Logo DBNL
Het geestelyck kaert-spel (ca. 1750)

Het geestelyck kaert-spel

(ca. 1750)–Joseph a Sancta Barbara–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het V. capittel.
Van de herte negen.

§. I.

Al die een Engels leven hier op dese werelt onderhouden, hebben Herte Negen van ons Spel der Liefde.

 

ALle menschen die op dese werelt onderhouden de Leli-bloem der suyverheyt, dese hebben een Engels leven, en soo uytvolgelyck hebben Herte Negen van ons Geestelyck Kaertspel. Den H. Hieronymus in sijnen 22. Brief tot Eustochium aldaer sprekende van de Maeghdekens, van de suyvere zielen, hy seght: a Soo haest als den Sone Godts is gekomen in dese werelt, hy heeft voor sy selven een nieuwe familie ingestelt, op dat hy, die van de Engelen wiert aenbeden in den Hemel, oock soude hebben Engelen op der aerde. Dat de suyvere Maeghdekens onderhouden een Engels en Hemels leven op dese werelt leert ons den H. Petrus Chrysologus in sijn 43. Sermoon alwaer hy segt, b In't vleesch, boven 't vleesch, oft niet naer het vleesch leven, dat en is geen aerts leven maer 't is een Hemels leven.

Men leest in veel levens der H. Maeghdekens hoe dat sy besonderlyck bystant en hulpe hebben gevonden van de Engelen, want in den noot zyn sy gedaelt uyt den Hemel om dese Maeghdekens te bewaren op de wereldt.

Sulck lesen wy in 't leven van onse H. Seraphiecke



illustratie

Moeder Teresa: sy reysende naer de Stadt genaemt Salamanca om aldaer een nieuw Clooster te bouwen onder wegen den nacht aen-komende sy heeft gedoolt, niet wetende waer dat sy was, waer door sy seer verbaest wiert: en siet daer komen twee soete Engelen met brandende fackelen ende leyden Teresa buyten alle perykelen. Bemerckt de Engelen der Hemelen komen haer te hulpe.

Ik lese van myne alder-liefste ende noyt genoegh beminde Patronersse de H. Maeght en Martelaeresse Barbara. (Van welcke soete, lieffelycke Maeght wy besonderlyck sullen spreken in den Troef van de Herten Vier) maer nu alhier wil ick wat vertellen van haer wel t'onser proposte.

Den Rechter Martinus een boosen Tyran, als hy de H. Barbara hadde onmenschelyck gehandelt, 't hooft met hameren geslagen, de oxelen verbrant, de borsten afgesneden, gegeesselt soo ongenaedelyck, dat vel en vleesch was af-gehaelt, wiert sy op eenen nacht geheel van Jesus haeren Bruydegom genesen. a Den President door het ingeven der duyvelen siende dat hy haer met tormenten niet en konde overwinnen hy heeft gepeyst haer te quellen met oneere en schande: hy gebiet dan dat men de H. Barbara, soude uyt doen al haer kleederen, en dat men haer naeckt soude leyden lanxst de Stadt. Het Maeghdeken slaet haer oogen naer den Hemel en beveelt aen haren Bruydegom de sorge van haer lichaem ende ziele.

Ick spreke aen alle lief-hebbers, alle minnende

zielkens der suyverheyt, en niemant en is bequaem om genoegsaemelyck dit torment te overleggen, en groot genoeg te achten, noch om dit wel te begrypen

Ick vrage wat is geweest het meeste torment het welck Christus in sijn bitter passie heeft onderstaen? jemant gelesen hebbende de openbaeringen van de H. Brigitta sal seggen, 't was 't mysterie van de Geesselinge, want hy wiert soo geslagen dat 't vleesch tot de naeckte ribben wiert uyt-gehaelt. Gy hebt gelyck, dat sijn meeste torment is geweest in de geesselinge, maer weet dat de slagen het niet en waren, want hoort David spreken uyt Christi naem gebonden aen de Colomne: De slagen zyn op my vergadert, en ick heb het niet geweten. (Psalm. 43.) Maer sal jemant seggen, hoe kan dat wesen? Om dit te verstaen, belieft te hooren een gelyckenisse of twee, by exempel, de Sterren hebben haer licht, ende als de Son nu voor den dagh komt men siet 't licht der sterren niet meer, al hoe wel dat sy noch op de selve plaetse staen, daer sy by nachte soo klaer waren schynende, van waer komt dat? Hoort de reden der Philosophen a het groot licht verduystert 't minder licht.

Oft wel by exempel daer valt jemant, ende in den val hy breckt sijn been, en hy krygt noch een kleyne wonde aen sijn knie, den desen roept en schreeuwt van pyne, en seght dat niet verdragelyck en is dese pyne: en dat hem jemant seyde wel gy en sprekt niet van de wonde ontrent uwe knie hy sal antwoorden, wel ick en weet daer niet van: hoe is dat mogelyck sal jemant seggen? Hoort het waerachtigh spreeckwoort. De groote pyne, verdooft de kleyne.

Alsoo seght den H. Anselmus van de geesselinge Christi, hoort sijn woorden. a Soo groot was de kracht van de schaemte Christi, dat hy de slagen vergelyckende by dese schaemte niet en heeft gevoelt, waerom hy heeft mogen seggen, op my zyn de slagen vergadert ende ick en hebbe het niet geweten.

Dese schaemte welcke de Evangelisten niet en hebben beschreven, heeft de H. Moeder Godts Maria veropenbaert aen de H. Brigitta. Hoort haer woorden. b Mynen Soon gebonden aen de Colomne niet 't minste hadde hy bedeckt, maer gelyck hy geboren is geweest soo stont hy, ende hy lyde de beschaemtheyt sijnder naecktheyt. Soo dat de naecktheyt Christi was 't grootste torment: nu sult gy-lieden beter begrypen wat torment, wat pyne, en smerte dat heeft geleden myn alder-liefste Patroonersse de H. Barbara. Aengesien dat Martianus haer geeft de sententie van naeckt lanxst de stadt geleyt te worden.

Maer soo ons soet Maeghdeken haeren toevlucht neemt tot Godt, ten tyde dat sy haer kleerderen begonde uyt te schudden, siet uyt den Hemel daelen neder twee Engelen c omringelen haer met een schoon sneeuw wit kleet blinkende als de Son, en soo wiert door de Engelen ons lelie-blom bevryt en haer ziele vervult met blyschap.

Willen wy nu eens verstaen de reden waerom dat de Engelen onse H. Moeder Teresa en myn al

derliefste Patronersse Barbara, en noch veel ontallyke ander Maeghdekens in den noodt hebben bygestaen en geholpen, hoort spreken den H. Ambrosius a [U] en is niet te verwonderen (seght desen H. Leeraer) ist dat voor de Maeghden de Engelen der Hemelen vechten, welcke Maeghden stryden op de maniere der Engelen. Want de suvyerheyt maeckt Engelen, en al die de suyverheyt bewaert is een Engel.

Ist saken dan dat de Maeghdekens zyn waerachtelyck Engelen, om dat sy een engelsch leven leyden op dese werelt, soo dan wort wel besloten dat sy hebben de Herte Negen, van ons Spel der Liefde.

§. II.

Hoe dat den H. Joseph Bruydegom van de H. Maghet Maria, heeft te boven gegaen de negen Chooren der Engelen, soo in suyverheyt als in sijn Officie en hier uyt volght dat hy de Herte Nege van ons Spel der Liefde is te boven gegaen.

 

OP dat een jegelyck wel begrype hoe dat den H. Joseph Patroon van onse H. Religie (van wie wy besonderlyck sullen spreken in den elfsten Troef der Herte dry) heeft suyverder geleeft als de Engelen in den Hemel, soo moeten wy weten dat hy de suvyerheyt soo volmaektelyck heeft gehadt als sijn alderliefste Bruyt de H. Maget Maria. Het is't concept van den vermaerden Leeraer met naem Mendoza, en hy segt hoe dat 't selve leeren den H. Vader Hieronymus ende Augustinus. Hoort dit zyn de

woorden: a Het eeuwigh woort heeft uytgelesen, niet alleen een Moeder Maeght, maer oock sijnen Voester-Vader den H. Joseph met de selve suyverheyt begaeft.
Nu dit soo wesende ick segge dat den H. Joseph, te boven heeft gegaen de negen Chooren der Engelen soo in suyverheyt, gemeynsaemheyt met Godt, als volheyt der gratie, want aengesien sijn lieve Bruyt hier in de Engelen te boven ginck, soo moest hy oock te boven gaen, dat sijn Bruyt te boven gink de negen Chooren der Engelen, als nu voorseyt is. Dit wort bevestigt met dat onfaelbaer verstant den Engelschen Leeraer den H. Thomas van Aquinen. Hy seght: b Maria heeft te boven gegaen de Engelen in dry dingen, in welcke sy oock te boven ginck alle andere menschen te weten, in de volheyt der gratie, in de gemeynsaemheyt van Godt, ende suyverheydt.

Ende door dese sijne soo verheve suyverheyt gelyk aen sijn lieve Bruyt, heeft hy verdient den naem van Vader over Jesus gelyk Maria met haer soo volmaekte suyerheyt is geworden de Moeder van Jesus, 't is den sin van den H. Augustinus. c Verheught u Joseph, want door de verdiensten der suyverheyt zyt gy afgetrocken van u huysvrouwe, soo dat gy weerdighlyck Vader wort genoemt van den Salighmaecker.

Soo dat dan den H. Joseph heeft te boven gegaen de negen Chooren der Engelen in suyverheyt.

Laet ons nu bethoonen hoe dat den H. Joseph my

nen lieven verkosen Vader ende Patoon te boven heeft gegaen de negen Chooren der Engelen in Officie.

Om dit wel te beginnen my sal helpen den H. Paulus met een sententie, welcke hy seght tot de Hebreeuwen aen't 1. Cappit. soo veel beter is hy als de Engelen geworden, hoe hy verscheydender naem boven die be-erft heeft. Maer den H. Joseph heeft be-erft eenen naem boven al de naemen der Engelen. Want aen wie van de Engelen heeft hy oyt geseyt gy zyt mynen Vader. Soo dan het Officie gaet te boven al de negen Chooren der Engelen.

Den H. Basilius overleggende Joseph vereert met den naem van Vader hy seght: a niet eenen Engel heeft desen naem mogen dragen den tydt van eenen oogenblick, en met desen naem wort eenen Joseph vereert.

Om klaerlyck voor te stellen hoe dat den H. Joseph het Office van den negen Chooren der Engelen heeft te boven gegaen, laet ons overleggen het Ampt der Engelen en het Ampt van den H. Joseph.

Eerst laet ons spreken van de Engelen: het Ampt oft Office van dese is nieuwe tydinge te brengen, van 't gene den Goddelycken wille heeft geordoneert; ende de alderbeste en salighste nieuwe maere, welcke sy oyt hebben gebracht, is geweest de Geboorte Christi: maer den H. Joseph, en heeft hy niet in het besonder verklaert al de eygendommen oft particulariteyten van dit Goddelyck Mysterie der Geboorte Christi soo aen de Herder als aen duysent en duysent andere menschen, want men magh niet

twyffelen oft den H. Joseph over al waer hy quam, hy bootschapte de komste Messias.

Jae hy en heeft niet alleenelyck verkondight de Geboorte Christi, maer heeft den selven gethoont roepende: siet het Lammeken Godts, die wegh neemt de sonden des werelts. (Joan 1.)

Laet ons nu spreken van het Office der Arts-Engelen, dese zyn van't selve ampt als de voorseyde Engelen, uyt-genomen dat de Arts-Engelen de grootste nieuw maeren brengen. Alsoo leert ons den H. Gregorius. a Die 't minste bootschappen 't zyn Engelen, maer die t'grootste bootschappen worden genoemt Arts-Engelen. Maer gelyck wy terstont hebben geseyt den H. Joseph gaet dit Ampt al te boven, want een van de grootste nieuwe maeren is geweest de verkondinge van de Geboorte Christi.

Het derde ordre van de Engelen worden genoemt de machtige. Dese worden van Godt gebruyckt tot vernielinge der boosheyt van de vyanden. Onsen H. Vader Joseph brengende het soet lieven Jeseken in AEgypten, hy heeft doen vergaen en heeft verplettert oft vernielt alle de Afgoden.

Het vierde ordre der Engelen zyn de Krachten, 't Office van dese is door Godts ordonnantie voort te brengen wonderlycke dingen: maer wie heeft 't leven van den H. Vader Joseph gelesen ende gemediteert sonder te vinden wonderlycker saken als onder de Krachten.

Het vyfde ordre der Engelen zyn de Heerschappyen, en aldus worden sy genoemt, om dat sy oeffenen

een soorte der regeringe boven d'ander Engelsche geesten.

Maer de Heerschappye van onsen beminden Bruydegom is wel anders, die onder sijn gebiet heeft gehadt den eenigen geboren Soon van Godt den Vader. En seyde Maria niet tot haren Soon hem vindende in den Tempel, siet uwen Vader ende hy was gehoorsaem aen Joseph en Maria (Luc. c. 2.) Hoe wel spreckt den H. Vader Augustinus t'onser proposte a Den dienst (segt hy) der Apostelen is onder Christus (ick met oorlof segge t'selve van de Engelen) en om Christus, maer den dienst oft Ampt van den H. Joseph is om Christus en boven Christus. Is't saken dat den dienst oft Officie is der Engelen en der Apostelen om Christum te dienen en onder hem te wesen. Hier uyt volgt klaerlyck dat het Ampt en Officie van den H. Bruydegom verre te boven gaet de Apostelen en Engelen, aengesien die sy dienen en die sy gehoorsaem zyn, aen hem dient en gehoorsaemt is.

Het sesde ordre zyn d'Overheden, dese zyn gestelt om Coningen deser werelt te bewaren. Onsen Vader Christi, is gestelt geweest om te wesen den bewaerder van den Coninck der Coningen. Waerom sommige H. Vaders seggen dat alle menschen hebben eenen Engel voor bewaerder, maer Jesus heeft gehadt den H. Joseph in de plaetse van eenen Engel.

Het sevenste ordre zyn de Throonen, dese dienen voor eenen stoel oft rust-plaetse aen Godt, als wanneer hy oordeelt de menschen. Maer den schoot ende armen van onsen H. Patriarch Joseph hebben ge

dient voor Throon oft sit-plaetse aen dien selven Godt, om uyt te deylen aen de menschen de ryckdommen van sijne oneyndelycke bermhertigheyt.

Het achtste en negenste ordre der Engelen, zyn gestelt om te blyven in de tegenwoordigheyt van de Goddelycke groot-machtigheyt. De Cherubienen om te contempleren oft te beschouwen de wonderlyckheden van sijn wesen. Ende Seraphinen om te beminnen sijn oneyndelycke goetheyt.

Maer wat sijn geweest de gewoonelycke en dagelycksche exercitien van den H. Joseph. Nu als de Cherubinen hy sagh sijnen Soon aen, en contempleerde sijn Goddelyckheyt gedoken onder de menschelycke natuere, als nu hy noemde hem sijnen Godt, nu sijnen Coninck, hem lovende en danckende, nu handelde hy met hem en noemde hem aenbiddelycken Vader. Nu hem weder beminnende als sijnen Soon, hem gevende menighmael eenen lieffelycken kus. Door welcken kus en omhelsinge den H. Joseph brandt in de liefde, al verr' boven de Seraphinen. Geluckiger met een woort geseyt, ende verhevender als de negen Chooren der Engelen. Soo dat hy dan heeft gehad de Herte Negen van't Spel der Liefde, volmaeckter als de Engelen self. Aengesien hy in suyverheyt, liefde en Officien van de negen Chooren der Engelen hun heeft te boven gegaen.

§. III.

Den H. Albertus Belyder van ons H. Orden heeft gehadt in sijn leven de Herte Negen van ons Geestelyck Kaertspel.

 

ONsen H. Albertus seven-jarigh wesende om het Engels leven beter en volmaeckter te onder

houden hy is als eenen anderen Joannes Baptista geloopen uyt de werelt naer de eenigheyt. Waerom t'sijnder lof wort gesongen in sijn officie.


Cum puer septem superasset annos
More Baptistae fugiens paternum
Limen ad sacram properavit al[m]ae
Virginis adem
Candido velans humeros amictu, &c.
Dat is
 
Als het kindt was seven jaer,
 
't Volghde wel Baptistam naer
 
Werelt uyt met blyden moet,
 
Liep hy naer Carmelus soet
 
't Order van Maria Maeght,
 
Waer men witte mantels draeght, &c.

Aldaer wesende noch soo jonck hy onderhiel de straffigheyt van den Regel, geen vleesch etende, veel waeckende, en biddende, sy selven verstervende door hayre kleerderen en disciplinen. Jemant sal vragen waerom heeft hy van soo jonge jaren soo groote wercken der penitentie gedaen? Ick antwoorde om alsoo sijn lichaem ende ziel suyverlyck te bewaren. Wel sal men hier op seggen, hy en wiste noch niet van de dertelheyt des vleesch, hy en verstont noch niet van de quade bekoringen om daer mede sy selven te bederven, waer't niet beter geweest dat hy hadde gewacht tot 20. jaren, want 't spreck-woort is, dat men eerst met de werelt moet hanteren, en van als proeven eer dat men het cloosterlyck leven aenveert.

O vermaledyt spreck-woort, dit stryt tegen de H.

Schrifture: en staet daer niet geschreven, in't beklag van Jeremias aen't 2. Cap.? 'tIs go[e]t aen den man als hy van joncx af heeft gedragen het jock des Heeren. Ende wat seght den Wyse-man Proverb. 22. van die in hun jonckheyt hebben een quade maniere aengevat. Een jonghman volgens sijne wegen, oock als hy out sal geworden zyn, hy en sal van dien wegh niet afgaen. Hy spreckt volgens den gemeynen ganck, want't waer te beklagen dat al die qualyck hebben geleeft dat sy hun niet en souden konnen verbeteren. Maer sonder twyffelen 't zyn de grootste Heyligen die noyt van joncx af tot'er doot toe en hebben gesondight.

Ick antwoorde dan op de voorgaende vrage, te weten, waerom dat den H. Albertus van sijn jonge jaren soo veel wercken der penitentie gedaen heeft? &c. En eer dat ick de antweoorde geve, ick doen een vrage, waerom is't dat men sout 't vleesch 'twelck is vers geslagen en heel jonck en goet? Ick hoore u antwoorden, op dat het vleesch niet en bederve. Alsoo segh ick van onse H. Albertus hy heeft sijn teer vleesch en jonck lichaem gesouten met het sout van penitentie niet om dat 't bedorven was, maer uyt vreese van dat het soude bederven.

Om sijn schoone Leli-blom der suyverheyt te bewaren, hy heeft de selve geplant onder de doornen, te weten onder de kastydinge des lichaems.

In de verwisselinge oft anagromma van den naem Albertus ick vinde dat 't te seggen is a Drymael wit 't welck is te seggen drymael Leli-blom. Ten eer

sten in sijn kintheyt. Ten tweeden in sijn opgaende jaren. Ten derden tot'er doot, ô Engels leven, van welck leven sprekende den ouden Mesfreth hy segt: a De naervolgers van de Engelsche suvyerheyt levende tegen het vleesch, onderhouden een Engels leven. O H. Albertus u geheel leven is een Engels leven geweest, soo dat men met recht magh van u seggen dat gy hebt gehadt de Herte Negen van't Spel der Liefde. Door drymael wit kan verstaen worden drymael eenvoudigh, simpel als een duyfken. Door 't wit coleur verstaet men de onnooselheyt oft eenvoudigheyt, om dat het wit niet en is vermengelt met ander coleuren. Voorwaer ick segge van onsen H. Albertus 'tgene eertyts heeft geseyt Isidorus in sijnen 3. Boeck in den 45. Brief b wit in sijn tonge, witter in sijn gemoet, en d'alderwitste in sijn zedelycke manieren en leven. Uyt sijn tonge en quam noyt een onstichtbaer woort tegen de Leli-blom van suyverheyt, sijn herte was soo suyver dat men't selve konde bemercken uyt sijn oogen. Onnoosel siende als de duyfkens oogen. Jae al sijn geheel leven was t'aldersuyverste Drymael wit. Hierom in sijn Officie voor den Magnificat wort gesongen desen lof c ô Alberte spiegel van nettigheyt, suyverheyt, en onthoudinge. Drymael wit, drymael Leli-blom drymael suyver is te seggen altyt heeft hy een Engels leven onderhouden wel wetende wat een soeten reuck de suyver Leli-bloem geeft tot in den Hemel, soo dat men magh seggen met Paulus (2. Cor. Cap. 2.) wy zyn den goeden

Reuck van Christus: dit segt hy van sy selven, en van al die de suyverheyt bewaren en onderhouden.

Surius die vertelt ons van den H. Juliaen ende de H. Basilissa sijn huys-vrouw, hoe dat dese in den houwelycken staet niet levende naer dat toegelaten wort in desen staet, in't midden van den winter eenen soeten reuck gewaer wierden al oft haer slaepkamer hadde vervult geweest met witte Lelien. S. Juliaen die seyde, hoort lief soo lange al swy de suyveheyt sullen bewaren, soo is't dat wy soo sullen riecken by Christus 't welck haer alle beyde heeft verweckt om eeuwige belofte te doen van suyverheyt. Onsen H. Albertus dit wel wetende van joncx af hierom liep hy naer 't Clooster om soo sijn welrieckende Leli-blom beter en volmaeckter te bewaren. 'tIs de leeringe van den H. Ambrosius a de Leli-bloem Christi dat zyn besonderlyck de Maeghden.

Maer onse Leli-bloem wiert geplant onder de doornen van tentatien en quade bekoringen des vleesch. Want Hugo Cardinael die segt: b Lelie onder de doornen is de suyverheyt tusschen de bekoringen.

Den duyvel dan siende dat den H. Albertus van jonckx af geweest hebbende in den Religieuselycken staet, en soo hy nu hem soude begeven tot de Cloosterlycke beloften, den duyvel heeft sy selven verandert ende aengenomen de gedaente van een schoone fraeye Jouffrouw, ende is den H. Albertus gaen besoecken, om hem alsoo door de bekoringen des vleesch te trecken uyt het Clooster. Eer dat wy voortgaen laet ons eens ondersoecken waer

om den duyvel hem veranderde in een vrouw persoon, konde hy hem niet gaen besoecken als eenen grooten Heer en soo veel in sijn oore blaesen tot dat hy hem soude gevolght hebben. Sonder t'wyffelen den duyvel konde dit doen, maer hy heeft geradiger gevonden sich te veranderen in de gedaente van een vrouw-persoon om alsoo hem eerder te overwinnen

Men leest in 't Boeck der Tellingen, hoe dat den boosen Baalam te raede hadde geweest by Balac om de Israeliten te overwinnen. Desen dan oorloge voerende heeft een groote menigte van de alderschoonste vrouw-persoonen mede geleyt, welcke aenschouwende de Israëliten, hoort wat'er geschiet is, 'tzyn de woorden ende leeringe van den H. Petrus Chrysologus in sijn 27. Sermoon a schandael heeft Baalam den waersegger voorgesmeten aen't volck van Israël: als wanneer hy te gemoet is gegaen eenen Leger volcks, niet met gewaepende mannen, maer met schoone opgesette Dochters: om alsoo de wapenen te veranderen in vleeschelycke liefde: ende triumphe te doen keeren in schande en oneere, en om op sijn alderbeste te ontheyligen al de Heyligheydt, door de vuyligheydt des vleesch.

En is Adam niet gevallen door sijn huys-vrouw Eva, is David niet overwonnen geweest door't aenschouwe van Bersabe, Samson door den schoot van Dalila? &c.

Dit soo wesende, daerom is't dat den duyvel heeft aengenomen de gedaente van een Joffrouw

wel opgeset om alsoo Albertus te vangen door Venus liefde.

Dese geveynsde Juffrouw gaet naer 't Clooster ende vraeght naer Broeder Albertus, hy komt voort met sijn gewoonelycke zeegbaerheyt en vraegt wat dat haer beliefte was? Sy seyde met korte woorden, ick verstaen dat gy van sin zyt Profeffe te doen. Maer wel versint, eer gy begint, want raet naer daet, komt te laet Overlegt hoe dat gy alleene zyt van uwe familie, welcke so edel is en wyt-vermaert, gy sult u inder eeuwigheyt beklagen soo gy te niet doet sulck een familie volght raet voor den daet, en komt in de werelt neemt een huys-vrouw, en Godt sal u gebenedyden met den zegen van den houwelycken staet.

Albertus sloegh sijn oogen naer den Hemel en maeckte het teecken des H. Cruys, en riep tot Jesum en Maria dat sy souden hulpe senden op dat sijn Leli-bloem aldus geplant onder de doornen soude mogen bewaert worden. Ende hy heeft overwonnen den duyvel met alle sijn listen en laegen: waerom t'sijnder eere wort gesongen.


Vicit atricem scelerum juventam
Atque fallaces erepi figuras.
Dat is:
 
Hy heeft verwonnen de voestersse der boosheden
 
En de bedriegelycke figuren van beneden.

Den duyvel, de werelt, ende het vleesch overwonnen hebbende tot het leste van sijn leven, hy is suyver gestorven, gelyck hy suyver hadde geleeft,

jae ick segge, hy heeft een Engelsche doodt gesmaeckt, die een engelsch leven hadde onderhouden

Nu hy overleden zynde, en bekent voor eenen Heyligen, a 'tvolck heeft begeert dat men soude singen een Misse niet van Requiem met eenen swerten Casufel, maer de Misse van de Belyders met eenen witten Casufel. De Geestelyckheyt stelde haer daer tegen, en seyden dat men moeste Requiem singen. Den Bisschop dede een gebodt van niet te begraven noch Misse te singen tot dat Godt hier op soude teecken van antwoort geven. Ende het volck in de Kercke biddende, daer daelde neder twee Engelen gekleet met witte kleederen, en sy begonden niet de Misse van Requiem, maer van eenen H. Belyder, Os justi, &c.

Wat is dit te seggen dat de Engelen uyt den Hemel komen de Misse self singen in 't Musieck? Veel redenen konnen hier voortgebracht worden, maer ick segge alleenelyk een: te weten om dat in de werelt geen stemmen, noch sangers gevonden konnen worden, om over een suyver ziele scheydende uyt de werelt te singen, maer dit komt toe aen de Hemelsche Engelen, de Engelen deser werelt te vereeren met Lof-sanck en Musieck.

Is't saken dat den H. Thomas van Aquinen vindende den H. Bonaventura schryvende 'tleven van de H. Vader Franciscus, seyde: b laet ons den eenen Heyligen van den anderen laeten schryven. Alsoo segh ick laet de

Engelen der Hemelen singen en verkondigen den lof van den H. Albertus, eenen Engel deser aerde, de Engelen toonden blyschap over hun vermeerderde geselschap.

Met de negen Chooren der Engelen sal Albertus leven, om dat hy met Herte Negen van ons Spel der liefde wel heeft gespelt, soo dat hy heeft gewonnen den Coninck der Engelen, Herte Heer van ons Spel der Liefde.

§. IV.

Vermaeninge tot alle Maeghdekens, op dat sy wel souden bewaeren en onderhouden desen Troef Herte Negen van ons Spel der Liefde.

 

NV staet het ons toe te prediken voor de Maeghden a ende als ick 'twel ondersoecke, ick bevinde dry soorten van Maeghden. Op dat dan geen soorte der maeghden en blyve onvermaent, wy sullen de dry soorten uytleggen; de beschryvinge van dese dry soorten vertelt ons den H. Joannes Guldemont schryvende op den H. Matthaeus b Daer zyn (seght hy) Maeghden naer den lichaeme, maer niet naer den geest. Daer zynder naer den geest, en niet naer het vleesch, ende daer zynder naer en geest en naer den lichaeme.

De Maeghden naer het lichaem en niet naer den geest, moeten berispt worden, want desen Maeghdom en is niet prysbaer: hoort Boëtius in een van sijn brieven hy segt: c Geensins en sal u profijtigh

wesen desen maeghdom des lichaems, ten zy dat daer by zy den maeghdom des geests, want dese moeten gerekent worden onder de vyf dwase Maeghden met een schoone lampe sonder Olie.

De thien Maeghden in het Evangelie worden al Maegden genoemt, maer sy en sijn alle thien niet getreden in de eeuwige glorie, want daer en waren maer vyf die Maegden waren in den geest, en d'ander vyf en waren maer naer den lichaeme, wat wonder dat dese vyf niet en sijn getreden in den hemel want den H. Gregorius seght seer wel: a 't en is geen profyt suyver te wesen in 't lichaem, die besmet is met den geest.

By exempel jemant in den Maeghdelycken staet, komt in't geselschap ende hoort oneerlyck singen ende onkuysschelyck spreken, dese neemt vermaek daer in; ende kryght quade begeerte tot de onkuysheyt, maer en begeert 'tselve geensins te volbrengen, dese persoon blyvende Maeght naer den lichaeme, verliest haeren Maeghdom naer den geest.

Op dat alle Maeghden naer den lichaeme oock Maeght blyven volgens den geest, ick geve haer de vermaeninge welcke Christus eertydts gaf aen sijne Discipelen weest voorsich[t]igh gelyck de serpenten. (Matth. cap. 10.) Onder ander daeden der voorsichtigheyt van de serpenten, soo is't dat een beschryft den Propheet David: gelyck een serpent sy selven doof maekende met het stoppen, welck niet en sal hooren de stem van de besweerders ende des tooveraers die wyselyck besweert (Psa[l]m 57[.])

Om dit al wel te verstaen soo moeten wy weten hoe dat onder ander serpenten is een soorte, 'twelck

heeft eenen schoonen diamant in sijn voorhooft. De jagers dit wel wetende gaen in de bosschen, en leyden tooveraers mede, die met hun besweiren en soet singen dese serpenten doen uyt haer hollen kruypen en voor den dagh komen, en soo sy gesien worden, terstont worden sy gedoodt ende den jaeger neemt den diamant.

Luystert nu eens toe naer de voorsichtigheyt van dit serpent, gewaer wordende 't gesangh, 't stopt alle beyde sijn ooren. Jemant sal seggen, wel hoe, kan dat serpent sijn ooren stoppen, aengesien dat het noch handen noch voeten heeft? Om de waerheyt te bekennen, dese vrage is heel nieusgierigh maer aen dese nieusgierige vrage voldoet den H. Vader Augustinus a schryvende op't vermelde gesanck van David, hy seght: het serpent stoot sijn een oore tegen de aerde, en met den steert stopt sy d'ander oore.

O Maeghdekens onthoudt dese vermaninge en sijt voorsichtigh als de serpenten, als die tooveraers te weten, de jongelingen komen om U.L. te betooveren oft op hun verlieft te maken met bevallige, soete lieffelycke t'samen-sprake op dat gy uwen diamant, uwe suyverheyt des geests niet en verliese, maeckt u selven doof aen al hunnen oneerlycken klap, op de maniere van het vermelt serpent, stopt u een oore met den steert, te weten met de gedachtenisse van't eynde uws leven: overdenkende dat de doot 't eynde des levens sal overkomen onverwacht als eenen dief in den nacht, ten tweede stoot u ander oore tegen de aerde, dat is te seggen met de ge

dachtenisse van dat gy van aerde zyt ende in aerde sult vergaen, alsoo sult gy-lieden doo[f] worden aen al die oneerelycke klappers ende dese jaegers die daer soecken uwen diamant u suyverheyt te benemen, gy-lieden sult blyven Maeghden naer 't lichaem en naer de ziele, ende alsoo sult gy-lieden vast houden de Herte Negen van ons Spel der Liefde en sult onderhouden een Engels leven op dese werelt.

Laet ons nu spreken van de Maeghden naer den geest en niet naer den lichaem. Wel wat sijn dat voor Maeghden: sijn dese weerdig gepresen oft niet? Gepresen moeten sy worden, en op dat wy bedwongen worden haer te prysen, laet ons uyt-leggen dese soorte der Maeghden. Dese sijn die sonder consenteringe oft verwillinge, verkracht worden, dese worden gestelt onder de waerachtige Maeghden, ende al verliesen sy de suyverheyt des lichaems tegen haeren danck, sy onderhouden al evenwel een Engels leven, en dese verliesinge der lichaemelycke suyverheydt baert en brenght voort een dobbel Croone; sulcks lesen wy geseyt te hebben de H. Lucia aen Paschasius, desen vergramt wordende op de H. Maget Lucia, om dat sy hem hadde geseyt: die suyver leven, zyn den Tempel van den H. Geest ick seyde Paschasius sal u doen leyden naer een bordeel, op dat den H. Geest u verlaete; aen wie de Maeght antwoorde: soo gy my tegen mynen danck doet verkrachten, de suyverheyt sal my dienen tot dobbel Croone.

Men leest van veel Maeghdekens hoe dat s[y] van vreese oft in de verkrachtinge eenige faute geschiede in den geest, dat s[y] in sulcke occasie gestelt zynde, haer selven hebben in't vier gesmeten lie

ver als onteert te worden: ander haer in't water geworpen, &c.

t'Onser proposte wort vertelt van Jacobus de Vitriaco a beschryvende de belegering van de stadt Londen, seght, als deongeloovige vyanden de Stadt Londen hadde te niet gedaen, sy hebben veel Maeghden verkracht sommige welcke niet en konden in de Kercke vluchten, smeten haer selven in de Riviere verkiesende liever te sterven als de suyverheyt te verliesen.

Ende hy voeght daer by dese naervolgende geschieddenisse: hoe dat een van dese Maeghden liggende in de Riviere, twee van de vyanden siende dat sy niet en verdronck, maer bleef dryven boven 'twater, met een schipken zyn daer naer toe gevaren, en hebben haer ingenomen: maer soo sy met haer wilden oneerlyck handelen, sy heeft verkosen liever te verdrincken: en smeet haer wederom in't water, en siet door een opstaende tempeest 't schipken is om-geslagen en dese twee gasten zyn verdroncken, ende dese Maeght door Godts gratie is gesont en suyver naer ziel en lichaem aen 't landt geraeckt.

'tIs waer den H. Ambrosius die seght: b het vleesch en kan niet bedorven worden, ten zy dat eerst den geest bedorven is. Is dit soo, waerom dan sy selven liever verdroncken als verkacht te worden tegen sijnen danck? De antwoorde hebbe ick terstont hier op begonst te geven, en segge nu noch, dat de Maeghdekens wel hebben gedaen, liever te verdrincken

als verkracht te worden, van vreese (mits dat den mensch kranck is) oft den geest hier in soude verwillight worden: maer niet verwillight zynde onder de Maeghden blyven sy gerekent. Hoort de leeringe van den H. Thomas van Aquinen.
a Een Maeght welcke soude belooft hebben de suyverheyt, ende dat dese met gewelt verdruckt wiert dat sy baerde: voor Godt soude sy noch Maeght blyven.

Soo dat dese soorte der Maeghden, te weten naer den geest suyver en niet naer den lichame oock hebben de Herte Negen van ons Geestelyck Kaertspel.

De derde soorte der Maegden sijn Maeghden naer de ziel en de lichaem, naer het vleesch en den geest. Om dat Engels leven te onderhouden op dese werelt daer van komt dat'er soo menighte duysende Cloosters worden gemaeckt als geestleycke vrywillige gevangenissen, om alsoo de Leli-blom gerustelyck te bewaren, en een Engels leven sonder verstooringe te onderhouden, soo van de ongelycke persoonen, als van den duyvel. b Den H. Bernardus schryvende op de woorden van't Boeck der gesangen: een gesloten hof is myn suster myn Bruyt. Want een gesloten hof wort geseyt een heylige Ziele, als sy ter liefde van't eeuwigh leven van de wereltsche beroerte haer aftreckt, op dat den ouden vyandt Sathan niet en soude konnen in breken om't binnenste der ziele te stelen.

Heraclides verhaelt hoe dat een seker Maeght met naem Alexandrina om haer suyverheyt soo naer den

lichaeme als naer de ziele wel gerustelyck te bewaren, heeft haer stadt verlaten, en is gekropen in een graf, ende heeft een kleyn vensterken open gelaten, waer door sy thien jaren lanck ontfinck weynigh spyse en dranck, en sy heeft dese 10. jaeren noch man noch vrouw gesien. De H. Melania Romana dit hoorende is haer gaen besoecken om haer een te sien, maer sy en konde niet, sy is dan blyven staen aen het vensterken, ende ondervraeghde haer wat oorsaeck sy hadde om soo heymelyck ende gesloten te leven: Hoort seyde sy: eertydts door de occasien van jongelingen heeft mynen geest eens gequetst geweest, en op dat hy my, noch ick hem niet meer en soude sien, ick hebbe my selven hier binnen gesloten, verkiesende liever levende begraven te wesen, als in de occasie noch te komen: vreesende myn Herte Negen van 't Spel der Liefde, te weten, myn suyver herte te verliesen.

Hoe veel Maeghden zynder gesloten in een graf oft gevankenisse, bekleet met een swerte wyle over het aensicht, en noyt oft raer en laet men de menschen dese Maeghden sien; ick verstaen hier nauwe besloten Religieusen, welcke als doode begrave menschen leven in het Clooster: tot dese gestorve oft om beter te seggen verstorve Maeghdekens sprekende den H. Paulus segt (Coloss. 3.) Gy-lieden zyt doot ende uw' leven is gedoken oft begraven met Christo. Overloopt de eygendommen van een stervende mensch. Ten eersten, hy begint sijn sprake te verliesen. Ten tweeden, het gebruyck der sinnen verliest hy. Ten derden, hy verliest sijn eygen roeringe, hy wordt

sonder macht van sy selven te keeren oft wenden.

Ten vierden, hy verliest de naturelycke hitte ende sterft. Alsoo seght den ouden Meffreth gaet het met vrywillige Religieusen, sy sterven alle daegh: komt in een Clooster van 20. oft meer Religieusen ende gaet op en neer gy stult peysen en oordeelen dat al de Religieusen doot zyn: want sy hebben haer sprake verloren door de deught der stilswygentheyt. Hoort de woorden van Meffreth a een Religieus verliest alsoo veel als sijn sprake de stilswygentheyt op sijnen tydt en plaetsen behoorlyck bewaerende.

Ten vyfden, gelyck den stervenden mensch verliest 't gebruyck der sinnen, alsoo oock een Religieus verliest 't gebruyck van sijn sinnen, de selve verstervende en mortificerende, hoort den vermelden Leeraer b een Religieus verliest 't gebruyck van sijn uytwendige sinnen, door een eerlycke, Religieuselycke bewaeringe van't gehoor, 't gesichte ende smaeck, &c. want dat hy geerne eet oft drinckt men sal het hem niet geven, dat hem wel smaeckt, sal hy door verstervinge bitter maecken door 't selve te besproeyen met het poeyer van alsem.

Ten sesden, een Religieus komt soo verre dat hy sy selven niet meer en kan roeren nochte versetten, en dat kryght hy door sijn belofte van de gehoorsaemheyt. Hoort, wat hier van seght den selven Leeraer c Een Religieus verliest sijne ygen roeringe, te weten sijnen eygen wille: want noyt en roert hy hem

oft en gaet nergens, ten zy door de gehoorsaemheyt oft oorlof van de Oversten.

Belieft eens ooghmerck te nemen op dese woorden door de gehoorsaemheyt oft oorlof. Daer is groot onderschil tusschen jet te doen met oorlof of door oorlof, en te doen door, of met de gehoorsaemheyt. Met oorlof jet doen is als jemant jet geerne soude hebben, en omdat te verkrygen en sy selven hier in te voldoen hy vraeght oorlof, en dat kan somtyts jae dickwils wesen sonder verdiensten jae faute, te weten als men sulckx vraeght ende de Oversten door bidden en hooft brekingen daer toe beweeght om toe te laeten 't gene wy geerne hebben. Maer jet doen door de gehoorsaemheyt en kan niet onvolmaeckt wesen, want als dan wy en vragen niet, maer 't wort ons geboden, ende die de Oversten aenhoort en voldoet, hy moet weten dat hy aen 't gebodt Godts voldoet.

Dit leert a Onsen Eerweerdigen Pater Joannes van Jesus Maria Generael der Carmeliten Discalsen in sijn onderwysinge der Novitien in't 2. deel aen't 6. Cap. van de gehoorsaemheyt. Alwaer hy wonderlyck wel spreckt van dese schoone deught.

Ten sevensten, ende ten lesten den stervenden mensch verliest sijn natuerelycke hitte ende sterft. Alsoo seght Meffreth: b Een Religieus verliest alle hitte dat is te seggen alle vleeschelycke ende werelycke liefde.

De Religieusen dan, sijn voorsichtige Maeghden

verkiesende de verstervinge, ende begravenisse in de Cloosters om soo wel en alder-best te bewaeren Herte Negen van ons spel der liefde, ende te onder-houden een volmaeckt Engels leven op dese werelt.

Maer alle Maeghdekens welcke geerne onderhouden het Engels leven, om dit alder-best te bewaeren door een Cloosterlyck leven, en konnen niet al Religieusen worden, som om dat sy Vader en Moeder moeten bystant doen, sommige om dat sy eenige beletselen hebben, ander om andere oorsaken. Wel dit is waer, maer nu sal ick eenen goeden raet geven: op dat dese Maeghdekens in de werelt wel souden onder-houden het Engels leven.

Ten eersten aenveert dese vermaeninge, blyft t'huys soo veel als gy kont, ende en maeckt u niet veel te vinden elders als t'huys oft in de Kercke, het is een schoone vermaeninge welcke gaf den H. Hieronymus aen Eustochium hoort (schreef hy) lieve dochter in Christo a weet dat buyten huyse loopen de sotte maegden, maer blyft gy t'huys met uwen Bruydegom Jesus.

Want volgens 't spreck-woort. Die staet en waeght blyft selden Maeght: lanckx de straeten hier wort men gegroet, daer wort men aengesproken, en soo men veel verkeert met ongelycke persoonen het Engels leven der suyverheyt wort vermindert. Blyft dan in de eenigheyt soo veel als gy kont.

Ten tweeden een goede vermaeninge is, dat de Maeghdekens souden veel swygen en luttel spreken.

Dese tweede vermaeninge bevinde ick gegeven aen alle Maeghdekens, en hierom Alciatus tot een

eeuwige memorie heeft doen schilderen een sinne-beeldt oft Emblema, te weten een jonge dochter staende op een schilt-padde, en onder stont geschreven.

Quodque manere domi: ac tacitas decet esse puellas

Supposuit pedibus: talia signa meis.

Dat is.

 
Om dat wel staet voor dochter sijn
 
Stil te swygen en t'huys te zyn
 
Soo heeft hy dees teeken vermelt
 
Onder myn voeten gestelt.

Om dit wel te verstaen, weet dat de schilt-padde altydt t'huys is, want sy draeght gedurigh haer huys mede. Alsoo alle Maeghdekens moeten altydt t'huys blyven, en uyt-gaende haer huys mede dragen, te weten in't gemoet hebbende om terstont t'huys weder te keeren.

Desen raet is oock goet voor alle huysvrouwen. Want a huys-vrouw is soo veel als te seggen blyft t'huys vrouw.

Ten anderen weet dat de schildt-padde stil is en geen klanck en geeft, oft roept, om te leeren dat het de dochters niet toe en staet veel te spreken oft te roepen.

Laet ons al te saemen aenroepen al de Engelen der Hemelen, alle H. Maeghdekens, op dat sy door haere verdiensten ons verkrygen stantvastigheyt in de deught der suyverheyt: om alsoo hier gespelt hebbende 'tSpel der Liefde met de Herte Negen, hier naermaels met al die lieve Maeghdekens te mogen wesen in de eeuwige glorie.


Vorige Volgende