Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

Vander cortinen ende den colummen van den inganc des tabernakels. C. XX.

22Hier na sprac onse Herealdus: ‘Ghi selt maken ene cortine 23in den inganc des tabernakels van jacincte, ende van pur-

[p. 136]

1pere, ende dobbel roet geverwet, ende van bysse getweerent, 2al metter naelden gewracht, ende ·v· colummen van houte 3van cethym seldi vergulden, ende die capiteele al gulden, 4ende die bascen van mottale: ende hier vore buten seldi 5die cortine hangen.’

6Nu verstaet mi rechte. Die bascen van mottale, daer dese 7colummen op staen, daer mede verstaen wi gevueleke wellust 8der naturen. Dese wellust in der naturen vercrijcht men 9overmids puerheit der consiencien ende onverbeeltheit van 10herten ende van geeste, daer wi vore ave seiden⁽¹⁾. Want 11naturleke bliscap, raste, ende vrede, ende alle gesaetheit 12der naturen⁽²⁾ comt ons van Gode ende van doegeden, ende 13wast altoes van binnen udewert⁽³⁾. In dese gevuleke wellust 14der naturen sijn gefundeert onse inwindege ·v· sinne, ende si 15sijn een met der naturen ende metter gevuleker wellust; ende 16hier omme sijn daer ·v· baschen ende ·v· colummen. Want 17die eenvuldege opganc des geests trect na heme die inwindige 18sinne, ende die lijfleke crachte, ende al dat levende ende gevu- 19lec es in der naturen. Ende hier omme moten die inwindege 20sinne opgerecht sijn gevulec, ende eenvuldechlec, ende altoes 21toegevuecht den geeste⁽⁴⁾: ende alsoe hebben wi ·v· colum- 22men in den ingange des tabernakels. Ende dese colummen 23sijn van houte van cethym, ende vergult; want alse wi met 24gevuleken opgange na volgen onsen geeste, soe sijn onse in- 25windige ·v· sinne vri ende vol godleker minnen. Want nature 26navolgende den geeste es vri gelijc den vogle in den woude, 27ende weldech in minne gelijc den vessche in den watere. 28Ende hier omme moet onse lijfleke nature geenecht sijn

(1) B. en C. ave ghesproken hebben.

(2) Sur. sedata tranquiltitas.

(3) Sur. crescuntque semper ab intimis extrà versus.

(4) Sur. spiritui adjunctos et applicatos.

[p. 137]

1onsen geeste in al onser ufeningen, ende dit leren ons die 2cleine tafelen die in die achterste hoerneke stonden, die in 3hare ringen ontfingen die grindele, ende met haren inhou- 4wingen toegevoecht waren allen den anderen tafelen. Onse 5inwindige sinne moten oec eenvuldechlec ende gevuelec op 6gerecht sijn, ende na volgen den geeste in allen manieren 7van dogeden; ende alsoe werken wi alle onse werke met 8loste: ende dit merken wi ane die colummen die in die vorste 9hoerneke stonden, want si waren, met geliker inhouwingen, 10geenecht, in beiden siden des tabernakels, den grindelen ende 11den tafelen. Ende dese vorste columme hadden oec guldene 12capiteele, alsoe alse die andre hadden, die binnen stonden 13in dat heilege der heilegen; want in die hoecheit ons een- 14vuldechs gevulecs opgancs en vinde wi niet dan gevulen, 15ende dit gevulen es sonder mate ende sonder wise: ende 16hieromme est godlec, ende gebrukelec, ende diepere ende 17widere dan alle ufeninge.

18Ghi sult weten dat alle onse gevulen wert gedeilt in drien, 19dat es, in een sinlec gevulen, ende in ·j· redelec gevulen, 20ende in ·j· godlec gevulen⁽¹⁾: ende alse dese te gadere 21comen in ·j· leven, soe es groete wellust in den ne- 22dersten gevuelne; claerheit, ende rijcheit, ende meerre wel- 23lust in den middelsten gevuelne; godleec gebruken⁽²⁾ ende 24sonder mate vroude ende rijcheit⁽³⁾ in den oversten gevulne. 25Siet, dit overste gevulne es sonder mate⁽⁴⁾ hoge boven onse 26sinleke gevulen, ende oec boven onse redeleke gevulen. 27Onse sinleke gevulen, alsoe alst beestelec es⁽⁵⁾, soe moten

(1) Sur. Est enim sentire sensitivum, est rationale, est et divinum.

(2) Sur. divina fruitio.

(3) Sur. gaudium opesque prorsus immensae sentire supremo versantur.

(4) Sur. ultra modum sensitivum sentire nostrum excedere.

(5) Sur. quatenus belluinum seu bestiale est.

[p. 138]

1wijt bedwingen onder die gebode Gods, overmids redene 2ende goetwillecheit; maer onse sinleke gevulen dat sere te 3prisene es, dat es gevuleke enecheit onser herten. Alse die 4verhaven wert, ende geciert met gevuleker liefden te Gode, 5soe eest die outaer onset sacrificien, daer wi inne offeren 6ende verberren onse lijfleke nature in godleken dienste ende 7in godleker eren. Ende altoes⁽¹⁾ alse onse lijfleke nature 8gerenen wert⁽²⁾ met godleker liefden, soe gevuelen wi harte- 9lec verlangen ende eenvuldech verhangen⁽³⁾: dat sijn onse 10weders velle, roet ende blaeu, daer wi onsen tabernakel 11boven mede bedecken. Siet, dese gevuleke liefde te Gode 12es ene cierheit alle onser sedeleker dogede, ende si wert 13altoes verwect ende vernuwet overmids verlichte redene ende 14karitate, dat es onse geesteleke gevulen. Want alle onse 15lijfleke gevulen hanct in een geestelec gevulen, ende alle 16onse geesteleke gevulen hanct in een godlec gevulen: ende 17aldus sijn alle dinc wel geordent; want al onse leven comt 18ons van boven. Ende hier omme, overmids onse geesteleke 19gevuelen, soe sijn wi gehoersam ende eendrachtech met 20Gode, ende werken alle onse werke vrileke; maer in den 21godleken gevuelne soe sijn wi Gode geenecht boven redene, 22ende besitten vriheit, wijsheit ende ledecheit, ende al goet 23sonder mate in diere hoger eningen. Ende ute deser enin- 24gen met Gode soe wert onse geest ende onse nature ordenlec 25beweget na den wille Goods; ende hier ave comt ons gevue- 26leke wellust, ende onderworpene gesaetheit⁽⁴⁾ der naturen. 27Dat sijn onse baesschen van ere inden ingange ons taberna- 28kels. Hier op staen die ·v· colummen, dat sijn onse inwin-

(1) Sur. Et quotiès.

(2) Sur. tangitur.

(3) Sur. simplicemque suspensionem.

(4) Sur. subdita tranquillitas, seu sedata subjectio.

[p. 139]

1dege sinne, vrileec ende minlec verhaven, ende navolgende 2onsen geeste, altoes gebrekende⁽¹⁾ in een godlec gevuelen: 3dat sijn die capiteele van goude. Dit godleke gevuelen es 4weseleke minne; ende hier omme sijn dese capiteele van 5goude, gelijc dengenen die binnen stonden in dat heilege 6der heilegen. Dore dese guldene capitteele soe ginc die 7overste grindel, die van drien stucken was, die boven beide 8die side wande bevinc, ende den inganc vore. Ende in desen 9oversten grindel soe bleven die vorste colummen met haren 10capiteelen vaste gestedecht, sonder verwandelinge; want 11dese grindel was dat overste slot des tabernakels, ende in 12heme waren oec verenecht die ·ij· overste grindele, die 13boven in dat westinde lagen.

14Met desen oversten grindele versta wi die onbeweechleke 15vriheit die wi in Gode besitten, boven alle dogede. Want 16in den vrien inwerkene Goods volgen wi Gode na met gees- 17teleken smake ende met gevuelne, ende alsoe wert onse 18geest in Gode geenecht ende ghestadecht in die onbewege- 19leke vriheit Goods. Want Goods gesmaken ende bevulen⁽²⁾ in 20onbewegeleker vriheit, daer mede wert dat overste ons taber- 21nakels, dat es dat overste ons geests, met Gode geenecht, 22ende gestadecht sonder wederkeer⁽³⁾: ende dit bediet ons 23Moyses wel in dien dat hi leggen dede ·iij· grindele in dat 24overste sijns tabernakels; ende daer inne waren gestadecht 25ende ghesloten die vorste colummen met allen den tafelen. 26Ende hier omme, in den inwerkene Goods well onse lijfleke 27nature oec gerenen met gevuleker liefden, ende volcht 28vrilec ende minlec den geeste na. Ende in desen na volgene

(1) Sur. deficiens.

(2) B. ghevoelen. C. Want Gods te ghesmakene ende te ghevoelene.

(3) Sur. absque reflexione firmatur ac stabilitur.

[p. 140]

1wert si doregaen met smake, ende met gevuelne, ende 2geenecht der vriheit Goods. Ende aldus werden wi, van binnen 3tote buten ende van buten tote binnen, met Gode verenecht, 4ende gevrijt ende doch met onderscede⁽¹⁾, dat es met mid- 5dele ende sonder middel⁽²⁾. Ende dit leren ons wel die vorste 6colummen, die oec gestadecht waren met haren capittelen in 7dien oversten grindel, want al dat gescapen es dat es onge- 8stadech in hem selven, ende al onse naturleke vriheit en can 9ons niet gestadegen; ende hier omme moten wi navolgen den 10inwerkene Goods, soe werden wi verhaven boven nature, 11ende Gode geenecht in die onbewechleke vriheit sijns selves.

12Voertmeer suldi weten, in den inganc des tabernakels, in 13die capiteele van den vorsten colummen, soe hinc die leste 14cortine van ·iiij· varuwen in ·v· guldene ringe, ende dese 15cortinc en ginc maer neder tote der middelt van den colum- 16men, alsoc dat die tabernakel beneden eens mans lingde 17open bleef, op dat die priesteren ongehindert ute ende inne 18mochten gaen hare offerande te doene, ende oec al dat 19gemeine volc inwaert sien mochte, omme te meerrene hare 20innecheit ende hare devocie. Vore dese cortinen buten soe 21hincmen ·j· cleet van hare, dat tote der erden nederginc; 22omme dat die cortine ende die inganc des tabernakels behoet 23souden sijn van regene ende van winde, ende van allen 24onwedere. Dese hare hincmen in haecskene van ere, die 25boven stonden in die helecht van der ellefster haren⁽³⁾, die 26van boven neder hinc in dat vore hoede des tabernakels; 27maer in claren wedere soe dedemen dese hare ave; ende in 28der nacht, ende altoes als noet was, soe hincmense weder

(1) Sur. discriminatim tamen.

(2) Sur. id est, cum medio ac citra medium.

(3) Sur. in media parte sagi undecimi.

[p. 141]

1in die hake: ende dan was dat tabernakel ane te siene als 2een ondier huusken⁽⁴⁾, al omme bedect met lakenen van 3geitenen hare. Ende hiermede was volmaect die tabernakel.

4Nu merct wat alle dese dinc bedieden. Ghi hebt vore wel 5gehoert dat onse lijfleke crachte moeten na volgen den geeste 6in sinen eenvuldegen opgange, ende alsoe wert onse nature 7verhaven ende geenecht onsen geeste in ·j· godlec gevulen: 8ende dat leren ons die vorste colummen met haren capit- 9teelen. Nu suldi weten dat iegewelc minsche, die vol es 10godlecs gevoelens, die volheit oppenbaert hare⁽¹⁾ van buten 11in waerden ende in werken. Ende hier omme die inwindege 12waerheit di in den minsche leeft, die maect den minsche van 13buten waerachtech⁽²⁾ ende besceeden in sinen waerden. Die 14inwindege meltheit⁽³⁾ die maect den minsche van buten 15in sijnre wandelingen goedertieren⁽⁴⁾, ende melde, ende 16dienstachtech⁽⁵⁾ in alre noet. Die inwindige karitate die 17maect den minsche van buten ontfaermhertech⁽⁶⁾, ende 18gerecht in allen sinen werken; die inwindege onnoeselheit 19die maect den minsche van buten simpel, ende onnoesel, 20ende wijs in allen sinen levene. Ende hier omme soe was 21die cortine van ·iiij· varuwen, die buten vore den tabernakel 22hinc, gelijc der andere die binnen in den tabernakel hinc. 23Ende si hadde oec strecke van jacincte, ende goutringe gelijc 24der binnenster; want die dogede van binnen ende die goede

(4) Sur. erat igitur tabernaculi species vel adspectus ceu vilis cujusdam domunculac.

(1) Surius vertaelt zeer wel: ubi quispiam divino sensu vel sentire plenus est et abundat, plenitudinem hanc foris sese in verbis et actibus declarare.

(2) Sur. verbis veracem.

(3) Sur. interna autem pietas sive liberalitas.

(4) Sur. benignum.

(5) Sur. officiosum.

(6) Sur. misericordem.

[p. 142]

1werke van buten hangen alle in die genade Goods, datsijn 2die goutringhe: ende die genade Goods mogen wi altoes nuwe 3ontfaen, eest dat wi anesien die ewege minne ende goetheit 4Goods, die altoes uutvloeit met nuwen gaven ende met allen 5goede. Maer wi moten onse strecke, dat es onse inwindege 6gesichte, altoes verheffen ende verenegen der goetheit 7Goods: ende alsoe ontfaen onse strecke die goutringe der 8uutvloeiender genaden Goods, ende die uutvloeiende genade 9ontfeet in hare die strecke ons inwindegen gesichts; ende 10aldus bliven die cortinen onser dogede ende onser goeder 11werke altoes hangende in die goutringe der gracien Goods.

12In dese butenste cortine woude onse Here oec hebben 13genaeit alrehande cierheit. Dat es dat wi merken selen die 14uutwendege seden ende die werke der heilegen: hoe si 15gedaen hebben, gelikerwijs sele wi na doen, alsoe dat onse 16werke exempel sijn allen minschen gelijc den haren⁽¹⁾. Maer 17dese butenste cortine en mach niet neder gaen tote der 18erden; want die inganc moet oepen bliven, dat es dat wi 19alle onse werke van buten alsoe ledeehlec werken selen, dat 20ons onse inganc in redenen altoes gereet si⁽²⁾: ende alsoe 21sele wi die waerheit van binnen halen⁽³⁾ dire wi van buten 22selen plegen. Ende eiken minsche die wi weten dat begeert 23geleert te sine, dien selen wi onse inwindecheit ontplu- 24ken⁽⁴⁾, ende oppenbaren herne die naeste waerheit die wi 25verstaen in allen dogeden⁽⁵⁾, op dat hi heme selven lere te

(1) Sur. ut quemadmodùm illi quandoque egerunt, ita et nos fuciamus: ut etiam actus nostri cunctis possint hominibus exemplo esse, sicut et illorum.

(2) Sur. ut ad rationem introilus semper promptus atque paratus nobis sit.

(3) C. ghereet halen. Surius vertaelt: intus paratam hauriemus.

(4) Sur. illi interiora nostra pandemus ac aperiemus.

(5) Sur. docebimusque eum proximam, quam scire poterimus, virtutum omnium veritatem.

[p. 143]

1bekinnene hoe gelijc ochte hoe ongelijc hi der doecht ende 2der waerheit es.

3Ende hierinne moete wi neder ende onverhaven bliven⁽¹⁾, 4al waren wi oec alsoe goet ende alsoe wijs, dat wi met waerden 5ende met exemplen allen minschen leren mochten; want alle 6leringe der waerheit ende alle doecht comt van Gode: ende 7hier omme en selen wijs niet gevuelen in hoeverden, dat God 8sine goetheit toent ende sinen name verclaert dore wien hi 9wilt. Ende dit es die sake dat men in storme van winde, ende 10in regene, die hare buten vore den tabernakel hinc, niet 11omme der liede wille dat si die cierheit niet sien en souden, 12maer omme des tabernakels wille, dat hi in sijnre cierheit 13ongeargert ende onbesmet soude bliven. Ende in deser wijs 14sal elc verlicht minsche, met waerden ende met werken, 15leren iegewelken minsche dien lust geleert te sine, op dat 16hi leven moge⁽²⁾. Ende altoes sal hi hem selven versmaden: 17soe mach hi allen stoerm van hoeverden verwinnen. Ende 18soe hi hem selven naerre bekint, so hi hem in der 19waerheit meer te versmadene vint⁽³⁾; want al dat ge- 20breclec es in ons, dat hebben wi van ons selven, ende 21dies es vele: ende al dat doechtsam es in ons dat hebben 22wi van Gode, ende dies es sere lettel, na dat sijn mochte, 23waren wi daertoe bereet wel⁽⁴⁾. Ende hier omme sele wi 24die hare der oetmoedecheit altoes laten nedergaen tote der 25erden, alse men ons ere biedet van dogeden⁽⁵⁾, op dat wi

(1) .Sur. Et hîc danda nobis opera est, ut hac in parte submissi, humiles ac minimè elati permaneamus.

(2) Sur. verbis et actibus unumquemque edoceri appetentem instituet, quo vivere possit.

(3) Sur. Et reverà quo sese propiùs ac penitius perspectum habebit, eo se contemptu planè digniorem reperiet ac sentiet.

(4) Sur. si cum illis compares, quae obtinere possemus, si benè parati essemus.

(5) Sur. cùm nobis virtutum causa praestatur aut exhibetur honor.

[p. 144]

1ons niet en verwanen⁽¹⁾; want men doet ons onrecht daer 2mede: die ere behoert allene Gode toe, die oersake es alre 3doget. Ende alsemen ons versmaet ende onwerde doet⁽²⁾, 4dan selen wi die hare der oetmoedecheit vore ons laten 5hangen: soe moge wi gevuelen dat ons recht gesciet, omme 6dat wi Gode, noch ons selven, noch niemene recht en doen 7alse wi souden: soe eest dan behoerlec dat wi onweert 8ende versmaet werden⁽³⁾ van ons selven ende van allen 9creaturen.

10Voertmeer, in der nacht lietmen altoes die hare han- 11gen vore den tabernakel Goods, dat es datmen niet dan 12oetmoet en sal bewisen vore die minschen, die leven sonder 13vrese ende sonder berespen van haren sonden: dat sijn die 14gene die willens ende wetens quaet doen; die sijn donker 15ende cout gelijc der nacht. Ende hier omme sijn si onleerlec 16eneger doecht; want si sijn verblint ende verhert in sonden, 17ende en connen die leringe der waerheit niet gedragen, 18maer si versmaden goede liede ende doechtsame werke. 19Siet, dese liede moetmen laten gewerden⁽⁴⁾, ende verdra- 20gense oetmoedechleke ende verduldechleke: dat es die beste 21wise die men hen⁽⁵⁾ menen mach⁽⁶⁾. Ende hier mede wert 22onse tabernakel volmaect, ende dat vierde poent ontbonden 23van den ·vij· principalen.

(1) Sur. ne secùs quàm oportet, de nobis sentiamus.

(2) Sur. Cùm autem contemptu afficimur, aut indignè tractamur.

(3) Sur. contemptu ac ignominia nos affici.

(4) Sur. Hos.... missos.... faciamus.

(5) C. hem.

(6) Sur. quae esl praecipua ac optima ratio sivem odus, quo nos erga illos geramus.