om u te geven eenen vaderlycken loon, te weten myne eeuwige Ryckdommen voor uwe dochterlycke liefde tot my: Aengesien gy my niet en bemint noch en dient uyt vreese van straffe, noch hope van loon, maer puer om dat ick uwen Godt, en uwen Vader ben.

Hier uyt konnen wy mercken hoe aengenaem dat is Godt te beminnen met den tweeden vleugel oft tweeden eygendom der Seraphinsche liefde, te weten: Godt beminnen en dienen puer om dat hy Godt is. 't Welcke onse H. Seraphinsche Moeder Teresa heeft gedaen.

§. IV.

Den derden vleugel oft eygendom der Seraphinsche liefde is, geerne lyden ter eeren Godts 'twelck heeft gedaen onse H. Moeder Teresa.

DIen mensch heeft een groote gratie van Godt, die kennisse heeft, hoe dat 't lyden, is een gave des Heeren, want desen en sal niet vluchten de Cruycen, maer sal de selve om-helsen: als dan die daer droefheyt maken, en murmureren over't lyden dat sy op dese werelt vinden seght Job. 28. en kennen den prys niet van 't lyden: ende 't gene onbekent is maeckt den onbeminden: den eenen mensch hoorende van 't lyden kryght daer van eenen af-keer, hy draeght haet ende nyt, hy vlucht 't Cruys, en soo het hem overkomt, hy maeckt daer droefheyt in, ende wort geheel melanckolick. Maer eenen die de goetheyt van 't lyden kenbaer is, hy bemint het Cruys, hy haeckt daer naer met vierige begeerten,

[p. 244]

en soo 't hem over-komt, hy verblydt hem daer in. 'tIs de leeringe van den H. David als hy riep tot Godt hy heeft my verhoort. Ende in de tribulatie hebdy my verbreyt (Ps.4.) dat woordeken verbreyt is te seggen verblydt. Maer dat ons vremt dunckt te wesen dat David seght, Heer in de tribulatien hebdy my verblydt: belieft de uytlegginge op dese woorden van David te hooren Dionisius Carthuyser schryvende op de vermeld plaetse: ^a Door de droefheyt wort het herte benouwt, maer door de blyschap wort het herte verbreyt. Waerom den Apostel Paulus uyt de gedachtenisse van sijne Discipelen geheel verblydt, mijn herte (seght hy) is verbreyt oft vermeerdert: soo dat dan 't selve te seggen is, myn herte is verbreyt, oft, myn herte is verblydt.

Maer van waer kan komen verbreydinge oft verblydinge des herten door de tribulatien, door de Cruycen, door 't lyden? Hoort den vermelden Leeraer. In de tribulatie hebdy my verbreyt, dat is te seggen in de afflictie ofte verdruckinge myns geests, oft in de sieckte myns lichaems, van binnen hebdy my getroost, gevende een waerachtige verduldigheyt, door welcke ick alleen tegenspoet blydelyck verdrage: soo dat myn herte uyt de inwendige ende heylige blyschap in sy selven wort verbreyt.

Desen verholen schat heeft gevonden ende ontdeckt onse H. Moeder Teresa. En daer van quam dat men anders niet hoorde uyt haeren mont, als Heer, lyden oft sterven. Sy riep dickwils tot Godt en vraegde voor troost en presenten, groot lyden en Cruycen.

a Per tristitiam cor constringitur, sed per laetitiam dilatatur. Unde Apostolus ex Discipulorum suorum memoria exhilaratus, cor, inquit nostrum dilatatum est, &c. Dionis. Carth. in Psal. 4.

[p. 245]

Troost my Heere met het lyden
En laet my in't Cruys verblyden
Raeckt myn ziel met pynen groot
En speyst my met droevigh broot:
Sonder Cruycen soud' ick sterven
Altydt wil ick lyden erven
Voor u Jesu oft de doot.
Alleen neem ick myn behaegen
Noyt en sal myn ziele klaegen
Ist dat ick gecruyst wort hier,
En dat acht ick niet een sier:
Sonder hout kan 't vier niet branden
Vraeght wat zyn Godts offerhanden
Seght het Cruys met 't minnen vier.

Maer lief-brandende ziele waerom geroepen om te mogen lyden? My dunckt dat ick haer hoore antwoorde geven, hoe dat Christus haer in de Cruys-straet heeft leeren wandelen en dese verkiesen. Hoort wat haer geschiet is wel t'onser proposte van't lyden, 't zyn haer eygen woorden getrocken uyt den Boeck van haer leven door haer selfs beschreven.

Op eenen sekeren dagh, seyde my den Heere, meyndy myne dochter de verdiensten te wesen in den smake des geests? Alderminst, want alleen in wercken, verduldighlyck te verdragen en te beminnen is de volmaecktheyt en verdiensten gelegen: gy en hebt niet gehoort dat den H. Paulus meer als eens heeft op-genomen geweest in de Hemelen: maer wel dickwils in peryckelen, in vervolgingen.

Gy siet oock dat myn leven is geweest vol lyden ende dat

[p. 246]

ick maer eens op den bergh Thabor verblyt hebbe geweest oock treffelycke Heyligen die in de wildernisse hebben geleeft om dat sy aldaer geleyt wierden van den H. Geest ende aldaer soo van de duyvelen als van hun eygen selven hebben veel geleden, en lange jaeren hebben sy berooft geweest soo van Goddelyken als van menschelyken troost.

Gelooft dan myne lieve dochter voor waerachtigh, die mynen eeuwigen vader alderliefste heeft, die sent hy meer ellenden en verdruckingen over, want naer de mate van sijne liefde, lyden de zielen op dese werelt. In wat dingen kan ick u myne liefde bethoonen: ten zy voor u begeerende dat ick voor my selven hebbe begeert. Aensiet dese myne wonden, en weet dat noyt u lyden gelyck sal wesen aen myn lyden.

De H. Teresa geleert hebbende uyt den mondt van de waerheyt self hoe goet dat is gekruyst te zyn; hier uyt is gesproten den grooten yver tot het lyden, hier uyt is gekomen een verbreydinge oft verblydinge des herten.

Die haer leven gelesen hebben konnen aldaer aenmercken dat sy onmenschelycke saecken heeft verdragen met blyden moet. Men heeft haer geacht als een sottinne jae als een tooveresse: men heeft haer naem en faem publyckelyck benomen: tot de predikanten toe die spraken qualyck van haer. Haeren Biecht-vader geckte en spotte met hare revelatien, seggende dat 't al valscheyt was en duyvels treken.

Jae men heeft haer in den kercker gesteken: belieft eens te hooren met wat een contentement sy daer in was gesloten wy moeten weten hoe dat sy in den kercker sittende eenen brief hadde ontfangen van den Eerweerdigen Vader Joannes van Jesus

[p. 247]

Carmeliet Discals, op welcken brief sy antwoort met dese naervolgende woorden, Jesus Maria Joseph zyn in de ziele van V. E. ick hebbe ontfangen uwen brief in dese gevangenisse, alwaer ick ben ingesloten met een besonder contentement siende dat ick lyde al dese ellende en arbeyt voor myne Religie: soo dat, lieven vader, is't by aldien dat my jet bedroeft, 't is om dat gy-lieden in pyne zyt voor my, en V. L. droefheyt is't gene my alleene quelt; waerom ick bidde u mynen soon en bedroeft u niet, noch oock de andere Religieusen, want ick magh seggen als eenen anderen H. Paulus (al hoe wel ick hem niet gelyck en ben in Heyligheyt) hoe dat de kerckers, den arbeyt, de vervolgingen, de tormenten, de schanden, affronten welcke ick lyde en verdrage voor mynen Salighmaecker en voor myne Religie, zyn soo veel als rariteyten en faveuren, weldaden en gratien.

Ick en hebbe my selven noyt gesien met minder arbeyt als tegenwoordigh. Ick dancke duysent-mael mynen Godt, ende 'tis recht dat gy lieden hem oock danckbaer zyt voor de weldaden en caressen die hy my aendoet, in dese gevangenisse, eylaes mynen soon en mynen Vader isser een grooter plesier, isser een aengenaemer spyse, een soetigheyt meer verblydende, als te lyden voor onse goeden Godt?

Dit is den aldersekersten wegh, ende den minsten bewandelt om tot Godt te gaen, aengesien het Cruys moet wesen onse blyschap ende contentement. Hierom mynen vader laet ons soeken het Cruys, laet ons suchte naer het Cruys laet ons omhelsen het lyden. Ongeluck en quaet teecken is't, soo ons de Cruycen komen te faelen en te ontbreken.

Op desen brief schryvende den Eerweerdigen Heer den Bisschop van Osma met name Pallafox, segt, 'tmoet

[p. 248]

zyn, dat de kinderen van S. Teresa weenen, want sy moeten sien haer Moeder in den kercker, maer sy moeten haer naervolgen weenende van blyschap en vermaeck aengesien sy was lydende voor Godt, en aengesien dat sy geen grooter plaisier en hadde als te verdragen voor de liefde van Jesu, haeren alderbeminsten Bruydegom: 't is een nootsaekelykheyt van onse nature te lyden in dit sterffelyk leven: maer te lyden voor de liefde ter eere van de liefde Jesu Christi 'tis het aldergrootste goet 'twelk ons de gratie kan geven op dese werelt, hierom wast dat seyde den H. Petrus Apostel in sijnen eersten brief aen't 4. Capittel. Lieve kinderen lydt en verdraeght, maer niet als quaet-doenders, maer als waerachtige dienaeren Jesu Christi, en soo gy-lieden lydt op dese maniere acht voor eer en voor een alder-grootste glorie de vervolgingen en lyden.

Het gemeyn spreek-woort van dese suyver duyve was lyden oft sterven. Al oft sy wilde seggen, oft wel ick moet sterven lydende voor de liefde Godts, oft wel ick moet sterven by faute van lyden. Aengesien myn leven tot deser eynde is om te lyden voor Jesu Christus: ick en achte geen leven dat niet en is vergeselschap met het lyden: en hierom wil ick myn leven eynden lydende.

'tIs voorwaer een schoone lesse oft onderrichtinge sterkelyk radende, ende onderwysende de leeringe van 't Cruys, sy wesende gehecht aen het selve Cruys onderwees lydende, sy lyde leerende, en op de selve maniere gelyck het Cruys is geweest den predickstoel, alwaer onsen Salighmaeker heeft volmaecktelyck leeren lyden: alsoo den kercker en al het lyden van de H. Teresa hebben geweest een

[p. 249]

Predickstoel in de welke sy ons heeft gedaen de alderschoonste leeringe om te lyden ter liefde Godts.

Maer eylaes! een ongeluck voor ons die geen afflictien, geen lyden en hebben, en die noyt jet en hebben verdragen op dese werelt.'tIs hier ô devote zielen daer wy mogen en moeten storten een overvloet der traenen om dat wy noch het geluck niet en hebben gehadt van te lyden voor Godt: 't is hier dat wy ons moeten beklagen en quellingen maecken om dat wy noyt gequelt en hebben geweest. Hier is't dat moet voortkomen een aldergrootste torment, noyt gehadt te hebben quellingen en Cruycen, 't is hier dat ons grootste Cruys moet wesen te leven sonder Cruys. Het aldermeeste torment moet ons wesen te leven sonder torment. Niet een mensch en moet wenschen te leven sonder te dragen op sijne schouderen het Cruys en Jesum soo geladen naer te volgen.

Tot hier toe zyn het de woorden ende redekavelinge van den Bisschop Pallafox.

Wel dan worden wy bedwongen te seggen dat de H. Moeder Teresa heeft gehadt den derden vleugel van den Seraphin oft den derden eygendom der Seraphinsche liefde te weten geerne lyden ter eere Godts, laet ons malkanderen dan verwecken door dit schoon exempel van een dochter, een maeght, een Teresa om oock geerne te lyden.

Den Wysen-man segt: (Cap.4.) gelyck het gout in't forneys, heeft den Heer de Heyligen beproeft. Ende David (Ps. 33.) segt: veel oft menighvuldigh zyn de tribulatien der rechtveerdige, wel hoe David hebdy niet ge

[p. 250]

faelt? Wildy misschien niet seggen van de onrechtveerdige. Hier op schryvende onsen geleerden Michaël AEygnanus anders genoemt den onbekenden, seght: ^a dat David seer wel geseyt heeft, voorwaer veel zyn de tribulatien, want noyt isser jemant rechtveerdigh geweest die geen tribulatien heeft onderstaen.

Maer wat wonder, want door 't lyden wort den mensch schoon gemaeckt als eenen bruydegom.

Ick ben indachtigh eens gehoort te hebben, hoe dat'er een jonge dochter passeerde voor by eenen barbiers winckel, en dese hadde noyt sien scheeren? sy treet in huys en sy siet daer eenen man sitten in eenen stoel omringelt met een wit kleet, met't hooft opgeheven, en daer by sy aenmerckt, dat den barbier in sijn handen neemt een scheermes en dat hy daer mede loopt naer de keele toe van desen man: sy begint te roepen, te schreeuwen moort, moort, en kryt en weent, den barbier nam haer vast, en seyde wel dochter wat komt u over? Waerom roept gy soo benaudelyck? Wat schort u? Wel seyde de dochter, ick ben geheel ontstelt om dat ick u sien gaen, om dien man de keele af te snyden. Den barbier syde, neen dochter 't is soo niet: maer sit wat neder ende neemt ooghmerck tot het eynde toe, en spreckt my daer naer aen; naer veel bidden sy liet haer geseggen en sat neder: den barbier vervolght sijn werck ende raseert af den langen groven baert, en stelt desen man sijn knevelen en baert soo nettekens op als eenen bruydegom, dese dochter dit siende sy sprack den barbier aen met de woorden van

a M[u]ltae tribulationes, &c. vere multae, quia nunquam aliquis suit justus qui tribulationes non sustineret. Incognitus.

[p. 251]

David (Psal. 51.) als een scherpsnydende schaers hebt gy bedrogh gedaen; want ick meynde dat gy hem de keele sout af-gesneden hebben en de nu soo bevinde ick hem heel soet en schoon als eenen bruydegom.

Alsoo oock veel meynen en oordeelen, dat die menschen de gene die vervolght worden, en die veele lyden, en tegenspoet verdragen, dat sy verlaten zyn en vervolght van Godt, ende 't is al wel overleyt geheel contrarie, want den Heer als eenen barbier met sijn scheers der tribulatien raseert af alle onvolmaecktheden, ende maeckt dese weerdige en schoone zielen bequaem om in de bruyloft der eeuwige glorie te komen.

Al dan die aengenaem zyn aen Godt, expresselyk om dat sy hem behagen, soo moeten sy lyden. Hoort wat daer geschreven staet in't boeck Tobias 1. (12. Cap.) om dat gy aengenaem waert aen Godt, 'tis nootsakelyck geweest dat de quellingen en bekoringen u souden beproeven. Den tegenspoet geeft te kennen wat dat in den mensch is, oft hy heyligh is ofte niet.

Ick ben indachtigh gelesen te hebben, hoe dat by een waren vergadert veel Philosophen, en sy begonden onder malkanderen te ondervragen, op wat maniere den mensch kan beproeft en bekent worden, d'een en d'ander seyde sijn meyninge.

Eenen die seyde den mensch wort beproeft op de maniere van't glas, het glas is schoon en klaerschynende, en nochtans ten wort niet beproeft met het gesicht oft 't goet is, maer met te raken, want als 't geraeckt wort als dan door den klanck wort het beproeft, want soo het geheel is 'tgeeft eenen klaren en geheelen klanck, maer soo 't gespleten, ge

[p. 252]

kraeckt, oft niet geheel en is, 'tgeeft eenen dooven klanck. Alsoo is't met den mensch gelyck ons leert den H. Gregorius: ^a hoedanigh (seght hy) een jegelyck is van binnen, den tegenspoet van schande en ongeluck sal hem beproeven. Want soo jemant is als een Seraphinsche Teresa in den tegenspoet, sal hy den Heer loven en dancken over het present der Cruycen. Maer soo hy geborsten is, ende niet bequaem en is om een woordeken te verdragen, in te houden, hy sal klagen en murmureren.

Men leest met beschaemde roode kaecken van de heydensche Philosophen, onder andere van Aristippus die Discipel is geweest van Socrates, den desen wordende geraeckt met een blasphemerende tonge, vertrock en liep wegh: een ander volghde hem naer en vraeghde waerom hy wegh liep sonder te antwoorden, waer op hy seyde. ^b Aen u is gegeven de macht van te vermaledyden, maer aen my 't selve te hooren. Alsoo behoorden te wesen alle Catholycken om met het H. Geloof de wercken te besitten.

Den H. Vader Augustinus in sijn 18. Sermoon segt: veel Chrsitenen zynder, jae oock geestelycke persoonen, welcke soo hun een woordeken wort geseyt, soo sy geraeckt worden in't minste, sy murmuren, sy gaen sonder spreken, dese zyn geborste glaesen: het schynt dat sy heyligh zyn, maer sy zyn noch verre van daer. Den anderen Philosoph seyde den mensch wort beproeft en bekent op de maniere van het goudt.

Isodorus vertelt ons hoe dat den carbonkel steen, ge

a Qualis unusquisque intra se lateat illatae contumeliae probant. S. Gregor. l. 1. Dialog.

b Tibi data est potestas maledicendi, mihi vero audiendi. Aristippus.

[p. 253]

worpen sijnde in't vier niet uyt en schynt boven de brandende kolen, maer soo jemant overvloedigheyt der wateren giet op het vier, het wort geheel geblust al de kolen zyn swert en als doodt, maer als dan den carbonkel-steen toont wat hy is blyvende met sijn brandende koleur.

Alsoo op dese werelt veel wandelen als brandende in de Seraphinsche liefde; jae niemant soude konnen onder-kennen wie heyligh sijn, maer den tegenspoet, de wateren der tribulatien maecken het kenbaer, want al die afwyken van 't lyden ende murmureren, dit zyn geveynsde heyligen, maer die thoonen een blyd' aensicht, een blyd' gelaet, gelyck onse H. Moeder heeft betoont sittende in den kercker, dese zyn eenen karbonkel steen, dese toonen dat sy een herte hebben vol vier der liefde, veel wateren der tribulatien en hebben niet konnen uytblusschen de liefde. Wel seyde Paulus, wat oft wie sal ons verdeylen van de liefde Christi? Misschien de benautheyt, oft naecktheyt, oft de doodt, oft 't sweert? Geensins.

Den derden Philosoph seyde: den mensch wort beproeft gelyck de druyve in de wyn persse.

Den H. Vader Augustinus overleggende hoe het al afloopt met de wyn-druyve, seght, dese hangen aen den wyngaert ende daer toe wort de persse bereyt gemaeckt om dese te perssen maer de druyven en zyn geenen wyn voor dat sy geperst en zyn: och (seght hy) ^a 't is sulck een profijtige persinge oft verdruckinge: de wyn druyve wort gesmeten in de wynpersse sy wort gepraemt, betrappelt, gestooten, het schynt dat haer

a In torculari fructuosa pressura, uva mittitur in torcular, premitur, injuria videtur sieri uvae sed ista injuria sterilis non est, imo si nulla injuria accederet sterilis remaneret, S. August. in Psalm. 83.

[p. 254]

ongelyck en injurie geschiet, maer dese injurie oft affront en is niet onvruchtbaer, jae dat meer is dat'er geen injurie by en quame de wyn-druyve soude onvruchtbaer blyven, en soude geenen wyn worden.

Den Propheet David in sijne vervolginge en tegenspoet riep tot Godt, gelyck daer staet geschreven in sijn 55. gesanck. Heer ontfermt u mynder want den mensch heeft my betrappelt, verstooten ende qualyck gehandelt den H. Augustinus hier op schryvende, seght ^a en wilt niet vreesen om dat u den mensch verworpt, misacht en betrappelt heeft gy hebt wyn, gy zyt een wyn-druyve geworden op dat gy soude gestooten worden.

Dit wel wetende onse H. Moeder Teresa noyt en heeft men haer hooren klagen als sy vervolght wiert, vernedert wiert, gevangen wiert, maer ter contrarie in alle haere verdruckingen maeckte sy blyschap, haer ziele dronck den uyt-gepersten wyn tot geestelycke dronckenschap toe. Want in het lyden leefde sy als onlydelyck, niet voelende de uytwendige ellende, door het groot contentement 't welck in't lyden vont haere ziele.

De Philosophen seggen een spreek-woort, ^b 'tgene van binnen is, verbiet 't gene van buyten komt.

Dit wort uytgeleyt onder de Philosophen met een gelykenisse op dat wy't selve te beter souden verstaen.

Daer sal wesen een delicaet joffrouken sieck te bedde met een groote heete kortse, en dese roept gedurig om wat goets, wat soets, wat leckers, de Moeder haer dochter beminnende, oft 't haer gesont is ofte niet, sy maeckt een suypen oft kandeel

a Noli timere quia conculcavit te homo vinum habero, uva facta es ut calceris S. August. in Psal. 55.

b Intus existens prohibet extraneum. Axioma.

[p. 255]

ken vermengelt met 't beste suyker, sy geeft het aen de dochter en seght, coragie my alderliefste kint, drinckt van dit soet suypen 'tis soo goet, 'tis soo lecker, ick hebbe het self gemaeckt.

De dochter neemt den becker aen haeren mont, en begint te drincken, en terstont roept sy och moeder 'tis soo bitter, 'tsmaeckt soo qualyck, en ten waer saken gy't selve hadde gemaeckt ick soude mynen dat'er jemant alssem hadde in-gedaen. Moeder ik en kan dien bitteren drank niet drinken.

Wel wat is dit te seggen, de dochter noemt bitter dat nochtans soet is. De reden hier van is, een humeur heel bitter 't welk voort-komt vande sieckte en bederft den smaeck: want 't gene van binnen is verbiet en bederft alle soetigheyt dat van buyten komt,

Alsoo ter contrarie de H. Teresa sieck wesende van de liefde tot Godt welcke liefde haer ziele hadde soet gemaeckt al wat van buyten quam, alle vervolginge, alle ellende, alle Cruycen 't smaeckte al soet, jae soo soet dat sy gedurigh riep. Oft lyden oft sterven: anders en begeer ick niet Heer dat gy my geeft: wel wetende dat naer de maete van de liefde welke Godt tot een ziele draeght, hy lyden over sent.

Aengesien wy hier spreken van de Cruys-straet en't lyden, ick kan noch en mag ende en sal niet achterlaten, hier by te brengen 'tgene dat ick lese in haeren 51. Brief welcke sy heeft geschreven aen de Carmeliterssen van het Convent van den H. Joseph in Sevilien.

JESUS, MARIA, JOSEPH.

De gratie des H. Geest zy met u lieden. Weest voorsekert myn dochters ende myn susters, dat ick noyt en hebbe gehadt sulck een liefde voor V.L. gelyck ick heb

[p. 256]

be tegenwoordigh ende dat gy-lieden noyt en hebt gehadt een soo schoone occasie om te behagen onsen Heer, die V. L. doet een besonder weldaet, laetende proeven jet van sijn Cruys, en te smaecken een deel van sijn verlatinge, als hy riep tot sijnen Vader, waerom hebdy my verlaten?

Geluckigh is den dagh op welcken gy-lieden treede in dese stadt aengesien een soo schoon weder was bereyt gemaeckt, voorwaer ick drage V. L. jaloursheyt, en om de waerheyt te seggen als ick verstont al de veranderingen welcke geschiet zyn in V. L. huys, welcke my getrouwelyck zyn overgebracht, maer boven al als men my seyde dat men V. L. wilde uyt'er stadt doen gaen, en andere particulariteyten. 't Was verre van my te bedroeven, want ick hebbe ontfangen een aldergrootste blijschap inwendigh: siende dat sonder V. L. te doen passeren de Zee, onse Salighmaecker heeft V. L. willen ontdecken de mijnen ende de eeuwige thresooren, welcke V. L. sullen oorsaecken veel ryckdommen en ick hope in sijn Goddelijcke grootmachtigheyt dat gy-lieden sult deelachtigh maeken het geheel landt alwaer wy zijn. Want ick laete my sterckelyck voorstaen, dat de bermhertigheyt Godts V. L. sal helpen, en sal geven sterckte om te verdragen al desen arbeyt sonder jevers in te vergrammen.

Coragie schept moet myn dochters, zyt indachtigh dat Godt noyt aen jemant meer arbeyt en swaerigheyt oversent, als hy wel kan verdragen, en denckt altydt dat Godt is met die benaut zyn: aengesien dit seker is, daer en is niet te vreesen.

Den Bisschop Pallafox hier op desen Brief schryvende seght. Desen brief is een van de alder-heylighste, en van de alder-beste geschreven, van de alder-welsprekenste, en van de alder-geestelyckste,

[p. 257]

van al dat in den Boeck staet, soo dat't soude wesen benomen de klaerheyt, dese wilt voorder uytleggen ick en sal dan hier op desen Brief niet seggen, aengesien sy geen aenmerckingen van noode en heeft.

O Cruys straet 't is my leet dat ick 't niet langer en magh maecken, want soo ick wilde seggen al dat seggelyck is van dese, ick en soude noyt gedaen hebben, want 'tis De straete sonder eynde, ons leydende in't leven sonder eynde, te weten de eeuwige glorie.

Ick worde bedwongen te sluyten, maer aengesien alle menschen beminnen 't eynde van't lyden te weten 't eeuwigh verblyden, ick moet verhaelen een seker fabelken, 'twelck ons de waerheyt sal leeren,

Daer wort vertelt hoe dat de vorschen oft puyden op den tydt als de beesten spraken, eens hebben aengesproken de vogelen die daer quamen drincken uyt de grachten, alwaer sy swommen, en sy seyden wel vogelkens gy-lieden komt hier gedurigh drincken en daer naer gy-lieden, vlieght al singende in den Hemel: 'twaer goet dat gy-lieden ons mede wilde laeten gaen. Den vogel antwoorde ick ben te vreden komt met ons maer gy moet onderhouden twee conditien, ten eersten gy moet een stockxken hebben in uwen mont ende de twee eynden sult gy leggen een op mynen vleugel, en een op den vleugel van mynen medegesel. Ten tweeden gy sult moeten swygen, want soo gy komt te spreken, gy sult afvallen ende den hals breken. Den vorsch is te vreden, sy aenveert de twee condititien, sy neemt eenen stok en laet de selve rusten op dese vleugelen van de twee vogelen. Nu de vogelen op-vliegende sy wiert

[p. 258]

mede gevoert, 'twelck siende al de andere vorschen sy begonden te quateren en te roepen, geckende met desen vorsch, 'twelck hy niet langer konnende verdragen, doet haren mondt open, en begint te preutelen ende te murmureren en siet den mondt opende verliest den stock en valt van boven neder. 'tIs een fabel maer niet berooft van de leeringe der waerheyt. Wy lesen in de levens der Heyligen hoe dat sy nu singen in de Hemelen, wy souden oock al geerne met hun vliegen in den Hemel, den Heer is te vreden, mits wy twee conditien volbrengen. Ten eersten, dat wy een stocxken, dat is te seggen, ons Cruysken op nemen en dat laeten rusten op den bystant van de Goddelycke gratie. Ten tweeden, dat wy niet en souden murmureren maer verdulighlyck en geerne lyden, want daer staet geschreven. In de verduligheyt sult gy-lieden uwe ziele besitten. (Luc. 21.)

Maer al te veel volgen de vorschen naer, soo jemant ons maer en begeckt, bespot, men laet het Cruys vaeren ende men begint lustigh tegen te spreken en te antwoorden. En soo valter al vele uyt 't lyden, te weten uyt het profijtelyck lyden, want den mensch is altydt onderworpen aen het lyden. Maer geerne lyden is Seraphinschelyck leven, 't is met profijt der zielen lyden. 'tIs lyden naer het welck volght verblyden. Overleght de waerheyt van dit naervolgende Liedeken.

[Is't niet goet gekruyst te zyn]

I.
IS't niet goet gekruyst te zyn
Om aldus meer te verkeren
Met Godt om van hem te leeren

Bly te zyn in onse pyn

[p. 259]

 

In't Cruys leert men altydt sterven

 

Sterven naer den ouden mensch,

 

Sterven om hier naer te erven

 

'tGen' dat gaet naer alle wensch.

 

II.

 

't Cruys is voorwaer, niet soo swaer,

 

Als't met liefde wort gedragen

 

't Wort dan soet en vol behaegen

 

Want dees mensch volght Christum naer.

 

Christum volght hy naer in't lyden

 

En dat is de rechte baen:

 

Om naer't lyden te verblyden

 

En den Hemel in te gaen.

 

III.

 

Jeder soeckt den Hemel schoon,

 

Maer het lyden wilt hy vluchten

 

In de Cruys-straet maeckt gy suchten

 

En nochtans hy mint den loon.

 

Waer zyn nu de goede zielen?

 

Waer zyn sy die minnen 't Cruys?

 

Waer zyn sy die noyt en vielen?

 

Met het Cruysken van hun huys.

 

IV.

 

Oorlof ziele voor het lest

 

Wilt nu leeren, en onthouwen

 

't Gen' u noyt en sal berouwen,

 

Stil te lyden is al best.

 

Leert u selven overgeven

 

In de handen van ons Heer

 

Aldus sal uw' herte leven

 

In de droefheyt nimmermeer.

[p. 260]

§. V.

Den vierden vleugel oft eygendom der Seraphinsche Liefde is, Godt hebben voor een eenigh voorworpsel der liefde, 't welck heeft gedaen onse H. Moeder Teresa.

DEn H. Vader Augustinus seght: ^a Het leven van het herte is de liefde. Laet ons oogmerck nemen op al de litmaeten van den mensch, jeder heeft sijn ruste, de handen en wercken niet altydt, de voeten en gaen niet altyt, de oogen en sien niet gedurigh, en soo van al d'ander litmaeten konnen wy spreken, uytgenomen van't herte, want al slaept den mensch, het herte is in gedurige roeringe, gelyck dan het herte, noyt en kan noch en sal rusten, alsoo wilt den H. Vader seggen dat 't herten niet en kan wesen sonder liefde, 't zy vleeschelyck, 't zy wereltsche, 't zy Goddelycke, het herte moet jet beminnen, ende op dat 't herte niet en zy sonder de liefde noch sonder leven want 'tleven van't herte is de liefde, verweckt dan (segt Augustinus) ^b in V. L. de liefde, beminde broeders. Op dat uw' herte leve door een H. Liefde.

De liefde heeft dat, te weten als sy volmaeckt is (van welcke ick hier nu spreke) ^c dat sy tot haer treckt al de genegentheden soo ons leert den H. Bernardus. Maer wat wonder? Want de liefde en kan maer hebben een voorworpsel.

Laet ons dit beter doen begrypen, met een hoogh concept der Godts-geleerde, dese vraeghden onder malkanderen: waerom dat Godt den Vader niet en

a Vita Cordis Amor. S. Augsti, l. 3. de T[r]in.

b Excitate ergo in vobis Amorem fratres. S. August. in Psal. 33.

c Amor caeteros in se traducit affectus. S. Berna. serm. 83. in cant.

[p. 261]

kan voort-brengen noch eenen anderen soon, gelyck aen dien die hy vander eeuwigheyt heeft gebaert.

De reden is dese, om dat ^a hy heeft uyt geput al sijn oneyndelycke macht, want in de Contemplatie oft beschouwinge van sijn wesen, heeft door dese beschouwinge gebaert een model van alle sijne Goddelycke volmaecktheden: sonder eenige verminderinge oft vermeerderinge: soo dat Godt den Vader sy selven uytgeput hebbende, daer en resteert niet meer om mede deelachtig te maken aen eenen anderen soon.

Ten gaet niet in d'eeuwige generatie, gelyck het gaet met de tydelycke, want den mensch en geeft maer een deel van sijn substantie aen sijn kinderen, waer van komt, dat Vader niet een alleenlyck, jae 20. kinderen en meer kan krygen: maer Godt den Vader gevende geheel, en gansch sijn Goddelycke substantie aen sijnen Soon, en kan geenen anderen hebben, en door nootsaeckelyckheyt hy blyft in der eeuwigheyt den eenigen geboren Soon die is in den schoot des Vaders. (Joan. Cap. 18.)

Op dese selve maniere gaet het met de Seraphinsche liefde, want als den wille aldus bemint, de ziele put haer uyt geheel en gansch, en sy geeft haer geheel tot het voorworp 't welck sy verkiest te beminnen, want die wat anders met Godt mede bemint, en heeft den vierden eygendom niet der Seraphinsche liefde, hoort Augustinus, ^b want (seght hy) min bemint hy u Heere die met u wat anders bemint 't welck hy om u niet en bemint.

a Theologus Exausit omnem suam potentiam.

b Minus enim Domine te amat, qui tecum aliquid amat & quod. propter te non amat. S. August.

[p. 262]

Hier geeft den H. Vader een schoone lesse ons leerende, niet dat in de werelt is tot ons eygen selven toe, ende onsen even-naesten te beminnen, ten zy om Godt, 't is eenen jaloursen Godt, onsen Godt hy wilt alleen wesen ons voorworp der liefde.

De H. Seraphinsche Moeder Teresa dit wel wetende, op dat sy een Seraphinsche liefde soude besitten, heeft, al wat Godt niet en was geacht als eenen niet, en onweerdigh bemint te worden, hoort haer spreeck-woort Todo lo que no es Dios nada es, dat is: Al wat Godt niet en is: is niet. En vervolgelyck niet weerdigh om bemint te worden, ten zy Godt alleen: heeft de H. Teresa niet bemint haren even-naesten: sonder twyffelen jae maer dese heeft sy bemint met Godt: ende om Godt.

Verstaet dit met een gelyckenisse, in de rekeninge van het getal, al wat geteeckent wort met een O wort voor niet gerekent, maer soo daer voor de O staet het getal van I. En daer naer een oft twee jae dry OOO 'tmaeckt terstont thien hondert, duysent, &c. Alsoo seght onse H. Moeder Teresa al wat geschapen is, is niet, 'tis een O, de menschen sijn een O, maer soo dese bemint worden ter eere Godts sy worden deughdelyck en doen profijt aen de ziele. Ick laet U. L. peysen hoe ryck dat de H. Teresa is geworden al achtende niet, dat is te seggen niet weerdigh om bemint te worden ten zy Godt onsen al, geduerigh voorstellende.

In dese betrachtinge heeft sy haer selven uyt geput, al haer genegentheden oft affectien stierende tot haer eenigh bemint voorworp, Godt.

Eenen leeraer schryvende van't herte tot Godt te

[p. 263]

stieren, dede schilderen een herte en onder wiert geschreven Totum aut nihil, dat is: geheel oft geen deel. Alsoo Godt handelende van onse liefde, hoe veel wy hem souden moeten geven, seyde ick wil u herte geheel. Hoort sijn Gebodt, gy sult beminnen uwen Heer uwen Godt, uyt geheel uw' herte, uyt geheel uw' ziele, uyt al uw' macht &c. (Matth cap. 22.)

Men vraeght waerom in d'oude Wet onder andere beesten voor onsuyve en onweerdigh wiert geacht tot offerhanden den haen: anders geen reden heb ick konnen vinden, als om dat dese beeste aensiet met een ooge den Hemel, en met d'ander de aerde Godt niet begeerende alsulck een gedierte tot offerhande gaf te kennen, dat al de gene die Godt willen beminnen en oock de werelt, niet aengenaem en waren, noch weerdigh tot offerhande om te komen in d'eeuwige glorie.

Dit heeft Christus kenbaer gemaeckt by den Evangelist Lucas aen't 9. Capittel. Niemandt sijn handt aen den ploegh slaende ende achterwaerts siende, is bequaem tot het Rijcke Godts.

Den Propheet Isaias cap. 6. sprekende van de Seraphinen ende haer ses vleugelen: onder ander saken wat dat sy dede met de vleugelen, seght, met twee deckten sy haer aensicht, om alsoo te kennen te geven aen de zielen, welcke soecken te volbrengen de eygendommen der Seraphinsche liefde, onder andere dat sy moeten hen aensicht decken, dat is te seggen af-keeren, en geen voor-worpsel aensien als dat hun kan vervoorderen tot de liefde Godts.

Dit wel wetende onse H. Moeder: heeft de Religie

[p. 264]

der Carmeliten geheel gereformeert, nauw sluytende en met stercke trailien en gordynen daer voor maeckende, om alsoo af-getrocken wordende van alle werelycksche voorworpen, haer eenigh voorworp, Godt, beter te betrachten. Daer en boven groote swerte wylen over het aensicht, haer deckende als een Seraphin. Om soo beter te contempleren oft te beschouwen haeren Bruydegom: ende alleen hem te soecken.

Ick ben indachtigh dat ick was hier binnen Antwerpen op den Feest-dagh van den H. Franciscus: in een Kercke van sijne dienaeren, aldaer hoorende het Sermoon, daer quamen in een deel Joffrouwen opgestelt als Kermis-poppen: à la mode van hoofde tot de voeten, ende aen den hals van achter en voren soo ontdeckt en ontbloot, dat ick oordeelde by my selven dat sy quamen in de Kercke om haer vleesch te verkoopen: ick wenschste terstont de vleugelen der Serphinen om dese hoofden, borsten en halsen te bedecken: dat niemant en denckt by sy selven dat ick een lichtveerdigh oordeel hebbe gedaen, als my docht dat sy quamen om haer selven, en haer vleesch te verkoopen.

Ick vraegh U.E. waer't saken jemant passerende voor by eenen winkel, alwaer voor de deure hingen hamelbouten, ribben der schapen, en dat hy seyde daer verkoopt men vleesch: soude gy-lieden desen achten licht van oordeel, geensins. Alsoo segh ick dat jemant bloot gaende met haer borsten, en hals ontdeckt, dese stelt haer selven te koop.

Met bloedige traenen zyn te beklagen dese manieren van doen, want menighte zielen zyn daer

[p. 265]

door getrocken tot de begeerte des vleesch: dese voorworpen trecken de zielen van't Goddelyk voorworp; veel mogen seggen: Myn ooge heeft gestolen mynen ziele (proverb. cap.) te weten als ick myn oogen qualyck hebbe bewaert, aensiende ongelycke persoonen. En dese Joffrouwen door haer linten en feveurkens maecken als netten, en't vleesch bloot om soo aen te locken en te vangen ongelycke persoonen. Op dat niemant gram en worde, om dat ick misschen te naecktelyck de waerheyt segge, weet dat 't myn concept niet en is maer 't is de schoone onderwysinge van den ouden Meffreth: eenen Predicant naer Godts herte, niemant vreesende, en de waerheyt niet swygende. Hoort wat hy seght: ^a Sommige Maeghden vercieren haer aensichten, en haer borsten, &c. Wel wat willen sy wat is haer begeerte uyt sulck een ornament? Ten zy soo ick oordeele, om te vangen teere Jongelingen, want soo gepalleert sy gaen naer de Baletten, naer de dansen, alwaer sy veel vangen en versmooren in de sonden.

Wat dunckt U.E. van desen Leeraer, soude wel eenen Predikant soo groot van couragie zyn, dat hy sulckx aen des soude derven seggen? Voorwaer weynigh hebben dese stoutigheyt.

David die badt den Heer, op dat hy wel soude sijn oogen bewaren om soo de yedelheyt niet te sien. Heer (riep hy) keert af myn oogen, op datse niet en sien de ydelheyt. (Psalm. 115.)

a Quaedam virgines ornant facies suas, pectora, &c.
Quid enim ex tali ornatu volunt, nisi ut aestimo, incautos capiant adolescentes, procedunt enim sic ornatae ad choraes, ubi plurimos capiunt, & in peccatis submergunt, Meffreth serm. CXV. litt. b.

[p. 266]

Onse H. Teresa om de ydelheyt niet te sien, heeft de werelt verlaten. En om beter noch bedeckt te worden van de ydelheyt, heeft haer Religie der Carmelitersen gereformeert, inwendigh en uytwendigh, nouw besluytende, om alsoo als een Seraphin met de vleugelen der eenigheydt haer te bedecken, en geen voorworpen te sien als de welcke haer voortganck deden in de liefde.

Als men een eenigh voorworp bemint, den mensch verandert in't gene hy bemint.

Een ouden Philosophus seyde: de liefde sal uwen smit wesen, dat suldy worden 'tgene dat gy sult hebben bemint. Want gelyck den smit door't vier en sijn mede-werckinge doet 't yser het wesen aennemen 't welck hy bemint: Alsoo den mensch mede-werckende met het vier der Goddelycke liefde, sal sy selven veranderen in Godt is't dat hy hem bemint.

De H. Schrifture helpt dit concept, als sy segt hoe dat de sondaren veranderen in't gene sy aenbidden en lief-hebben: Sy zyn geworden grouwelyck gelyck dat sy beminden. (Oseae cap. 9.) Om dese reden David misprysende de ongeloovige, wenschste dat sy souden gelyck worden aen hun Goden, hebbende handen sonder daer mede hun te konnen beschermen oft te gebruycken in den oorloge, hebbende voeten dat sy de selve niet en souden konnen verroeren om te vluchten met een woort geseyt, hy wenschte dat sy souden worden statuen van steen oft hout die sy aenbaden. Hoort sijn woorden. Dat sy gelyck worden aen de afgoden die dese maecken, en al die op dese betouwen. (Psal. 113.)

Den hoogh-vliegenden Arent der Doctoren den

[p. 267]

H. Augustinus ^a ist dat gy aerde bemint (segt hy) gy zyt aerde, soo gy den hemel bemint gy zyt den hemel? soo gy Godt bemint, wat wilt gy dat ick segge? Gy zyt Godt. Godt is door de liefde gekomen tot de menschen en hy is mensch geworden.

Is't saecken dan, dat den mensch klimt door liefde tot Godt, hy wort Godt gelyck. 't Forneys der Goddelycke Liefde is't H. Sacrament des Autaers, tot 't welcke gaende een Seraphinsche ziele vol liefde, en't selve nuttende sy verandert geheel in Christus. Hoort den Engelschen Leeraer spreken van de kracht des Broots der Engelen. ^b Den mensch wort Godt gelyck, met de kracht van 't Lichaem Christi.

Ende gelyck 'tLichaem Christi is levende onder de gedaente des Broots vervolgelyck en nootsaekelyck is aldaer oock 't H. Dierbaer Bloodt Christi, 't welck veroorsaeckt in onse ziele de gelyckenisse Christi. Hoort den H. Joannes Guldemont ^c dit H. Dierbaer Bloedt maeckt, dat 't Conincklyck beeldt in ons openbaert. De H. Seraphinsche Moeder Teresa: vertelt wat dat aen haer is geschiet. Hoort haer eygen woorden.

Op eenen Palm sondagh, recht soo ick gecommuniceert hadde, bleef ick soo verheven in den geest, dat ick oock de H. Hostie niet en konde doorswelgen ende de selve in mynen mondt houdende, docht my waerachtelyck dat mynen mondt heel vol bloedts was, jae oock myn aensicht ende myn geheel lichaem scheen my daer mede overgoten te zyn, ende het docht my werm te zyn al-even-eens al oft den Heere het

a Si terram amas, terra es, si caelum amas caelum es: si Deum amas quid vis ut dicam? Deus es, Deus amore venit ad homines & factus est homo. S. August.

b Assimilatur homo Deo, virtute Corporis Christi. S. Thom. Aq. opus. 51. cap. 25.

c Hic sanguis facit, ut imago in nobis Regia floreat. S. Ioannes. Chrys. hom. 45. in leannem.

[p. 268]

eerst versch gestort hadde, ende de soetigheyt die ick doen gevoelde was uyt-nemende groot, ende den Heere seyde my dese naervolgende woorden. Dochter ick wil dat u myn Bloet sal profyt doen, ende en vreest niet dat u myn bermhertigheyt onbreken sal: ick hebbe dat H. Bloedt gestort met groote pyn, ende gy geniet dat nu met soo groote vreught, als gy siet, ick betael u wel genoegh de blyschap die gy my op desen dagh hebt aengedaen.

Jemant door nieuwsgierigheyt gedreven zynde sal vragen wel wat blyschap hadde de H. Teresa Christo aengedaen op den Palm-Sondagh.

Sy hadde wel 30. jaeren lanck op desen dagh Christum genoot in haer ziele te willen komen logeeren, aengesien dat 't den dagh was van sijnen intré oft komste binnen Jerusalem, alwaer hy met alle triumphe wiert ingehaelt, maer binnen wesende niemant en noode Jesum aen tafel noch plaetse en wiert op-geoffert om te herbergen, dit overlggende de H. Teresa noode hem op desen dagh met een besondere devotie en ontfinck hem door 't H. Sacrament des Autaers in haer ziele. En voor dese blyschap soo heeft Jesus haer ziele besproeyt ende gewassen met sijn H. Dierbaer Bloet, door welcke besproeyinge sy is geschildert geweest, ende gelyck geworden en verandert in't Beelt Christi, gelyck wy terstont hebben verstaen uyt den H. Joannes Guldemont, te weten hoe dat ^a dit H. Dierbaer Bloedt maeckt dat het Coninckx Beeldt in ons voortkomt.

Onse H. Seraphinsche Moeder Teresa, volbrengende den vierden vleugel oft eygendom der Seraphinsche liefde, te weten Godt hebbende voor haer eenig

a Hic sanguis facit, ut imago in nobis Regia floraet, ut supra.

[p. 269]

voorworp der liefde is verandert in't gene sy beminde, te weten in Godt, soo dat men haer met recht mag noemen de Goddelyke Teresa aen Jesus gelyk.

Is't saken dat eenen sondaer die den duyvel bemint verandert in den duyvel, waerom dan en souden wy niet mogen seggen dat een H. Teresa Jesum beminnende als eenen Seraphin oock Jesus is gelyck geworden ende verandert in Jesum.

Dat den sondaer in den duyvel verandert boven 'tgene wy tot preuve geseyt hebben. Laet ons noch breeder doen verstaen om alsoo den sondaer meerder schrick te geven van de sonde. Hoort onsen alder-geleersten Michaël AEyguani anders genoemt den onbekenden. Schryvende op dese woorden van David, ^a nochtans den mensch gaet voor by in een beelt, seght: want alle zielen sondigende, maeckt in haer selven het beelt van den duyvel door de schult.

Och hoe veel zielen zyn schilderyen der duyvelen geworden, oft om beter te seggen sijn verandert in den duyvel, door't aensien van naeckte, oneerlyke schilderyen, want op dese gespeculeert hebbende, 't blyft geprint oft gedruckt, gesneden in de imaginatie, en dit voorworp komt gedurigh te voren, en daer door kryght men bekoringen, genoegte, plaisier, verweckselen, quade begeerten, en veel komen tot 't oneerlyck werck, en soo schilderen sy het beelt van den duyvel in de ziele.

Godt Adam geschapen hebbende suyver, net vol van gratie, Adam door 't misbruycken van sijne vrywilligheyt heeft overtreden 't Gebodt des heeren.

a Ver[u]mtamen ni imagine pertransit homo: quael bet enim anima peccans, in se imaginem diaboli facit per culpam. Incognitus in Psal. 83.

[p. 270]

Godt daelt uyt den Hemel ende roept door 't geheel Arts Paradys, en seght, Adam, Adam, waer zijdij? (Gen. capp. 3.)

Maer godt aen u zyn alle dingen bekent, en niet is'er verborgen voor uwe ooge, hoe komt dat gy vraeght naer Adam, volgens de uytwendige maniere van spreken, 'tschynt dat hy u ontloopen is, en dat gy niet en weet waer hy gegaen is? Godt wiste seer wel waer hy was; maer om dat Adam door den val soo verandert was, dat hy 't beelt droegh van den duyvel riep tot hem als onbekent. Dit beschryft ons seer wel den H. Guldemont in sijn Sermoen van Adam: ^a Adam waer zyt gy? Waer is myn beelt nu kortelingh geschildert, hoe is dat beelt verandert in de alderschroomelyckste en leelyckste gedaente van den duyvel? en nu en presenteerde gy geenen Godt op der aerde, maer eenen schrickelycken duyvel verbeelt gy in de helle.

Siet hier wort Adam in staet der liefde genoemt eenen Godt, ende buyten den staet der liefde in den staet der doot-sonde, wort hy genoemt een veranderinge van't beelt Godts in de gedaente van eenen leelycken duyvel, soo dat wel wort geseyt van de H. Seraphinsche Moeder Teresa dat sy hebbende Godt voor haer eenigh voorworp der liefde, in 't selve is verandert. Voor slot sal ons dienen 't gene dat sy van haer selven verhaelt.

Op eenen sekeren dag Godt heeft my toe-gelaten dat ick myn ziele sag, en dese bevont ick te wesen als eenen klaer

a Adam ubi es? Ubi est mea imago nuper depicta, quomodo transmutata est haec imago in turpissimam daemonis figuram & jam non vice Deum in terris, sed horribile daemonium in inferno representas. S. Ioon. Chrysost. serm. de Adamo.

[p. 271]

blinckende spiegel. Boven, onder, aen de kanten in't midden over al sonder vlecke, ende in't midden van myne ziele oft spiegel sagh ick den lief-hebber myn-ziele, te weten Jesum.

Laet ons hier op wat oogmerck nemen, sy segt, dat sy haer ziele sag soo klaer als een spiegel sonder vlecke, en speculerende sag Jesum daer in. Wel als jemant siet in den spiegel hy vint sy selven daer in, hoe komt dan dat sy seght gesien te hebben Christum? met korte woorden hier op geantwoort, ick segge dat sy haer selven sag maer door liefde verandert en Christo gelyck. O H. Moeder, is'er jemant die magh roepen als eenen anderen Paulus (ad Galat. cap. 2.) (Ick leve ick en leve niet maer Christus leeft in my) dat zyt gy ô Seraphinsche ziele gy leefde en gy en leefde niet.

Al wel overleyt 't is wel geseyt, want sy leefde noch niet de doodt gesmaeckt hebbende, en sy en leefde niet, want haer leven was meer Goddelyck als menschelyk sy was op dese werelt met den lichaeme, en met den geest en haer liefde was sy in den Hemel want den H. Augustinus (seght) ^a die bemint staende op de aerde, is in den hemel.

Sy leefde ende en leefde niet, gelyk by exempel smyt eenen druppel regen-water in een zee der wel-rieckende roose-wateren, hier in versmoort zynde desen druppel, is op dese werelt, en sy en is niet op dese werelt, sy is'er want sy is noch in't wesen der nature, en sy en is'er niet, om dat sy verandert is in't wel-rieckende roose-water.

Alsoo onse H. Moeder Teresa haer selven worpende

a Qui diligit stans in terra in caelo est. S. August.

[p. 272]

in de diepe zee der roose-wateren van de oneyndelyke Goddelyke liefde, was te vinden in't wesen der nature maer verandert in de wel-rieckende liefde, soo seer dat sy self bekent in haer ziele als in eenen spiegel haer selve gesien te hebben verandert in Christo. Wel dan mach sy seggen: ick leve, ick en leve niet, maer Christus leeft in my.

Dit zy genoegh van den vierden vleugel der Seraphinen. Godt gave dat alle menschen dat eenig voorworp der liefde soo wel betrachten als een Teresa, als dan soude men meer Goddelycke menschen vinden als men nu vint.

§. VI.

Den vyfden vleugel oft eygendom der Seraphinsche liefde is, andere trecken tot de liefde Godts. 'tWelck heeft gedaen onse H. Seraphinsche Moeder Teresa.

't EN is niet genoegh Godt te beminnen, om te besitten den vyfden vleugel oft eygendom der Seraphinsche liefde, maer men moet alle menschen daer toe trecken, en verwecken. Hoort de vermaeninge van den H. Augustinus: ^a Soo gy lieden (seght hy) Godt bemint, treckt alle menschen tot de liefde Godts. Roept aen een jegelyck maeckt met my groot den Heere, ick en begeere alleen niet te beminnen, ick en begeere alleen niet omhelst te worden: treckse al tot de liefde Godts die by u zyn, en al die in u huys zyn: treckt al die gy-lieden kont, sprekende, biddende met sachtmoedigheyt (Hy gaet voort) wat begeer ick? Waerom spreek ik? Waerom sit ik hier

a Si Amatis Deum rapite omnes ad amorem Dei.
C'amate unicuique & dicite, magnificate Dominum meum, nolo solus amare, nolo solus amplecti, rapite omnes qui vobis junguntur, & omnes qui sunt in Domo vestra, &c. S. August. in Psal. 33.

[p. 273]

Waerom leve ick? Ten zy in dese myne intentie oft meyninge op dat wy t'samen aen Christo souden leven. Myn begeerte is dese.

Met sulck eenen brandenden yver was ontsteken onse H. Seraphinsche Moeder Teresa. En daer van quam dat sy altyt sprack van haeren beminden, om alsoo kenbaer te maecken haer herte vol liefde, en met woorden der liefde in d'ander herten de liefde te ontsteken en voort te brengen.

Tot deser eynde heeft sy geordonneert dat men in't geheel Ordre soude alle weken een deught voorstellen op welcke men soude houden een geestelycke t'samen-spraecke, 't welck Godt lof noch over al, in onse H. Religie wort onderhouden; den Oversten vraeght aen jegelyck wat dat sy op de voorgestelde deught hebben gepeyst, en elck seght sijn goetduncken, en soo wort onderhouden de geestelycke t'samen-sprake, ingestelt van onse H. Moeder Teresa om malkanderen te verwecken tot meerder liefde Godts.

Jae de H. Teresa was soo verslonden in de liefde Godts, dat al waer't saken treffelycke Heeren haer quamen spreken van werelycke affairen, sy voegde daer by gedurigh wat geestelycks, hopende door haer brandende woorden der liefde, haeren even-naesten te ontsteken in de liefde Godts, en te verminderen de ongeregelde liefde tot de goederen deser werelt. Jemant nieusgierigh wesende om te weten wat dat hy aldermeest bemint, dat hy maer ooghmerck en neemt op sijne woorden.

By exempel jemant spreckt gedurigh van de jacht

[p. 274]

't is teecken dat het eenen lief-hebber daer van is, jemant spreckt gedurigh van de herbergen, en seght daer in de gulde poort is goeden Rynschen wyn, in het haemerken is't beste Leuvens bier, en daer is goeden Franschen, &c. dat is teecken dat desen lecker is, en dat hy eenen lief-hebber is van sijnen buyck. Eenen anderen sal seggen daer vint men wat fraeyts, daer zyn schoone dochters, 'tis teecken van Venus liefde.

Dat dese sulcken teecken zyn, wort klaerlyck bevestight met de leeringe Christi self, by den H. Joannes in sijnen eersten Brief aen't 2. cap. aldaer seght hy: Sy zyn van de werelt, en daerom spreken sy van de werelt. Al oft hy wilde seggen, uyt hun woorden kont gy-lieden, oordeelen wat dat sy voor een herte hebben, dese spreken van de werelt om dat sy de werelt beminnen. 'tIs een spreeck-woort, Hoedaeningen Vader, dusdaeningen soon.

Hoedanigh den mont, Soodaenigh den gront.

Let op de sprake, en oordeelt dat den gront te weten het herte gelyck is aen't woort.

Het herte dan van Teresa brandende en quelende van de liefde Godts, wat wonder dat men haer anders niet en hoorde spreken als van haeren lieven Bruydegom Jesu, want noyt en kan men genoegh spreken van die men bemint.

Geen woorden en kan ick genoegh vinden, om uyt te leggen, ende te doen verstaen hoe profijtigh dat is, te spreken van Godt en sijne liefde. De H. Schrifture vermelt hoe dat Godt heeft eens gesproken, (Psal.61) en de hier op oogmerck nemende den H.

[p. 275]

Thomas van Aquinen seght: ^a Een woort heeft Godt den Vader gesproken niet een gemeyn woort, maer voortbrengende de liefde: te weten den H. Geest die Godt is, en de liefde.

Ick derve seggen dat alle menschen die spreken goede stichtbarige ende Goddelycke woorden, dat sy wel vergeleken worden by Godt den Vader, om dat sy door hun woorden Godt baeren, ende de liefde voortbrengen in de herten van hunnen even-naesten.

Philo komt hier wel te proposte als hy seght, is 't saecken dat door de woorden van den duyvel gesproken met liefde tot hem, den selven terstont voort-komt: waerom en soude Godt niet voortkomen by die met liefde van hem spreken?

Aengesien dat den eenen mensch door sijn oneerlyck spreken brenght den anderen tot doot-sonde, 't welck is soo veel als baeren den duvyel in de ziele van de toehoorders, waerom en soude Godt niet voortgebracht worden in de ziele van de toehoorders door 't heyligh spreken? Hoort Thomas à Kempis, wiens leeringe vermaert is door de geheele werelt ^b Vyt de Goddelycke t'samen-spraeke (seght hy) wort geboren de liefde Godts. Want hy weerdight hem te wesen by die van hem spreken.

Laet ons eens voortbrengen hier van eenige exempelen.

Daer wort vertelt in't leven van onse H. Moeder Teresa. Hoe dat alle menschen hooren spreken van

a Verbum non qualecumque sed spirans amorum. S. Tho. Aq.

b Ex divinis vero colloquiis nascitur Amore Dei. Ipse enim adesse dignatur de se loquentibus sermon. De divinis occupat. Tho. à Kempis.

[p. 276]

Teresa dat sy soo heyligh was, en soo wonderlyck in deughden, een jegelyck sochte de eere te hebben van haer gesien oft gesproken te hebben, jeder dan liep naer't Clooster om aen hun nieusgierigheyt te voldoen. Onder ander dry gesellen verdroncken in het plaisier ende ydelheyt deser werelt: wat gepinteleert hebbende, en't hooft staende half locht van den dranck, den eenen segt tegen den anderen: men klapt soo veel van Teresa, willen wy haer eens gaen besoecken, op dat wy mogen seggen dat wy haer oock gesproken hebben: wel seyde den anderen, laet ons gaen: soo geseyt soo gedaen. Sy vragen naer Moeder Teresa, sy komt voor en segt (volgens de maniere van spreken in ons orden) Deo gratias: sy antwoorden volgens hen fatsoen: Teresa gewaer wordende dat 't wereltsche Jonckers waeren: hief haer herte tot Godt, ende begonde een rede-kavelinge te doen van de liefde Godts, ende stelt hen voor oogen de peryckelen deser werelt, ende de bedriegelyckheyt des vleesch, en met haer tonge brandende van de liefde, heeft dese gasten tot Godt getrocken, en door haere goede Heylige woorden verdreven de wereltsche sottigheyt, de valscheyt van Sathan, ende het bedrogh des vleesch, ende heeft gemaeckt van kinderen der verdommenisse, soonen der saligheyt.

Dese Jonckers van haer vertreckende spraken malkanderen aen en seyden wel wat dunckt u van Teresa? Ick voor my sy heeft my geraeckt ende myne ziele onstelt, en soo ongerust gemaeckt, dat ick voortaen liever sal sterven, als Godt noch vergrammen. Den anderen seyde, voor my ick hebbe

[p. 277]

door haer woorden sulck een walge gekregen van de ydelheyt des werelts, dat ick met den eersten wil aenveerden den Religieuselycken staet: den derden seyde dat hy meer profijt hadde gedaen met dese korte t'samen-sprake van Teresa, als door al de Sermoonen die hy in sijn leven hadde gehoort, want seyde hy, my docht dat myn herte smolt en verginck en dat ick een nieuw herte kreegh.

O H. Seraphinsche Moeder! ick verstaende eygene u toe de sententie welke den H. Gregorius segt van de Seraphinen. ^a Sy beminde en sy brande, ende in haer hitte ruste sy: beminnende sy brande, sprekende, andere ontstack sy in liefde, en al die sy raeckt met haer woort, terstont dede sy hem branden in de liefde Godts.

Haer herte was in vier verandert sy brande in verlichte, want de oogen der verloren en verduysterde zielen heeft sy verlicht, en hun soo beweeght dat sy mochten roepen met David: ons herten zyn geworden als gesmolten wasch. (Psal. 21.) Al die by haer quamen deden voortganck in deughden, door haer Goddelycke woorden, welcke sy altyt gebruyckte, om op dese maniere alle zielen te trecken tot de liefde Godts, niet willende alleen beminnen, noch alleen saligh worden, maer uyt'er herten wenschende en werckende de saligheyt van alle menschen.

Godt gave dat men al veel naervolgers vont van dese Seraphinsche ziele, ende dat een jegelyck geestelycke koutenantie inbracht, om alsoo oorsaeck te wesen dat Godt by ons kome, want 'tis de belofte

a Amant & ardent, atque in ipso suo ardore requiescunt: amando ardent Ioquendo & alios accendunt, & quos verbo tangunt, ardere protinus in Dei amore faciunt. S. Gregor. Papa. homil. 34. in Evang.

[p. 278]

Christi. Alwaer twee oft dry vergadert zyn in mynen naem, daer ben ick in't midden. Matthaeus aen't 16.cap.

Sulcks lesen wy van de twee Discipelen die naer Emaus reysden, t'samen wandelende spraken van al 'tgene gepasseert was in de Passie Christi, hoe dat hy soo onmenschelyck hadde gehandelt geweest, en hoe lief dat hy't menschelyck geslachte hadde gehadt. Ende hier van sprekende, Christus aen-nemende de gedaente van eenen Pelgrim stelde sich in 't midden van dese Discipelen, en t'samen reysende den Heer verklaerde hen de H. Schrifture, en gaf hen veel goede vermaningen, welcke t'samen-sprake voortbracht den H. Geest den Godt der liefde in hen herten, en hierom als hy vertrocken was, sy seyden tot malkanderen, wel en was ons herte niet brandende in ons, als hy ons aensprack op den weg, en als hy verklaerde en uytleyde de Schrifturen. Luc. cap. 24.

Dese sententie mochten wel seggen die dry gasten die door het t'samen spreken met Teresa zyn bekeert, want door haer woorden zyn sy ontsteken geworden in de liefde Godts en zyn geworden rust-plaetsen van Jesus, daer sy van te voren in de sonde waeren rust-plaetsen der duyvelen.

Den wel verstandigen Idiota sprekende van de contemplatie der liefde, seght, ^a de liefde komt voort van u ô Godt te beminnen door het gehoor, om dat van u geschreven is, die my hoort en sal niet beschaemt worden, maer saligh zyn sy die hooren, en die u met een waerachtige liefde beminnen.

Al oft desen leeraer met al de andere wilde seg

a Oritur amor ad te Amandum per auditum, quia de te scriptum est, qui audit me non confundetur, sed beati sunt qui audient, & qui te vero amore diligunt. Idieta l. 1. de contempl. Amoris.

[p. 279]

gen gelyck het Geloof voortkomt uyt het gehoor, (ad Rom. cap. 10) alsoo komt oock voort door 't gehoor de liefde. Ick wensche dat de geestelycke t'samen-sprake wat meer in't gebruyck waer, en dat men wat meer sprake van de affairen onser saligheyt.

Taulerus vertelt hoe dat godt hem heeft veropenbaert aen een van sijn dienaeren ende dede sijn beklagh van seven beweenelycke saken, onder andere van dese twee: Ten eersten hy beklaeghde van de groote ondanckbaerheyt der menschen hem met liefde niet vergeldende al de gratien en weldaden, Ten tweeden: hy beklaeghde dat de menschen soo weynigh van hem spraken in 't geselschap al oft sy hem niet en kenden. Den saligen Laurentius Justinianus, dese maniere van doen overleggende, hy seght: ^a Eylaes is't niet een beweenelycke sake, dat alleen de dienaeren Christi geen sorge en dragen te hooren oft te spreken van de saecken welcke aengaen hunnen staet, sy en vragen daer niet naer al oft sy onverstandigh waren in dese wetenschap.

Den Coopman over al hy spreckt van sijn saken en vraeght gedurigh raet, den huys-man oft lants-man spreckt van saeyen oft maeyen, een jegelyck is, besigh en spreckt van sijne goederen en affairen, ende Godts dienaren spreken alderminst van de affairen, waer aen hanght 'twelvaren van de eeuwige saligheyt. Hoort den Evangelist Mattheus aen sijn 16. Cap. wat sal het den mensch baeten, is't dat hy de geheele werelt wint en sijn ziele verloren gaet?

a Et pro dolor! soli servi Dei quae proprio congruunt statui, audire vel loqui non curant vel ignorant. S. Laurent. Instinian.

[p. 280]

Onse H. Moeder Teresa: dit al wel wetende op dat haer ziele soude welvaeren en de ziele van haeren even-naesten, sy heeft haer begeven tot geestelycke proposten te onderhouden waer in sy getoont heeft dat sy hadde den vyfden eygendom der Seraphinsche liefde, te weten een ander trecken en verwecken om te beminnen die sy beminde, ende sy gesloten zynde in haer Clooster, en aldaer niet konnende roepen met haer sprake, dat men de stem soude hooren in de ongeloovige en geuse landen, hier voor ginck sy bidden, traenen storten, en wercken doen der penitentie.

Hoort den Paus Vrbanus hier van spreken in haer officie 'twelck hy self heeft gemaeckt. ^a De duysternissen van de ongeloovige, ende ketters beweende sy met geduerige traenen: ende om te versoenen de gramschap der Goddelycke straffe sy offerde Godt op, om hun saligheyt te bekomen, vrywillige tormenten en wercken der penitentie. Hayre Kleederen, Disciplinen, vasten-dagen onderhoudende voor 't welvaren der zielen.

a Iefidelium & haereticorum tenebras perpetuis deflebat lacrimis, atque ad placandam divinae ultionis iram voluntarios proprii Corporis Curciatus Deo pro eorum salute dicabat. Vrban Papa. in officio ejus lect 5.

§. VII.

Den sesden vleugel oft eygendom der Seraphinsche liefde: is standvastigh blyven in de liefde tot'er doodt toe. 't Welck heeft gedaen onse H. Moeder Teresa van Jesus.

BY duysende menschen zynder die beginnen wel te leven, maer weynige hebben de couragie van te volherden: 'twelck eertydts te kennen gaf den H. Vader Hieronymus in sijnen brief, ^bbe

b Caepisse multorum est, ad culmen pervenisse paucorum. S. Hieron. Epist. ad Licinim.

[p. 281]

gonst te hebben, dat doen vele, maer tot het hooghste zynder weynigh gekomen, te weten tot het eynde zynder weynigh stantvastigh gebleven.

Daer wort vertelt in't leven der Vaders van eenen Eremyt die veel jaeren hadde overgebracht in een goet volmaeckt leven, jae ses jaeren lanck heeft hy geleeft sonder eenen mensch te sien, etende daedels, en drinckende water: den duyvel niet konnende verdragen dese soo strenge eenigheyt, heeft hem verandert in de gedaente van eenen Abt, daer naer in de gedaente van eenen Jongelinck, die hem seyde hoe dat sijn vader doot was, en dat hy al sijn goederen hadde aen hem achter gelaeten, op dat hy de selve soude uyt-deylen aen de arme menschen; den Eremyt seyde dat hem niet en betaemde, want hy nu verstorven was van de werelt: wel seyde den jongelinck, Godt sal van u rekeninge vragen soo dese goederen verloren gaen. Hy wort overwonnen ende sy reysen t'samen naer de stadt, en siet den jongelinck den duyvel verdween, den Eremyt komt in't huys van sijn overleden Vader (volgens 'tseggen van den duyvel) ende den Vader die noch leefde komt hem te gemoet, maer en kende sijnen soon niet, en vraeghde wie zyt gy? Den Eremyt was beschaemt ende en sprack niet: den Vader vraeght noch eens wie zyt gy? En hy verbaest en beschaemt, seyde ick ben uwen soon? wel seyde den vader waerom zyt gy wedergekeert? Hy de reden niet dervende seggen, seyde 't is de liefde, en ick begeerde by u te wesen, en hy is daer gebleven, en is gevallen in hoererye, en geen penitentie oft boet-dae

[p. 282]

digheyt daer voor doende is gestorven en verdoemt: siet wel begonst en niet volherdigh. Hierom seght wel den Propheet Ezechiel aen sijn 18. Capittel, ist saecken dat den Rechtveerdigen hem af-keert van de Rechtveerdigheyt, en dat hy boosheyt heeft bedreven, sal hy leven? Godt en sal niet indachtigh wesen al sijn rechtveerdige wercken die hy heeft gedaen.

Geen profijt dan noch geen verdiensten sal hy hebben die niet stantvastigh en blyft tot'er doodt: hierom soo seyde Job in sijn 24. Capittel. Soo lange als den adem noch in my is, soo lange als ik leve, myne Rechtveerdigh-makinge, welcke ick hebbe begonst te houden, en sal ick niet verlaeten.

Onse H. Moeder Teresa, is geweest stantvastigh in de liefde tot'er doodt sy heeft haer rechtveerdigh-makinge van joncks af tot'er doodt onderhouden noyt heeft sy afgedaelt, maer allen dagh voortgegaen in deughden.

Waerom Paulus den vyfden heeft doen gelooven dat sy ^a het bruyloft kleedt 'twelck sy ontfangen hadde in het Doopsel, noyt en heeft verloren

Soo dat sy noyt in haer leven heeft gevallen uyt de liefde Godts, 'twelck soo aengenaem is geweest aen Christo dat hy uyt den Hemel is gedaelt en haer rechter hant vast nemen en doorstekende met den nagel sijnder passie heeft geseyt ^b Nu voortaen als een waerachtige bruyt sult gy myn eere vierighlyck voorstaen.

Wel wat vremde maniere is dat van trouwen, in de plaetse van te geven eenen Rinck, Jesus geeft eenen nagel, en hy geeft den selven niet alleen, maer

a Nuptialem vestem in Baptismo susceptam nunquam amisisse credatur. Paul. V.

b Deinceps ut yera sponsa meum zelabis honorem.

[p. 283]

staet dese door haer hant, om soo niet af te wycken. (Isai. cap. 41.) daer door gaf Christus te kennen de deught haerder stantvastigheyt, want gelyck jet vast wort genagelt met den nagel, alsoo is't dat Teresa door haer deught der stantvastigheyt verdient heeft vast gehecht te wesen met Christo, sy mochte roepen als eenen anderen Paulus (ad Galat. cap. 2.) ick ben met Christo gekruyst ende sal tot'er doodt gekruyst blyven.

Den H. Bernardus schryvende van den gekruysten Jesus en overleggende 't gene de Joden riepen, te weten is't dat hy den Sone Godts is dat hy nu af-kome van den Cruyce ende wy sullen in hem gelooven (Matth cap. 27.) wel Heer onsen bloedigen Bruydegom (segt den vermelden Leeraer) waerom en quaemt gy niet van den Cruyce, aengesien sy beloven in u te gelooven? Den Heer die sagh 't binnenste gedacht der herten, en al hadde hy af-gedaelt, sy en souden hun noch niet bekeert hebben. Maer Heer, waerom niet beproeft: neen seyde den Heere, ick en sal van den Cruyce niet komen, om soo met myn exempel de Christenen te leern de stantvastigheyt in het lyden tot'er doot toe 't mynder liefde.

Dese deugth heeft Teresa volbracht en daerom riep sy gedurigh Heer, lyden oft sterven. Al oft sy geduerigh hadde willen seggen, Heer ick en wil niet op-houden van lyden, niet op-houden van te verdragen, ick en wil van myn Cruyce niet daelen oft afstant doen ten zy met de doodt.

Den heere aenschouwende uyt den Hemel dat Seraphinsch herte, komt by haer ende segt dese woorden: Gy weet wel de trouwe tusschen ons, ick en geve u niet meer als dat u toekomt. Ick geve u myne droefheden,

[p. 284]

en mynen arbeydt welcken ick hebbe onderstaen, gy mooght dese offeren en presenteren aen mynen eeuwigen Vader, als oft u eygen verdiensten waeren, en gy sult verkrygen als dan, al wat gy kont wenschen van hem.

Siet hoe verre dat een ziele komt door t'volherden ende het stantvastigh blyven in de liefde Godts.

Noch voorder sy siet tot haer komen eenen brandenden Seraphin met eenen scherpen schicht ende hy doorsteckt haer het herte. 't Welck den Paus van Roomen Vrbanus den VIII. in haer officie tot eeuwige gedachtenisse heeft gestelt.

Jae de volmaeckte Seraphinsche liefde is soo gegroeyt in't herte van Teresa dat sy begonde te roepen bootschapt aen mynen beminden, want ick quele van liefde. Ende sy is door de liefde sieck geworden; dat niemant vremt en dunckt in dese myne maniere van spreken, want wy moeten weten dat de liefde soo wel oorsaeck is van de kortse, als de hitte des lichaems. 't Is de leeringe van den H. Ambrosius die seght, ^a Geen minder kortse en is't van de liefde, als van hitte, want d'eerste ontsteckt de ziele, en d'ander het lichaem.

Maer kan men oock sieck worden van de Goddelycke liefde? Och jae, want anders souden wy moeten bekennen dat de Goddelycke liefde in haer uytwerckinge soo krachtigh niet en is, als de liefde van Venus, 'twelk geensints en magh geseyt worden: maer de liefde van Venus is soo krachtigh dat sy de menschen doet sterven (en sulcke hebbe ick somtydts uyt-gelicht) soo dat de Seraphinsche Godde

a Nec minorem febrim esse dixerim Amoris quam caloris, illa animun, hoc Corpus inflammat. S. Ambrosius.

[p. 285]

lycke liefde doet oock de lief-minnende zielen sterven.

Ick hoore Teresa roepen, Ick ben gequetst met de liefde door den Seraphin, (Cant. cap. 2.) en dese wonde is oorsaeck niet alleenelyck van myn sieckte maer oock van myne doot: en hierom riep ick met Paulus: Ick begeere ontbonden te wesen ende met Christo te zyn. Want soo ons leert Hugo de S. Victore, de liefde quetst, de liefde maeckt quelende. ^a

Nu en ben ick niet verwondert dat Teresa soo haeckte en snaeckte naer de doodt, dat sy hoorende de ure slaen, riep couragie, Godt lof noch een ure, naerder myn doodt, want sy was gelyck geworden aen een mensch, die gequetst zynde, de kortsen kryght van de wonde, en hoorende dat 't vier in de wonde is en dat hy moet sterven, hy haeckt en snaeckt om de doodt.

Alsoo oock onse H. Moeder Teresa voelende dat haer sieckte voort quam van de wonden welcke Jesus en den Seraphin haer hadde gegeven, en voelende dat 't vier in dese wonden was, te weten dat Hemels vier, dat Goddelyck vier, sy riep om te sterven, om te scheyden van dese werelt, wel wetende dat al sulck een liefde niet langer konde blyven vereenight met een sterffelyck lichaem, en soo door haer vierige begeerte van te omhelsen haeren beminden Jesu, sy is ten lange lesten gestorven door de liefde. O soeten tyran, ô Lieffelycken beul, ô saligen moordenaer.

Jemant sal seggen kan dan de liefde den mensche dooden? Hoort den H. Petrus Chrysologus in sijn 147.

a Amor vulneret, amor languidum facit Hugo de S. Victore.

[p. 286]

Sermoon. De liefde (seght hy) ^a ten zy dat sy tot haer begeerte kome, sy doodt den minnaer

En een ziele welcke queelt van liefde heeft liever de doodt als het leven, hoort den Wysen-man (Eccl. 10.) Beter is de doodt als de geduerige quellinge.

En hoe dat mogelyck is te sterven door de liefde beschryft ons Richardus als hy seght; ^b Sy droogth uyt met'er herte, met den lichaem sy verdwynt, ende groeyende de deught oft kracht der liefde in de ziele, soo vermindert de sterckte van het lichaem.

Onse H. Moeder voelende de uytwerckinge der Seraphinsche liefde al haer verlangen was naer haren Jesus. Jae siende dat de doodt noch niet en quam sy riep al singende dit Liedeken.

a Amor nisi ad desiderata pervaserit, necat amantem. S. Petri. Chrysol. serm. 145.

b Corde tabescit, Corpore deficit, cresente virtute mentis, decrescit sortitudo Corporis. Richard. de S. Victore.

[Die eenigh' oversoet]

I.

DIe eenigh' oversoet

Der Goddelycker minnen
Waer in dat myn gemoet
Leeft ende rust van binnen;
Doet Godt de boeyen aen,
En maeckt myn herte vry,
Los en heel ontdaen
Van des vleeschs heerschappy'.

II.

En dit oorsaeckt in my

Sulck een innigh bewegen,
Om dat ick 't wesen vry
In myn net heb gekregen,
Dat my het sterven niet
Een bitter sterven is;
Een hel, een swaer verdriet
Dees' levens duysternis.

III.

Ach Ach! hoe langh, hoe langh

Valt my dit droevigh leven!
Hoe is't my hier soo bangh:
Hoe wordt my ziel gedreven,
Om eens ontdaen te zyn
Van deses lichaems handt;
Om soo Godts klaer aenschyn
't Aensien in't eeuwigh landt!

IV.

Hoe bitter, end' hoe suer.

Is my dit aerdsch in-woonen,
Alwaer die qua' natuer
Toch niet en doot als kroonen
Tegen dat opper deel,
't Welck wel mint en lief heeft;
Maer niet naer wensch geheel
Godt grondigh aen en kleeft.

[p. 287]

 

V.

 

Ach Heer, my dan ontleeght

 

Van dit swaer spack der packen

 

Des lichaems, 'twelck verweegt

 

Den geest, die anders snacken

 

Sou' naer dat Eenigh goet;

 

Waer dit pack van den hals:

 

Want 't doch vleesch en bloet;

 

't Welck hem belet in al's.

 

 

 

VI.

 

't Is my de wreedtste doodt,

 

Hier niet te mogen sterven:

 

Want Godts aenschouwen bloot

 

Doet my dit leven derven.

 

Dit leven my ontstelt

 

Het leven: ô wat smert'!

 

Naer't sterven myn' ziel quelt

 

Als't leven niet soo hert.

 

 

 

VII.

 

Alleen de hope hout

 

Des stervens my in't leven:

 

Want als myn hert' benauwt

 

Het leven sal begeven,

 

Alsdan dees hope geeft,

 

My vaste sekerheyt,

 

Dat daer men waerigh leeft,

 

Het leven my verbeydt.

 

 

 

VIII.

 

O Doodt, haest u dan snel,

 

Dit 't leven ons doet smaecken:

 

Komt, komt sonder uytstel,

 

Naer u is al myn haecken

 

Want siet, ick sterf, ick sterf,

 

Om dat gy soo vertoeft:

 

Niet eens, maer menigh werf,

 

U toeven my bedroeft.

 

 

 

XI

 

O Leven! neemt eens acht

 

Hoe heet dat zyn de voncken

 

Der liefde, die met kracht

 

My maeckt in liefde droncken.

 

Dus in het alderminst

 

My lastigh niet en zyt;

 

Want u doodt, alle winst

 

My schenckt uyt desen tydt.

 

 

 

X.

 

Ach Doodt, Doodt over soet

 

Verr' boven honingh raten!

 

O komt dan op den voet,

 

Want naer u boven maten

 

Ick dorste, haeck', en sucht,

 

Gy zyt al myn plaisier,

 

Myn vreught, al myn genucht,

 

Die my vermaeckt alhier.

 

 

 

XI.

 

Want even wel ick sterf

 

Om dat ick u moet derven,

 

O Doodt, die my die erf

 

Myns geest sult doen beërven,

 

Die erf, segg' ick, myns geests.

 

Wiens hop' allen versaeyt

 

Hier in dit aerdsch foreest

 

Myn' ziele ongepaeyt.

 

 

 

XII.

 

Want geen leven voorwaer

 

Is't leven hier te achten,

 

By't leven, 't welck aldaer

 

Wy eens by Godt verwachten:

 

Oock eerst moet hier te niet

 

Dit leven gaen te mael,

 

Eer dat men't leven liet,

 

En leeft in 'sHemels zael.

 

 

 

XIII.

 

O Doodt, en wil my dan

 

Soo over strengh niet wesen,

 

Want siet, myn' ziel en kan

 

Niet sonder u genesen:

 

't Is waer, ick leven: maer

[p. 288]

 

Dit leven is veel eer

 

Een sterven over swaer

 

Aen myne ziele teer.

 

 

 

XIV.

 

Want 't is myns geests natuer

 

Een droevigh over-lyden,

 

Een' doodt, een sterven suer

 

Geduerigh 't allen tyden,

 

Dat hy naer sijnen wil

 

Niet snellyck uyt den tydt

 

In't wesen over-stil

 

Grondigh en overlydt.

 

 

 

XV.

 

O Leven, antwoort my.

 

Wat kan ick Godt opdragen

 

Beter met herten bly,

 

Die by nacht en by dagen

 

Leeft in myn ziel altydt,

 

Als u, waer door noch vliet

 

Van my verr' ende wydt,

 

Godts oversoet geniet?

 

 

 

XVI.

 

Ach naer die doodt alleen

 

Dan, om Godt te genieten,

 

Is't dat myn' ziele reen

 

Haeckt met een groot verdrieten

 

Want hem alleen sy mint:

 

Het is haer bitter, al

 

Wat buyten hem sy vint

 

In dit troef traenen dal.

 

 

 

XVII.

 

Sy sterft dan dagh en nacht,

 

Om dat door haere schichten

 

Die doodt soo langh' verwacht

 

Van't leven haer t'omvlichten,

 

O wat een' doodt is dit,

 

O wat een sterven suer

 

Den geest, die hier verhit

 

Is door Godts liefde puer.

 

 

 

XVIII.

 

Ach Godt! ach eeuwigh Godt

 

Ontwert my uyt dees stricken,

 

Ontsluyt dit lichaems slot.

 

Om dat ick magh sien blicken

 

Alleen een straeltjen klaer

 

Van't leven, daer myn ziel

 

Om kermt met sulck misbaer

 

Midden die aersch gekriel.

 

 

 

XIX.

 

Siet aen hoe dat den lust

 

Van u eens te aenschouwen,

 

Myn hert doet ongeblust

 

Leven in swaer benouwen;

 

't Welck toch in alder wys,

 

Hoe dat gy 't keert oft draeyt,

 

Sonder u sijne spys

 

Moet leven ongepaeyt.

Dit Liedeken heeft sy self gemaeckt in de Spaensche taele, ende 't is weerdigh met goeden tydt overlesen te worden, hier geeft sy te kennen hoe dat sy haeckte en snaeckte om haeren Bruydegom te sien aensicht aen aensicht.

Op eenen sekeren tydt soo sy self verhaelt sprack sy haere lieven Bruydegom aen met dese woorden.

[p. 289]

Heer dat gy Teresa waert en ick Jesus, soude gy wel de patientie hebben, welcke ick hebbe, want wesende soo het is, gy hebt goet patientie te hebben, want gy siet Teresa, welcke gy bemint, maer ick en sien niet die ick beminne, en hierom soo verlange ick soo seer naer de doodt, om te mogen sien die ick soo lange hebbe bemint.

Ten langen lesten de liefde sterck als de doodt, heeft de ziel van't lichaem doen scheyden. Hoort haer doodt beschryft den Paus Vrbanus op dese maniere: ^a Soo dan met eenen onverdragelycken brant der goddelycke liefde, meer als van de kracht der sieckte, onder de gedaente van een duyve heeft sy haer aldersuyverste ziele gegeven aen haeren bruydegom.

Ende luystert naer den lof-sanck welcke den selven Paus Vrbanus heeft gemaeckt.

a Intollerabili igitur divini amo[r]is incendio potius quam vi morbi sub columbae specie purissimam animam Deo reddidit. Vrb. Papa in Offic. l. 6.

[Haec est dies: qua condidae]

Haec est dies: qua condidae
Instar columbae caelitum
Ad sacra Templa spiritus
Se transtulit Teresia.

Dat is:

't Is nu den schoonen dagh
Dat Teresa duyf en maeght
Heel suyver met gelagh
Haer ziel ten Hemel draeght.

Maer eens ondervraeght, wat wilt dit bedieden, dat de ziele van Teresa scheyt uyt dese werelt met een witte duyve. Door dese witte duyve wort wel verstaen den H. Geest, die de ziele van haer gevonden hebbende suyver, net, ootmoedigh, vol liefde, hy hadde sijn woon-plaetse aldaer gemaeckt, en nu

[p. 290]

scheydende van dese werelt, tot teecken dat sy stantvastigh hadde gebleven in de liefde Godts, hy vertoont hem tot teecken dat sy saligh was. Al wel overleyt sy moeste saligh wesen, want 't staet geschreven by den H. Mattheus aen't 10. Cap. Al die stantvastigh sal blyven totter doodt, tot het eynde, desen sal saligh wesen Oft wel den H. Geest heeft hem verthoont om kenbaer te maken dat hy de oorsaeck was van haere doodt, aengesien sy gestorven is in de liefde, van de liefde, en door de liefde.

Eer dat wy voorder gaen, soo ist dat ick wil U. E. doen verstaen met een gelyckenisse de doodt van de liefde.

Op dryderley maniere werckt de sonde in den mensch, en som sterven in de sonde, som van de sonde, en som door de sonde. Dit uytgeleyt hebbende, men sal dan beter verstaen, hoe dat sommige sterven in de liefde, van de liefde, en door de liefde.

In de sonde, sterven al de gene die sterven buyten de vergaderinge en vereeninge van onse Moeder de H. Roomsche Apostolycke Kercke: oock alle Christenen die verscheyden in staet der doodt-sonde.

Van de sonde, sterven die door dronckenschap en overdaet hen lichaem quetsen van binnen, soo dat sy daer van sterven: oock die door onkuysheyt, door vuyle wercken worden gehindert in het lichaem ende daer van sterven.

Door de sonde, sterven de gene die malkanderen in duelle roepen, en malkanderen daer quetsen en vermoorden, en neemt ooghmerck dat dese leste sterven in de sonde, want sy sterven buyten den staet der gratie, oock sy sterven van de sonde, door de wonden,

[p. 291]

en sy sterven door de sonden, want sy blyven ter plaetse doodt, vermoort door de sonde.

Dese tot een eeuwige schande heeft onse Moeder de H. Kercke straffelyck verboden te begraven in de gewyde aerde, maer wel met beesten, om hun beestelyck scheyden van dese werelt.

Nu dan t'onser proposte, som sterven in de liefde, te weten die opstaen van den val der sonde ende verbetert hebbende hun leven, sy scheyden van dese werelt in staet der gratie,'t welck 't selve te seggen is als sterven in de liefde,

Van de liefde sterven die Godt soo lief hebben dat sy gequetst worden in het lichaem, aldus is gestorven den H. Vader Franciscus: want hy ontfangen hebbende de vyf Wonden Christi heeft geduerigh gequelt van de liefde, soo seer dat hy ten lesten van dese is gestorven.

Door de liefde is gestorven onse H. Seraphinsche Teresa. Waerom den Paus Paulus den vyfde haer heeft genoemt. ^a O offerhande der liefde, neemt oogmerck dat gelyck die in de duelle sterven, verscheyden in de sonde, van de sonde, en door de sonde. Alsoo de H. Teresa is gestorven in de geestelycke duelle te weten tusschen haer herte en de liefde, tusschen haer ziele ende den H. Geests, en gelyck in de duelle die den anderen heeft gedoot, hy neemt de vlucht. Alsoo den Godt der liefde den H. Geest: haer overwonnen hebbende, ende in de goddelycke duelle gedoodt hebbende door de liefde, men heeft hem sien vliegen uyt den mont van de H. Teresa, tot teecken van victorie.

a O Charitatis victima.

[p. 292]

Sy dan overleden zynde in de duelle, daer uyt volgt dat sy gestorven is in de liefde, want in staet der gratie is sy verscheyden, oock van de liefde, want de Wonden die haer Christus hadde gegeven in haer handt met sijnen nagel der bitter passie, ende de Wonde die den Seraphin hadde gegeven in haer herte dede haer quelen en sterven van de liefde maer den H. Geest heeft 't werck volbracht en heeft oorsaeck geweest van de doot dat sy door de liefde is gestorven, meer als van sieckte, gelyck wy in desen sesden vleugel der Seraphinsche liefde hebben verstaen. Sy is gestoven op den Feestdagh van den H. Seraphinschen Vader Franciscus s'avonts den 4. October 1582.

De Eerw: Moeder Cassildis van den H. Engel op den selven oogenblick als het onsen Heer beliefde sijn bruyt Teresa te roepen van dese werelt, Moeder Cassildis woonende te Valliadolid, en op desen tydt van 't scheyden deser werelt van Teresa, sy was in haer gebedt ende sagh dit visioen oft openbaeringe: den H. Franciscus hadde by der hant onse H. Teresa hy leyde haer in den Hemel, ende daer naer heeft sy verstaen dat onse Moeder op dien tydt hadde opgeheven geweest in den geest ende was gestorven. Wel sou men konnen vragen, waerom komt den H. Vader Franciscus onse Moeder Teresa inhaelen om te gaen naer den Hemel? Was 't misschien om dat sy stierf op sijnen Feestdagh? Dit soude eenighsins mogen geseyt worden, maer ik wil een ander reden voorbrengen, te weten om dat den H. Vader Franciscus een Seraphinsch leven onderhouden hebbende, op dese werelt, ende nu vindende eenen Seraphinschen persoon scheyden van dese werelt en geweest hebbende als

[p. 293]

aenschouwer van dese goddelyke duelle,, heeft haer de hant gegeven, en soo wiert Teresa een seraphinsche ziele, in den hemel geleyt van een Seraphinschen Vader.

Voor't sluyten van de Herte Ses onser spel der liefde, soo ist dat ik wensche alle menschen te betrachten dese Seraphinsche liefde, van altyt stantvastig te blyven totter doot. Een jeder maeckt hem bereyt om pylen der liefde te ontfangen. Hoort den ouden Origines, ^a hoe schoon ist hoe eerlyck een wonde te ontfangen van de liefde, een ander heeft ontfangen een scheute van de vleeschelycke liefde, gy ontdeckt uwe litmaeten, u herte, en presenteert u aen den schoonen pyl der liefde Godts.

Laet ons de H. Teresa aenroepen op dat sy onse herten ontsteke met het vier der liefde, en dat sy ons verlosse van het eeuwigh vier.

O Charitatis victima
Tu Corda nostra concrema
Tibique gentes creditas
Averni ab igne libera.

Dat is:

O offerand, der minne
Verbrandt ons herten hier
't Geloovigh volck vrindinne
Bewaert, van't helsche vier.

Den H. Vader Augustinus seght, ^b de brandende kolen worden levende genoemt, en de uytgebluste de swerte kolen worden doodt geseyt, steeckt (seght hy) de swerte by de roode kolen; de kouwe by de brandende op dat sy ontsteken worden.

a Quam pulchrum est quam decorum, vulnes è cha itate accipere, alius carnei amoris jaculum accepit: tu, unda membra tua & prabe te jaculo formosa. Origin. homil. 2[.] in Cant.

b Ardentes carbones vivi apellantur, extincti mortui dicuntur a[o]hibe illium mortuo ut accendatur. S. August. in Psal. 44.

[p. 294]

Laet ons oock soo doen, te weten onse koude swerte herten leggen by het brandende herte van Teresa, en door onse gebeden blasen, op dat ons herten worden verwermt en ontsteken op dese werelt, en dat wy dese brandende liefde stantvastelyck mogen onderhouden tot dat wy in liefde sijn gestorven.