Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

Van den cortinen des Tabernakels. C. XI.

8Onse Here sprac tote Moysesse dese waerde: Ghi sult ma- 9ken ·x· cortinen van bysse getwerent, ende van jacincte, 10ende van purpere, ende van roeder varuwen twewerven 11geverwet⁽³⁾.

12Hier mogedi merken dat onse Here ten eersten dat dac 13des tabernakels beval te makene, ende daerna die wande die 14dat dac dragen ende onthouden souden; ende dit bediet ons 15datmen dickewile die doget lange moet ufenen, eer men 16claerleke den gront der dogede bekint, die de doget in hare 17cierheit draget ende onthout. Met desen ·x· cortinen die 18wi maken selen soe versta wi ene volheit der wet in ufenin- 19gen van binnen overmids onse redeleke gevoelen dat vijf- 20sennech es, inwert kerende te Gode, ende utewert kerende 21tote allen minscen, na wise der ·x· ghebode. Dese 22redeleke ufeninge, udewert ende inwert kerende na 23wise der wet ende na de gebode ons Heren, die moet 24sijn van ·iiij· varuwen. Dierste varue es wit, gelijc

(3) C voegt hier by: Die woerde die ic vore hebbe ghenomen int beghinne van desen vierden principalen poente, die wil ic nu voertaen ontbinden. - Dit byvoegsel is mede door Surius vertaeld.

[p. 63]

1bocrane⁽¹⁾ die andre hemelvaruwech⁽²⁾, die derde violeit⁽³⁾, 2die vierde dobbel vierech roet⁽⁴⁾. Hier mede verstaen wi dat 3elke doget in ons moet hebben ·iiij· varuwen, dat es dat si 4vierevoldech moet sijn gewracht. Die ierste varuwe moet 5sijn dobbel byssinen, blickende wit, van sachten vlasse. 6Hier inne merken wi dat wi moten sijn simpel ende onnosel, 7dat es dat wi ons selven niet soeken en selen noch meinen⁽⁵⁾, 8in ne genen dingen. Soe hebben wi ·j· begin alre doegde- 9leker werke. Ende hier omme was die werpte⁽⁶⁾ van allen 10den cortinen van bysse getwerent. Alsoe gelikerwijs soe moet 11die werpte al onser dogede dobbel onnosel sijn, ende daer in 12mogen wi weven alle dogede, ende anders niet. Ende 13hier omme, wille wi simpel ende onnoesel sijn, soe moten 14wi alle dogede scerien⁽⁷⁾ van witten twine⁽⁸⁾, dat es dat wi 15onse gewin noch onse geries⁽⁹⁾ principalec niet soeken en 16selen noch meinen in lijfleken dingen, noch in geesteleken 17dingen, alsoe hebben wi die warpte⁽¹⁰⁾ dobbel van bysse 18gescerijt. Die ierste inslach⁽¹¹⁾, dien wi hier inne dragen 19selen, die moet van den selven sijn; want al es di warpte,

(1) C. bokerane. Het woord, afkomstig van het spaensch bucaran, of het italiaensch bucherame, beteekent eene fyne linnen stof, telae subtilis species, zegt Du Cange op het woord boquerannus. I, col. 1235. Kiliaen geeft bockerael en heet het tela cannabina levigata. Surius vertaelt instar lanae subtilis et candidae, id est, (color) byssinus. Het Fransch heeft nog bougran, doch met eene andere beteekenis.

(2) Sur. alter coeruleus sive hyacinthinus.

(3) Sur. tertius purpureus, velut sanguis rubicundus.

(4) Sur. quartus coccineus ex cocco bis tincto.

(5) Sur. neque quaeramus, neque spectemus.

(6) Versta de ketting of het scheergaren, in 't latyn stamen, waerdoor het woord by Surius vertaeld is. Zie Kiliaen.

(7) Thans scheren, de schering maken, opzetten.

(8) Sur. ex filo candido.

(9) Sur. ne nostrum sive lucrum, sive commodum.

(10) Of werpte.

(11) Sur. subtegmen.

[p. 64]

1dat es onse eigene aneghenomene staet, onnoesel, blickende 2wit ende sachte, nochtan moten wi striden in al onsen 3werken, omme die selve onnoeselheit te behoudene. Want 4die viant, ende de werelt, ende onse eigene nature die be- 5coren ons ons selven te meinne⁽¹⁾, ende onse gerief te 6soekene: ende alsoe worde onse werpte besmet ende beder- 7vet met alselken onsuveren inslaghe. Ende dit gesciede 8Adame, onsen eersten vader, die van Gode puer, onnosel 9was gescapen; ende overmids becoringe, begaf hi Gode⁽²⁾, 10ende sochte gerief; ende met dien selven⁽³⁾ verloes hi den 11staet der onnoeselheit met dien onsuveren inslage. Ende 12hier omme, sal onse staet onnosel bliven, soe mote wi ons 13selven wederstaen, ende verwinnen in allen dingen, ende 14alsoe hebben wi gescerijt⁽⁴⁾ tote allen dogeden; ende in 15elken verwenne, daer wi onnoselheit behouden, soe weven 16wi ene vaessche⁽⁵⁾ van den selven. Dit es die cerste varuwe 17in alle die cortinen ende in allen dogeden.

18Die andere varuwe, die wi inne dragen selen⁽⁶⁾, die sal 19jacinctinen sijn, dat es hemelvaruwech. Dese varuwe ver- 20toent hare donkerlec ochte claerlec, na die maniere dat die 21locht verclaert es, men ende meer, van den scine der sonnen. 22Hier inne merken wi gherechte bescedenheit van binnen, 23die wi hehouden selen in al onsen werken; ende die wert 24altoes verclaert met hemelschen lichte, dat es metter gracien 25Goeds, min ende meer, na dat iegewelc verlicht es van 26Gode. Dit es die ander varuwe elker cortinen ende elker 27doget.

(1) Sur. ut nosipsos spectemus.

(2) Begeven is zoo veel als verlaten, doch hier met den dativus gebruikt.

(3) Sur. eo ipso.

(4) C. ghescheert. Versta hebben wy onze schering gemaekt.

(5) Versta eenen draed. Surius vertaelt: totiès ejusdem generis subtegmen inteximus. Kiliaen geeft vaese, vese in 't Latyn fibra, capillamentum, festuca.

(6) Sur. in stamine nobis texendus.

[p. 65]

1Die derde varuwe in allen dogeden die sal purperen sijn, 2geverwet met bloede van vesschen,⁽¹⁾, die leven met he- 3melschen dauwe. Hiermede versta wi meltheit van gronde⁽²⁾, 4want si doet vloeien dat bloet des minschen in allen sinen⁽³⁾ 5aderen, ende si verhit ende verblijt te male de nature⁽⁴⁾; 6ende meltheit van gronde swemt in der ghenaden Goeds 7gelijc den vessche in den watere. Ende dat melde herte levet 8van den dauwe des hemels, dat es van sunderlinger visita- 9cien dies heilechs Geests. Eest also dat wi alle dogede werken 10ute enen bliden melden gronde, soe mint ons God: ende 11hiermede hebben wi die derde varuwe van allen den cortinen 12ende van allen dogeden.

13Die vierde varuwe van allen dogeden die es coccinen, 14dat es vierech roet, twewerf geroet metten bloede van 15cleinen wormkenen, die leven van loveren⁽⁵⁾ in dire woes- 16tinen. Hier mede versta wi karitate, die alle dogeden ciert 17ende volmaect; ende si es dobbel roet, ende gelijc den viere, 18want si enecht ons met Gode ende met onsen evenkersten⁽⁶⁾, 19eest alsoe dat wi cleine oetmoedege woermkene willen sijn, 20ende scuwen dat de werelt soect, ende wandelen ende leven 21in der woestinen, boven alle creaturen: ende daer sele wi⁽⁷⁾ 22onse spise nemen in graciousen grunen loveren, dat es in 23hemelscer ufeningen. Alsoe moge wi die edele roede varuwe 24maken, die alle dogede verciert; want so wie karitate in do- 25gede ufent, overmids sine affectie ende sine devocie ver-

(1) Sur. ex conchyliorum succo vel sanguine.

(2) Sur. animi pietatem sive caritatem accipimus, ex ipso cordis fundo proficiscentem.

(3) B. in alle sine.

(4) Versta geheel de natuer.

(5) Sur. ex arborum foliis.

(6) C. voegt by: ghelijc dat dat vier verenicht ende sijn gelijc maect alle die dinghen diet overformen. - Surius heeft dit mede vertaeld.

(7) C. so selen wi daer.

[p. 66]

1teret hi sijn eigen bloed in der eren Goeds ende in orbore 2sijns evenkerstens; ende alsoe hevet hi die virege varuwe, 3diemen vlammech noemt, want si verberrent alle gebreke, 4ende si volmaect alle dogede. Ende hier omme hevet hi 5dat brulocht-cleet, dien edelen coccinen mantel, omme, dien 6Christus, die hoge oetmoedege minnere, droech in den dage 7der minnen, doen hi sijn bloet in minnen verteerde, ende 8die werke der hoegster karitaten volbrachte in die ere sijns 9Vaders, ende in orbore alre minscen. Ende te enen tekene 10sire minnen droech hi dien roeden mantel, ende enen 11purperen roc in tekene sire meldecheit; want hi was doen 12brudegoem in der hoger sollempniteit, ende woude ons doen 13verstaen dat hi ·j· melde coninc ware ende ·j· prince gerech- 14ter minnen ware. Siet, aldus was elke cortine van desen ·iiij· 15varuwen, die ic u genoemt hebbe. Ende alsoe gelikerwijs 16moten wi werken elke doget in virevoldeger varuwen; want 17die anegenomene staet ons levens⁽¹⁾ die moet onnosel sijn, 18dat es die werpte in allen dogeden; ende onnoeselheit moten 19wi met stridene behouden in allen goeden werken, want in 20der onnoeselheit wert die gedaet ghestadecht van allen doge- 21den⁽²⁾: ende hieromme es si di werpte ende die ierste inslach 22alre doechsamheit; ende in allen dogeden mote wi besce- 23den sijn, ende melde van gronde, ende vol van karitaten. 24Dit sijn ·iiij· principale varuwen, die alle dogede cieren na 25den wille Goeds.

26In dese ·iiij· varuwen geboet onse Here Beseleelle en 27Oliabpe dat si daerinne werken souden, ende naeien metter 28naelden, menegerande cierheit. Alsoe geliker wijs sal onse 29gehoersame wille ende onse verstaen⁽³⁾ setten in dese ·iiij·

(1) Sur. susceptum vitae genus ac institutum.

(2) Sur. omnes virtutum actiones confirmantur ac stabiliuntur.

(3) Sur. intelligentia.

[p. 67]

1varuwen alderande cierheit van dogeden. In die witte va- 2ruwe der onnoselheit, daer inne selen wi setten rode roe- 3sen, altoes te wederstane al dat ondoechsam es: alsoe 4behouden wi die puerheit, ende crucen onse eigene nature, 5ende dat sijn rode rosen van suten gore, die sere wel cleden 6in die witte varuwe. Noch selen wi in die onnoeselheit naeien 7goutbloemen, daer wi mede verstaen ghehoersamheit; want 8alse die sonne opgeet in orienten, soe ontpluct⁽¹⁾ hare de 9goutbloeme⁽²⁾ jegen die raeien⁽³⁾ der sonnen, ende keret 10hare altoes omme al neighende jegen de hitte der sonnen, 11tote in occidenten. Ende in der nacht luuct si hare toe, ende 12verberget hare varuwe, ende ontbeidet weder der sonnen 13opganc. Alsoe geliker wijs sele wi, overmids ghehoersam- 14heit, onse herte ontpluken jegen dat inscinen der gracien 15Goeds, ende oetmoedechlecke al nigende sele wi der gra- 16cien Goeds volgen, alsoe lange als wi die hitte der minnen 17gevoelen. Ende alse dat inscinen der gracien sijn nuwe 18beroeren ophoudet⁽⁴⁾, ende wi hitte van minnen lettel ochte 19niet gevoelen: dat es die nacht, dat wi onse herte selen 20toe luken jegen al dat ons becoeren mach; ende alsoe sele 21wi die goutvaruwe der minnen in ons beluken, ende ont- 22beiden enen neuwen opganc der sonnen, met nuwen lichte 23in nuwen beroerne. Ende hier mede moge wi onnoeselheit in 24haerre cierheit behouden altoes. In die jacinctine varuwe, 25die der locht gelijct, daer inne selen wi vogelen naeien 26met diversen plumen⁽⁵⁾; dat es in onse bescedenheit⁽⁶⁾ soe

(1) B. ontplwet. C. ontplunct. D. ontpluyct.

(2) Heliotropium, in 't Fransch tournesol.

(3) Versta stralen. Zie Kiliaen.

(4) Sur. Ubi verò gratiae illustratio novos suos instinctus sive instigationes, vel commotiones retraxerit.

(5) In de vertaling van Surius is de volgende glos bygevoegd, die ook in C voorkomt: Authore Josepho, nulla erant pictu in cortinis animalia: sed si proprie loqui velimus, aves inter animalia non numerabimus.

(6) Sur. in ratione seu discretione nostra.

[p. 68]

1sele wi dragen, met claren gemerke, dat leven ende die 2werke der heilegen, die menegerande sijn. Ende dat sijn 3hare diverse plumen, die gracioes ende sere te bewon- 4derne sijn. Ende daer mede sijn si gesiert elide op gevloe- 5gen in dat ewege leven. Dit sijn vogele die wi met erenste 6merken selen: wille wi hen⁽¹⁾ geliken in den plumen, soe 7wogen wi hen⁽²⁾ volgen in der eweger rasten. In dat pur- 8pere, dat es violeit ocht bloedech roet ende bediedet ons 9meltheit⁽³⁾, daer inne selen wi setten die waterbloeme, 10ene aplompe⁽⁴⁾; ende si bediet ons ·j· vri besitten alle dier 11rijcheit Goeds. Want in die aplompe merken wi ·iiij· 12dinge: si hout hare altoes haven den watere, ende heeft 13·iiij· groene bladere tusschen hare ende dat water, ende si es 14gestadecht in den gronde, ende es haven ontploken der 15sonnen, ende si es ene medicine den genen die verhit sijn. 16Ende aldus mogen wi, overmids meltheit met vriheiden van 17geeste, besitten die vloede elle der rijcheit Goeds; ende 18tusschen dat vrie besitten ons geests code die vloede der 19melder gaven Goeds, soe sele wi hebben groene bladere, 20dat es gracioes anesien hoe die eweghe meltheit Goeds 21altoes vloeit met nuwen gaven, ende hoe die gaven altoes 22ute vloeien met onderscede, na wise der geminder⁽⁵⁾ diese 23ontfaen, ende hoe de principale sake alre gaven es die 24melde gront der minnen Goeds, ende die naeste sake⁽⁶⁾ es 25die wise melde gront der creaturen die hem Gode geliken

(1) C en D. hem.

(2) C. hem.

(3) Sur. pietatem vel liberalitatem.

(4) De schryver bedoelt de dusgenaemde Nymphaea of Nenuphar, in 't Nederduitsch plompe. Maer al de handschriften hebben eene a voor het woord, misschien in de oude beteekenis van water, waermede de a in vele samenstelling behouden is, zoodat aplompe even veel zou zyn als waterplompe. Misschien ook is zy bloot intensief, als in abolge.

(5) Sur. hominum amantium.

(6) Sur. et huic proxima causa.

[p. 69]

1can⁽¹⁾. Want die rijcheit der gaven Goeds, die en mach 2nieman weten, noch besitten, den die wise melde min- 3sche, die, uter rijcheit Goeds, wijsleke ende meldechleke 4geven can allen creaturen. Aldus sele wi die meltheit cie- 5ren: soe werden wi gestadecht in den gronde alre gaven, 6dat es in den heilegen Geeste, alsoe als die aplompe gesta- 7decht es in den gronde der watere. Ende wi selen onse 8herte ontpluken boven al, tote der waerheit, ende toe 9der sonnen der gerechtecheit; code aldus sijn wi medi- 10cine alle der werelt, want die melde harte die Goeds rijc- 11heit besit, die moet geven, troesten, ende laven, ende 12vercoelen⁽²⁾ alle die bedroeft sijn. Ende hier mede es die 13purpere varuwe geciert in die coccine varuwe, dat es in 14der vireger minnen. Daer inne sele wi setten clare sterren, 15dat es innech devoet gebet omme orbore ons evenkerstens, 16ende werdege verborgene ufenenge tusschen ons ende Gode. 17Dit sijn sterren die met claerheiden die si hebben⁽³⁾ hemel- 18rike ende erterike verlichten, ende si maken ons selven 19claer ende vrochtbaer van binnen, ende stadegen ons in 20dat firmament dies ewechs levens. Voertmeer sele wi in 21dese ·iiij· varuwen setten alle die cierheit van dogeden, die 22onse vrie wille ende onse verstaen in gerechter gehoersam- 23heit geviseren connen, ende aldus volbringen wi die waer- 24heit die betekent was in die gecierde cortinen der Joden.

25Hier na sprac onse Here aldus: Die lingde elker cortinen 26die sal hebben ·xxviij· maten, ende die breide viere. Eenre 27maten selen elle di cortinen sijn.

28Hier suldi weten dat elke cortine hadde van elker varu-

(1) Sur. creaturarum, quae se Deo conformare nôrint.

(2) Sur. refrigerare.

(3) B en C. die met haerre claerheit.

[p. 70]

1wen⁽¹⁾ ·vij· vaesschen⁽²⁾ onderscakiert⁽³⁾ ende geordent 2alsoe als ic vore geseget hebbe. Dat waren ·xxviij· vaesschen, 3ende elke vasche was ene mate⁽⁴⁾ breet; dat waren ·xxviij· 4maten, ende dit was die lingde elker cortinen. Hierinne mer- 5ken wi dat elke doget in ons met hebben ·xxviij· maten in 6der lingden, want si moet beginnen ende inden in volheit 7der gracien Goeds: want iegewelc goet minsche, ute der 8volheit sire gracien die hem God sunderlinge verleent hevet, 9soe volbringet hi de wet der ·x· gebode na sijnre wijs. Ende 10dat meet sijn overmids ·vij· principale dogeden, ende elke doget 11van ·vij·⁽⁵⁾ wert virevoldeger wijs⁽⁶⁾ gewracht, alsoe als ic u 12vore geseget hebbe. Ende dat sijn ·xxviij· maten, van elker 13varuwen ·vij· vaesschen ende ·vij· maten⁽⁷⁾. Ende in volheit der 14gracien, daer alle dose dogede begennen ende inden, daer sijn 15si een geestelec staet ende ·j· leven⁽⁸⁾. Ende hieromme hevet 16elke doget in haren gronde die lingde alre dogede, want si 17begint in die witte varuwe der onnoeselheit, ende blivet on- 18nosel; ende si wert volbracht in die dobbel roede varuwe 19der karitaten. Ende elke cortine was ·iiij· maten breet. Hier 20mede proeven wi dat wi onse doechsamheit breiden selen 21inwert to Gode, ende utewert tote allen minschen. Ende 22dit moet sijn virevoldeger wijs in iegewelken goeden werke; 23want iegewelc goet were moet van noede hebben ·iiij· eigen- 24scape⁽⁹⁾, want et moet gewracht werden onnoesellec, besce-

(1) Sur. unius cujuslibet coloris ex quatuor supradictis.

(2) Hier beteekent dit woord zoo veel als band, strook, by Kiliaen faseia. Surius noemt het septem partes alias aliis consertas..

(3) Sur. ita variatas atque dispositas.

(4) C. voegt er by: oft een cubitus.

(5) B. van den zevenen. Surius: quarum singula quaeque.

(6) Sur. ratione quadrupliei.

(7) C. ende elke vaessche eenre maet breet, Surius: partes septem, quarum una quaelibet cubiti mensuram in latum obtinet.

(8) Sur. non nisi status unus spiritalis et vita una sunt.

(9) Sur. quatuor habeat proprietates necesse est.

[p. 71]

1delec, ende meldelec, ende karitatelec: ende elke eigen- 2scap van desen vieren hevet die andere ·iij· eigenscape in 3hare, want menne machse niet sceden. Ende hieromme was 4elke vaessche van den inslage, dwers dore die cortinen⁽¹⁾ ·iiij· 5maten lanc, ende dat was die breide iegewelker cortinen.

6Hier na sprac ons Here aldus: Ghi selt die ·v· cortinen te 7gadere voegen in ·j· seil, code die andere ·v· in ·j· ander 8seil. Ende ghisult maken ·l· strecke van jacincter varuwen in 9iegewelken deele, in die siden ende in hoechden⁽²⁾ van 10den cortinen, ende alsoe inne genaeit die strecke, dat elc 11strec jegen den anderen come, ende die ·l· stricke den ande- 12ren werden toegevoeget in ·l· guldene ringe, daermen mede 13te gadere sal voegen die seile van den cortinen, alsoe dat 14·j· tabernakel werde⁽³⁾.

15Hierinne verstaen wi dat wi moeten onse inwendege sen- 16lecheit⁽⁴⁾, dat es onse geesteleke gevoelen, vergaderen ende 17ledech houden in ·j· redelec bevenden ende inkeren toe 18der waerheit⁽⁵⁾, die God vertoent van binnen: ende also 19wert ons van binnen geleert die rechte wet der dogede 20ende der gebode ons Heren. Ende in der selver ledec- 21heit moten wi ons senleec⁽⁶⁾ utekeren met enen redele- 22ken bevoelne⁽⁷⁾ toe der heileger Scrifturen, ende toe den 23levene der heilegen; soe wert ons van buten geleert die 24selve wise der dogede ende der geboden ons Heren. Ende 25dit redeleke bevenden, utekerende ende inkerende, dat

(1) Sur. in transversum per cortinas.

(2) B. ende in die hogheden.

(3) Cfr. Exod. 26, 3-4.

(4) Aldus B en C. A en D hebben kwalyk salecheit.

(5) Sur. in sensu quodam rationali, et introversione ad veritatem.

(6) Sur. secundum sensus.

(7) Sur. rationali quodam sensu.

[p. 72]

1sijn ·ij· seilen van ·x· cortinen, daer de dogede ende die 2gebode Goeds inne vergadert sijn. Ende elc seil van desen 3tween moet hebben ·l· strecke van jacincter varuwen, ende 4hier toe mote wi maken ·l· ringe van goude, daer men die, 5strecke inne vergaderen sal. Hier mede proeven wi dat wi⁽¹⁾ dat wi 6moten dragen in onse redeleke gevoelen ·j· minlec begeren 7de wet Goeds met allen dogeden te volbringene in die ere 8Goeds. Nu es onse redeleke bevoelen vijfsennech⁽²⁾ ende 9iegewelc sin van den ·v· mint ende begert in die ere Goeds 10te volbringene die ·x· ghebode met allen dogeden. Ende 11hier omme hevet elc sijn ·x· rhinge van goude, dat sijn die 12·v· senne ·l· ringe⁽³⁾. Ende in elken rinc vergaderen ·ij· 13strecke, dat es ute elken seile ·j· strec. Ende elc strec 14bediet ons ·j· verclaert ghemerc⁽⁴⁾, udewert siende, ochte 15inwert siende, ochte die waerheit, die geleert wert van 16buten ende van binnen, gelijc es⁽⁵⁾ dat die cortinen der doge- 17de niet en rimpen⁽⁶⁾, maer altoes effene gelijc onthouden 18werden⁽⁷⁾ in die guldene ringe der minnender begerten. In 19deser vergaderingen der cortinen in ·j· decsele soe was die 20breide alle der cortinen ·xl· maten, ende die lingde ·xxviij·; 21ende aldus was die breide der cortinen die lingde des decsels 22worden, ende die lingde der cortinen die breide des decsels. 23Hier mede verstaen wi eene vergaderinge alre dogede ende 24alle der gebode in enen geestelecken staet; want die ·vij· 25dogede vierevoldegerwijs geufent ende beseten, die maken 26·xxviij· maten, ende si cieren ende leren ons, ter rechter

(1) Sur. Quibus docemur.

(2) Sur. Porro sensus noster rationalis quintuplex est.

(3) Sur. unde cum quinque sint sensus, circuli quinquaginta fiunt.

(4) Sur. illuminatam considerationem.

(5) Sur. aptè sibi consentiat atque concordet, ita ut, enz.

(6) Het werkwoord wordt thans niet meer gebruikt dan in zyn frequentatieven vorm rimpelen.

(7) Sur. retineantur.

[p. 73]

1siden, in onnoselheiden ende in allen dingen die ons vorderen 2mogen; ende si bescermen ons, ter slinker siden, jegen al dat 3ons henderen ochte vertragen moge: ende aldus maken die 4·vij· dogede die breide eens geesteleecs staets. Die ·x· gebode 5volmaken die lingde, want die ·vij· gebode, virevoldeger 6wijs geufent ende beseten, ordineren ons utewert doget sam- 7lec tote onsen evenkersten met ·xxviij· maten; ende die ·iij· 8andere gebode voegen ons dogetsamlec inwert te Gode met 9·xij· maten: ende aldus hebben wi die lingde van ·xl· maten.

10Hierna seldi weten dat dat tabernakel was virecantech son- 11der in de lingde; want die wande waren ·x· maten hoge in 12elke side. Ende et was boven slecht effenc⁽¹⁾, ende ·x· maten 13breet gelijc den vloere binnen. Dit es te gadere ommegaens, 14sonder de vloer, ·xxx· maten. Ende et was ·xxx· maten lanc 15ende stont oest ende west, alsoe onse kerken doen. In dat 16oestene, jegen der sonnen opganc, waest altemale open, ende 17in dat westene altemale besloten. Nu was dit decsele van den 18cortinen ·xxviij· maten breet, ende hieroname gebrac heme 19in der breiden, in elke side des tabernakels, ene mate, dat 20die erde niet en ruerde.

21Hier mede verstaen wi dat die gront ons vrien begrijps⁽²⁾ 22es eenvoldich, sonder wise⁽³⁾, ende ongebeeldet van allen 23dogeden. Ende hi blivet altoes ledech in hem selven, ende 24ongebeeldet van allen dogedeleken werken. Ende ute sire 25vriheit⁽⁴⁾ begint hi alle wise der dogede⁽⁵⁾ opwert te wer- 26kene⁽⁶⁾, ene mate boven hem selven: want hi soeket die ere

(1) Sur. planum et aequabile.

(2) Sur. liberi arbitrii.

(3) Sur. modi expers.

(4) Sur. extra suam libertatem.

(5) Sur. omne virtutum genus sive modos omnes.

(6) Sur. sursùm versus molitur sive actilare incipit.

[p. 74]

1Goeds, ende anders niet. Ende hieromme en mogen die cor- 2tinen der dogede sinen groot niet gereiken⁽¹⁾, want in hem 3selven en es hi anders niet dan weseleke minne ende vriheit. 4Ende hieromme sijn alle onse crachte met alle haren werken, 5in den gronde ons vrien begrijps eenvoldech, ende ongebeelt, 6ende een met dien vrien begripe.

7Hier na seldi weten dat, in dat westinde des tabernakels, 8soe hinc dat decsele van den cortinen over den tabernakel 9·x· maten lanc ende ·xxviij· maten breet; ende dit inde des 10decsels, ·x· maten hoge, dat cloefmen⁽²⁾ in drien, ende 11in elke side waren dese inden ·ix· maten breet, gelijc datsi 12van den siden des tabernakels quamen. Maer de middelste 13partie, die rechte van boven nederquam, die was ·x· maten 14lanc ende breet, gelijk den tabernakele. Die ene partie die 15van der rechter siden quam, die was wederomme gevoeget toe 16der slinker siden, ende die slinke partie toe der rechter siden: 17alsoe datsi tweevout lagen in dat westinde des tabernakels. 18Ende si hingen oec ene mate boven die erde, alsoe alse si in 19die siden daden, want et was die selve breide. Maer die 20middelste partie van desen drien, die van boven neder quam, 21die ·x· maten lanc ende breet was, die bedeckede die andere 22·ij· partien want si ginc van boven neder tote der erden, ene 23mate onder alle die cortinen: ende aldus was dat decsele 24van den cortinen drivoldech in dat westinde des tabernakels.

25Hierinne werden wi geleert dat die staet van allen dogeden 26drivoldech es in dat overste ons tabernakels, dat es in die 27eninge onser overster crachte, want onse memorie besit de 28waerheit ende alle dogede metten insiene in der verstendec-

(1) Wat volgt, tot op het einde van den paragraef, ontbreekt by Surius.

(2) Sur. vertaelt immer dit werkwoord clieven, gelyk het in C voorkomt, door replicare.

[p. 75]

1heit, want daerinne werden alle wisen der dogede geleert. 2Ende onse verstaen, wederomme gevoeget toe der memo- 3rien, besit die selve waerheit met allen dogeden metten 4insiene in der memorien⁽¹⁾, want daer inne werden alle 5wisen der dogede beseten ende onthouden. Maer si en 6roeren den gront der enecheit niet, want si sijn beide 7gebeelt met wisen der dogede⁽²⁾; ende hieromme en gaen 8die cortinen der dogede maer ·ix· maten neder in beiden 9siden, ende in dat westinde des tabernakels oec. Want 10alle geordende wise der dogede sijn bevaen in ·ix· prin- 11cipale wisen, daermen mede versteet ·ix· ordenen ochte 12·ix· core der inghele ende der heilegen. Maer die derde 13cracht in der hoger eningen, dat es die minnende cracht 14die ciert ende overformet⁽³⁾ alle wisen der dogede met 15minnen, ende si geet noch ene mate nederre met haerre 16cierheit ende met allen dogeden, tote in den gronde der 17enecheit: ende hieromme hevet si ·x· maten, ende ·x· vaes- 18schen rechte nedergaende⁽⁴⁾, want si volmaect die rechte 19lingde, alre dogede, metten overlidene⁽⁵⁾ alre redenen ende 20alre wise, tote in den gront der enecheit. Ende in desen 21nedergange, ochte overgange, soe maect de minnende cracht 22van der memorien ene bloete gedachte⁽⁶⁾ ende van den ver- 23stane ·j· bloet gesichte. Want in den insiene in die enec- 24heit, soe werden alle dogede volbracht, ende alle crachte 25wiseloes ende beeldeloes; want dit werc es boven redene⁽⁷⁾,

(1) Sur. cunctasque virtutes, memoriam contemplando possidet.

(2) Sur virtutum rationibus, sive modis depicta sunt.

(3) Sur. transformat.

(4) Sur. et totidem rectà demissas partes, vel discrimina sibi mutuò conjuncta.

(5) Sur. pertranseundo.

(6) Sur. nudam mentem.

(7) Sur. rationem excedit.

[p. 76]

1ende sonder wise der redenen, maer niet jegen redene; 2want et es dat hogeste werc der minnen, ende anders niet 3dan ongebeelde wiseloese minne. Ende in haren eenvol- 4degen wiseloesen wesene, hevet si die ·ix· maten, dat sijn 5die ·ix· wisen der dogede beseten, ende hare eigen wesen, 6dat es een overliden alle wisen in minnen sonder wise⁽¹⁾, 7Ende dit es die tiende mate van den cortinen, die tote 8den gronde eenvoldech overlidet ene mate lanc ende ·x· 9maten breet. Want al es die mate cort van werke, die 10minne es ewech ende vernuwet altoes; ende si volbrinct 11de wet geheel, ende clevet altoes ane Gode; ende si 12voeget ons met al onsen crachten in den gront der enec- 13heit; ende alsoe volmaken wi dat decsele van den ·x· cor- 14tinen met al der cierheit.

(1) Sur. excessus cunctarum amandi rationum sive modorum absque modo.