Logo DBNL
Het geestelyck kaert-spel (ca. 1750)

Het geestelyck kaert-spel

(ca. 1750)–Joseph a Sancta Barbara–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het VI. capittel.
Van de herte acht.

§. I.

Al die de acht Saligheden volbrengen, hebben Herte Acht van ons Spel der Liefde oft Geestelyck kaertspel.

De eerste saligheyt.

Saligh zyn sy die arme van geeste zyn, want het Ryck der Hemelen behoort hun-lieden toe. (Matth. Cap. 5.)

 

DOor dese arme van geeste worden verstaen, die de werelycke goederen versmaeden, en verlaeten, ende leven sonder affectie te stellen op de selve, die dit doen, seght den H. Ambrosius schryvende op den H. Evangelist Lucas: a sy sullen verdienen de eeuwige goederen. Want voorwaer hy toont dat hy tot grooter Ryckdommen geboren is, te weten, tot de eeuwige, die de tydelycke versmaet: en dit is't eerste werck der liefde van onsen Troef Herte Acht.

Als den H. Bernardus met sijn broeders ginck intreden het Clooster, t'huys latende den jonghsten broeder Guido, den outsten sprack desen jonghsten aen en seyde: b Schept moet broeder Nivardus u komt nu alleen toe al de goederen van onse besittinge. Den jonghsten noch wesende een kindt, en antwoorde vooraer niet kinderlyck maer hy seyde, voor V. L. dan is den Hemel en my de aerde? Niet



illustratie

rechtveerdighlyck is dese verdeylinge gedaen.

Men leest hoe dat den H. Petrus die het al verlaten hebbende met een waerachtige meyninge en liefde om Godt naer te volgen, op een sekeren tyt als door nieusgierigheyt gedreven zynde, en gelyck hy wat stout en familier was met Christus, hy gaet tot hem en hy seght: Heer siet wy hebben het al verlaeten, wel wat sal ons daer voor gegeven worden.

Den Heer verstaen hebbende de vrage van Petrus hy seyde tot hem en tot al die sulckx hadde gevraeght. Ick segge V-L. al die verlaeten 't huys 't landt, &c. om mynen naems wille, hondert werf sal hy het wederom krygen, en sal het Ryck der Hemelen besitten. Matth. 5. Cap. 19. Al oft Christus hadde willen seggen. Saligh zyn die arme van geeste zyn, want het Ryck der Hemelen behoort hun toe.

Wy hebben in't eerste Capittel. §. 4. gesproken van de Religieuselycke belofte der gehoorsaemheyt, in 't voorgaende Capittel §.4. hebben wy geraeckt de belofte van suyverheyt.

Hier staet my nu toe wat te spreken van de belofte van armoede aengesien wy hier handelen van die arme van geesten zyn, waer onder principaelyck de Religieusen worden gerekent om dat sy dese armoede door solemnele belofte beloven.

Jemant niet wel gesint op de Religieusen, siende dat sy beter vaeren met hun armoede, als hy self met sijn Ryckdommen: hy sal vragen waer toe gedaen belofte van armoede?

Hier op soo wil ick antwoorden sonder passie met een zedelycke en onberispelycke maniere, op dat

dese qualyck gesinde niet erger gesint en worden.

Ick segge dan dat de Religieusen belofte doen van armoede om dat de Discipelen d'eerste naervolgers Christi sulckx hebben gedaen, 't welck geschreven staet in de Wercken der Apostelen aen't 4. Cap. van al dat sy besaeten, niemandt van alle de Discipelen seyde dat 't sijne was, maer 't was aen henlieden algemeyn.

Sulckx wort ons geboden: hoort de woorden van onsen Regel, a Niemandt van de Broeders segge dat hem jet eygentlyck toekome, maer dat het aen V. L. algemeyn zy. Jae tot het kleet dat wy dragen wort verboden te seggen dat is myn kleet, maer wy moeten seggen ons kleet, al oft wy wilden daer mede te kennen geven, ick hebe dit kleedt soo lange als het myn Oversten belieft. Wilt hy het afnemen en aen een ander geven, ick moet patientie hebben wel wetende dat het myne niet en is, maer onse, tot't gebruyck van die't den Oversten belieft. En soo moet 'tgaen in alle Religieuselycke staeten.

Ick segge noch meer, te weten dat de Apostelen soo wel deden belofte van armoede als de Religieusen nu doen, soo dat niemant qualyck gesint magh wesen op de belofte van armoede onder de Religieusen.

Maer desen qualyck gesinde sal seggen toont my dat de Apostelen ende de Discipelen oft Christenen in d'eerste vergaderinge belofte hebben gedaen van armoede: op dese uwe vrage antwoort seer wel Cornelius à Lapide. De armoede des geests, den eersten die dese

geleert heeft met woorden en exempelen is Christus daer naer de H. Maget Maria. Hier naer de Apostelen en alle d'eerste Christenen, jae dat meer is sy beloofden dese armoede, a (en gelyck men seght belofte maeckt schult) hier van quam dat Ananias en sijn huysvrouw Saphira dese belofte over-tredende, van den H. Petrus zyn gestraft geweest met een haestige en onvoorsinnige doodt, gelyck vermelt de H. Schrifture in de Wercken der Apostelen aen het 5. Cap.

Van desen armen Religieuselycken staet sprekende den H. Paulus in sijnen 2. Brief tot de Corinthianen, aen't 6. Cap. hy segt, niet hebbende en alles besittende.

Soo dat een Religieus ondervraeght zynde wat dat hy hadde in sijn Celle, in sijn Refter, &c. soude konnen antwoorden wel te proposte met dese dry woorden niet met al, niet heeft hy want hy moet wesen arm van geest, niet als eygenaer besittende, Niet hebbende en dat Met al, want al wat hem van noode is tot sijn lichaem wort hem toe-geworpen om dat sijn intentie, eerst 't Rycke der Hemelen te soecken, en staet daer niet geschreven: soeckt eerst 't Rycke Godts, ende al de reste sal V. L. by geworpen worden, Matth. Cap. 6. dese Religieusen hebben hun sorge geworpen op Godt volgens den raet van David die segt: worpt uwe sorge op den Heere, en hy sal u spysen. Ps. 54.

Ick hebbe gesien een sinnebeelt t'onser proposte wel passende. Daer was geschildert een vogelken gesloten in sijn huysken wel voorsien van eten en drincken, en onder stont geschreven.

Sit tibi: cura mei. Dat is: Dat u zy: sorge van my.

Al oft't geslote vogelken wilde seggen aen sijnen meester, ick singe, ick love den Heer, en aengesien dat gy my hebt verdeylt oft gesepareert van in't wilt te vliegen, hebt dan sorge van my den kost te geven, ick en sal daer voor niet besorght zyn maer gy sult voor my sorge dragen, aengesien ick hier sitte gesloten en singe t'uwer contentement oft voldoeninge. Alsoo mogen stoutelyck seggen goede Religieusen, Heer dat aen u sorge zy, van my. Om uwen Goddelycken wil ben ick gevlogen uyt de werelt, en hebbe my vrywillighlyck laeten vangen en ben gesloten alse een vogelken in sijn huysken. Hier sal ick singen in de Choor, uwen lof sal ick verkondigen, ick sal leven in de gehoorsaemheydt, en gy Heer sult sorge dragen van my den kost te besorgen.

Voor't sluyten van dese eerste Saligheyt, laet ons hooren spreken den honich-vloeyenden Leeraer Bernardus schryvende op d'eerste Saligheyt: a Saligh zyn sy die arme van geeste zyn: wan't Ryck der Hemelen behoort hen-lieden toe (hy seght) dat men dese niet en acht alleenelyck hemelsche dingen te besitten, om dat men niet en hoort van andere spreken in dese belofte: weet dat sy oock besitten werelycke goederen, en dat soo, als niet hebbende en alles besittende. &c.

Jae hy gaet noch voort desen H. Leeraer ende hy seght tot al die ryck zyn en niet Religieus gesint. Den gierigen heeft dorst naer aertsche goederen als een bedelaer, den getrouwen dienaer Godts versmaet het als

eenen Heer. Al oft hy seyde hoe meer dat den gierigen besit, hoe min dat hy versaeyt wort ende als eenen bedelaer hy vraeght geduerigh om noch te hebben: dese waerheyt heeft wel geseyt den H. Geest: Den gierigen en sal met gelt niet vervult worden oft versaet. (Eccl. cap. 5.) Soo dat hy altydt gebreck is lydende, en wort daerom wel genoemt van den H. Bernardus eenen bedelaer: maer eenen armen mensch al verlaetende, hy wort als eenen grooten machtigen Heer. Want daer Godt spyst en sorge draeght daer en gebreckt niet.

§. II.
De II. saligheydt.

Saligh zyn de saeghtmoedige want sy de aerde besitten sullen. (Matth. Cap. 5.)

 

IN het werelyck Kaertspel die de Herte Ac[h]t heeft die heeft een bladt met acht herten, soo dat dese hanght aen 't getal, want soo daer een gebreckt ten is dan geen Herten Acht, alsoo oock in ons Geestelyck Kaertspel de Herte Acht is gelegen en bestaet in de acht Saligheden te onderhouden; hy en magh niet een achter-laten maer moet de selve acht al onderhouden, maer weet dat die een volmaecktelyck onderhout, 't en kan niet wesen oft hy sal de selve al onderhouden, siet hoe dat dit wel sluyt. By exempel wy spreken tegenwoordigh van de sachtmoedige, wel niemant en kan waerachtighlyck saechtmoedigh zyn oft hy moet eerst arm aen geest zyn, 'tis de aenmerckinge van Chromatius a den

mensch (seght desen leeraer) en sal niet konnen saechtmoedigh wesen ten zy hy eerst is geweest arm van geest. Want die ryck zyn, ick spreke van de rycke die de ryckdommen besitten met affectie, dese en zyn noyt sachtmoedigh, maer hooveerdigh, spytigh en grammoedigh.

De saechtmoedige worden soo genoemt als van saecht-gemoet, te weten, om dat hun gemoet niet en wort ontstelt in 't lyden, in de injurien, in den tegenspoet, maer't gemoet blyft saecht dat is, 'tblyft soet, ongestelt, minnelyck en goet. Hoort den Propheet David spreken, hy over-leggende het gemoet der saechtmoedige, seght. Maer de saechtmoedige sullen erven de aerde, en sy sullen verblyden in de menighvuldigheyt van peys. (Psal. 36.) 'tzyn duyfkens sonder galle, sonder te willen wreken oft quaet met quaet te vergelden. Jemant sal seggen 'tis tegen myn eere, hy heeft my geaffronteert, ick moet thoonen dat ick een man ben daer coragie in steckt. Ik ben indachtigh gelesen te hebben by Bellarminus (Conc. 26.) hy vertelt hoe dat'er twee sprekende t'samen, den eenen den anderen noemde gierigh te wesen, den desen terstont rapierken uyt, seggende komt hier buyten, dit sweert sal betoonen hoe dat gy daer aen lieght: een geestelyck persoon daer voor by passerende en gehoort hebbende de oorsaeck van de kyvagie, hy seyde tot hem, mynen vrient peyst in u selve dat gy desen nu hebt door gesteken, sult gy daer mede verliesen den naem van gierigh. Volght mynen raet, laet hem gaen, ende maeckt hem beschaemt en leugenachtigh door wercken con

trarie aen de gierigheyt, door Aelmoessen te geven, weldaden te doen, &c.

Wie meynt gy-lieden dat'er wint in een huysgesin, by exempel, daer sullen 't meysen met den knecht woorden hebben, sy roepen om't seerst, den eenen verwyt blauw en grauw, d'ander haelt uyt den hoeck al wat sy weet en spout het uyt, wel ten lange lesten den meester komt in, en vraeght wat daer te doen is, terstont maecken sy een sype, 't meysen loopt naer de keuken, den knecht naer den stal.

Maer dat is niet genoegh, ick wil weten wie gewonnen heeft, men sal my antwoorden die 't leste woort heeft gehouden, want die eerst swyght hy thoont geen coragie meer te hebben, dese verliest.

Wel meynd' gy-lieden dat het gaet onder de menschen als onder de haenen. De kinderen brengen somtyts de haenen van de gebueren by een, en sy doen de selve tegen malkanderen vechten, vraeght wiens haene heeft gewonnen, klaesken sal seggen mynen heeft gewonnen want hy heeft 't leste gekraeyt, ô slecht kinderspel! sy verkrenken den haene en maecken de beeste vermoeyt. Alsoo oock als jemant tegen u kraeyt, u quaelyck aenspreeckt, soo gy wilt wel doen, swyght: ick hoore antwoorden; neen dat en magh niet wesen, men soude seggen dat ick ongelyck hebbe, dat ick geen coragie en hebbe men moet thoonen dat men sijn tanden heeft, men moet vreken het ongelyck 'twelck ons is aengedaen.

Hoort den H. Ambrosius die geheel wel spreckt in dese questie, a Ten is (seght hy) geen daet van sterckte

sy selven te vreken, maer't is een daet van verworpentheyt ende van vreese, desen wort overwonnen van sijnen vyandt, want hy en wint niet die sy selven vreckt.

'tIs aen alle man kenbaer hoe dat den Conincklycken Propheet David onder andere wercken heeft overwonnen ende verslagen dien groote Reuse Goliath.

Maer is't U. E. oock bekent hoe dat hy heeft overwonnen Saul. Leest. 1. boeck der Coningen aen't 24. Cappittel al daer sult gy-lieden bevinden hoe dat hy Saul vindende in de speloncke heeft gespaert, jae dat meer is te verwonderen, hy heeft hem bewaert van de bespieders die hem versochten tot de doodt te brengen.

Wel is dit niet uwe stem mynen Soon David? Gy zyt rechtveerdiger als ick? want gy hebt my goet gedaen en daer voren heb ick u quaet weder gegeven, nu soo weet ick voorseker dat gy sult regneren.

Hier uyt dese historie kont gy-lieden sien hoe dat David heeft konnen dooden sijn vyandt Saul en 't selve niet en heeft gedaen, oock soo moet gy lieden weten dat hy Goliath den vyant heeft gedoodt. Den H Augustinus vraeght in welcke daedt David hem 't kloeckste heeft bethoont, oft in het sparen van sijnen vyandt? Hoort de antwoorde van dien vermaerden Doctoor van de H. Kercke. a Stercker oft genereuser, (seght hy) is David geweest Saul sijnen vyandt spaerende als Goliath ter aerden smy[t]ende.

Leert dan saechtmoedigh zyn om soo weerdigh te worden, om te mogen spelen in 'tspel der Liefde.

§. III.
De III. saligheydt.

Saligh zyn sy die droevigh zyn: want sy sullen getroost worden. (Matth. Cap. 5.)

 

DOor dese droevige konnen seer wel verstaen worden de berouwige sondaren, die met een waerachtigh leetwesen beklaegen hun sonden, over dese droevige menschen maeckte eertydts blyschap den H. Paulus, 'twelck hy vermelt in sijnen 2. brief tot de Corinthianen aen't 7. Cap. Nu soo verblyde ick my, niet om dat gy-lieden bedroeft zyt geweest, maer om dat gy-lieden bedroeft zyt geweest tot penitentie: want gy[-]lieden zyt bedroeft volgens den wille Godts.

Godt en begeert geensints dat den mensche droefheyt maeckt over jet dat geschapen is, want alle dingen en zyn geen traenen weerdigh. Maer alleenelyck begeert Godt dat den mensche beweent 't gene dat Godt niet en heeft gemaeckt, hoort den H. Joannes, (Cap. 1.) Sonder Godt is niet gemaeckt, dat is te seggen, de sonde, volgens de uytlegginge van den H. Augustinus. Paulus dan verheughde hem om dat dese menschen bedroeft hadden geweest, volgens den wille Godts, te weten, beweenende hun sonden, en dese beweenende droefheyt is oorsaeck van blyschap en troost, en hierom seyde Christus: Saligh zyn die droevigh zyn, want sy sullen getroost worden

Exempel hier van moet ons wesen den Coninck David die gevallen hebbende in sonde, riep tot Godt, On[t]fermt u mynder Godt (Psal 60.) Hier komt in den geleerden Diez en hy vraeght, wel David waerom

en seght gy niet als op andere plaetsen. Godt mynen Godt? Hy antwoort, a hy en heeft niet derven seggen ontfermt u mynder mynen Godt, want sondigende heeft hy hem verloren. By exempel, gy hebt een peert ende gy spelt met een ander om't peert, en gy verliest, dat peert naer de verliesinge is wel een peert, maer gy en mooght niet meer seggen myn peert, want door 't spelen hebt gy't selve verloren. Aldus seght David Godt is wel Godt, maer niet meer mynen Godt, want door 't overspel heb ick hem verloren. Nu David overleggende sijn verliesinge begaf hem tot de droefheyt over sijn sonden weenende. Ick (seyde hy) sal alle nachten myn beddeken wasschen, met myne tranen sal ick myn rust-plaetse besproeyen (Psal. 6.) Naer al sijn overvloedigh weenen, soo is hy naer de maete van droefheden vertroost geworde, hoort sijn woorden. Heer volgens't getal oft de maete van myne droefheden in myn herte, hebben uwe troostinge my vermaeckt. Siet en verstaet hoe dat die prysbarelyk droef zyn die droef zyn om dat sy Godt vergramt hebben, die sy moesten beminnen om dat hun leet is dat sy gedaen hebben 't gene Godt haet en nyt draeght te weten de sonde, hierom sullen sy getroost worden.

Aengesien wy hier spreken van 't berouw ick hebbe goet gevonden hier te vertellen een exempel 'twelck schrick heeft gedaen, en in een seker stadt malkanderen wat heeft doen spreken, het exempel wort vertelt van Caesarius in sijn 2. Boeck der t'samen sprake aen 't 15. Capittel.

Eenen sekeren Jongelinck van Parys heel deli

caet, aen de sonden en de genoeghten des vleesch den toom los-latende heeft sy selven met veel soorten der sonden besmeurt. Ten lesten geraeckt met een sieckte, uyt vreese des doodts hy heeft gebiecht: eer wy voorder gaen hoort wat van dese gasten seght den H. Vader Augustinus a de biechte welcke maer gevraeght en wort van een stervende ick vreese dat hy in de selve sal sterven. Hy dan heeft de sonde verfoeyt en belooft beternisse, ende heeft ontfangen het H. Sacrament des Autaers ende het H. Olysel ende korts daer naer hy sterft; wiens lichaem met groote solemniteyt wiert begraven, want 't was een grooten Edelman. Weynige dagen daer naer den dooden veropenbaert hem aen een van sijn vrienden, seggende dat hy verdoemt was, den vrient wiert heel ontstelt ende verbaest roepende wel hoe gy hebt gebiecht, &c. b den dooden antwoorde, dat hem hadde gefaelt een waerachtigh berouw.

Desen overleden heeft berouw gehadt, maer hy seght geen volmaeckt berouw, en daerom is hy verdoemt geweest. Jemant sal hier op derven seggen, wel hoe dan desen verdoemt wesen is't dat hy berouw heeft gehadt, al hadde hy geen volmaekt berouw, aengesien hy heeft de absolutie ontfangen, welcke c absolutie van onvolmaeckt berouw maeckt een volmaeckt. Ick soude hier wel op antwoorden dat sijn berouw maer en heeft geweest een natuerelyck

berouw 'twelck is onnuttigh: om dit wel te verstaen laet ons ondersoecken wat dat is een natuerelyck berouw, ick segge't dus te wesen als den mensch alleenelyck droef is om de sonde, om dat hy sieck is geworden door de sonde; van dit natuerelyck berouw spreckt een seker Predikant der Societeyt Jesu met naem Fabri a Veel (seght hy) bedriegen hier hun selven die mynen penitentie te doen en door de selve naer den Hemel te vliegen, daer sy noch in de diepte vast zyn, sulck een is geweest Saul &c. oock met een dusdanige droefheydt was bevangen den Coninck van Antiochien, die weende indachtigh sijne quaeden, welcke hy hadde gedaen in Jerusalem, want hy meynde dat sijn sieckte en peryckel des doodts was overgekomen uyt dese sonde, gelyck ons vermelt 't eerste boeck der Machabeen aen't 6. Cap. wiens droefheyt wesende geheel natuerelyck aldus oock is geweest onprofijtigh.

Maer ick en vinde niet nootsaeckelyck sulck te seggen, want voort-gaende in ons vermelt exempel ick bevinde dat den verdoemden daer heeft by gevoeght dese naervolgende woorden, soo ons vertelt Caesarius b al ist saecken (seyde den verdoemden) dat ick aen Godt door den raet van mynen Biecht-vader hebbe belooft soberheyt, oft andere saken die raken de saligheyt, nochtans seyde my myne consci

entie, want soo gy gesont wort gy en sult 't niet konnen onderhouden, ende om dat myn herte meer genegen was om te overtreden myne beloften als om de selve te onderhouden, ick en hebbe niet verdient vergiffenisse van een sonde.

Dat dit exempel diene voor die wel te pas zynde niet en willen hooren naer den raet der Predikanten die hun verwecken om dickwils te biechten sieck wesende sy stellen de selve uyt tot den uytersten, en als dan veel wonderder wanhopigh, oft en doen geen goede biechte, a ick en verwondere my niet dat een laete biechte soo mispresen wort, aengesien dat sy vol peryckelen is.

Leert dan droef zyn over U. L. sonden, leert dickwils gebruycken het H. Sacrament der Biechte. Leert dagelycks meer en meer Godt beminnen, leert spelen in't Spel der Liefde op dat gy naer een droevigh hert vol leetwesen en berouw, in der eeuwigheyt mooght getroost worden, Saligh zyn sy die droevigh zyn: want sy sullen getroost worden.

§. IV.
De IV. saligheydt.

Saligh zyn sy die honger ende dorst hebben naer de Rechtveerdigheyt: want sy sullen versaedt worden (Matth. Cap. 5.)

 

HIer wort ons geleert dat het aen de zielen, welcke wel willen spelen in ons Spel der Liefde, niet genoegh en is te begeeren de rechtveerdigheyt maer seght Christus: Saligh zyn sy die honger ende dorst hebben naer de Rechtveerdigheyt want sy sul

len versaet worden. Daer moet dan onderschil zyn tusschen de rechtveerdigheyt te begeeren, ende honger en dorst daer naer hebben. Ick bekenne dat jae, te weten, dat'er onderschil is, en aengesien dat wy hier spelen om op het best Godt te beminnen, soo wensche ick aen ons allen te hebben honger en dorst naer de rechtveerdigheyt, ende niet alleen begeerte. Hoort den Leeraer der volmaeckheyt den H. Hieronymus, a Ten is niet genoegh de rechtveerdigheyt te begeeren, maer men moet hongerigh daer naer wesen, op dat men door desen honger ons selven noyt genoegh rechtveerdigh en bekenne nochte en geloove: maer laet ons verstaen dat wy altyt moeten hongerigh wesen.

Dese schoone onderwysinge wort bevestight met de verheven onderrichtinge van den H. Bernardus in sijnen 253. Brief tot Garinum. b Noyt (segt hy) den Rechtveerdigen oordeelt genoegh verstaen te hebben, maer hy heeft altyt dorst en honger naer de rechtveerdigheyt, soo dat waer't saken hy altydt leefde, altydt soo veel als in hem is, soude betrachten rechtveerdiger te wesen, altydt soude hy sijn beste doen om van goet in beter voortganck te gaen. Want is't saken dat neerstigh te wesen in de volmaecktheyt, volmaeckt is: voorwaer niet te willen voort-ganck doen is achterwaerts gaen. Waer zyn sy die daer seggen, wy en willen niet beter zyn als ons voor-ouders? Den

vermelden Leeraer sy selven laetende voorstaen al oft sommige Religieusen sulckx hadden geseyt, spreckt hun aen met desen woorden. a O Moninck en wilt gy dan niet vervoorderen? En wilt gy dan niet achterwaerts gaen? Och neen. Wel wat dan [?] Soo (seght gy my) wil ick leven en blyven daer toe ick gekomen ben, noch erger worden, sal ick niet toestaen, en beter wil ick niet worden. Gy dan wilt wesen het gene niet en kan wesen.

Aengesien dan dat het niet en kan wesen te blyven staen, wilt in u selven ontsteken eenen yverigen dorst tot de rechtveerdigheyt, geeft u selven de spore om voort te gaen: want stil blyven staen en kan niet wesen.

Den H. Hieronymus schryvende 't schrift van het graf van de H. Paula schreef dese woorden onder veel andere, b Sy wort nu versaedt om dat sy honger heeft gehadt, versaet voor in der eeuwigheyt om dat sy altyt hongerigh was naer de rechtveerdigheyt, al oft hy wilde seggen, sy heeft ontfangen de belofte Christi, om dat sy volbracht heeft de leeringe Christi sy wort versaet om dat sy honger heeft gehadt naer de rechtveerdigheyt.

De V.
De V. saligheydt.

Saligh zyn de bermhertige want sy sullen bermhertigheyt verwerven. (Matth. Cap. 5.)

 

BElieft oogh-merck te nemen hoe dat dese Herte Acht van ons Spel der Liefde, te weten de acht

Saligheden aen malkanderen hangen, 'twelck ick oock hebbe bethoont in de uytlegginge van de tweede Saligheyt.

Siet dan naer de maniere Christi, in de vierde Saligheyt gesproken hebbende van de rechtveerdigheyt, terstont in de vyfde, a voeght hy daer by de bermhertigheyt: want alle werck der deught oft 't is schult, en soo is't rechtveerdigheyt; oft ten is geen schult, en soo is't bermhertigheyt.

De menschelycke nature is meer genegen tot het quaet als tot de deught, en hier van komt dat den mensch liever ontfanght als uyt-geeft, daer het nochtans contrarie geschreven staet in de Wercken der Apostelen aen't 20. Capittel 't Is saliger te geven als te ontfangen. En om dat den mensch volgens sijne genegentheyt liever ontfanght als uyt-geeft hier van is in de werelt voortgekomen de woeckerye om meer te winnen als d'ander, welcke woeckers, en woeckeraers al zyn verboden op doot-sonde, en dit al niet tegenstaende sy worden noch al gevonden in de werelt, maer 't kindt heeft eenen anderen naem gekregen, en 't heeft eenen anderen mantel aen, al evenwel 't is 't selve kindt.

Aengesien den mensch genegen is tot woekerye oft onbehoorlycke winste. Volght den raet van den Wysen-man, gaet woeckert met Godt, wel Godt is ryck, want sijn ryckdommen en hebben geen eynde: maer op wat maniere kan men woeckeren met Godt, hoort dan naer den Wyse-man in sijn spreeck-woorden aen't 19. Cap. Hy woeckert aen den Heere die

bermhertigheyt doet den armen, ende hy sal hem sijnen weder-loon vergelden. Ofschoonen weder-loon want over hondert guldens die men geeft aen den armen, en sal den Heer geen dry, vyf oft seven geven wederom, maer voor 100. guldens sal hy wedrom geven meer als 10000. Saligh dan en geluckigh zyn de bermhertige, want bermhertigheyt in overvloedigheyt sullen sy verwerven. Geeft dan gelt, broot, dranck, zyt bermhertigh, hoort de schoone weerdige leeringe van den H. Chrysologus in sijn 42. Sermoon, alwaer hy segt. a Geeft dan broot, dranck soo gy Godt wilt hebben schuldenaer ende geenen Rechter.

Van onse geestelycke woekerye segt alderbest den H. Vader Augustinus schryvende op het 36. gesanck van David, b Luystert toe (seght hy) wat dat doet den Woekeraer, voorwaer min wilt hy geven en meer ontfangen: doet dat oock, geeft kleyne dingen en ontfanght groote, siet hoe breet en groot dat groeyt uwe woeckerye, geeft tydelyke en ontfangt eeuwige, geeft aerde en ontfangt den hemel.

Om de menschen noch meer te verwecken tot het onderhouden der bermhertigheyt, met moet weten hoe dat die geen bermhertigheyt en doen, geen en sullen verwerven. En gelyck Chrysologus seght die bermhertigheyt doen, sullen Godt voor schuldenaer hebben, ende niet als Rechter; alsoo seght ick, van al die geen bermhertigheyt en doet, hy sal Godt vinden rechtveerdigh. Hoort den H. Apostel Jacobus in sijn 1. Cap. Oordeel sonder berm

hertigheyt sal geschieden aen die, wie geen bermhertigheyt en heeft gedaen. Overleght hoe dat alle saecken sullen veranderen in den dagh des Oordeels, die veel hebben gehadt en niet om Godts wil hebben gegeven, sullen niet vinden, en die hun goederen hebben mede deelachtigh gemaeckt en wegh gegeven aen den armen die sullen veel vinden. Hoort David beschryft den slaep oft om beter te seggen, de doodt der rycke lieden (Psalm 75.) De rycke mannen hebben geslapen hunnen slaep ende sy hebben niet gevonden in hun handen, wel van waer komt dat, hoort de oorsake beschryft den H. Vader Augustinus, a Om dat sy niet en hebben geleyt in de handen Christi. Met een woort geseyt, sy en sullen niet vinden, noch gratie, noch Godt, noch bermhertigheyt, reden is dese, om dat sy geen bermhertigheyt en hebben gedaen. Saligh dan zyn de bermhertige, want bermhertigheyt sullen sy verwerven.

§ VI.
De VI. saligheydt.

Saligh zyn de suyvere van herten: want sy sullen Godt sien. (Matth. Cap. 5)

 

Wy hebben uyt-geleyt sprekende van de Herte Thien aen't negenste Gebodt hoe dat Job een accoort hadde gemaeckt met sijn oogen om niet te vallen in onkuysche bekoringen, en diesvolgens om te bewaren een suyver herte.

Weet nu dat om een suyver herte te besitten men moet al sijn sinnen wel bewaeren. Bewaert dan wel uwe oogen. Oock men moet wel bewareen sijne

handen, want gelyck het spreeck-wort seght.

 
Een wyse-man heeft dit vertelt
 
Als't sout in't water komt, het smelt.

Och hoe veel ongelycke persoonen door't aenraecken alleenelyck maer van de handen, zyn ontsteken geweest met Venus liefde, ende voorder brandende in dese liefde zyn leelyck gevallen, en dat tot geestelycke persoonen toe, soo dat met hun geschiet als met 't sout 't welck raeckende het water het smilt, soo smilt de ziele dickwils door het raken van ongelycke persoonen en worden daer door ontsteken.

Hoort wat men leest in't leven der Vaders, daer was een seker broederken, en hy hadde een oude moeder, hy met haer wandelende moesten passeren door een Rivierken, soo dat den soon genootsaeckt was de moeder daer over te dragen, en hy nam eerst sijnen mantel, en wonde die ront-om sijne handen, en nemende zyn moeder op, droegh haer door de Riviere: Dit gedaen zynde de moeder seyde a waerom hebt gy uwe handen bedeckt? Hy antwoorde om dat 't lichaem van een vrouw vier is, en ick stroey.

Hierom onthout dese vermaeninge, noyt en is't geraetsaem eenige handelingen oft kussen toe te laten voor een ziele welcke betracht te spelen in't Spel der Liefde met een suyver herte.

Noch voorder om een suyver herte-blat van ons Geestelyck Kaertspel wel te bewaren 't is gerae

digh alle gemeynsaemheyt te vluchten van ongelycke persoonen ende de samen-spake soo kort te maken als men kan. Tot lof van den H. Augustinus wordt vertelt dat a Hy vluchte de t'saemen wooninge ende gemeynsaemheyt van de vrouwen, onder dese oock van sijn suster en sijn broeders dochter.

Soo dat alle gemeynsaemheyt met ongelycke persoonen moet gevlucht worden, jae dat meer is den H. Vader Franciscus seght: b voorwaer 'tis sottigheyt alle klap met vrouwen, uytgenomen alleene de biechte, oft een alderkorste vermaeninge.

Vlucht dan alle voorvallende occasien, want de occasie maeckt den dief. En ssoo gy tot nu toe, niet en hebt gevoelt het vier van Venus, vlucht op dat u sulckx niet en geschiede.

Men vint soo menighte jonge leckers die over al hun neuse in steken tot 't geselschap der geestelycke persoonen toe, en sy niet konnende komen tot 't werck der onsuyverheyt, sy volgen den struys-vogel naer. Van desen vogel wort vertelt hoe dat hy yser eet, en somtydts door ouderdom als hy 't selve niet en kan verteiren, en oock als het yser is te vast in eenen muer geslagen als dan leckt hy daer aen.

Hoort lieve suyvere zielen, de ongelycke persoonen, by exempel de jonghmans van u geselschap hoorende en siende dat gy in u propost vast staet, en dat gy liever sout sterven als wel te sondigen. Sy soecken als dan te lecken,

te kussen; tot desen eynde sy sullen een gesontheyt in stellen die ront moet gaen met eenen kus, op dat sy onder den deck-mantel van een stichtbaer werck, souden komen tot hun wellusten, wat dunckt u van die jonge leckers oft kussers?

Dit is maer al te dickmael geschiet. Ende ick kenne een seker jonghman die op dese maniere is gekomen tot den houwelycken staet met eene welcke haeren rock heeft omgekeert.

Werelycke maeghden vlucht oock alle occasien ende al beloven de jonckers vele, jae tot trouwen toe, en wilt hun niet gelooven, Hoort Meffreth schryvende op dese woorden van den Wyse-man aen't 28. cap.a omringelt u ooren met doornen, ende en hoort niet naer de boose tonge. 't Welck is, (seght Meffreth) tegen de tegenwoordige Maeghden, welcke hoorende beloften van de Jongelingen sy gelooven terston, het welck is tegen dat staet (Eccles. 19.) die haest gelooft is licht met'er herte, ende hy sal vermindert worden. Soo gy niet vermindert en wort in u goederen, 'tsal gemeynelyck wesen in uwe eere en wort daer niet geseyt. Goet verloren wat verloren, eere verloren vele verloren, en ziel verloren al verloren. En voorwaer dese plaegen komen dickwils op den hals van die niet en onderhouden de suyverheyt der herten, en ten lange lesten komen sy soo verr' somtyts dat sy in der eeuwigheyt Godt niet en sul

len sien, maer Saligh zyn sy die bewaeren de suyverheyt des herten want dese sullen Godt sien.

§. VII.
De VII. saligheydt.

Saligh zyn de vred'saemige: Want sy sul[l]en Godts kinderen genoemt worden. (Matth. Cap. 5.)

 

SYrus die leest in de plaetse van a Vredsaemige: Vredemakende al oft hy wilde seggen de werelt pryst die stercklyck oorloge voeren, ende de vyanden onder den voet brengen, maer ick segge saligh te wesen die de vyanden brengen tot vereeninge en vrede, en dese sullen Godts kinderen genoemt worden. Wat reden isser om desen naem te geven aen die den Vrede maken, hoort Cornelius a Lapide b sy sul[l]en genoemt worden de soonen Godts, om dieswil dat sy sullen deelachtigh wesen het officie ende den naem van den Sone Godts te weten Christi, wiens ampt is de menschen versoenen aen Godt en aen malkanderen.

Jemant weet een houwelyck daer geen vrede en is, oft Susters en Broeders die dwers in den sack liggen, gebueren die tot malkanderen haet en nyt dragen, soo desen hem begeeft en arbeyt van d'een kant en d'ander, ende hun door sijnen arbeyt brengt tot accoort, tot peys en vrede, desen wort met recht een kindt Godts genoemt, om dat hy door het ampt en het officie Christi, hy versoent en de vereenight 'tgene dat vergramt en verdeylt was. Hoort Paulus van Christus spreken (ad Coloss. cap 1.) hy heeft den peys gemaeckt versoenende door het d[i]erbaer Bloet sijns Cruys.

Al oft hy wilde seggen Christus heeft soo gewerckt om den peys te maken tusschen het menschelyck geslacht en sijnen eeuwigen Vader, dat hy tot deser eynde heeft onderstaen den galgen-boom des Cruyce en't storten van sijn dierbaer Bloedt, dat is te seggen door het H. dierbaer Bloet Christi.

Om Paulus sin noch beter te verstaen hoort hem spreken [t]ot de [E]phesien aen't 2. Cap. Hy is onsen vrede, die beyde een gemaekt heeft ende den middelen muer der onders[c]hu[t]sels brekende te weten de vyantschappen in sijn vleesch. Door sijn bitter lyden heeft hy gebroken en weg genomen het schutsel der sonde 'twelcke ons belette met Godt te versoenen. Wy dan (seght Paulus) die eens waren verre zyn by gekomen in't dierbaer Bloet Christi.

Al de gene dan die nu op de werelt weg nemen den tweedracht en maeken eendrachtigheyt, die arbeyden in't sweet des aenschyns om te saeyen 't saet der liefde tot Godt en sijnen even-naesten, onder de menschen die vol haet en nyt leven, malkanderen op-eten; jae dat sy konden somtyts hunnen even-naesten verdrincken in een lepel water sy souden het doen. Die dese al brenght tot Vrede, dit zyn vrede makende zielen, ende dese verdienden den naem te dragen van Godts kinderen te wesen.

Laet ons al wercken om den peys te maecken over al, want eylaes wat baet ons den langh gewensten peys tusschen twee Croonen van Sapgnien en Vrankryck, is't dat'er geen vrede, geen peys en wort gemaeckt tusschen onsen even-naesten. Is't dat in de werelt genoeghlyck is te leven sonder oorlogh, och 't is al genoechlycker om leven sonder inwendige oorloge.

David den peys nu gemaeckt hebbende met sijnen even-naesten, hy heeft willen naer-volgen de maniere van de werelt, als men den peyse publiceert oft verkondight, men singht den Lof-sanck van Te Deum. David heeft ook willen uytwendige blyschap betoonen, hoort hem singen (Psalm. 132.) Siet hoe goet ende vermakelyck dat is broeders in een te woonen. Dat is te seggen eendrachtelyck te leven 't is soo goet en soo vermakelyck. Den H. Vader Augustinus hier op schryvende hy segt, neemt oogmerck op dat woordeken Siet, want als dat gebruyckt wort in de H. Schrifture 't is een onfaelbaer teecken dat'er wat wonderlycks naer volght: siet dan door't gebruyk van vrede wat dat is eendrachtelyk leven. Den vermelden Vader gaet voorder in't gesanck en schryft op dat woordeken hoe goet ende vermakelyck dat is: wy moeten weten dat'er op dese werelt zyn twee soorten van dingen, sommige zyn goet maer niet vermakelyck, en ander zyn vermakelyck ende niet goet, by exempel, dansen, springen, vrolyck zyn, leckerlyck eten en veel wyn drincken 't is vermakelyck maer't is niet goet.

Goet is vasten, versterven, hayre kleederen dragen, &c. 't is goet maer ten is niet aengenaem.

Wel aen dan soo gy-lieden belieft een sake goet ende aengenaem te samen, onderhout den vrede, en maekt peys onder malkanderen: de gemeyne oversettinge van 't bly gesanck van David als nu uytgeleyt is, te weten Siet hoe goet en vermaeckelyck &c. Den Grieckschen Text heeft op dese naervolgende maniere. Wat is goet en wat is vermaeckelyck? Ten sy broeders onder malkanderen eendrachtigh levende.

Want alhier heeft den Heere geboden den Zegen oft benedictie en't leven in der eeuwigheyt. Soo wy dan willen dese benedictie over ons hooft van het eeuwigh leven, laet ons dit Herte blat van ons Herte Acht wel onderhouden, want Saligh zyn sy die vrede maecken en sy sullen kinderen Godts genoemt worden soo sy kinderen zyn (seght Paulus) 't zyn oock erfgenaeme (ad Rom. 8. Cap. 1.)

§. VIII.
De VIII. saligheydt.

Saligh zyn sy die vervolginge lyden om de Rechtveerdigheyt, want haer is't Rycke der Hemelen. (Matth. Cap. 5.)

 

IS't saken dat lyden ende vervolginge te verdragen ter eere Godts soo goet en profytigh is dat Christus self niet alleenelyk en segt dat 't Rycke der Hemelen hun sal toe-komen, maer hy seght: want haer is't Rycke der hemelen, al oft hy wilde seggen sy zyn van nu af in der Hemel. Dit soo wesende waer af komt, dat den mensch niet geerne en lydt voor de rechtveerdigheyt. Meffreth sal ons dry reden voor-stellen a De eerste is om dat wy kleyne liefde hebben tot Godt, ende groote liefde tot ons eygen selven. De tweede reden is, om dat wy selden peysen op de vrucht van het lyden die ons Godt sal geven. De derde is, om dat wy selden overleggen mediteren wat dat Christus heeft geleden.

Daer liefde is en wort geenen arbeyt gevonden: Want die mint en lydt geen pyn, en om dat wy

weynige liefde oft geen en hebben tot Godt, daer van komt dat den mensch verveelt jet ter eere Godts te verdragen. En waer't saken hy somtydts den loon over-leyde, hy soude sy selven wat meer verwecken tot de liefde Godts, en wat meer ter herten nemen ons Spel der Liefde, want gelyck ons leert den H. Vader Augustinus, a Alle wercken zyn gewoon licht te worden, als men peyst den loon, ende de hope van den loon is den troost van het werck.

Maer het gaet met den mensch gelyck hier volgt

 
Ieder soeckt den Hemel schoon
 
Maer het lyden, wilt hy vluchten
 
In het lyden maeckt hy suchten
 
En nochtans hy mint den loon.

'tIs een gemeyn spreeck-woort den onbekenden maeckt en onbeminden, ende daer van komt dat den mensch het lyden niet en bemint, want dat hy kende hoe profijtigh, hoe saligh dat is te lyden voor de rechtveerdigheyt, hy soude bidden als een andere H. Teresa, welcke altydt riep lyden oft sterven. Van dese Seraphinsche Maeght sullen wy breeder spreken en van haer lyden, in de Herte ses.

Den H. Joannes Guldemont overleggende hoe eerlyk dat is te lyden voor Godt ende de rechtveerdigheyt, en daer by mediterende de banden Pauli, roept met desen wensch. b Waer saecken dat my jemant hadde gegeven te kiesen met Paulus te wesen opgenomen

in den derden Hemel, oftwel met hem te wesen geboeyt en gevangen ick soude verkosen hebben de ketenen en boeyen, want daer en is geen gekroont hooft met sijn goudt vol van schoone blinckende diamanten dat soo blinckt als een ysere keten, u elcke ter liefde Godts verdragen wort, ende den kercker daer Paulus in was gesloten, was veel treffelycker en eerlycker als een Conincks Paleys jae veel schoonder als den Hemel self.

Den mensch dan die het lyden vlucht op dese werelt, hy toont met'er daet dat hy niet en verstaet noch en begrypt 't profijt van het lyden: dese menschen, spreckt seer wel aen onsen weerdigen Joannes à Cruce den I. Carmelit Discals mede-hulper van onse H. Seraphycke Moeder Teresa in te reformeren ende op den ouden goeden voet te stellen den afgevallen Regel der Carmeliten. Desen geheel genegen tot het lyden seght a Wat weet dien die voor Godt niet en weet te lyden? Alsser gesproken oft gehandelt wort van lyden hoe meer en swaerder, soo veel te beter. En op dat men van hem niet en soude seggen dat hy de woorden hadde ende niet de wercken van't lyden. Leest sijn leven, ende gy-lieden sult bedwongen worden verstelt te staen in zyn Cruycen; ten onrechte en voor de rechtveerdigheyt is hy gesmeten in den kercker, en wiert genoemt de onvolmaecktheyt selve, om dat hy sochte alle middelen om de Religieusen te reformeren.

Naer den slagh-regen der Cruycen van vele jaeren, Christus openbaert hem.

En om hem te troosten naer soo veel onmenschelyck lyden, seyde a Joannes wat is uwe beliefte, wat wilt gy voor allen uwen arbeyt? Waer't saken aen de menschen deser werelt wiert gegeven en gestelt in sjinen wille het verkiesen van sijn beliefte. Den eenen soude vragen gesontheyt des lichaems, den anderen gelt goet, officien, staeten, goede fortuyne, &c. een ander een goede vrouwe, kinderen, geluck, &c. niemant en soude Cruycen vragen, jae jeder soude verlossinge der Cruycen en lyden wenschen. Ende dat al by faute dat den mensch niet en verstaet hoe saligh dat is op dese werelt te lyden.

Hoort dan naer de vrage van onsen weerdigen Vader: Christus hem openbarende geladen met den galgenboom des Cruys, en gekroont met de doorne Croone, seyde tot Joannes; wat wilt gy voor uwen arbeyt b Heere lyden ende verworpen te worden voor u.

't Is wel gevraeght, want door dese vrage soo hebt gy u selven gecanonizeert noch levende op dese werelt. Aengesien daer wort geseyt: Sali[g]h zyn sy die vervolginge lyden om de Rechtveerdigheyt want haer is't Rycke der Hemelen. Gy bidt om vervolginge te lyden en gy lydt gedurig, soo dan, gy en sult niet heyligh worden, maer van nu af zyt gy heyligh.

Den out-vermaerden Holkot vertelt hoe dat de Heyligen leven in de Cruys-straet, en dat sy suer weten soet te maken, en hy seght c de heylige mannen die onder d'ander de bitterheyt deser werelt

smaecken, weten dese op dry manieren te versoeten, volgens de dry manieren op de welcke men gewoon is soet te maken de wateren der Zee te weten door de opheffinge der son, door d'aerde te passeeren, ende door de distilatie van het wasch alsoo de Heylige mannen alle tribulatie en vervolgingen maecken sy soet.

Ten eersten, door de opheffinge van de Son, want gelyck de Son op-heft de dompen oft roock der Zee, die daer naer verandert worden in wolcken, welcke voort-brengen het soet regen-water. Alsoo de goede zielen door veel tribulatien gequollen, klimmen terstont in den Hemel, oft sy overdencken de toekomende glorie, seggende met Paulus tot de Romeynen aen't 8. Capittel. Want wy houden dat het lyden van desen tydt, niet weer[t] genoegh en is der toekomender glorien.

Ten tweeden, de wateren der Zee worden soet passerende door eenige aders van savelachtige aerde, hier van komt dat men somtydts vint ontrent de duynen soete fonteynen. Alsoo oock, is't dat wy overdencken de doot, en hoe wy in aerde moeten vergaen, dese passerende gedachten sullen alle ellenden en bitterheden deser werelt soet maken, hier van komt dat dien lichtelyck alles versmaet, die op de doodt peyst.

Ten derden, de Zee-wateren worden soet op dese maniere 't welck de experientie heeft bevonden: maeckt eenen ronden bol van maeghden-wasch van binnen ydel oft uyt geholt en worpt desen bol in de Zee binnen korten tydt sult gy desen wasch-bol van binnen vol honinch-soet wa

ter bevinden, ter oorsaeck dat het wasch geen bitterheydt en laet passeren.

Laet ons Christus overleggen, uyt wiens persoon sprekende den Conincklycken Propheet David seght: myn herte is geworden als smeltende wasch. (Psal 21.) want uyt een suyver Maeght is Godt geboren, laet ons dan in dit maeghdelyck wasch, in Christo smyten al wat ons bitter smaeckt, al dat swaer valt, al wat zuer is, ende door dese maniere van doen, 't sal al soet worden.

De reden is goet, want sulck een wasch is in haer selve soet, welcke soetigheyt voort komt van de nature des honinghs, en dit wasch heeft sweet gaten door welcke het zout water wort ingetrocken, en aldus soo wort het soet.

Christvs is oock soet uyt de nature van het honingh, want hy is ontfangen van den H. Geest van wie geseyt wort (Eccles. 24.) mynen Geest is boven honingh soet a Christus heeft geopende sweet-gaten, soo kleyne als groote, te weten de wonden hem aengedaen met doornen, nagelen, lancie, ende slagen, en door dese sweet-gaten soo wy willen distilleren onse tribulatien van dit leven dat is, soo wy dese begeeren soet te maken, laet ons overleggen en mediteren de passie ons Heeren Jesu als duyfkens in dese gaten der steen-rotse, alle bitterheyt sal versoet worden.

Hoe heyliger dat jemant leeft hoe veel te meer tribulatien komen hem over, de reden heeft hier van Christus veropenbaert aen sijne lieve Bruyt

Gertrudis ick (seyde den Heer) omringele de wegen der rechtveerdige met doornen: op dat sy uyt myn handen niet en vallen. Ende de tribulatien zyn oorsaeck dat de mensch sy selven op-heft naer Godt, en de soete tyden vol contentement verdrincken de menschen. Aristoteles die seght, a ist dat men een ey leght op het sout water het swemt boven op, en soo het geleyt wort in regen water het sinckt en gaet te gronde. De reden hier van is om dat het sout water dicker is ende lyviger als het soet water Alsoo oock de menschen levende in het soet water van voorspoet, al daer nemende volle vermaeck, sy sincken daer den afgront der hellen. Want aldaer, seght Job (Cap. 28.) en wort den Heer niet gevonden om hem te helpen. Hoort sijn woorden hy en wort niet gevonden in d'aerde van die soetelyck leven. Maer die vervolginge lyden om de rechtveerdigheyt, die leven in veel tribulatien, zy swemmen boven dese wateren, den Heer seght ick ben met hem in tribulatie (Psal. 90.) te weten hulpe en bystant gevende op dat sy met verduldigheyt besittende de Herte Acht van 't spel der Liefde mogen bekomen de eeuwige saligheyt.


Vorige Volgende