Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

Vander offeranden der aermen. C. C.

21Maer ghi selt dat merken, in der ouder wet, was die 22sondeghe siele so aerm dat si niet vercrighen en mochte 23ene gheet ochte ·j· lam, so soude si offeren vore hare son- 24den ·ij· tortel duven ochte ·ij· jonghe duven. Ende aldus 25moghe wi oec doen: eest dat onse lijfleke nature contrarie

[p. 63]

1ende weder vechtende es onsen gheeste⁽¹⁾ so en conne wise 2Gode niet gheofferen ghedoechsam, ende onnoesel, ende 3met innegher heeter ghelost te Gode weert⁽²⁾; ende aldus 4sijn wi aerm ende ommachtich onser senlecheit⁽³⁾. Ende 5al sele aermoede comt bi wilen van onbehoedder wande- 6linghen⁽⁴⁾ ochte overmids oude ghewoente van sonden, 7ende bi wilen overmids grote becoringhe des viants, ochte 8overmids ene ingheboerne oncuussce neighinghe die in 9selken mensche es van naturen. Die deser poente enich in 10heme ghevoelt, hi moet bliven vlien de werelt soe hi meest 11mach, ende alle treckende ocsune in sonden, ende boven 12alle dinc quade ghepeise ende oncuussce beelden van bin- 13nen⁽⁵⁾. Want ver Eva⁽⁶⁾, die senleke ghelost⁽⁷⁾, die heeft 14den appel in die hant ende biedtene Adame, dat es der 15redelecheit⁽⁸⁾; maer laet hi die dierne regneren⁽⁹⁾, soe 16wert die vrouwe onder voet gheworpen⁽¹⁰⁾. Ende hier 17omme selen dese menschen inwert vlien, ende soeken tortel 18duven op die hoeghe berghe in die wuestine⁽¹¹⁾, daer al 19selve duven pleghen te woenne; want die dese duven venden 20ende vaen sal⁽¹²⁾, hi moet verhaven sijn op die hoeghe 21berghe, boven alle hemele, vore die jeghenwerdicheit

(1) Sur. si corpus nostrum spiritui adversum sit et repugnet.

(2) Sur. Tum enim Deo innocentes ac patientes, et cum interne ferventique erga ipsum affectu offerre nos haudquaquàm possumus.

(3) Sur. et impotes sensuum nostrorum sive partis sensitivae et sensualitatis.

(4) Sur. ex negligenti et incustodita conversatione.

(5) Sur. et internae imagines lubricae ac obscoenae.

(6) Dat is, vrouw Eva. Zie daeromtrent Bormans Aenmerkingen op Christina, bl. 39.

(7) Sur. Hic enim uxor Eva, id est, appetitus sensitivus.

(8) Sur. pomum manu tenens offert Adae, hoc est, rationi.

(9) Sur. Quòd si Adam ancillae permiseril dominandi potestatem.

(10) Sur. domina pedibus conculcabitur.

(11) Sur. intrò confugict, quaeretque turtures in altis eremi montibus.

(12) Sur. Nam qui hos turtures invenire et capere appetit.

[p. 64]

1Gods⁽¹⁾. Dat es die wuestine daer die heileghe eremiten 2woencn, die alle dinc ghelaten hebben ende Gode na ghe- 3volcht sijn in dat hoechste dat si gheleisten moghen⁽²⁾. Die 4ierste duve dat es ·j· redeleec ghesichte van Gode ver- 5claert⁽³⁾, ende minne tote alre gherechticheit. Die andere 6duve dat es ·j· onghebeelt ghesichte ende met minnen ver- 7berren in enicheit⁽⁴⁾. Dese ·ij· duven salmen Gode offeren, 8ende den priestere in Gods stat: die ierste duve es vore die 9sonden der sielen, die andere duve es ·j· offer der salicheit, 10dat men al verberren moet in die eere Gods.

11Die ierste duve die men vore sonden offert, diere sal 12die priester breken den hals ende die vloghele; maer hi en 13sal dat hoet niet ave trecken, maer hi saelt weder boeghen 14ende legghent onder die ghebrokene vloghele. Ende daer die 15hals ghebroken es, daer sal hi dat vel op scoren met sinen 16naghele, ende laten die wande des outaers bespringhen met 17den bloede. Dat ander bloet sal hi storten op die baesche 18bi der eerden, omme dat vore sonden es. Die plumen ende 19den crop sal hi werpen te orienten weert, met den asschen 20die ute den outare comen. Ende dat vleesch behoert heme 21toe, op dat hi bidde vore die sonde der sielen⁽⁵⁾. Maer hoe 22hi met der anderre duven doen sal, dat en vint men niet 23ghescreven; want hoe die scouwende gheest in minnen ver- 24berrent ende met Gode een wert, dat es boven redene: men 25caent ghespreken noch bescriven.

(1) Sur. ultra coelos omnes in editissimos montes usque ad Dei conspectum et praesentiam sublevatus sit oportet.

(2) Sur. qui relictis et abdicatis omnibus, Deum ad altissiman quam attingere possint perfectionem, secuti sunt.

(3) Sur. rationalis adspectus à Deo illuminatus.

(4) Sur. et per amorem in unitate conflagratio.

(5) Cfr. Levit. 1 en 4.

[p. 65]

1Maer die duve die men vore sonden offert, diere moet 2men den hals breken: alsoe leert ons die joetsce wet ende 3oec sinte Pauwels. Want doe hi ghetrocken was op die 4hoeghe berghe der hemele, in dat levende paradijs, vore die 5jeghewerdicheit Gods, daer vinc hi dese ·ij· duven, dat 6es ·j· onghebeelt scouwen ende verberren in minnen, ende 7·j· verlichte redene ende minne tote alre gherechticheit. 8Nochtan wart hi daer na seere becoert van den vleesce ende 9overmids den viant; ende alse hi des ghevoelde⁽¹⁾, doe 10bekinde hi sine cleinheit ende sijn aermoede⁽²⁾, ende sprac 11aldus toe den Romeinen: ‘Dat goede dat ic doen wille, sprac 12hi, des⁽³⁾ en doe ic niet; moer dat quade dies ic niet en 13wille⁽⁴⁾, dat doe ic⁽⁵⁾.’ ‘Alse ic ghelieve, sprect hi, der 14wet Gods⁽⁶⁾ na den inren mensche, soe sie ic ·j· andere wet 15in minen vleesche, die weder vechtende es der wet mijnre 16overster redenen, ende leidt mi ghevaen in die wet der 17sonden die in minen vleesche es. Ende hier omme diene ic 18met minen inwendeghen mensce der wet Gods⁽⁷⁾, ende met 19den vleesce der wet der sonden. Ic onsalich mensce, wie 20sal mi verledeghen van den lichame deser doet? dat sal sijn 21die gracie Gods overmids onsen Here Jhesum Christum⁽⁸⁾.’

22Siet, aldus was die heileghe apostel te diere tijt sijns

(1) De verba van inwendige gewaerwording, hooren, voelen, denken, gedenken, vergeten, alsmede die van vreugde en droefheid, stelden oudtyds hun object in den genitivus, zegt Grimm, IV, Grammatik, bl. 661.

(2) Cfr. II Cor. 12.

(3) Hier is 't weêr een genitivus partitivus.

(4) Ook de begrippen van bidden, begeren, streven, en dergelyke werden by de verba door den genitivus uitgedrukt, zegt Grimm, IV, bl. 655. Zie, voor willen, bl. 656.

(5) Cfr. Rom. 7, 19.

(6) De schryver heeft den tekst van Paulus kwalyk gelezen of mis verstaen. Daer staet, Rom. 7, 22: Condelector enim legi Dei; en Ruisbroeck vertaelt als of er stond Cum delector, enz.

(7) Sparen, helpen, dienen en dergelyke vorderden oudtyds den dativus. Zie Grimm, bl. 687, vlgg.

(8) Cfr. Rom. 22-25.

[p. 66]

1lichamen onmachtich, want die oncuusce neighinghe sijns 2vleeschs die en conste hi ghedoeden noch verdriven: ende 3hier omme bekinde hi heme aerm, ende quam vore Gode 4ende vore die heileghe Kerke, ende claechde ende belide 5dat hi sine lijfleke nature niet gheofferen en conste alse 6·j· onbevlect lam, ende alse ene gheet, met ghevoelleker 7heter ghelost te Gode weert. Ende aldus was hi neem; maer 8hi en was niet willich aerm, want hi hadde gherne der 9rikere offerande ghedaen⁽¹⁾. Ende hier omme en woude hi 10sine duven niet offeren; maer hi bat onsen Here dat hi 11heme die becoringhe ave name. Ende onse Here antwerde 12dat heme sine gracie gnoech ware, want in crancheit der 13becoringhen wert die doecht volmaect⁽²⁾. Doe hi dat ver- 14stont, doe offerde hi beide sine duven in die hande ons 15Heren, want hi liet heme selven⁽³⁾, ende wart willech 16aerm ende boechde den hals siere duven (dat was sijn be- 17gheren) onder die hande ons Heren Jhesu Christi ende der 18heilegher Kerken. Ende Christus brac der duven den hals 19ontwe ende die vloghele; ende doe wart hi onmachtich te 20begherne, ochte te vlieghene in enich verkiesen anders dan 21God woude. Ende doe leide Christus dat hoet (dat es den 22ghedoetden wille in onmacht⁽⁴⁾ onder die te brokene vlo- 23ghele, ende doe was die duve al bereet te bradene, ende 24doe sprac die heileghe apostel: ‘Nu willic glorieren in 25mine crancheiden, op dat die cracht Christi in mi 26woene⁽⁵⁾.’

27Want alsoe wel singhen die tortelduven in der nacht alse

(1) Sur. maluisset enim divitum offerre sacrificum.

(2) Cfr. II Cor. 12, 8-9.

(3) Sur. quandoquidem seipsum resignavit.

(4) Sur. hoe est, mortificatam voluntatem velut impotentem.

(5) Cfr. II Cor. 12, 9.

[p. 67]

1in den daghe, ende alsoe doen die willeghe aerme⁽¹⁾: si 2verbliden hen ghelijc in der donkerheit ende in der claer- 3heit, in lief, in leet, in licht, in swaer ende in allen dinghen 4die God op hen ghestaden wilt. Ende omme dat men die 5duven blideleec offert in brande van minnen, so comt Chris- 6tus ende scoert dat vel, daer die hals ghecroect es, ende 7besprait die wande des outaers met den bloede; maer, want 8dat bloetstorten es vore sonden, so moedt oec neder vallen 9op die baesce bi der eerden. Die plumen dat sijn die goede 10werke daer die duve mede gheciert es, ende die crop alle 11der gaven Gods⁽²⁾ daer die duve mede ghespijst es: dit wert 12al ·j· offer Gods⁽³⁾; ende hier omme sal ment worpen te 13orienten weert met den reliquien, dat sijn die asschen die 14comen ute den outare Gods. Dat vleesch sal sijn des pries- 15ters, die van Christus weghen die offerande doet, op dat hi 16bidde vore die sonde der sielen. Want gheliker wijs dat die 17Joetsche priestere ghespijst worden, na den lichame, van 18den uutwendeghen offere der sinagoghen, alsoe werden nu 19die goede priestere ghespijst, in den gheeste, van den 20inwendeghen offere der heilegher Kerken. Die sinagoghe 21offerde rindere, gheite, scape ende duven; ende dit ont- 22finghen die priestere ende offerdent voert Gode: ende die 23heileghe Kerke offert nu Gode penitencie, inneghe devocie, 24onnoeselheit, abstinencie, versmaden die werelt⁽⁴⁾, minne 25ende gherechticheit; ende dese offerande ontfaen nu die 26priestere die overmids Christumme middelen tusschen Gode 27ende sijn volc: ende hier mede werden si ghespijst van

(1) Sur. Nam sicut turtures aequè benè noctu ac die canunt, ita et pauperes spiritu, enz.

(2) Sur. et gutturis vesicula (significat) omnia illa Dei dona et charismata.

(3) Sur. ceduntque haec in unum sacrificium Dei.

(4) Sur. mundi contemptum. Thans zegt men het versmaden der wereld.

[p. 68]

1binnen. Want al eest dat goede menschen offeren ende 2dienen in die heilige Kerke, ende in die hemelsche sale vore 3Gode⁽¹⁾, ende ieghewelc sonderlinghe van sinen gherechte; 4nochtan moet die priester alle die gherechten setten ende 5presenteren vore den hemelschen coninc, want in sinen 6ambachte en middelt niemen tusschen hem ende Gode; 7maer hi moet middelen met sijnre offeranden tusschen Gode 8ende alle die werelt. Want hi offert dat onnoesel lam Jhesum 9Christum oetmoedich, ghehoersam, verduldich, ghepassijt, 10sijn bloet stortende, ende van minnen stervende vore die 11sonden der werelt: ende met desen offere es gheenicht al 12dat leven der heilegher Kerken; ende boven dit offeren en 13es niet dan God, want Christus es God met Gode, ende met 14alle den sinen leeft hi ute Gode, ende met alle den sinen es 15hi wederboecht in Gode⁽²⁾. Ende alse wi dese offerande 16doen alse ene sacrificie, soe vernuwen alle gaven, ende 17alle doechde, ende alle heilicheit; ende ieghewelc ontfeet 18dat heme toe behoert. Maer alse wi dese offerande doen 19alse een holocaustum, dat es ·j· offer der salicheit⁽³⁾, dan 20mote wi al verberren⁽⁴⁾; want dat vier der minnen es dan 21so eenvoldich ende so groet, dat hem niet en ontblijft⁽⁵⁾, 22maer al verslent ende verteert in enicheit⁽⁶⁾. Ende dese 23offerande te doene, dat es der goeder priestere leven ende 24hare inwendeghe spise: hier inne hebben si bevaen alle die 25Gode behaghen; ende die buten desen offere bliven, die 26bliven buten der gracien Gods. Ieghewelc proeve hem

(1) Sur. Nam tametsi boni omnes sacrificant et ministrant in Ecclesia sancta et aula coelesti coram Deo.

(2) Sur. reflectitur in Deum.

(3) Sur. id est, hostiam salutarem.

(4) Sur. jam penitùs conflagramus et concremamur.

(5) Sur. ut nihil illi possit esse reliquum.

(6) Sur. sed absumat et voret in unitate omnia.

[p. 69]

1selven, ende ete van deser spisen, ende drinke van desen 2kelke⁽¹⁾; want die van buten Gode offerande doet ende 3edt ende drinct, ende van binnen niet en ghesmaect, hi 4en es noch ter waerheit niet gheraect⁽²⁾.

(1) Cfr. I Cor. 11, 28.

(2) Sur. is necdum veritatem attigit.