Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

[p. 72]

Van enen anderen offere der aerme menschen. C. CII.

1Maer die so aerm sijn dat si duven niet vercrighen en 2connen, die selen offeren vore hare sonden (sprect die wet) 3dat tienden deel bloemen⁽¹⁾ van eenre maten diemen nuemt 4ephi⁽²⁾. Ende die mate houdt ·iij· mudde, ende elc mudde 5houdt ·xxij· sister⁽³⁾, ende elc sister es ·ij· pont. Dit sijn al 6te gadere ·c· pont ende ·xxxij· pont. De tiende hier ave 7dat es ·xiij· pont ende dat tiende deel van ·ij· ponden.

8Nu verstaet wat ons dese figure leert. Ephi, die grote 9mate, die houdt ·iij· mudde, ende elc mudde dat ·xxij· sister 10houdt, dats volcomen; want modius dats soe vele gheseghet 11alse ene manire die volcomen es⁽⁴⁾. Doe God hemel ende 12eerde maecte, doe wrachte hi ·xxij· werke met ondersceede 13op ·vj· daghe⁽⁵⁾, ende doe waren alle dinc volmaect. 14Ende ·xxij· gheboerten sijn van Adame tote Jacobbe den 15patriaerke, van wies sade comen es al dat volc van Israel. 16Ende dat oude Testament heeft oec ·xxij· boeke tote Hesterre; 17ende ·xxij· letteren onthouden alle die heileghe screfture⁽⁶⁾. 18Ende omme edelheit des ghetaels ende der wet⁽⁷⁾, so 19maecte Moyses sijn mudde van ·xxij· sisteren; want met 20·iij· mudden, dat es met ·iij· volmaecten wisen der wet,

(1) Versta tarwebloem. Het woord staet in genitivo.

(2) Sur. similae partem ephi decimam.

(3) C. sextier. D. zister. Sur. sextarios.

(4) Sur. Modius enim secundum quosdam à modo dicitur, tanquam qui sit suo modo perfectus.

(5) Sur. sex diebus viginti duo peregit opera distincta.

(6) Sur. totidemque elementis apud Hebraeos omnis divina Scriptura absolvitur. De schryver wil zeggen dat het hebreeuwsch alphabet uit twee-en-twintig letteren bestaet. Daer houdt men 't nog voor

(7) Sur. ob numeri hujus legisque dignitatem.

[p. 73]

1begripen⁽¹⁾ wi alle die wet van beghinne der werelt tote 2den inde.

3Die ierste wise, die Adaem begonste⁽²⁾, dat was die wet 4der naturen, ende die was volcomen in hoer selven. Die 5ander wise, die Moyses begonste, dat was die wet der 6sacrificien, ende die was oec volcomen in haren tiden. Die 7derde wise, dat es die wet der Ewangelien die Christus 8begonste, die volmaect dat ghetal van ·iij· mudden, ende 9vervult die mate diemen ephi nuemt.

10Ende ieghewelc sondare, hoe aerm hi es, hi moet offeren 11vore sine sonden dat tiende deel van deser maten bloemen. 12Dat tiende deel alle der wet ende alle der scrifturen, dat 13es gheloeve, hope ende minne: dit moet ieghewelc sondere 14Gode offeren ende der heilegher Kerken, hoe aerm hi es, 15ochte sine sonden en werden heme niet vergheven; ende 16dit weecht ·xiij· pont ende dat tiende deel van ·ij· ponden. 17Die ·xij· artikele ons gheloeves, met volcomenen hope in 18Gode, die maken ·xiij· pont, ende elc pont heeft ·xij· oncen. 19Want al es elc artikel volmaect in hem selven ende in sinen 20begripe, nochtan moeten alle die andere daer toe sijn, saelt 21gheloeve volmaect werden: ende aldus heeft elc artikel 22·xij· oncen, want het beveet hem selven ende trect toe 23heme alle die andere in een ghewarich gheloeve; ende 24waer een ghebrect, daer en es gheen in der waerheit⁽³⁾ 25Ghewarich hope hanct ane dit gheloeve⁽⁴⁾, ende weecht 26oec ·j· pont; want al dat wi gheloeven dat hope wi te ver- 27crighene, ende ieghewelc sonderlinghe, alsoe alse wijt ghe-

(1) Sur. omnem legem à primis mundi initiis ad finem usque compraehendimus.

(2) Sur. Ex quibus primus modus ab ipso Adam coeptus.

(3) Sur. ubi verò aliquis deficit articulus, ibi revera nullus habetur.

(4) Sur. Cohaeret autem huic fidei spes vera.

[p. 74]

1loeven⁽¹⁾. Maer nu moeten wi hier noch toe doen die tiende 2van ·ij· ponden bloemen, op dat die waghe effene sta⁽²⁾ ende 3onse ghewichte volmaect werde. Ende hier mede versta wi 4iet godleker minnen, hoe cleine si es, in dien dat minne es, 5die dat ghewichte volmaken moghe⁽³⁾. Nu steet ons te 6merkene waer omme dese dinghe bloeme ghenuemt sijn 7in die heileghe Scriftuere. Dat es daer omme, dat al die 8nature wiken moet den gheloeve ende der minnen Gods⁽⁴⁾, 9ende ·j· te wreven oetmoedich herte dat en sal God niet ver- 10smaden, sprect die prophete⁽⁵⁾. Ende hier omme segghe 11ic, wanneer dat des sondeers herte iet beroert wert met 12contricien ende met minnen te Gode weert, soe heeft die 13priester ene hant vol bloemen van tsonders weghen, ende dat 14es dat goede begrijp des herten⁽⁶⁾: dat sal hi verberren op 15den outaer Gods vore die sonde. Met deser bloemen en sal 16hi doen noch wierroec noch olie, want en es gheen offer der 17eeren ochte der blisscap, maer der sceemden⁽⁷⁾ ende der 18bedroeftheit⁽⁸⁾. Alle die ander bloeme sal bliven den priester 19ende der heileghen Kerken, want overmids gheloeve so leeft 20die heileghe Kerke, en overmids hope ende trouwe in Gode 21so wert si ghespijst ende ghevoedt, ende overmids minne so 22es die heileghe Kerke te Gode ghevoecht, ende so es haer 23leven salich ende ewech.

(1) Sur. idque etiam singulatim singuli, perindè ut credimus.

(2) Sur. quo fiat aequamentum sive equilibrium.

(3) Sur. divinae charitatis quandam particulam, quamvis minutam, significat, modo tamen charitas sit, qua pondus compleatur.

(4) A.D. den gheloeve in der minnen Gods. Surius heeft vertaeld: quòd natura omnis fldei et charitati cedere debeat.

(5) Cfr. Ps. 50, 19.

(6) Sur. id est bonum animi propositum.

(7) C. der scanden.

(8) Sur. quandoquidem non honoris aut gaudii, sed moeroris et delicti oblatio est.

[p. 75]

1Ende dit es die leste offerande die men vore sonden doet, 2die wi aerme sonderen alle sculdich sijn ende betalen moe- 3ten, sele wi salich sijn.

4Siet, aldus moeten alle gheloeveghe menscen hare sielen 5Gode oetmoedeghen ende offeren, bloet stortende overmids 6penitencie ende bedwanc der naturen, ende doedighen haers 7willen ten alre iersten eer si hen offeren moghen al te 8verberne in minnen. Want ute oetmoedeghen nederganghe 9wert ghesaect een werdich opganc te Gode in eeren ende in 10minnen⁽¹⁾. Ende dit leert ons Maria die moeder Gods; want 11doen si ghesproken hadde tote den inghel: ‘Siet hier de dierne 12Gods, mi geschie na dinen worde⁽²⁾,’ dat was ·j· oetmoedich 13nederganc. Ende altehans daer na sprac si: ‘Mine siele maect 14groet den Heere, ende mijn gheest heeft heme verblijdt in 15Gode die es mijn heil⁽³⁾,’ dat was ·j· werdich opganc, ende 16·j· salich offer al te verberne in minnen.

17Ende aldus moesten die Joden altoes offeren voer hare 18sonden, eer si holocaustum daden, dat een offer was der 19salicheit dat men al verberren moeste. Want onse Here en 20woude niet gheoffert hebben op sinen outaer taerwe noch 21honich, dat sijn levende herten die noch niet te wreven en 22sijn met contricien vore hare sonden: die sijn noch taerwe; 23ende uutgheneichde sielen⁽⁴⁾, die leven sonder bedwanc na 24lost der senne ende ghenoechte des lichamen: die sijn 25honich, Ende dit sijn ·ij· dinghe die men Gode niet offeren 26en mach; maer den priesteren sal men hier ave gheven tote

(1) Sur. Enimvero ex descensu humili nascitur venerabundus ascensus ad Deum, conjunctus cum amore et reverentia.

(2) Cfr. Luc. 1, 38.

(3) Cfr. ib. 46-47.

(4) Sur. et animae foràs ad externa propensae et effusae.

[p. 76]

1haerre noetdorst dat ierste ende dat precioeste, dat heeten 2primicien: maer si en moghens op den outaer niet doen⁽¹⁾. 3Dat ierste dat die sondare den priesteren gheven mach, dat 4es ingheboerne natuerleke neighinghe ter doghet ende ten 5goeden werken; maer dit blijft altoes tarwe, ende onghe- 6malen, alsoe langhe alse die minne Gods niet en verdrijft 7die sonde. Primicien van honeghe, dat es alse die sondare 8heeft inwendich kinnesse ende berespen sijnre sonden⁽²⁾, 9ende hope dat hi noch bekeeren sal. Siet dese dinghe sal 10die sondare toenen ende gheven den priesteren, ende dan 11selen si vore heme bidden: ende al ware hi seere verdronken 12in sonden, si hopen der ghenaden Gods, ende daer inne 13werden si ghespijst; maer si en moghenen⁽³⁾ Gode niet 14offeren, want hi es noch tarwe ende honich⁽⁴⁾. Maer die 15sonderen die des niet en hebben, noch en gheven den 16priesteren, maer leven sonder kinnesse ende sonder vreese, 17ende sonder neighinghe te goeden werken, ende onachtsam 18goeder liede ghebeeds: dese sijn seere te ontsiene, want het 19scijnt dat si sondeghen in den heileghen Gheest ende toe 20der ewegher doet. Maer dat ordeel Gods es ons verborghen; 21ende hier omme sele wijt sijnre goetheit bevelen, die sonder 22mate vermach boven al dat wi verstaen: ende hier mede 23laten wi ons ghenoeghen, ende bliven alles dincs in vreden.

(1) Sur. sed sacerdotibus pro illorum usu ac sustentatione primitiae eorum offerendae sunt, altari autem minimè imponentur.

(2) Sur. eùm peccalor intùs jam agnoscit peccatum suum, ob idemque intùs repraehenditur.

(3) Versta mogen hem.

(4) Sur. et licèt in peccatis submersus sit, sperabunt tamen Deum illi propicium fore; atque indè reficientur, sed Deo offerre non debebunt; adhuc enim istiusmodi peccator frumentum et mel est,