Werken. Deel 6. Die chierheit der gheestelijker brulocht. Vanden blinckenden steen. Dat boec der hoechster waerheit

Regelnummers proza verbergen

Van eenre ander partiën verkeerder menschen. C. LXXVII.

17Noch vintmen eene andere partie van verkeerden men- 18schen, die desen contrarie sijn in selken poenten; en̄ dese 19houden oec dat selve dat si ledich sijn alre werken, en̄ dat 20si niet anders en sijn dan een instrument daer God mede 21werket wat hi wilt. En̄ hier omme segghen si dat si sijn in 22enen puren lidene sonder werc, en̄ dat die werke die God 23met hen werket edelre sijn, en̄ meer verdienen, dan enich 24ander mensche verdienen mach, die sine werke selve 25werket inder gracien Gods. En̄ hier omme segghen si dat si

[p. 176]

1God lidende menschen sijn en̄ selve niet en werken; maer 2God werket al hare werken. En̄ dese segghen oec dat si 3ghene sonde en moghen doen, want God werket de werke, 4en̄ si sijn alles ledich. En̄ al dat God wilt, dat wert met hem 5ghewracht en̄ anders niet. Dese menscen hebben hem ghe- 6laten van binnen werkeloes, in ere ledicheit, en̄ leven sonder 7verkiesen enichs dinghes. Ende si hebben ene ghelatene, 8oetmoedighe wise⁽¹⁾; en̄ si connen sere wel doghen en̄ liden 9al dat hen toecomt in effenheiden⁽²⁾, want hen dunct dat si 10sijn een instrument, daer God mede werket na sinen wille. 11Dese sijn in vele wisen en̄ in vele werken ghelijc ghesedet 12na manieren goeder menschen⁽³⁾: en̄ in selken dinghen sijn 13si contrarie; want alle die dinghen daer si van binnen toe 14ghedreven werden, weder sy sijn ghelijc of onghelije⁽⁴⁾, dat 15houden si dat⁽⁵⁾ al come vanden heylighen Gheest. En̄ hier 16in, ende in desen gheliken, werden si bedroghen; want die 17gheest Gods en wilt, noch en radet, noch en werket in ne- 18ghenen mensche onghelike dinghe der leren Christi en̄ der 19heyligher Kerstenheit. Dese mach men qualike bekennen⁽⁶⁾ 20en ware een mensche die verlicht ware, en̄ ondersceet hadde 21der gheeste, ende godliker waerheit; want si sijn somme 22subtijl, en̄ connen hare contrarie wel ontlixenen⁽⁷⁾ en̄ ghe- 23loesen⁽⁸⁾; en̄ si sijn alsoe eenwillich, en̄ hebben hem selven

(1) Sur. Simplicem ac resignatum prae se ferunt vivendi modum.

(2) aequabiliter, zegt Surius.

(3) Sur. Et multis sanè modis et actionibus bonorum hominum mores aemulantur ac referunt.

(4) Sur. sive ea virtuti consentanea sint, sive ab ea abhorreant.

(5) Versta dat het.

(6) Sur Difficile tamen est, fateor, istos agnoscere.

(7) Aldus alle onze brabantsche Hss. L alleen heeft ontschuldighen en M. bemantelen, beide genoegzaem synonyma van ontlixenen. Zie dit woord verklaerd in het vierde deel van Ruysbroecks Werken, bl. 114, aenteek 5.

(8) I heeft gheloeseren en L. glozeren, zoo veel als verschoonen namelyk door gezochte verklaringen, enz. Zie het woord in het tweede deel van Ruysbroecks Tabernakel, bl. 120-4, en bl. 189-14.

[p. 177]

1alsoe vaste beseten met eyghenheiden, dat si eer sterven 2souden, eer si enich poent lieten van dat si begrepen heb- 3ben; want si houden hem selven vore die heylichste en̄ voir 4die meest verlichste die leven. Dese sijn contrarie den 5iersten, in dien dat sy segghen dat si toenemen moghen en̄ 6verdienen: en̄ die ierste die houden dat si niet meer ver- 7dienen moghen, want si hem in enicheden en̄ in ledicheden 8hebben beseten, daermen niet meer hoeghen en mach, 9omme dat daer ghene oefeninghe en is. Dit sijn alle⁽¹⁾ ver- 10keerde menschen, en̄ die quaetste die leven; en̄ si sijn alsoe 11sere te scuwene alse die viant vander hellen. Maer hebdi 12wel verstaen die lere, die ic u vore gheseghet hebbe in me- 13nigher wijs, soe proefdi wel dat si bedroghen sijn. Want si 14leven Gode contrarie en̄ der gherechticheit, en̄ allen heyli- 15ghen; en̄ si sijn alle Antkersts vore boden, die sinen wech 16bereyden tot allen ongheloeve; want si willen vri sijn, son- 17der de ghebode Gods en̄ sonder doghede, en̄ ledich en̄ 18verenicht met Gode sonder minne en̄ caritate. En̄ si willen 19godscouwende menschen sijn sonder minlic aenstaren; en̄ 20die heylichste die leven sonder werke van heilicheden. En̄ 21si segghen dat si rasten inden ghenen, dien si niet en min- 22nen. En̄ si segghen dat si verhaven sijn inden ghenen, dies 23si niet en willen noch en begheren. Ende si segghen dat 24si ledich sijn alre doghede en̄ alles toeghevens⁽²⁾, op dat si 25Gode niet en hinderen in sinen werkene. En̄ si lien wel dat 26God scepper en̄ here is alre creaturen; nochtan en willen 27si hem danken noch loven: en̄ dat hi sonder einde machtich 28en̄ rike is, nochtan segghen si, hi en mach hem gheven noch 29nemen, noch si en moghen toenemen noch verdienen. En̄ 30somme houden si contrarie, ende segghen dat si meer loens

(1) Sur. Sed simul omnes, enz.

(2) Sur. et omni suî ad Deum applicatione.

[p. 178]

1verdienen dan andere menschen; want God werket hare 2werke, en̄ si liden Gods werke ledichlike en̄ werden selve 3ghewraclit: en̄ alsoe, alsi segghen, soe leghet hier ane dat 4hoechste verdienen. En̄ dit is algader bedrochenisse en̄ om- 5moghelic⁽¹⁾. Want Gods werken in hem selven es ewich en̄ 6onwandelbaer; want hi werket hem selven en̄ anders niet⁽²⁾. 7En̄ in desen werkene en is toenemen noch verdienen gheenre 8creaturen; want hier en is niet dan God, die noch hoeghen 9noch nederen en mach. Maer die creaturen hebben haer 10eyghen werken, overmits die cracht Gods, inder naturen, 11en̄ inder gracien ende oec inder glorien: en̄ alse die werke 12hier ynden inder gracien, soe duren si ewelike inder glorien. 13Waert nu moghelic, dies niet sijn en mach, dat de ghees- 14telike creature te niete ghinghe ane haren werkene, en̄ 15alsoe ledich worde, alsi was doen si niet en was, dat es 16dat si een met Gode worde, na alre wijs alsoe si doen 17was⁽³⁾: soe en mochse niet verdienen, niet meer dan si 18doen en dede. Si en ware oec niet meer heylich noch salich 19dan een steen ofte een hout; want sonder ons eyghen werken, 20minnen en̄ bekennen Gode, soe en moghen wi niet salich 21sijn. Maer God ware salich alse hi ewich was; ende dies en 22ware ons niet te bat. Ende hier omme eest al een be- 23drochenisse van deser ledicheit; want alle quaetheit en̄ alle 24verkeertheit willen si onlixenen, en̄ edelre ende hoghere 25setten dan eenighe doghede. En̄ dat quaetste willen si be- 26mantelen met subtylheden, alsoe dat dat beste schine. Dese

(1) Sur. Verùm errant toto coelo, et nedum falsa, sed etiam impossibilia proferunt.

(2) Sur. Actio enim vel operatio Dei, in seipsa aeterna et incommutabilis est: quippe qui non nisi seipsum hîc agit.

(3) Sur. hoc est, adeò unum fieri cum Deo omni modo quo tum erat secundum ideam.

[p. 179]

1sijn contrarie Gode en̄ allen sinen heylighen; maer si sijn 2wel ghelijc den verdoemden gheesten inder hellen, want die 3verdoemde gheeste sijn sonder minne ende bekennen. En̄ si 4sijn ledich danckens en̄ lovens, en̄ alles minlics toevoeghens; 5en̄ dit is die sake dat si ewelike verdoemt bliven. En̄ desen 6menschen en ghebrect oec anders niet, dan dat hare tijt 7valle in ewicheit en̄ dan die gherechticheit gheopenbaert 8werde in haren werken⁽¹⁾. Maer Christus, de Gods Sone 9die, na sire menscheit, ene regule en̄ een hoeft is alre goe- 10der menschen hoe si leven selen, hi was, en̄ es, en̄ sal bliven 11emmermeer met allen sinen leden, dat is met allen heylighen, 12minnende en̄ begherende, danckende ende lovende sinen 13hemelschen Vader. Nochtan was sine siele en̄ is verenicht, 14en̄ salich in dat godlike wesen; maer tote deser ledicheit en 15conste hi nye comen, noch nemmermeer en doet; want sine 16gloriose siele en̄ alle die salich sijn, hebben een ewich toe- 17voeghen in minnen, rechte alse die ghene dien honghert en̄ 18dorst en̄ Gods ghesmaect hebben, en̄ nemmermeer ghesaedt 19en moghen werden. Nochtan ghebruket die selve siele Christi 20Gods, en̄ alle heylighen, boven al begheren daer niet dan 21een en is⁽²⁾. Dat es die ewighe salicheit Gods en̄ alle sire 22vercorenre. En̄ hier omme, ghebruken en̄ werken, dat is die 23salicheit Christi en̄ alle sire heylighen; en̄ het is dat leven 24alre goeder menscen, elcs na mate sire minnen. En̄ het is 25ene gherechticheit die nemmermeer vergaen en sal. En̄ hier 26omme selen wi ons chieren van buten en̄ van binnen met 27dogheden en̄ met goeden seden, alsoe die heylighen daden;

(1) Sur. Neque his, de quibus nobis sermo est, aliud superest quàm ut ex tempore devolvantur ad acternitatem, et justitia Dei in eorum actibus manifestè declaretur.

(2) Sur Ac nihilo minus eadem Christi anima et sancti omnes supra omne desiderium, ubi non nisi unum est, fruitioni vacant.

[p. 180]

1en̄ wi selen ons minlic ende oetmoedelic oefenen vore den 2oghen Gods met al onsen werken: soe ontmoeten wi Gode 3met middele alle sire gaven. En̄ dan werden wi gherenen 4met ghevoeliker minnen, en̄ ghevult met ghemeenre trouwen. 5En̄ soe werden wi utevloyende ende weder invloyende in 6gherechter caritaten, en̄ ghestedicht en̄ vaste inblivende in 7eenvoldighen vrede en̄ in godlike ghelijcheit. En̄ overmits 8dese ghelijcheit, en̄ ghebrukelike minne, en̄ godlike claerheit, 9soe ontvlieten wi ons selven in enicheit, en̄ ontmoeten Gode 10met Gode sonder middel, in ghebrukeliker rasten. En̄ alsoe 11werden wi ewelike inblivende, en̄ altoes utevloyende, en̄ 12sonder onderlaet weder inkerende. En̄ hier met besitten wi 13een ghewarich, ynnich leven in alre volcomenheit. Dat ons 14dit ghescie, dies helpe ons God. Amen.