Werken. Deel 3. Vanden XII dogheden. Een spieghel der ewigher salicheit. Vanden kerstenen ghelove

Regelnummers proza verbergen

[p. 120]

Hoemen verstaen sal sijn leringhe⁽¹⁾. C. I.

1Lieve geminde in onsen Here⁽²⁾, ic hope ende ghetrouwe 2hem, sonder twifel, dat hi u voirsien, gheroepen, vercoren 3en̄ ghemint heeft inder ewicheit, niet allene u, maer oec alle 4die ghene die proſessie doen ghewarichlic, voir sijn gloriose 5aenscijn, in sijn convent⁽³⁾. En̄ dat sijn alle die ghene die 6vrilie en̄ ongheveinsdelic verkiesen ewelic hem te dienene, te 7lovene, en̄ te minnene. En̄ dit is hem een ghewarich getughe 8en̄ een seker teiken⁽⁴⁾ datse God inder ewicheit voirsien, 9vercoren en̄ gheroepen heeft van vrier goetheit met sinen 10gheminden vrienden⁽⁵⁾ in sijn convent. Mer sidi noch novicia, 11so nemt die ordine an, en̄ doet proſessie in minnen en̄ 12in ghewarigher heylicheit. Verkiest ongheveinsdelic⁽⁶⁾, met 13vrier herten, en̄ dan seldi ghevoelen dat ghi van Gode 14ewelic vercoren sijt. Want omme sine uutvercoren gheminde 15heeft hi ghesent sinen enighen Sone, die met hem 16een is inder substaneien en̄ met ons een inder naturen⁽⁷⁾. 17En̄ hi heeſt ons gheleeſt, en̄ gheleert, en̄ ghemint tote 18der doot. En̄ hi heeſt ons verlost en̄ ghevrihet van al onsen 19vianden en̄ van al onsen sonden. En̄ dit heeſt hi ons allen 20ghemeyne ghedaen, en̄ ghemeyne ghegeven ende ghelaten 21alle sine Sacramente. En̄ hier omme, wildi hem⁽⁸⁾ in min-

(1) Deze titel luidt als volgt in H en in M: Eerstwerf leert hi hoe hem elc mensche bereiden sal om te verstaen sine leringhe.

(2) De schryver rigt het woord tot de kloosterzuster aen wie hy zyn werk opgedragen of gezonden heeſt. Zie onze Voorrede.

(3) G. alleen, en̄ sijn convent.

(4) D. kwalyk, trecken.

(5) Dit woord ontbreckt in H en in M, en is ook niet vertaeld by Surius.

(6) Surius vertaelt: Eligas Deum tuum libero corde absque fictione. Doch deze vertaling is door niet een onzer Hss. gewettigd.

(7) A, G, H, M. in onser naturen.

(8) Dit hem komt niet voor dan in D. Surius vertaelt: Si igitur ex amore illum eligere statuis.

[p. 121]

1nen verkiesen, dat si u een teyken dat ghi van ewecheit vercoren 2sijt. En̄ op dat⁽¹⁾ ghi hem dies ghelovet en̄ wale betrouwet, 3soe heeſt hi u ghegeven en̄ ghelaten sijn vleysch en̄ 4sijn bloet in spise⁽²⁾, en̄ in drane, in enen doorgaenden⁽³⁾ 5smake alle uwer naturen⁽⁴⁾, en̄ die smake sal u voeden en̄ 6spisen tote in dat ewighe leven. Want hi wilt⁽⁵⁾ in u leven en̄ 7wonen, ende hy wilt selve u leven sijn, God en̄ mensche⁽⁶⁾, 8en̄ altemale uwe sijn, eest dat ghi altemale sijn wilt sijn, en̄ 9in hem leven en̄ wonen als een hemels godlic mensche. En̄ 10dit is die ordine en̄ die maniere ewigher minnen, dat ghi sine 11sijt ende niet uwes selſs⁽⁷⁾, en̄ hem leeſt ende niet u selven. 12En̄ aldus heeſt hi uwe gheweest⁽⁸⁾, en̄ u gheleeſt⁽⁹⁾ ende 13blijft uwe⁽¹⁰⁾ inder ewicheit⁽¹¹⁾. 14En̄ hier omme leeft ende loeft, meint en̄ mint, ende dient 15hem⁽¹²⁾, te sijnre ewigher eren⁽¹³⁾, niet omme loen noch 16omme gherieſ, noch omme smaec noch omme troest, oſte om 17enighe dinc dat u daer aſ ghewerden⁽¹⁴⁾ mach⁽¹⁵⁾. Want gherechte 18minne en soect des haers niet: en̄ daer omme heeſsy 19Gode en̄ alle dinc; want si met gracien nature verwint. En̄ 20hier omme gheeſt Christo uwen brudegom al dat ghi sijt,

(1) H. alleen, En̄ om dat.

(2) A, G, I, M. in spisen.

(3) D. alleen, in een doergaende.

(4) Sur. cum gustu quodam omnem naturam tuam penetrante.

(5) H, M. Want hi wil. - Men ziet duidelyk dat in H de t door eene vreemde hand uitgeschrapt is.

(6) H. alleen, u God en̄ mensche sijn, kwalyk.

(7) D. alleen, u selfs.

(8) H, M.u gheweest.

(9) D. alleen, uwe gheleeft.

(10) H, M. en̄ blivet u.

(11) Sur. ita enim et ipse tibi fuit et vixit, et manet tibi in aevum sempiternum.

(12) Dit pronomen komt alleen voor in D en I.

(13) H. En̄ hier om, weest en̄ leeſt, meynt en̄ minnet, en̄ dient te sijnre ewigher eren. - M. Ende hier om, weest ende levet, dienet ende minnet tot sijnre ewigher eren.

(14) A, G, H, I, M. werden mochte.

(15) Sur. Et tu igitur ipsi sis, vivas et servias; ipsum amore ac intentione prosequaris, idque ad illius aeternum honorem, non autem praemii causa, neque ob commodum, aut gustum, aut consolationem, aut rem quamcunque, quam indè consequi possis.

[p. 122]

1en̄ al dat ghi hebt en̄ vermoghet. En̄ dit doet met vrier milder 2herten; en̄ dan sal hi u weder gheven al dat hi is, ende al 3dat hi vermach: soe en saechdi noyt soe bliden dach. Want 4hi sal u⁽¹⁾ openen sijn gloriose minnende herte, ende die 5binnenste sijnre sielen al vol glorien, gracien, en̄ vrouden 6en̄ trouwen; ende daer in seldi verbliden en̄ wassen, en̄ toenemen 7in herteliker liefden. Die opene wonde sijnre syden, 8die sal sijn uwe poerte in dat ewighe leven, en̄ uwe ingane 9in dat levende paradijs dat hi selve is. Daer seldi ghesmaken 10vrucht ewichs levens, die ons ghewassen is op dat hout des 11crucen, die wi verloren in Adams hoverde, ende nu ghewinnen 12in die oetmoedighe doot ons Heren Jhesu Christi, die 13ons levende paradijs es. Want in hem, ende ute hem, 14vloyet die fonteine der ewigher ghesontheden⁽²⁾, en̄ ute 15sinen wonden vloyet balsame, medeeine van alre qualen⁽³⁾. 16Die roke is soe stare, dat hi verdrijft alle die serpente der 17duvele, en̄ verwect die ghestorven sijn in sonden, en̄ gheeft 18gracie en̄ ewich leven. 19In die binnenste⁽⁴⁾ ons Heren Jhesu Christi vloyen honich 20vloede⁽⁵⁾, boven alle smaec en̄ soeticheit diemen gedinken 21mach. Moechdi daer in comen, en̄ sijns ghesmaken en̄ ghevoelen, 22soe verwindi lichtelic die werelt, u selven en̄ alle 23dinc. Want hi sal u wisen den wech der minnen te sinen 24Vader, dien hi selve ghinc, en̄ die hi selve is. En̄ daer inne 25sal hi u vertoenen hoe sine menscheit ene weerdighe offerhande 26is sinen Vader⁽⁶⁾. En̄ dese menscheit heeft hi u ghe-

(1) Dit pronomen ontbreekt in H en M.

(2) A, G. de fonteyne ewigher ghesunden. H. ewigher ghesonden. M. ghesonde. I. kwalyk, die fonteyne der eewegher sonden.

(3) H, M. medicine alre qualen.

(4) H. In den bynnenste.

(5) D. kwalyk, honich vloyende. Sur. Caeterùm in intimis Domini Jesu mellis manant ftumina.

(6) I, M. sinen hemelschen Vader.

[p. 123]

1gheven, met al dien dat hi gheleden heeft, dat ghi⁽¹⁾ coenlic 2daer mede te hove comt voir sinen hemelschen Vader. Want 3hi heeft den pays ghemaect, en̄ wi sijn vri. En̄ hier omme 4seldi Christum, uwe offerhande, presenteren en̄ offeren, met 5oetmoedigher milder herten, alse uwen scat⁽²⁾ daer ghi mede 6verlost sijt en̄ ghecocht. En̄ hi sal u mit hem selven offeren 7sinen hemelschen Vader, alse sine gheminde vrucht daer hi 8omme ghestorven is: en̄ die Vader sal u met sinen Soen 9ontſaen in een minlic omhelsen⁽³⁾. 10Siet, daer werden alle sonden vergheven ende alle scout 11betaelt, ende alle doechde volbracht, en̄ lief met lieve in 12minnen beseten⁽⁴⁾. In desen besittene seldi u bevinden en̄ 13ghevoelen levende in minnen, en̄ minne in u: en̄ dit is die 14oirsprone gherechter heylicheit. Want men en comt ten 15Vader, dan overmits den Sone en̄ sine passie en̄ sine doot, en̄ 16die gheoefent in minnen. Die anders opclymmen en̄ ingaen 17willen, die sijn bedrogen, en̄ dat sijn dieven en̄ mordenaren 18die behoren alle ten helschen viere. Maer heeft u die Sone 19met hem in sijnre doot gheoffert sinen Vader, soe sidi behelst 20in minnen, en̄ minne is u ghegheven als een pant daer 21ghi mede ghecocht sijt Gode te dienen, als een werdere⁽⁵⁾ 22daer ghi mede gheërft sijt in dat rike Gods. En̄ God en can 23sinen pant niet ghequiten, want die pant is al dat God selve 24is en̄ vermach⁽⁶⁾. Siet, dese pant ende dese werdere dat is die 25heylighe Gheest, die is uwe bruutscat en̄ uwe duwarie, of

(1) D. kwalyk, dat hi.

(2) I, M. kwalyk, alle uwen schat.

(3) Aldus D. alleen. Al de andere Hss. behelsen.

(4) Sur. et dilectus cum dilecto in amore possidetur.

(5) A, G. weerdere. H. waerder. M. kwalyk, waer. Het woord heeft de zelfde beteekenis als het fransche arrhes. Zie Kiliaen op waerder. Ook vertaelt Surius: et etiam arrhae loco.

(6) Sur. Nee potest Deus redimere pignus suum, quippe quod ipsemet totus est et quicquid ipse potest.

[p. 124]

1scat⁽¹⁾, daer u Jhesus uwe brudegom mede gheërft heeft in 2sijns Vaders rike. Nemt dan ware met groten ernste dat ghi 3vaste hout ende besit uwen pant en̄ uwe duwarie, in enicheit 4der minnen, met Jhesum⁽²⁾ uwen gheminden brudegom. 5Want in enicheit der minnen werden altoes van nuwes 6herboren⁽³⁾ die Gode eerlic leven en̄ dienen. En̄ dat 7sijn ·iij· partien van menschen, daer alle die familie die 8Gode dient in bevaen is. Dierste partye dat sijn goetwillighe 9doechsame menschen, altoes verwinnende en̄ stervende den 10sonden. Die ander partie dat sijn ynnighe, rike, levende 11menschen volbringhende hoecheit alre doechden⁽⁴⁾. Die 12derde pertye dat sijn verhavene verclaerde menschen, altoes 13in minnen stervende en̄ vernieutende in enicheit met Gode. 14Dit sijn drie state, ofte drie ordine, daer alle wisen en̄ heylicheden 15in gheoefent werden; en̄ alse dese drie state te gader 16comen in enen mensche, soe leeft hi naden lieſsten wille Gods. 17Nu meret dan die drie state en̄ die levene⁽⁵⁾ met haren ondersceede. 18Ic salse u tonen en̄ verclaren, op dat ghi u selven 19wel bekennen moecht, en̄ niet beter noch heyligher en waent 20sijn⁽⁶⁾, dan ghi sijt.

(1) Deze beide woorden, of scat, staen alleen in D.

(2) A, M. met Jhesu.

(3) H, M. verboren.

(4) Sur. Altera pars, homines sunt interni, locupletes, vividi, virtutum omnium perſectionem et celsitudinem prosequentes atque colentes.

(5) D, H, M. kwalyk, leven. Het is een pluralis. Surius: Sed jam tres hosce status vel vivendi genera, eorumque discrimina sive distinetiones animadverte.

(6) H. kwalyk, en maeet. M. en acht te sijn.