Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

Vander cortinen ende vanden colummen staende in den tabernakele vore dat heilege der heilegen. C. XIX.

15Hier na sprac onse Here tote Moysesse aldus: ‘Ghi selt 16maken ene cortine van jacincte, ende van purpere, ende 17coccinen twewerf geverwet, ende van bysse getwerent; al 18metter naelden gewracht ende met ingewevene menegerande 19cierheit. Dese cortine salmen hangen vore ·iiij· vergulde 20colummen van houte van sethym, ende here capittelen 21selen te male gulden sijn, maer die baesschen beneden 22selen selveren sijn. Dit seil sal hangen met guldenen ringen 23vore die verguldene columme. Met desen seile sal gedeilt

[p. 125]

1werden dat heilege van den heilechdoeme,’ dat es te verstane 2gelikerwijs dat die kerke wert gedeilt van den core.

3Nu verstaet, hier sijn ·iiij· baschen van selvere, ende 4daer op sijn gefundeert ·iiij· verguldene colummen van houte 5van sethym, ende die hadden ·iiij· guldene capittele, ende 6ane die guldene capiteele hangen ·iiij· guldene ringe, ende 7in die guldene ringen hanct ene cortine met ·iiij· strecken 8van jacincte; ende dese cortine es van ·iiij· varuwen: jacinc- 9tinen, purperen, wormen⁽¹⁾ ende dobbel byssinen, ende si 10heeft ·iiij· vaesschen, van elker varuwen⁽²⁾ ene vaessche.

11Nu seldi merken wat wi hier mede verstaen. Ghi hebt 12vore wel gehoert dat God blijft altoes in ons wonende, eest 13dat wi hebben ene pure conciencie ende ·j· onverbeelt herte: 14ende dat leren ons wel die ·ij· baschen van selvere, die onder 15elke tafele lagen⁽³⁾. Nu werden wi voert geleert dat God 16woent in ons in ·iiij· manieren, dat es met ·iiij· eigenscapen. 17God woent in ons met sijnre eighenre claerheit, met sijnre 18rijcheit, met sijnre eningen, ende met sinen wesene. Ende 19alse wi ons minlec inkeren tote in die eenvoldecheit ons 20geests, soe selc wi dese ·iiij· eigenscape in Gode venden 21ende besitten. Ende hier af sal onse geest ongebeelt werden 22in ·iiij· manieren, ende dese ongebeeltheit ons geests be- 23dieden ons die ·iiij· baschen van selvere, die onder die 24·iiij· colummen lagen.

25Nu verstaet mi rechte: in den iersten oegenblicke, daer 26wi ons geheel ende minlec inkeren in die eenvoldecheit ons 27geestes, daer ontmoeten wi die opgemetene godleke claer-

(1) Surius verstelt cocco bis tincto, te regt, want de hier gemeende sebarlakenkleur werd gemaekt van wormen, die wy nog konzenilje heeten, in 't fransch cochenille.

(2) C. dats van eleker verwen.

(3) Sur. quae singulis erant tabulis suppasilae.

[p. 126]

1heit, ende daer inne wert onse verstendecheit alsoe merke- 2loes ende alsoe ledech van allen beelden, alsoe ochte wi nie 3dinc gesien hadden noch gehoert. Dese ongebeeltheit ons 4geests, doregaen met claerheiden des godlecs lichs⁽¹⁾, dat es 5onse ierste basche van selvere in den gronde onser ver- 6stendecheit. Ten anderen male woent God in die eenvol- 7decheit ons geests met afgrondeger rijcheit⁽²⁾; ende hier 8omme, in den selven minleken inkere daer wi ontmoeten 9die godleke claerheit, daer gevulen wi deser rijcheit, ende 10in deser rijcheit soe es onse geest alsoe los, ende alsoe 11ledech alles willens, ende alles begerens⁽³⁾, alse ochte 12en geen dinc en ware in hemel noch in erde dies wi behoef- 13den: want hier sijn wi geenecht der rijcheit die God selve 14es. Dese ledecheit ons ingekeerden willen⁽⁴⁾, doregaen 15metter rijcheit Goods, dat es onse andere basche van selvere 16in den gronde onser minnender cracht. Voertmeer, in den 17selven ogenblicke, daer wi ons merken in die godleke 18claerheit ende in die rijcheit Goods, daer gevoelen wi die 19derde eigenscap, dat es die eninge die God gemaect heeft 20met onsen geeste. Overmids dese eninge sijn wi oncleve- 21lec⁽⁵⁾, alsoe dat ons niemene en gelust te behagene⁽⁶⁾, 22ende dat ons niemen avetreckende⁽⁷⁾ behagen en mach. 23Want in deser eninge en mach ne gene creature sculen⁽⁸⁾ 24noch woenen; ende hier omme bliven wi altoes allene 25met Gode, ende onclevelec in allen dingen. Dese oucle-

(1) Sur. divina perfusa claritate.

(2) Sur. immensa cum opulentia sua.

(3) Sur. adeò omnis interim voluntatis et appetitionis fit expers.

(4) Sur. haec nostrae introversae voluntatis expedita nuditas.

(5) Sur. nihil penitus viscosi.

(6) Sur. ila ut nec ipsi cuiquam placere appetamus, nec, enz.

(7) Sur. qui nos posisil aul velit à Deo et uirtutibus abducere vel abstrahere.

(8) Sur. latère.

[p. 127]

1velecheit in der eningen met Gode, dat es onse derde basche 2van selvere. Ten vierden male woent God inder eenvol- 3decheit ons geestes met sinen wesene. Ende hier omme, alse 4wi, overmids die gotleke claerheit ende rijcheit ende eninge 5met Gode, ons selven laten, ende alle dinc verwinnen, ende 6overliden alle menechfoldecheit ende ondersceet⁽¹⁾, dan comen 7wi in die eenvoldege bloetheit ons wesens, ende daer gevoe- 8len wi die ongemetenc wijtheit ende die afgrondegc diepheit 9godlecs wesens; ende dit es in onsen eenvoldegen gesichte alse 10ene woeste idelheit, daer nimmermeer lijflec noch geeste- 11leke⁽²⁾ beelde in comen en mach. Siet, dese woeste idelheit 12ane te siene, ende te besittene in bloetheit ons wesens, dat es 13onse vierde basche van selvere. Dese ·iiij· baschen maken 14in ons enen ongebeelden ledegen gront, daer God eweleke 15inne bliven ende woenen wilt, alse in heme selven. Ende op 16dese ·iiij· baschen selen wi funderen ·iiij· vergulde colum- 17men van houte van sethym. Die ierste columme op die 18ierste baesche, dat es onse ingekeerde bloete verstaen, 19daer mede selen wi ewelec opgaen ongehindert, altoes een- 20voldechlec aensiende die godleke claerheit, dat es de oppen- 21baringe der eweger waerheit, die ons altoes scinende ende 22wonende es, ende daer wi, overmids ongebeeltheit ons 23geestes, inne gefundeert sijn. Die andere columme op die 24andere basche, dat es onse ingekeerde ledege blode minne. 25Daer mede selen wi eenvoldechlec altoes opgaende sijn in 26die onbegripeleke goetheit des heiligen Geests, die sine 27rijcheit, die hi selve es, gestort heeft in die eenvuldecheit 28ons geests, ende in die ledege verhavenheit ons willen. Die

(1) Sur. omnemque pertransimus et excedimus multiplicitatem ac distincliomen.

(2) B. gheesteleec.

[p. 128]

1derde columme op die derde basche, dat es enecheit ons 2geestes. Die sal hebben enen levenden ewegen opganc tote in 3die werdege enecheit Goods, die sonder onderlaet ute 4gevende ende innemende es, ende niemene die mint in 5heme selven en laet geduren⁽¹⁾. Die vierde columme op die 6vierde basche, dat es ·j· verborgen wesenlec opganc met 7onsen wesene in dat godleke wesen, met onser naturen in 8sine nature. Want iegewelke redeleke nature sal met allen 9rechte suken hare begin. Ende die afgront godleker naturen 10roept in den afgront⁽²⁾. Dat sijn alle die in minnen met Gode 11verenecht sijn, die werden alle ingeroepen in die stemme 12sijnre verborgenre wege⁽³⁾. Dat sijn die ·iiij· afgrondege 13eigenscape Goods, daer hi die eenvuldecheit ons geests mede 14verclaert ende rike maect sonder mate, ende altoes in ene- 15cheiden hout, ende besit ende stedecht in sijn eigen 16wesen. Siet, aldus hebben wi ·iiij· colummen, die ons 17leren enen eenvuldegen opganc in Gode, overmids die 18·iiij· eigenscape Goods, die ghi gehoert hebt. Dese opganc 19blijft altoes in eenvuldecheiden boven redene, ende hi wert 20geufent met vriheiden in minnen: dat bedieden ons wel die 21colummen, want si sijn van houte van cethym ende 22vergult. Maer here capittelen sijn al gulden, want in die 23hoecheit des opgancs en gevulen wi niet dan weseleke 24minne, die alre hoechden hoecheit es⁽⁴⁾. Ende alse wi aldus 25ontbeelt werden ons selves ende alles dines, ende eenvul- 26dechlec met Gode ingaen tote in die luterheit⁽⁵⁾ ons geests, 27dan sele wi des gevulen. Voert meer, ane dese guldene

(1) Sur. nec, ullum ferventi amore praeditum in seipso durare sinentem.

(2) Sur. Et haec divinae nuturae abyssus invocat abyssum, id est, enz.

(3) Sur. intro vocantur voce occultarum viarum ejus.

(4) Sur. qui celsiludinis omnis fastigium est.

(5) Versta louterheid. Surius zegt in puritatem.

[p. 129]

1capittele soe hanct ene cortine van ·iiij· varuwen, met 2·iiij· strecken van jacincte, in ·iiij· guldene ringe, alsoe 3dat die ringe sijn gestedecht in de guldene capittele. Met 4deser cortinen van ·iiij· varuwen verstaen wi volheit van 5dogeden, overmids ·iiij· doechsame wisen⁽¹⁾. Die ringe 6van goude die bedieden ons die uuthangende ochte die ute 7vloeiende genade Goods⁽²⁾, die altoes ute vloeiende es ute 8dire eninge, die wi in weseleker minnen in Gode besitten. 9Nu sijn hier ·iiij· ute hangende ringe van goude, want die 10gracie Goods es viervuldech uutvloeiende in minnen in ons, 11dat es met ·iiij· eigenscapen; ende hier omme heeft elke 12doecht ·iiij· wisen, ende dat leert ons die cortine van ·iiij· 13varuwen. Want ute iegewelker godleker eigenscap, die ons 14boven redene in bloetheiden met Gode verenecht, soe wert 15ons ene andere eigenscap gegeven, die ons in redeleken lichte 16met dogeden ciert. Ende hier omme, die colummen des een- 17vuldegen opgancs in Gode, die stonden opgerecht in der ver- 18borgenheit binnen der cortinen, vore die arke Goods; maer 19die cortine der doechsamheit⁽³⁾ die hinc in der oppenbaer- 20heit, datse iegewelc priester anesien mochte die in den 21tabernakel quam. Want die cortine deilde dat heilege van 22den heilechdoeme; maer die colummen stonden binnen den 23heilechdoeme. Ende hier omme⁽⁴⁾, alle ufeninge van doech- 24den die mogen wi met redenen begripen ende verstaen; maer 25dien eenvoldegen opganc, die ons met Gode verenecht, hi 26es sonder mate ende sonder wise; ende hier omme blijft hi 27altoes boven redene ende onverstaen: anders niet en mogen 28wine bekinnen dan met bloter minnen ende met eenvuldegen

(1) Sur. quadruplici ratione virtuosa sive cum virtute conjuncta.

(2) Sur. procedentem sive emanantem significant Dei gratiam.

(3) B. der doghetsamheit. Surius: at virtutum cortina.

(4) Sur. Ita ergo et nos.

[p. 130]

1gesichte in godleken lichte. Ute desen eenvuldegen opgange in 2godleken lichte ende in godleker rijcheit, soe vloeien alle die 3gaven Goods, ende in die gaven Goods soe hangen alle onse 4dogede ende alle onse werke die goet sijn. Ende hier omme 5hinc die cortine der doechsamheit in die gout ringe der 6gracien Goods, ende die goutringe der gracien Goods die 7hingen in dat overste van den colummen in die guldene 8capiteele, dat es in die eninge die wi in weseleker minnen 9in Gode besitten: daer sijn wi een met minnen⁽¹⁾. Maer 10tusschen die gout ringe der gracien ende die cortine der 11dogede, soe middelden die strecke van jacincte, die die 12cortine met den ringen te gadere hilden. Dese strecke van 13jacincte dat es onse redelec gemerc, alst verlicht es van 14Gode: daer mede selen wi anesien hoe alle die gaven Goods 15van boven uut vloeiende sijn, omme ons Gode mede te 16gelikene, ocht intreckende, omme ons met Gode te ver- 17enegene; ende in desen anesiene soe werden onse strecke 18vaste gevoecht boven in die goutringe. Wi selen ons selven 19oec anesien ende gevulen, overmids die gracie Goods, ute 20vloeiende met allen dogeden, ende inkerende in enecheiden. 21In desen anesiene soe sijn onse strecke vaste gevoecht in die 22cortine alle onser dogede, ende si blijft ewelec hangende in 23die goutringe der gracien Goods, overmids middel der 24strecke, dat es overmids middel onser verlichter redenen, 25anesiende ons selven ende die minleke gaven Goods. Ende 26hiermede sijn wi Godegelijc. Ende dese gelijcheit hanct in die 27eninge die wi in Gode besitten in weseleker minnen, geli- 28kerwijs dat die guldene ringe met der cortinen hanct⁽²⁾ in die 29guldene cappitteele. Want ghi hebt vore wel gehoert dat God

(1) Sur. ubi per amorem unum cum Deo sumus.

(2) B. hanghen.

[p. 131]

1ewelec woent in die eenvuldecheit ons geests met ·iiij· eigen- 2scapen. Die ierste ·ij· eigenscape sijn van naturen uutvloei- 3ende, ende die andere ·ij· sijn intreckende. God es van natu- 4ren uutvloeiende met waerheden ende met minnen, ende hi es 5intreckende met enecheiden ende met wesene⁽¹⁾. Die ewege 6waerheit wert gheboren ute den Vader, ende die ewege minne 7vliet ute hen beiden, dat es ute den Vader ende ute den Sone: 8dit sijn die uutvloeiende eigenscape in Gode. Die enecheit god- 9leker naturen es intreckende die ·iij· persone in banden van 10minnen, ende dat godleke wesen beveet die enecheit in ledec- 11heiden met enen gebrukeleken ommevange in weseleker min- 12nen⁽²⁾: dit sijn twe⁽³⁾ intreckende eigenscape in Gode. Ende 13aldus besit God die eenvuldecheit ons geests boven onse 14redeleke verstaen, ende hier mede sijn wi geenecht, overmids 15dien eenvuldegen opganc, daer ic vore ave gesproken hebbe.

16Nu verstaet, ute dire eweger waerheit ende claerheit, die 17God selve es, soe wert ons gegeven redelecheit, const ende 18wijsheit, ende gerechte bescedenheit in allen dogeden. Dit 19es die ierste eigenscap in allen dogeden, omme dat si alle 20dogede leert; ende het es onse ierste varuwe, ende oec die 21ierste vaessche van onser cortinen, om datsi alre doechde 22cierheit es. Ende dese bescedenheit es wel te rechte hemel- 23varuwech, want si vloeit ons sonder arbeit ute der waerheit 24Goods; ende hier omme en machse niet bedrogen werden, ende 25wi ontfaense van genaden, niet van naturen: want alle die 26goutringe der gracien hangen in die guldene capiteele der 27eweger minnen Goods. Voertmeer ute der eweger rijcheit 28Goods wert ons gegeven dat wi sijn ontfaermhertech, gena-

(1) Sur. unitate et essentia.

(2) Sur. divinaque essentia unitatem in quadum tranquillitate fruitivo quodam amplexu in amore essentiali complectitur.

(3) C. die twee.

[p. 132]

1dech ende uutvloeiende melde. Dese meltheit ciert ende ver- 2vult onse begerte, ende si hanct in die goetheit ende in 3die rijcheit Goods: ende hieromme moet si altoes vergeven 4ende geven⁽¹⁾; ende nimmermeer en mach hare gebreken⁽²⁾, 5want si blijft altoes vol ende rike in haren gronde, daer si 6hanget in die rijcheit des heileghen Geestes. Dit es die andere 7eigenscap in allen dogeden, die ons alre dogeden vrocht ende 8rijcheit⁽³⁾ doet gesmaken; ende dese meltheit es onse pur- 9pere varuwe, ende die naeste vaesche van onser cortinen; 10ende overmids hare, werden alle dogede ende alle goede wer- 11ken ons geewecht⁽⁴⁾ ende Gode geoffert. Siet, aldus hebben 12wi ·ij· uutvloeiende eigenscape in dogeden, daer wi ons Gode 13mede geliken.

14Voertmeer, ute der enecheit Goods gevulen wi commende in 15ons ·j· ewech intrecken ochte ineischen⁽⁵⁾, dat onse minnen- 16de cracht altoes beruert, ende eischt ende maent ons te min- 17nene. Ende altoes, als wi ons inkeren, ende die eninge ane- 18sien die God gemaect heeft met onsen geeste, soe gevoelen 19wi des innoedes toe der eningen⁽⁶⁾, ende dan mote wi den 20innoedene gehoersam sijn; want die godleke eninge trect 21ende maent al onse minnende gelost in te comene met 22minnen⁽⁷⁾, ende onse gelost es boven al daer toe geneicht, 23ende hier ave wert karitate gewarege minne⁽⁸⁾ in ons ghe- 24boren, geufent ende gevoedt: ende si es die derde eigenscap,

(1) Sur. Itaque non potest unquàm non largiri et ignoscere.

(2) Sur. nec tamen ullum unquam defectum patitur.

(3) C. vrucht ende richeit. Sur. vertaelt kwalyk gaudia ac divitias.

(4) Sur. nobis aeterna redduntur.

(5) Sur. aeternum quendam sive perpetuum in nos proficisci sentimus tractum sive exactionem intrò trahentem.

(6) B. des innodens. Sur. ad hanc unionem invitationem.

(7) Sur. omnem nostram amantem appetentiam vet appetitum, ut cum amore intro veniat, trahit et adhortatur.

(8) Sur. indè charitas (id est, vents amor) in nobis naseitur.

[p. 133]

1die al onse dogede ende goede werke levende behout, ende 2si es oec die derde varuwe, ende die derde vaessche van 3onser cortinen, want si es coccinen dobbel roet, gelijc den 4viere⁽¹⁾. Want die eninge tusschen ons ende Gode es ·j· ver- 5terende vier; ende hier omme, alse wi ons keren toe den 6viere, so moete wi vernuwen in den viere, ende onsteken 7in nuwer minnen: ende dan minnen wi Gode, ende ons 8selven, ende alle minschen gelijc ons selven, een met Gode 9te sine. Dit es twewerf geroedt, dat es metter minnen Goods 10ende ons evenkerstens; ende hier mede werden alle dogede 11wel geordent.

12Die vierde eigenscap daer God die eenvuldecheit ons 13geests ewelec mede besit, dat es met sinen weseleken 14insine⁽²⁾. Dese eigenscap es oec intreckende, want si trect 15ons in hare, ende doet ons van ons selven verdolen in afgron- 16deger onbekinder duusternessen⁽³⁾; aldaer verliesen wi ons 17selven in die woeste idelheit, ende al verliesende ons selven 18venden wi die salecheit, ende al vindende verkiesen wi, ende 19al verkiesende werden wi vercoren: ende tusschen verkiesen 20ende werden vercoren soe wert onnoeselheit geboren, die di 21vierde eigenscap es, daer alle dogede in beginnen ende werden 22volbracht. Want overmids onnoeselheit sijn wi alsoe insin- 23kende in onse verkiesen, ende werden alsoe vaste met minnen 24in Gode gevaen, dat wi anders niet en mogen, noch en weten, 25noch en willen, dan ewelec met minnen in heme te blivene: 26ende dit maect ons eenvuldech ende ledech in al onsen 27wesene, ende in al onsen werken. Want wi en connen niet

(1) C. en Surius eindigen den volzin achter het woord cortinen, en hernemen: Si es wormen, dat es dobbel coccinen roet ghelijc viere; want, enz.

(2) Sur. illius essentialis est intra nos existentia.

(3) Sur. efficitque nos à nobis ipsis aberrare in infinitam ac abyssalem quandam et incognitam caliginem.

[p. 134]

1gesuken noch gemeinen⁽¹⁾, in tijt noch in ewecheit, dan dat 2Gode behaecht. Dan hebben wi die vierde varuwe van onser 3cortinen, dat es ·j· witte vasche van edelen twine, daer wi 4alle dogede mede besitten; want overmids onnoeselheit dra- 5gen wi die palme der victorien, ende volgen den lamme na 6in allen sinen wegen der salecheit. Siet, aldus maken wi, 7van ·iiij· wisen der dogeden, ·j· doechsam leven, ende alsoe 8maecten die ·iiij· varuwen ene cortine. in dese cortine was 9genaeit ende geweven menegerhande cierheit, vogele ende 10bloemen, ende guldene sterren, alsoe als ic vore geseget 11hebbe: ende alsoe selen wi weven ende naeien in ons doecht- 12same leven alrehande cierheit van dogeden, gelikerwijs dat 13vore bediet es.

14Voertmeer, in die cortinen des tabernakels soe dede Moyses 15weven ende naeien, met letteren ende met beelden, die hys- 16torien der patriarke ende der propheten, van den wondere 17dat God met hen gewracht hadde in Egypten, ende in den 18uutgange van Egypten, ende van beginne der werelt: opdat 19dat volc daer hi geleert worde, ende gesterct int geloeve, 20ende getrocken in hopen, ende met Gode geenecht in min- 21nen. Ende alsoe souden si ontbeiden mogen die toecomst 22ons Heren, die hen⁽²⁾ geloeft was, dat hi geboren soude 23werden van haren sade ende van haren volke, dat was 24Jesus Christus, die Goods Sone, geboren van der maget 25Marien na den vleesche. Siet, in deser selver manieren selen 26wi onse doechtsame leven weven ende naeien, dat es claerlec 27ende minlec merken, ende altoes in onser memorien ver- 28nuwen ende veranderen⁽³⁾ al dat wonder dat God gewracht

(1) Sur. quaerere aut specture.

(2) D. hem.

(3) Sur. nostraque in memoria perpetua quadam renovatione ae alleratione cuncta ea mira circunferemus.

[p. 135]

1heeft met sinen vrienden van beginne der werelt, ende 2sunderlinge die hystorie ende dat minleke leven ons Heren 3Jesu Christi. Ende alse wi al dit claerleke anesien, merken 4ende pruven, soe vinde wi Gode werkende ende alle sine 5vriende, overmids sine gracie, in wijsheiden ende in melt- 6heiden, in karitaten ende in onnoeselheiden. Ende hier na 7selen wi onse leven beelden, ende wi selen oec hemelsche 8beelden mede in weven, dat es dat wi anesien selen die clare 9onderscouwinge tusschen Gode ende iegewelken heilegen 10in lichte der glorien⁽¹⁾, die milde onst⁽²⁾ ende trouwe, die 11God biedet elken geminden ende elc geminde heme weder, 12die berrende minne daer God met vriende, ende vrient met 13Gode in versmelten in gevulne, ende die pure onnoeselheit 14daersi, geenecht met Gode, al goet in besitten. Siet, in deser 15wijs leven die heilegen in der glorien Goods. Dese vite⁽³⁾ 16selen wi minlec anesien, begeren ende leven, ende altoes 17met verlangene daer na beiden⁽⁴⁾; ende in alle onse cortinen 18der dogede soe selen wi dese beelden weven ende naeien: soe 19wert al onse leven daer mede geciert. Ende aldus werden 20wi geleert wat die binnenste colummen bedieden ende hare 21cortine.

(1) Sur. dilucidam illam ac mutuam inter Deum et singulos quosque sanctos in lumine gloriae contemplationem.

(2) Sur. liberalem quoque benevolentiam.

(3) Sur. et hanc eorum vitam.

(4) Sur. expectabimus.