Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

Vanden drien godeleken dogeden. C. XVI.

7Hier na sprect onse Here aldus: ‘In die west side des 8tabernakels, te occidenten wert, seldi maken ·vj· tafelen, 9ende noch ·ij· andere, die in die horeke selen werden op 10gerecht, achter den rugge des tabernakels. Ende aldus 11selen si te gadere gevoeget sijn van boven tote beneden, 12ende ene toevoeginge sal al die tafelen onthouden. Dien 13tween tafelen, die men in die horneke setten sal, dien sal 14men geven gelike toevoeghinghe den anderen: alsoe datter 15daer ·viij· si, ende ·xvj· baschen van selvere, onder elke 16tafele ·ij·.’

17Met desen ·viij· tafelen in dat westinde, dat de rugge 18des tabernakels es daer beide die side wande in vergaderen, 19soe verstaen wi die principale vorenemenheit⁽¹⁾ eens gees- 20telec staets. Want die ·vj· tafelen die in midden staen, 21bedieden ons ·vj· vorenemende begripe, daer alle die vrie 22begripe ane hoefden⁽²⁾. Want ·iij· dogede vinden wi, die 23ons enegen met Gode, ende die orsake sijn ende begin alre 24andre dogede: dat es gelove, hope ende minne. Ende 25iegewelke doget van desen drien moet hebben vore gaende 26·ij· vrie begripe,⁽³⁾ daer si op gefundeert wert: dat sijn de

(1) Sur. eminentiam vel praestantiam.

(2) Kiliaen vertolkt het woord door habere aliquem pro domino. Surius vertaelt duidelyk genoeg quibus cunela libera proposita connectuntur.

(3) Sur. bina proposita libera.

[p. 101]

1·iij· dogede ·vj· vrie⁽¹⁾ begripe. Dat ierste vri begrijp daer 2onse geloeve op gefundeert es, dat es dat wi, overmids die 3gratie Goods, begripen selen ons selven te verheffene boven 4alle hemele, met enen eenvoldegen siene⁽²⁾, in enen God, 5daer wi inne geloven. Hier mede wert geloeve gefundeert 6in Gode. Dat ander vrie begrijp, daer wi onse gelove ufenen 7ende besitten sonder dolinge, dat es dat wi met vrien wille 8ende moede begripen selen al dat te geloevene, met onder- 9scede⁽³⁾, dat de heilege Kerke hout ende geloevet. Ende 10hier inne selen wi sijn alsoe merkeloes⁽⁴⁾, ende alsoe een- 11voldech van gronde, dat ons onse eigene sinne, noch onse 12naturleke redene niet twivelachtech, dunckende noch wa- 13nende⁽⁵⁾ maecken en mogen; ende dat ons oec gene creature, 14hoe heilech dat si scene, ocht wat si wonders ocht miraclen 15werken mochte, anderheit⁽⁶⁾ ochte nuwecheit van gelove 16inne geprenten en moge. Siet, dit sijn ·ij· vrie begripe, die 17ons geloevech maken, ende int geloeve behouden, son- 18der dolinge. Ende dit bedieden die ·ij· middelste tafe- 19len in dat westinde des tabernakels. Ane die ·ij· mid- 20delste tafelen werden noch ·ij· andere gevoeget, in elke 21side ene; ende die bedieden ons noch ·ij· vrie be- 22gripe, die vore gaende sijn volcomenen hope. Dat ier- 23ste vri begrijp, daer volcomenne hope op gefundeert 24wert, dat es dat wi begripen selen, overmids die verdiente

(1) D. ende dit sijn ·vj· vrie begripe. Surius: sicque tribus virtutibus sex libera proposita adjunguntur.

(2) Sur. contemplatione sive intuitu.

(3) Sur. distinctè.

(4) Sur. minimè curioso fundo.

(5) Al de handschriften hebben dit woord. Surius schynt daerentegen wankende gelezen te hebben, en vertaelt: ut neque proprius sensus, neque naturalis ralio nostra aliquam in nos dubitationem, vel opinionem, vel titubationem aut haesitationem adducere queat.

(6) Sur. aliquid à flde diversun.

[p. 102]

1ons Heren Jesu-Christi, vrilec tote Gode te gane, met 2ewegen betrouwene, ende eenvoldechlec in Gode te gane 3daer hope ende trouwe verreict⁽¹⁾ ende besit ewegen vrede. 4Siet, met desen tween poenten wert hope gesaedt, ende 5gestilt, ende gefundeert op die rijcheit die God selve es. Ten 6anderen male selen wi vrilec begripen boven al Gode te 7betrouwene alles dies ons noet es⁽²⁾, hier in der tijt, van 8buten ochte van binnen. Ende hier inne moten wi alsoe 9eenvoldech bliven, dat wi in en geene creature hulpe, troest 10noch toeverlaet en soeken, het en si wel geordent, ochte 11redelec, ende omme die ere Goods. Ende al dat wi 12ontfaen van allen creaturen, eest lief eest leet, dat 13selen wi ontfaen alse van der hant Goods, vore onse alre 14beste⁽³⁾; soe bliven wi ledech, ende leven sonder ver- 15driet van allen dingen. Wi selen ons oec alsoe geheel 16ende alsoe eenvoldech te Gode laten⁽⁴⁾, sijn wi siec, sijn 17wi gesont, ochte in wat noede dat wi sijn⁽⁵⁾, dat wi in 18en geene truffe⁽⁶⁾, noch in en gene maniere van boetinghen⁽⁷⁾ 19geloven⁽⁸⁾ en selen. Ende hier mede hebben wi ·iiij· tafelen 20ende ·iiij· vrie begripen, die ons onthouden⁽⁹⁾ in geloeve 21ende in hope. Die ·v^te·. tafele ende die ·vj^ste·, die hier toe

(1) Sur. attingit.

(2) Sur. wykt eenigerwyze van den tekst af, vertalende: liberè nobiscum constituemus supra omnia Deo confidere, daturum eum nobis, quicquid, enz·

(3) Sur. tanquam nobis optimum.

(4) Sur. quinetiam ita omninò ae simpliciter Deo confidemus.

(5) B en C. dat wi comen moghen.

(6) Het woord, van italiaensche afkomst, beteekent mendacium, fraus, en in verzwakten zin nugae. Zie Kiliaen. Surius vertaelt impostura.

(7) Dit woord staet in A, B en D, en beteekent toovery, waerzeggery en wat daermêc verwant is. Zie zyu geheelen omslag in den Thentonista. C heeft in negheene maniere van saghen ofte van gokelien.

(8) B en C. hopen noch gheloeven. By Surius is de plaets aldus vertaeld: nullis unquam imposturis, nulli incantationum generi, nulli jocula-torum proesfigiis spem aut fidem commodemus.

(9) Sur, nos retinentia.

[p. 103]

1gevoeget sijn, die bedieden ons noch ·ij· vrie begripe die 2vore gaende sijn gewareger minnen. Dat ierste vri begrijp, 3daer minne inne begint, dat es dat wi ute enen vrien gronde, 4ende in crachte dies heilechs geests⁽¹⁾, begripen selen 5eweleke Gode te minnen; ende in desen begripe selen wi 6ons alsoe eenvoldech, ende alsoe geheel, met minnen in 7minnen geven⁽²⁾, dat wi anders niemenne en leven dan der 8eweger minnen Goods, ende dat wi oec, in onser eenvol- 9decheit, anders niet en weten noch en gevoelen dan minne 10allene. Want, leven wi der minnen Goods geheel, soe heb- 11ben wi ·j· vri insinken met minnen in minnen⁽³⁾, ende alsoe 12wert minne beseten. Want volgen wi der minnen, met 13eenvoldegen ingange, tote in den gronde alre eenvoldecheit, 14soe comen wi, overmids gelove, boven geloeve in ·j· weten⁽⁴⁾ 15ende wi comen, overmids hope, boven hope in ·j· hebben⁽⁵⁾ 16ende, overmids minne, in een ewech besitten. Ende dit es 17dat ierste vri begrijp, daer onse minne in gefundeert wert, 18ende geenecht der eweger minne die God selve es.

19Ten anderen male selen wi begripen ons selven te minnen 20ende alle minschen, toe den dienste Goods; want in welker 21wijs dat wi ons selven anders minnen, dan Gode mede te 22dienne, ocht enege creature, dat es ongeordent, ende dat 23benemt ons die enechste wise der doget, ende oec den een- 24voldegen inganc in Gode. Ende hier omme, eest alsoe dat 25wi ons selven ende alle dine minnen omme Goods wine, soe 26orboren⁽⁶⁾ wi ons selven ende alle dine ordenlec, elide rede-

(1) Sur. et in virtute Spiritus sancti.

(2) Sur. ità penitùs ex amore amori nos dedemus ac trademus.

(3) Sur. in amorem nos demergimus.

(4) Sur, ad cognitionem.

(5) Sur. ad adeptionem appraehensionemgue.

(6) Sur. utimur.

[p. 104]

1lec toe den loeve Goods, ende na den wille Goods; ende 2alsoe wert minne wel geordent in ons, te Gode, ende tote 3allen creaturen. Want minne leidet ons eenvoldechleke in 4Gode, sonder minne sien⁽¹⁾; ende dit es minne sonder waer- 5omme⁽²⁾, die ons weseleke salech maect. Ende minne drivet 6ons oec in allen dogeden, ende in allen goeden werken, ende 7altoes in die Goods ere; ende dese dogede, met den werken, 8volgen ons na, ende eieren ons in dat ewege leven, met 9onderscede, men ende meer, na dire wijs dat si groet sijn, 10ende minlec gewracht werden.

11Voertmeer, die ·ij· tafelen, die in die hoerneke staen, 12daer beide die sidewande inne gevoecht sijn, ende geenecht 13metten rogge des tabernakels, elke van desen ·ij· tafelen en 14hevet maer in die breidde ·j· halve mate. Hier mede verstaen 15wi onse lijfleke nature, die maer ·j· instrument en es mede 16te werkene, ochte mede te doegene; want si en es niet vri, 17noch dogetsam in haerre neigingen, noch si en hevet van 18haer selven en gene dogedelecke werken; maer omme dat si 19met den geeste geenecht es, in allen sinen vrien begripen 20ende in allen sinen vrien werken, soe wort si met dogeden 21gevrijt⁽³⁾, ende gevoeget vrileke, ter rechter siden ende ter 22slinken siden, in vrien werkene, ende in verduldegen lidene, 23in den geboden ende in den raden Goods, ende wederhouden 24in alle dien dat jegen Goods ere es, ende gerieven mach⁽⁴⁾, 25ende haers vertegen⁽⁵⁾ in alre swaerheit, diemen omme Gode

(1) Sur. absque respectu.

(2) Sur. absque hujus vel illius commodi privati intuitu.

(3) Sur. libera fit.

(4) Beter B en C. dat jeghen Gods ere gherieven mag. Surins vertaelt in iis omnibus, quae possent ilii esse commoda et jucunda contra honorem Dei.

(5) C. ende wert haers selfs verteghen. Surius: abnegatque seipsam.

[p. 105]

1dragen mach. Ende si wert, overmids dat vrie gemoede vri- 2leke begrepen ende op gerecht al te doene in die ere Goods, 3ende overgegeven in die vriheit Goods⁽¹⁾ alles te darvene daer- 4men toe geneiget es, beide hier ende in der ewecheit. Siet, 5aldus sprac onse Here dat wi die tafelen, dat sijn onse vrie be- 6gripe, op rechten souden, ende dat si aldus te gadere souden 7gevoecht sijn van boven tote beneden, ende dat ene toevoe- 8ginge alle die tafelen sonde onthouden: dat es dat die rugge des 9tabernakels met sinen tafelen sal hebben ene toevoeginge tote 10allen den tafelen in beiden siden, overmids die ·ij· tafelen die in 11die horneke op gerecht sijn, daer alle die andre inne verga- 12dert werden, ende opgerecht, ende onthouden. Ende alsoe 13geliker wijs alsoe lange alse onse vrie geest leven sal in desen 14staet der sterfeleker naturen, soe moet hi met deser naturen 15in beiden siden vrileke gekeert sijn tote allen dogeden, die 16doget te werkene, ende ondoget te wederstane. Dese ·ij· 17sijn gelijc van loene; want alsoe vele als wi die dogede 18minnen, alsoe vele mogen wi alle hare contrarien versmaden; 19ende sonder die lijfleke nature en mach die geest niet ver- 20dienen: ende hier omme sprac onse Here dat men dien tween 21tafelen in die hoerneke geven sonde gelike toevoeginge den 22anderen ·vj·, die daer tusschen staen. Ende alsoe soudere 23·viij· sijn, ende ·xvj· selveren baesschen; ende hier mede 24proeven wi dat die lijfleke nature geenecht moet sijn met 25haren geeste, ende die geest met siere naturen, in allen 26vrien begripen ende oec in allen dogeden. Ende alsoe mach 27die geesteleke tabernakel staende bliven ende Gode bevallec 28sijn. Wat die ·ij· baesschen van selvere bedieden onder 29elke tafele, dat hebbic u vore geseit: dat es onder elc vri 30begrijp een pure consiencie ende ene ongebeelde memorie.

(1) Sur. el ul sit divinae dedita ac resignata libertati, ad carendam, enz.

[p. 106]

1Sonder dese ·ij· baesschen en moge wi geen vri begrijp 2op rechten in die ere Goods.