Werken. Deel III

* VII * Dit is de sevende trappe. * Het Godscouwend leven in sijn tweede moment: de genieting van Gods wezenheid. *

Hier-na volght de sevende trappe, dat edelste ende dat hooeghste dat men leven mach in tijd ende in eewegheit. Dat es alse wi, boven al bekinnen ende weten, in ons bevinden .i. gronde-

[p. 266]

looes nietweten; alse wi, boven alle namen die wi gode gheven¹⁾ ochte creatueren, versterven ende overliden in eene eeweghe onghenaemtheit²⁾, daer wi ons verliesen; ende alse wi, boven alle ufeninghe van dooghden, in ons³⁾ aensien ende bevinden eeweghe ledegheit, daer nieman in werken en mach⁴⁾; ende, boven alle saleghe gheeste, eene grondeloese salegheit²⁾, daer wi alle één sijn, ende dat selve één dat die salegheit selve es in haers selfsheit⁵⁾; ende alse wi aensien alle saleghe gheeste weselec ontsonken, ontvloten ende verloren in hare overwesen, in eene wiseloese onbekinde deemsterheit.

1) Ook, de namen der Personen. Vgl. Brulocht, deel I, blz. 149.

2) Van Gods wezenheid.

3) In den geest.

4) Kan.

2) Van Gods wezenheid.

5) Vgl. VII Sloten, blz. 116.

* A. Het onderscheid tusschen God en Godheid als grondslag voor dit tweede moment. *

Wi selen oec aensien den vader, den sone, den heileghen gheest, drieheit der persone, éénen god in der natueren, die hemel ende erde ghescapen heeft ende alle creatueren: dien selen wi minnen, danken ende loven in eewegh dueren⁶⁾. Hi heeft ons ghemaect tot sinen beelde na sine figuere. Dat es blisscap grooet den edelen pueren. Sine godheit⁷⁾ die en werct niet, si es een sempel ledegh wesen. Hadden wi die leedegheit met gode beseten, soe waren wi ledegheit met heme ende in sine hooegheit verresen; soe waren wi, boven alle trappen ende hemelsche grade, met gode in sine godheit .i. leedegh wesen ende eeweghe salegheit. De godleke persone in vrochtbaerheit haerre natueren sijn een god, eewelec werkende. Ende in de sempelheit haers wesens sijn si godheit, eeweghe ledegheit. Ende aldus es god, in den personen, eewegh werc, ende, in den wesene, eeweghe ledegheit.

6) Blijvend.

7) De goddelijke wezenheid.

[p. 267]

* B. Werkende Godsliefde en genietende Godservaring beantwoordend aan genoemd onderscheid. *

Tusschen werken ende ledegh sijn, soe leeft minnen ende ghebruken. Minne wilt altoes werken, want si es een eewegh werc met, gode¹⁾. Ghebruken moet altoes ledegh sijn, want het es, boven willen ende begheeren, lief in lief behelst, in onghebeelder blooeter minnen, daer de vader met den sone sine gheminde begrepen heeft in de ghebrukeleke eenegheit sijns gheests, boven vrochtbaerheit der natueren; daer de vader sprect tote ieghenwelken gheeste in een eewegh behaghen: ‘Ic ben di, ende du best mi. Ic ben dine ende du best mine: ic hebbe di eewelec vercoren’. Siet daer es underlinghe blisscap ende behaghen soe grooet tusschen gode ende sine gheminde gheeste, dat si hen-selven ontgheesten, versmelten ende ontvlieten, ende werden .i. gheest met gode in ghebrukene, eewelec gheneight in grondeloese salegheit sijns wesens. Siet dit es eene wise van ghebrukene, der levender scouwender menschen.

1) In God is zij de H. Geest.

* C. Gods ‘gerinen’ of aanraken als weg in het inwendig leven naar de Godsgenieting van het schouwend.*

Noch es eene andere wise, die inneghe devote menschen leidt in een ghebruken gods, die²⁾ volmaect sijn in karitaten na den liefsten wille goods, (dat sijn de-ghene die haers-selfs verlooechghenen ende vertyen, ende alre creatueren die si met loste ende met liefden mochten besitten, ende al dat god ghescapen heeft, alsoe verre alst commer ende hender mochte sijn in hare inwendeghe leven daer si gode in dienen; ende hier-boven³⁾ te gode verhaven sijn met herteleker liefden, met levender zielen, met verhavenen ghemuede boven alle hemele, met allen den crachten, in berrender minnen, met verhavenen gheeste, in onghebeelder ghedachten). Daer⁴⁾ es de wet der minnen

2) Slaat op menschen.

3) Daarenboven.

4) Bij dezen.

[p. 268]

volbracht, ende alle dooghde volmaect. Daer sijn wi ledegh, ende god onse hemelsche vader wooent in ons in volheit sijnre ghenaden¹⁾, ende wi wooenen in heme boven alle onse werken in een ghebruken. Cristus jhesus leeft in ons, ende wi in heme. In sijn leven verwinnen wi de werelt ende alle sunden. Met heme sijn wi opgherecht in minnen tote onsen hemelschen vader. De heileghe gheest werct in ons, ende wi met heme alle onse goede werke. Hi roept in ons met luder stemmen, sonder waerde: ‘Mindt de minne, die u eeweleec mindt’. Sijn roepen, dat es een inwendegh gherinen in onsen gheeste. Die stemme es vreesseleker dan de donder. De blixenen die daet-ute comen openen ons den hemel ende tooenen ons licht ende eeweghe waerheit. De hitte sijns gherinens ende sijnre minnen es soe grooet, dat si ons te-male verberren wilt. Sijn gherinen in onsen gheeste roept sonder onderlaet: ‘betaelt uwe scoud, mindt de minne die u eewelec ghemindt heeft’. Hiet-ave comt grooet ongheduer van binnen, ende wiselooes ghelaet²⁾, al sonder maniere; want soe wi meer minnen, soe ons meer lust te minnenne; ende soe wi meer betalen dat ons minne eischt, soe wi meer sculdegh bliven. Minne en swijght niet stille, si roept eewelec sonder ophouden: ‘Mindt de minne’. Dit es een strijd wel onbekint van vremden sinnen.

1) Vgl. Seste Trappe, B, blz. 264.

2) Wijze van doen.

* D. De wisselwerking tusschen werkende Godsliefde en genietende Godservaring, en het algenoegzaam karakter van het Godschouwende leven. *

Minnen ende ghebruken, dat es werken ende ghedooeghen. God leeft in ons met sijnre ghenaden: hi leert, hi raedt, hi ghebiedt ons dat wi minnen; wi leven in heme boven gratie ende boven onse werken, daer wi ghedooeghen ende ghebruken. In ons leeft kinnen, minnen³⁾, scouwen, ende neighen⁴⁾. Boven al dit soe leeft ghebruken⁵⁾. Onse werken, dat es gode minnen. Onse ghebruken, dat es ghe-

3) Naar menschelijke wijze.

4) Naar de goddelijke wijze der Drieëenheid.

5) Naar de Wezenheid Gods, boven alle wijze.

[p. 269]

dooeghen behelst te sine in gods minne. Tusschen minnen ende ghebruken es onderscheed alse tusschen gode ende sine ghenade. Daer wi ane gode cleven met minnen, daer sijn wi gheeste. Maer daer hi ons ontgheest ende overformt met sinen gheeste, daer sijn wi ghebruken. De gheest gods blaest ons ute omme minnen ende omme dooghde werken, ende hi trect ons weder in heme omme rasten ende ghebruken; ende dit es eewegh leven; gheliker-wijs dat wi de locht die in ons es ute-gheven, ende nuwe locht weder inhalen: ende daer-in besteet onse sterfeleke leven in der natueren. Ende al es dat sake dat onse gheest ontgheest wert ende sijns wercs ghebrect in ghebrukene ende in salegheiden, hi wert altoes vernuwet in gratiën, in karitaten ende in dooghtsamheiden. Ende hier-omme, ingaen in een ledegh ghebruken, ende uutgaen in goeden werken, ende altoes gheëeneght bliven den gheeste gods: dat es dat ic meine. Gheliker-wijs dat wi onse senleke ooeghen opdoen, sien, ende weder luken, alsoe snel dat wijs¹⁾ niet en ghevoelen: alsoe sterven wi in gode, ende leven ute gode, ende bliven altoes één met gode. Alsoe selen wi uutgaen tote in onse senleke leven, ende ingaen met minnen, ende ane gode cleven, ende in gode gheëeneght bliven sonder beweeghen. Siet dit es dat edelste ghevoelen dat wi in onsen gheeste bevenden ochte verstaen moghen. Nochtan moeten wi altoes op- ende neder-gaen de trappen van onsen hemelschen grade in inwendeghen dooghden, ende in uutwendeghen goeden werken, na de ghebode gods ende ordinantie der heilegher kerken, gheliker-wijs dat vore gheseeght es.

1) Wi des.

* E. Dit algenoegzaam Godschouwende leven is op het model van het Godsleven, en een medeleven ervan. *

Ende overmids ghelijcheit goeder werke sijn wi gode gheëenecht in sijnre vrochtbaerre na-

[p. 270]

tueren die altoes werkende es in drieheit der persone, ende al goed volbringt¹⁾ in eenegheit sijns gheests. Daer sijn wi ghestorven den sunden in éénen gheeste met gode. Daer werden wi van nuwes gheboren ute den heileghen gheeste, utevercorenne sonen gods. Daer sijn wi ons-selfs ontgheest, ende de vader met den sone hebben ons behelst in eewegher minnen ende in ghebrukene. Ende dit werc es altoes nuwe: beghinnende, werkende, ende volmaect. Hier sijn wi salegh in bekinnen, in minnen, in ghebruken met gode. Int ghebruken sijn wi ledegh: dat werct god alleene, daer hi alle minnende gheeste ontgheest, overformt ende verteerdt in eenheit sijns gheests. Daer sijn wi alle één vier van minnen, dat meerre²⁾ es dan al dat god ie ghemaecte. Elc gheest es .i. berrende kole dien god ontsteken heeft in den viere sijnre grondeloeser minnen. Ende alle vergadert sijn wi eene berrende gloet, die nemmermeer vergaen en mach³⁾, met den vader ende met den sone in eenegheit des heileghs gheests, daer de godleke persone hen-selven ontgheesten in eenheit haers wesens, in dat grondelooese abys eenvuldegher salegheit. Daer en es vader, noch sone, noch heilegh gheest⁴⁾, noch gheene creatuere. Daer en es niet⁵⁾ dan eenegh wesen, dat es: de substantie der godleker persone. Daer sijn wi alle één ende onghescapen in onse overwesen⁶⁾. Daer es al ghebruken volbracht ende volmaect in weseleker salegheit. Daer es god in sinen sempelen wesene sonder werc, eeweghe ledegheit, wiseloese deemsterheit, onghenaemde istegheit, alre creatueren overwesen, ende gods ende alre heileghen eenvuldeghe grondeloese salegheit. Maer in der vrochtbaerre natueren soe es de vader een almechtegh god, sceppere ende makere des hemels ende der erden ende alre creatueren. Ende ute sijnre natueren

1) Tot zijn volmaaktheid brengt.

2) Meerder, aanzienlijker.

3) Kan.

4) Naar de wijze der persoonlijkheid. Vgl. verder, blz. 271.

5) Niets.

6) Ons oerbeeld in het Woord, dat met het Woord gelijk staat en God is, en dat wij ‘boven’ en ‘zonder’ ons-zelven hebben in God. Vgl. Spieghel, blz. 201.

[p. 271]

ghebaert hi sinen sone, sine eeweghe wijsheit één met heme in der natueren, een ander in persone, god van gode, overmids den-welken alle dinghe sijn ghemaect. Ende de heileghe gheest, de derde persoen, die vloeyt ute den vader ende ute den sone, die één es met hen beiden in der natueren, dat es hare grondeloese minne, daer si underlinghe eewelec in behelst sijn in minnen ende ghebruken, ende wi alle met hen: één leven, ééne minne ende één ghebruken. God es één in sijnre natueren, drieheit in vrochtbaerheit, drie persone in onderscheede ghedeilt. Ende die .iij. persone sijn éénheit in der natueren, drieheit in haren eighendoeme¹⁾. Der vrochtbaerre natueren gods .iij. eighenscape, dat sijn .iij. persone, met namen ende met onderscheede ghedeilt, ende nochtan één in der natueren. Ende, in den werken, ieghewelc persoen heeft alheit der natueren in heme; ende alsoe es hi almechtegh god in cracht der natueren, niet in persoenlec onderscheede; ende die .iij. persoene hebben ééne godleke natuere onghedeilt, ende daer-omme sijn si één god in der natueren, niet .iij. gode in onderscheede der persoene. Ende aldus es god drie in namen ende in persoenen, ende één in natueren. Ende hi es drieheit in sijnre vrochtbaerre natueren, ende die drieheit es eighendom²⁾ der persone ende éénheit in der natueren. Ende die éénheit, dat es onse hemelsche vader³⁾, almechtegh sceppere des hemels ende der erden ende alre creatueren. Hi leeft ende regneert in ons, éénheit in drieheit, drieheit in éénheit, gheweldegh god, in dat overste onser ghescapenheit. Dien selen wi sueken, vinden ende besitten, overmids sine gratie ende de hulpe ons heeren jhesu cristi, in kerstenen ghelooeve, in rechter meininghen, in ongheveinsder caritaten. Ende overmids onse dooghtsamme leven ende sine ghenade, soe leven wi in heme, ende hi in ons, met allen sinen heileghen. Ende alsoe sijn wi alle ééne vergaderde eenegheit met heme in minnen. Ende de vader, met den sone, hebben ons begrepen⁴⁾, behelst ende overformt

1) Persoonlijke eigenschappen.

2) Eigenschap.

3) Eenheid der natuur, Hem toegeschreven omdat Hij het Beginsel is der uitgangen in de Godheid.

4) Omvat.

[p. 272]

in eenheit haers gheests¹⁾. Ende daer sijn wi met den godleken personen ééne minne ende één ghebruken. Ende dit ghebruken es volmaect²⁾ in dat wiseloese wesen der godheit. Daer sijn wi alle met gode eene eenvuldeghe weseleke salegheit. Daer en es noch god noch creatuere, na wise der persoonlecheit³⁾. Daer sijn wi alle met gode sonder onderscheet eene grondeloese eenvuldeghe salegheit⁴⁾. Daer sijn wi alle verloren, ontsonken ende ontvloten in eene onbekinde deemsterheit. Dit es dat hooeghste dat men leven ende sterven, minnen ende ghebruken mach in eewegher salegheit. Ende soe wi u contrarie leert, dats dooerheit.

1) De H. Geest.

2) Tot volmaaktheid gebracht.

3) Wel naar het wezen.

4) Naar de genieting.