Logo DBNL
Het geestelyck kaert-spel (ca. 1750)

Het geestelyck kaert-spel

(ca. 1750)–Joseph a Sancta Barbara–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het VII. capittel.
Van de herte seven.

§. I.

Al die de seven werken der Bermhertigheydt volbrenght, heeft Herte Seven van ons Geestelyck Kaertspel.

 

DE Seven lichaemelycke wercken der Bermhertigheyt zyn dese. Den hongerigen spysen, den dorstigen laven, de naeckte kleeden, de gevangenen verlossen, de siecken besoecken, de vremdelingen herbergen, de dooden begraven.

Het eerste is Den hongerigen spysen: hier toe verweckte den ouden Tobias sijnen soon als hy seyde. Eet u broodt met de gebreckelycke en arme ende met hongerige menschen (Tob. cap. 4.) Al oft hy hadde willen seggen, deelt den armen mede van u spyse, ende maeckt deelachtigh daer van den hongerigen.

'tIs sulck een werck van bermhertigheyt den hongerigen te spysen dat den Wyse-man seght in sijn spreeck-woorden aen't 25. Capittel soo uwen vyandt honger heeft spyst hem, en oock wy moeten weten dat al de gene die dit werck volbrengen sullen in der eeuwigheyt leven, hoort den Proheet Ezechiel aen sijn 18. Capittel, soo jemant heeft gegeven broodt aen den hongerigen hy sal leven met het leven. Te weten het eeuwigh leven.

Het tweede werck der bermhertigheyt is, Den dorstigen laven. Soo uwen even-naesten dorst heeft, seght Salomon, (Proverb. cap. 15.) geeft hem te drincken. Maer hoort Christus self spreken, ende



illustratie

verkondigen den lof ende profijt van dit werck der bermhertigheyt. By den Evangelist Matthaeus aen't 10. Capittel. Al die aen een van myne minste sal gegeven hebben dranck, een beker van kout water alleenelyck in den naem van mynen Discipel, ick segge V. L. voorwaer hy en sal sijnen loon niet verliesen. Is't dat geloont wort een teuge water, hoe sal dan geloont worden eenen dronck bier oft Wyn?

Het derde werk der bermhertigheyt is, Den naeckten kleeden. Hoort den Propheet Isaias aen sijn 58. Capittel als gy sult sien eenen naeckten mensch, deckt hem.

'tIs ons kenbaer hoe dat den H. Martinus niet alleenelyck soldaet heeft geweest, maer oock Bisschop en nochtans van hondert schilderyen oft beelden gy en sult niet vinden den H. Martinus geschildert als Bisschop: maer over al gemeynelyck als eenen Ruyter te peerde. Wel waer het niet beter, en tot meerder lof van desen Heyligen, dat men hem uytbeelde met sijn bisschoppelycke kleederen: want desen staet wel bedient (gelyck den H. Martinus heeft gedaen) is veel weerdiger als 't Leger te volgen ende soldaet te zyn.

Belieft op dese vrage te hooren de antwoorde, eenen Bisschop heeft een goeden naem, en al geeft hy veel Aelmoessen en al leeft hy wel, dat en is soo seer niet te verwonderen, want gelyck de leeringe Pauli luyt, 't is van noode, dat den Bisschop onberispelyck zy (ad Timoth. cap. 3.) maer dat men onder soldaten die gemeynelyck rooven en stelen, eenen vint die in de plaetse van een ander mans klee

deren en goederen te stelen, sijn eygen goederen en kleederen geeft aen eenen armen naeckten mensch, wie is desen toont hem, want hy is weerdigh gepresen?

Ick toone U.L. den H. Martinus hy soldaet zynde ende komende te gemoet eenen naeckten bedelaer treckt sijn rapier uyt ende snyt sijn mantel in twee deelen ende bedeckt den naeckten. 't Welck Christus soo seer heeft behaeght, dat hy hem heeft veropenbaert aen het volck ende heeft geseyt a Martinus heeft my met dit kleedt bedeckt. Om dat dan desen H. soo liberael en bermhertigh is geweest als hy den Leger volghde en soldaet was, tot een eeuwige gedachtenisse van dit werck der bermhertigheyt soo is't dat men hem gemeynlyck schildert niet als Bisschop maer als soldaet te peerde, af-snydende sijnen mantel om den naeckten bedelaer te bedecken.

Het vierde werk der bermhertigheyt is. De gevangenen te verlossen. Den H. Apostel Paulus ons willende verwecken om te oeffenen dit werck van bermhertigheyt seght in sijnen brief geschreven tot de Hebreeuwen aen't 13. Capittel. Zyt indachtigh de gevangenen al oft gy-lieden t'samen gevangen waert. Dat wy gevangen waren wy souden geerne verlost worden, wel dat wy aen ons selven wenschen, laet ons dat aen een ander doen. Den H. Gregorius in sijn 3. boeck aen't 1. cap. vertelt ons een raer exempel van den H. Paulinus Bisschop van Nolen. Hoe dat desen al sijn goederen gaf aen den armen, nu al gegeven hebbende daer quam by hem een arm vrouw, wiens soon gevangen was van den behout soon van den

Coninck. En sy vraegde gelt om haren soon te verlossen. Den H. Paulinus niet hebbende als sijn eygen selven, is met dese bedroefde moeder getrocken naer Africa, ende hy heeft sy selven gegeven in de gevangenisse en heeft den soon verlost. Ende aldaer heeft desen Bisschop eenigen tydt gehoveniert: och ongehoort werck der bermhertigheyt, om een slaeve te verlossen hy maekt sy selven slaeve, om eenen gevangenen los te laeten, hy aenveert de gevangenisse.

Dit is een exempel weerdigh overleyt, om den mensch te bewegen om wat gelt ten minsten te geven om de gevangen te verlossen.

Het vyfde werck der bermhertigheyt is de siecken besoecken: tot welck werck wy vermaent worde door den H. Geest (Eccles.cap.7.) dat gy u niet en schaemt de siecken te besoecken, want hier uyt sult gy in de liefde versterckt worden. Dit werck is oock seer aengenaem aen Godt, jae den Apostel Jacobus willende betoonen de grootachtinge van dit werck, segt aen sijn 1.cap. Een suyver ende onbesmette Religie is by Godt den Vader dese, de weesen besoecken, ende de weduwen in hun tribulatien. In dit werck der bermhertigheyt heeft uytgeschenen de H. Elisabeth Coninginne, welcke niet alleenelyck de siecken en ginck besoecken, maer sy heeft de selve gedient, de vuyligheyt self afnemende en vermakende al de siecken nae de ziel met schoon troostelyke vermaninge, en naer den lichaem hun bystaende en helpende met haer eygen handen.

Weerdigh zyn te prysen alle Maeghdekens, welcke de werelt verlaten en treden in een Gast-huys om aldaer de voet-stappen van de H. Elisabeth naer te

volgen en verkiesen liever de siecken te dienen in een Clooster als self gedient te worden in de werelt.

Tot troost van dese soo is't dat ick indachtigh ben gelesen te hebben in't leven der Vaders in't Boeck 342. Cap. Een broederken heeft eenen Ouderlinck gesocht en heeft hem geseyt: waer't saken dat'er twee broeders waren en dat den eenen bleve in sijn celleken, vastende tot ses dagen toe, en dat den anderen de siecken diende, wiens werck sal d'alder-aengenaemste zyn aen Godt: den ouderlinck heeft geantwoort, is't dat dien broeder vast 6. dagen 'tis een kleyne saecke, en hy en kan niet gelyck geacht worden aen die de siecken dient. Dat niemant dan en schaemt de siecken te besoecken, aengesien daer door den mensch soo aengenaem wort aen Godt, en versterckt wort in de liefde, 't welck al goet is om wel te spelen in ons Spel der Liefde.

Het sesde werck der bermhertigheyt is, De vremdelin[g]en herbergen. Van dese seght Christus by den H. Matth. aen't [1]0. cap. die V. L. ontfanght[,] ontfanght my. Hier van vertelt een schoon exempel den H. Gregorius a Een seker persoon (seght hy) met naem Martyrius een Moninck van goet en heyligh leven, is uyt sijn Clooster gegaen om besoeckinge te doen in een ander Clooster, onder wegen hy vint eenen sekeren melaetsen, en desen was met groote wonden in sijn litmaten door de olyphantsche sieckte geslagen, desen siecken soude geerne naer een herberge gegaen hebben, waer naer dat oock Martyrins gink maer hy en kost niet op-staen noch voorder gaen. Mart[y]rius door bermhertigheyt beroert wordende, heeft sijnen

mantel uytgespreyt op 't lant en heeft den melaetsen der opgeleyt, en hy nam hem op met den mantel, en leyde hem op sijn schouderen, nu alsoo komende geladen naer sijn Clooster toe, den geestelycken Vader van 't Convent begonde te roepen, komt geloopen en doet de poorte open, want Martyrius komt dragende den Heere, terstont soo hy quam vast aen't Clooster die men meynde eenen melaetschen te wesen, in de tegenwoordigheyt van Martyrius heeft hem geopenbaert ende gethoont dat hy onsen Salighmaker was Christus Jesus: en hy keerde wederom naer den hemel, ende hy gaf hem adjeu met dese woorden. Martyri a Gy en hebt op der aerden my niet beschaemt geweest te dienen, te helpen, ick en sal my niet schamen u te stellen boven de Hemelen.

Nu Martyrius in't Clooster komende jeder vraegde hem, wel waer is den siecken die gy op uwe schouderen hebt mede gebracht? Hy antwoorde, hadde ick geweten wie dat was, hadde ick kennisse gehadt dat hy Christus was, ick hadde hem vast gehouden en niet laten gaen.

Siet hier uyt hoe aengenaem dat is vremdelingen, onbekende te herbergen, aengesien dat Christus sy selven verandert in eenen vremdelinck, op dat de menschen dese wercken der bermhertigheyt te liever souden doen.

Sulckx lesen wy in't leven [v]an den H. Vader Augustinus die eenen vremdelinck herbergende, ende sijn voeten wasschende, den vremdelinck heeft sy selven kenbaer gemaeckt seggende. Groot Vader Au

gustinus van daegh zyt gy weerdigh geweest te sien het Woort vleesch geworden.

O salige Herte Seven van ons Geestelyck Kaertspel, op dat de menschen dese Seven souden besitten, Christus heeft hem dickwils verandert in de gedaente van eenen vremdelinck.

Het sevenste werck der bermhertigheyt is de dooden begraven.

Hoe aengenaem dat dit werck der bermhertigheyt is, heeft ons geleert den Engel Raphaël openbaerende de heymelycke wercken van den jongen Tobias, seyde tot hem: Doen gy bat met tranen, en begraefde de dooden, ende verliet uwe noen-maeltydt ende bergde de dooden in u huys in den dagh, ende des nachts begraefde gy die: als dan soo offerde ick u gebedt den Heer. (Tob.12.cap.) Wat wilt ons hier mede leeren desen Engel Raphaël, anders niet als den lof verkondigen van 't groot werck der bermhertigheyt 't werlck Tobias hadde gedaen door de dooden te begraven, en dat met peryckel des doodts, want 't was verboden de dooden te begraven, maer Tobias die achte meer 'twerck der bermhertigheyt te volbrengen als aen de tyrannige wetten van de dooden niet te mogen begraven te voldoen. Tobias liet sijn noenmael om op dese tydt de doode lichaemen al stillekens te dragen in sijn huys, en soo by nachte te begraven. Ten tweeden den Engel wilt ons hier leeren hoe aengenaem dat 't gebedt is aen Godt, 'twelk gedaen wort onder dit werck der bermhertigheyt, want seyde den Engel als gy bat ende dooden begraefde, ick hebbe u gebedt geoffert aen den Heere, te weten als een welrieckende offerhande.

David die riep dat Heere myn gebedt gestiert worde als wieroock in uwe tegenwoordigheyt. Ick weet wel dat hier op van de H. Vaders treffelycke redekavelingen worden gemaeckt, maer ik en wil maer wat spreken t'onser proposte David wenscht sijn gebedt gestiert te worden om hoogh als wieroock. Maer weet dat hy hier mede vraegde een brandende liefde sonder welk 'tgebedt niet goet en is. Want gelyck 'twieroock niet en roockt noch om hoogh en wort gestiert ten zy dat op't vier geleyt wort, alsoo het gebedt 't en zy dat het komt uyt een brandende wieroock vat, te weten uyt een herte vol vier der liefde, 't en sal niet om hoogh vliegen tot in den Hemel. Den Engel Raphaël dan bevinde 't gebedt van Tobias voortkomende uyt een lieffelyck herte, uyt een herte vol van wercken der bermhertigheydt, seyt, ick hebbe dat gebedt 'twelck is vereenight met liefde op-geoffert aen Godt voor een offerhande.

Dit sijn de seven wercken der bermhertigheyt, en dese maken onse Herte Seven van ons Spel der Liefde.

§. II.

Verweckselen en vermaeningen op dat een jegelyck soude oeffenen de seven wercken van bermhertigheyt, om alsoo Herte Seven te hebben van ons Geestelyck Kaertspel.

 

AL de gene die bermhertigheyt doen sullen bermhertigheyt verwerven. Niet en kan, noch en sal ons soo verwecken tot de werken der bermhertigheyt als 't gene dat van Christus self wort vertelt by den H. Mattheus aen't 25. Capittel. Komt gebenedyde myns Vaders besit het Ryck dat voor u bereyt is van't begin der werelt, want ick hebbe honger gehadt ende gy hebt my gespyst, ick

hebbe drost gehadt ende gy hebt my te drincken gegeven, ick was een Pelgrim ende gy hebt my geherberght, naeckt ende gy hebt my gekleet, kranck ende gy hebt my besocht, ick was in den kercker ende gy zyt by my gekomen. Dan sullen hem de Rechtveerdige antwoorden seggende: Heere wanneer hebben wy u gesien hongerigh, ende hebben u gespyst, dorstigh ende u te drincken gegeven?

Ende wanneer hebben wy u een Pelgrim gesien ende hebben u geherberght oft naeckt ende u gekleet? &c. ende den Coninck (te [w]eten Christus) antwoordende sal hen-lieden seggen: voorwaer ick segge V.L. soo lange als gy 't eenen van desen mynen alderminsten broeder gedaen hebt soo hebdy het my gedaen.

Och schoone verwerckselen om alle menschen te trecken tot het onderhouden van de wercken der bermhertigheyt, aengesien Christus ons voor de selve schuldenaer blyft, ende ons sal betaelen met den eeuwigen loon. Den H. Paulus ons oock willende bewegen ende verwecken tot de bermhertigheyt, segt in sijnen brief tot de Corinthianen aen't 3. cap. doet aen 't binnenste der bermhertigheyt. Om te verstaen wat dat Paulus wilt seggen met dat woort 'tbinnenste: soo is't dat ick wil uytleggen 'tgene ons vertelt den Evangelist Lucas aen't 1. cap. door't binnenste der bermhertigheyt van onsen Godt. Maer, waer toe heeft de H. Schrifture daer willen gebruycken ende by-voegen dat woort van 'tbinnenste. En was 't niet genoegh dat Godt gekomen is tot ons om te betoonen de uytwerkinge oft effect van sijne bermhertigheyt, sonder daer by te voegen door't binnenste der bermhertigheyt.

Om twee redenen is daer by-gevoeght dat woort 'tbinnenste. Ten eersten om te kennen te geven een va

derlycke affectie van Godt tot ons, en om ons te leeren dat gelyck de Vaders lieflyk beminnen hun kinderen, die sy voort-gebracht hebben van hun binnenste, alsoo Godt om ons te bethoonen dat hy ons bemint gelyck sijn kinderen, hy vertoont hem aen ons met 't binnenste van sijn Goddelycke goetheyt.

Ten tweeden dat woordeken binnenste is daer bygevoeght om kenbaer te maken een waerachtige, binnenste, geheele bermhertigheyt, voort-komende uyt een medelyden des herten, want veel zyn bermhertigh met ellendige, hun helpende in den noodt, sonder van binnen te voelen inwendigh hun ellende, niet 't minste geraeckt met compassie.

Den H. Paulus dan biddende en gebiedende dat wy dus soude bekleeden met 'tbinnenste der bermhertigheyt wilt seggen: dat wy op het volmaeckste souden bermhertigh wesen, op de maniere gelyck Christus bermhertigheyt tot 't menschelyck geslacht heeft betoont. Zyt dan bermhertigh gelyck uwen Vader bermhertigh is (Luc. cap. 6.)

Seer loffelyck heeft hier van gesproken den vermaerden Oratuer Cicero als hy seyde tot den Keyser Caesar a geen van alle uwe deughden is klaerder en wonderlycker als de bermhertigheyt, hoort oock den Poët Ovidius, b 'tis eene Conincklycke sake, gelooft my te helpen die gevallen zyn. Al oft hy wilde seggen; hy is weerdigh eenen Coninck genoemt te worden die bermhertigheyt doet met den ellendigen.

Jae den Propheet David was soo genegen om bermhertigheyt te doen dat hy dese niet alleenelyck

en oeffende met die by hem quaemen, maer daer en boven vraeghde over al: oft daer niemant bermhertigheyt van noode en hadde. Dit wort vertelt in't 1. Boeck der Coningen aen't 9. cap. isser jemant van't huys van Saul, op dat ick met hem bermhertigheyt doe?

Wel aen dan doet u beste om de Herte Seven te bekomen door de onderhoudinge der seven wercken van bermhertigheyt, aengesien dat die bermhertigheyt doet, thresooren bereyt maeckt in den Hemel, hier om soo seyde Christus by den H. Mattheus aen't 6. cap. vergadert thresooren voor V. L. in den Hemel.

Op dese vermelde woorden schryvende den H. Joannes Guldemont seght, a wat een sotheyt is dat, in die plaetse sijn goederen ende thresooren te stellen van waer gy sult uytgaen, en tot die plaetse geen senden, waer gy naer toe wilt gaen stelt daer uwe goederen daer u vaderlant is.

Soo jemant naer vremde lande reyst hy draeght wissel-briefkens mede, om aldaer sekerlyck gelt te vinden: en om in sijn vaderlant te blyven sal hy aldaer geen goederen begeeren te vinden om daer by te leven? ons vaderlant is d'eeuwige glorie, en al wat wy geven door bermhertigheyt in dese werelt, sullen wy vinden in den Hemel.

Ick ben indachtig gelesen te hebben by Pepinus een geschiedenisse wel komende t'onser proposte.

Daer was eenen grooten Monarch die hadde eenen Sot, gelyck ordinaris groote Princen en Graven hebben, maer't sijn dickwils sotten die de sot maken, en zyn somtydts wyser als hunnen Meester. Den

grooten Heer dan wandelende met sijn sot, en houdende in sijn handen een schoon raer bevalligh jenetteken oft stocksken, gaf dit aen den sot met dese conditie, hy het noyt soude geven aen jemant ten zy dat hy oordeelde, desen sotter te wesen als hyselfs was, bewaert dat (seyde den Heer) tot dien tydt toe: den sot seyde wel myn Heer, ick sal 't soo doen eenige jaren daer naer den Monarch wort tot'er doot sieck. (Ende aenmerckt eer wy voorder gaen, desen Heer was gewoon alle weken twee oft drymael buyten te reyden naer sijn Casteel, mede-dragende goede provisie van leckere spyse en goeden dranck) nu hy sieck liggende om te sterven, den sot ginck over al ondervragen wat dat sijnen Heer al hadde gemaekt voor Testamenten, hoe veel duysenden hy hadde gestelt voor arm huys-gesinnen ende arme Cloosters, hoe veel Missen hy hadde doen lesen voor sijn ziele? En al ondersocht hebbende, hy verstont dat den Heer niet in't minste besorght en was voor sijn ziele. Daer-en-tusschen den Doctoor komende, den sot die spreckt hem aen, en seght, myn Heer hoe gaet het met onsen Prins? Den Doctoor antwoorde hy gaet reysen: den sot loopt terstont naer den Carossier toe, en doet de Carosse bereyt maecken en de peerden inspannen: soo geseyt soo gedaen; nu alles bereyt wesende den Carossier vraeght aen den sot, wat volck daer moeste in de Carosse gevoert worden hy vraeghde wie dat'er vertrock?

Den sot seyde dat den Heer was die ginck vertrecken, wel hoe antwoorde den Carossier hy en is niet bequaem om te vertrecken, wel seyde den sot

soo moet myn Heer den Doctoor dan liegen, want hy heeft my selfs geseyt dat onsen meester gaet reysen. Den Carossier antwoorde, den Doctoor verstaet van de lange eeuwige reyse. Noteert nu den wysen slagh van desen sot, hy gaet by sijnen Heer, die daer lagh om sijnen geest te geven, en by hem wesende met een eerbiedinge hy kust't jennetteken ende gaf dat aen sijnen Heer ende Meester: hy noch wesende by sijn verstant, seyde tot den sot, heb ick u niet geseyt dat dit voor u is, en dat gy 'tselve niet en soude wegh geven tot alder tydt gy eenen sotter vint als gy selft zyt. Den sot antwoorde. om dat V. E. sotter is als ick ben, hierom geve ick het V. E. wederom, ende voeghde daer by, myn Heer hoe sot dat ick ben, waer't saecken ick moeste een lange verre reyse doen, ick soude my wat voorsien. V. E. gaende maer spelen buyten de Stadt, hebt altydt voorsichtigh geweest en provisie mede gedraegen, ende nu soo ick hoore V. E. vertreckt van dese Werelt, en gaet in de lange reyse van de eeuwigheyt, en ick hebbe verstaen dat V. E. geen provisie mede en draeght, dat V. E. geen goederen van Aelmoessen voor en sent om die aldaer te vinden, V. E. moet weten dat men in d'ander Werelt anders niet en sal vinden, als't gene men voorgesonden heeft en soo V.E. dit niet en doet, aenveert het jenetteken, want sotter als my selven oordeele ick V. E. te weten, want hoe arm ick ben, ick soude noch wat wercken der bermhertigheyt doen.

Wat dunckt U. E. van desen sot is sijnen raet niet beter als veel wyse doctoren souden konnen geven? Sonder twyffel jae.

Een ander exempel vertelt ons Barlaam, te weten hoe dat in een seker Stadt de borgers voor gewoon

te badden, dat sy alle jaren op-naemen eenen vremdelinck ende kosen hem voor hunnen Coninck, den welcken een heel jaer volle macht en Heerschappye hadde over alles, ende dede al wat hem beliefde, maer den tydt nu voleynt zynde, stonden tegen hem op, trocken uyt sijne Conincklycke kleederen ende jaeghden hem naeckt door de Stadt naer een Eylant, alwaer hy niet met allen vindende, moeste vergaen van koude, honger ende dorst.

Maer eenen oock verheven tot dit Coninck-Ryck, ende wel wetende, wat hem daer naer soude gebeuren, voorsagh hem in tyts, ende sont vele goederen ende Ryckdommen naer dit Eylant, ende nu volgens de gewoonte oft kostuyme uyt-gejaeght zynde, daer d'ander gebreck leden en groote armoede heeft hy aldaer getriumpheert met de voor gesonde goederen, ende geleeft in grooten welde.

Barlaam vertelt hebende dit Exempel, segt, door dese Stadt wort wel verstaen de Werelt, door dese borgers de krachten der helle, die ons aenlocken en bedriegen door valsche genoegten. Ende eylaes als wy 't minste peysen soo overvalt ons de doodt, ende de vreede borgeren der duysternissen trecken ons naeckt ende bloot sonder goede wercken der bermhertigheyt, naer de plaetse der ellenden alwaer wy geen spyse en sullen vinden, noch geen wercken konnen doen: naer 't seggen van den H. Joannes in sijn 9. cap. Den nacht sal komen dat is de doot in welcke niemant en sal konnen werken. Nu dan wy wel kennende de boosheyt van dese bedriegelycke borgers, laet ons terwylen wy nu tyt hebben voorsende veel goe

deren, ick meyne goede wercken doen van bermhertigheyt, op dat wy daer naer mogen vinden, als wy sullen gekomen sijn in d'eeuwigheyt. De arme menschen die niet en konnen geven, dat sy den wil hebben, en't is genoegh, want segt den H. Leo a de handt en is niet ydel van gave, soo sy vol is met goeden wille.


Vorige Volgende