Werken. Deel 6. Die chierheit der gheestelijker brulocht. Vanden blinckenden steen. Dat boec der hoechster waerheit

Regelnummers proza verbergen

[p. 1]

Hier beghint die chierheit der gheesteleker brulocht.
Dat ierste boec.

Prologhe. Ecce Sponsus venit, exite obviam ei⁽¹⁾.

1Siet, die Brudegom comt, gaet ute hem te ontmoeten. Dese 2woerde bescrijft ons Sinte Matheus die Ewangeliste, en 3Christus spracse te sinen jongheren, en̄ tote allen menschen 4in enen ghelikenisse⁽²⁾ datmen leset van den⁽³⁾ magheden. 5Dese brudegom is Christus, en̄ menschelike nature is die

(1) Vg k. Matth. 25, 6.

(2) F. en G hebben ene ghelikenisse, doch by misschryving, want zy gaen voort met dat in stede van die. Het woord werd eertyds dikwerf in neutro gebruikt.

(3) Dit den ontbreekt alleen in D.

[p. 2]

1bruut, die God ghemackt hevet⁽¹⁾ tot den beelde en̄ tote 2den ghelike sijns selfs. En̄ hi hadse gheset, inden beghinne, 3in die hoechste stat en̄ in die scoenste, en̄ in die rijeste en̄ in 4die weldichste van ertrike: dat was inden Paradise. En̄ hi 5hadde haer onderworpen alle creaturen; en̄ hi hadse gheeiert 6met gracien; en̄ hi hadde haer ghegeven een ghebod, dat 7si, met ghehoirsamheden, hadde moghen verdienen ghesta- 8dicht en̄ ghevest te werdene met haren brudegom in ewigher⁽²⁾ 9trouwen, en̄ nemmermeer te vallene in enighe zwaerheit ofte 10in enighe sonde.

11Doe quam een scale⁽³⁾, die viant vander hellen die dit 12beneet, in eens serpents ghelike dat behendich is⁽⁴⁾, en̄ 13bedroech dat wijf; ende si beiden bedroeghen⁽⁵⁾ den man, 14daer die nature te male in bestoet⁽⁶⁾. En̄ hi⁽⁷⁾ ontscaccte⁽⁸⁾ 15die nature, die bruut Gods, met valschen rade; en̄ si⁽⁹⁾ wart 16verdreven in een vremt lant, arm en̄ ellendich, en̄ ghevaen, 17en̄ bedruct, en̄ beseten van haren vianden, alse nemmermeer 18te lande noch te soenen te comene⁽¹⁰⁾.

19Mer doet⁽¹¹⁾ Gode tijt dochte, en̄ hem dies doghens siere 20gheminder ontfarmde, soe sant hi sinen een gheborenen 21Sone in ertrike, in een rikelikc sale en̄ in eenen gloriosen

(1) Dit hevet ontbreekt alleen in D.

(2) F, G, I, L. kwalyk, enigher.

(3) Het woord is hier substantive gebruikt in den zin van verschalker of bedrieger.

(4) Utpote callidi et astuti, zegt Surius.

(5) D. alleen, bedroech.

(6) Sur. in quo tota potissimùm natura consistebat.

(7) Namelyk die viant.

(8) Dat dit woord hier gebruikt is in den zin dien het heden nog heeft, by Kiliaen violenter rapere, is duidelyk. Surius echter schynt het niet begrepen te hebben, want hy vertaelt het door subvertere. Even zoo min verstond het de uitgever van 1624, die er voor in de plaets stelt: ende hy onteerde de nature. M. vervangt het, almede kwalyk, door verschelckte.

(9) Dit pronomen ontbreekt in D.

(10) Sur. occupata ab hostibus fuit, tanquàm nunquam ad terram suam et conciliationis gratiam reditura.

(11) Versta wanneer het.

[p. 3]

1tempel, dat was die lichame der maghet Marien. Daer troude 2hi dese bruut, onse nature, ende verenichde se met sinen 3persone, vanden puersten bloede der edelder maghet. Die 4priester die de bruut troude, dat was die heylighe Gheest; die 5enghel Gabriel dede die ghebode⁽¹⁾; die gloriose maghet gaf 6dat consent. Aldus heeft Christus, onse ghetrouwe brude- 7gom, met hem verenicht onse nature, en̄ heeft ons ghevisen- 8teert in vremden lande, en̄ gheleert met hemelschen seden en̄ 9met volcomender trouwen⁽²⁾; ende hi heeft ghearbeit en̄ 10ghestreden alse een kempe⁽³⁾ jeghen onse viande; en̄ hi hevet 11dat ghevankenisse te broken, en̄ den strijt verwonnen, ende 12onse doot ghedoot met sire doot, en̄ ons ghelost met sinen 13bloede⁽⁴⁾, en̄ ghevrijt inder dopen met sinen watere⁽⁵⁾, ende 14rije ghemaeet met sinen Sacramenten en̄ met sinen gaven: 15op dat wi uutgaen met allen doechden (alsoc hi sprect) en̄ 16hem ontmoeten in de sale der glorien, en̄ sijns ghebruken 17sonder einde inder ewicheit⁽⁶⁾.

18Nu spreet dic meester der waerheit Christus: ‘Siet, die 19brudegom comt, gaet ute hem te ontmoete.’ In desen woer- 20den leert ons Christus onse minnare .iiij. dinghe. Inden 21iersten gheeft hi een ghebod, in dien dat hi sprect: Siet. Die 22blint bliven, en̄ dit ghebod versumen, die sijn alle verdoemt. 23Inden anderen woerde toent hi ons wat wi sien selen, dat is

(1) L. alleen, kwalyk, was die bode. De zin is, deed de boodschap. Surius vertaelt nuncium apportavit, en in N. leest men dede die boidschaff.

(2) Sur coelestibus (nos) instituit moribus ac disciplinis fide summa alque integerrima.

(3) Versta kamper of worstelaer. Surius vertaelt het woord door pugil.

(4) Versta ingekocht. Sur. precioso nos redemil atque mercatus est sanguine suo.

(5) Sur. in baptismo vilalibus undis suis nos in libertatem asseruit.

(6) Sur. ut virtutibus cunctis instructi, quomodò ipse ait, illi exeamus obviàm in gloriae aulam, eo ipso illie absque fine perenniter felicissimè perfruituri.

[p. 4]

1die toecomst des brudegoms, daer hi spreet: Die brudegom 2comt. Ten derden male leert hi ons ende ghebiet wat wi doen 3selen, in dien dat hi sprect: Gaet ute. Inden vierden male 4daer hi spreet: Hem te ontmoete⁽¹⁾, bewijst hi ons profijt en̄ 5orbore al ons werkes⁽²⁾ en̄ al ons levens, dat is een minlie 6ontmoet⁽³⁾ dies brudegoms.

7Dese woerde wille wy bedieden en̄ ontbinden in drien 8manieren: inden iersten, na ghemeenre wijs van enen beghin- 9nenden levene, dat heet een werkende leven, dies allen 10menschen noot is die behouden willen sijn. Ten anderen 11male, wille wi dese selve woerde ontbinden van enen ynni- 12ghen, verhavenen, begheerliken levene⁽⁴⁾, daer vele menschen 13toe comen⁽⁵⁾ overmits doghede en̄ die gracie Gods. Ten der- 14den male, willen wise verclaren van enen overweseliken god- 15seouwenden levene⁽⁶⁾, dat lettel menschen ghereiken in deser 16wijs ofte ghesmaken connen, overmits hoecheit en̄ edelheyt 17des levens⁽⁷⁾.

(1) F, G, I. jeghen hem. L. hem te moete. M. heme zo gemoete.

(2) F, G, L. weres. I. werkens.

(3) L. ontmoete.

(4) Sur. accommodabimus ea (verba) ad internam, sublevatam, affectivam vitam.

(5) L. alleen heeft: daer niet alle menschen toe gheraken, mer doch comender vele menschen toe, overmids, enz. Uit de vertaling van Surius ziet men dat hy ook zoo gelezen heeft, even als de schryver van M.

(6) L. van enen levene datmen heet godscouwende leven. Hier mede stemt M. overeen.

(7) Sur. ad quam, ob illius dignitatem et excellentiam, pauci pervenire, eamque gustu percipere queunt.