Werken. Deel 2. Vanden gheesteliken tabernakel

Regelnummers proza verbergen

Hoe Christus die figure volbrachte int verbont alles kerstens volcs. C. II.

6Nu suldi merken hoe Christus die figure volbracht hevet, 7die ic vore seide die Moyses bescrivet; want alle de werke 8Moyses ende sine offerande bedieden altoes ·j· ander. Doe 9Christus de Sone Goeds, die stichter ende here es alle der 10wet die ie ghegeven wart, doe hi sijn volc geleert ende ge- 11wiset hadde met waerden ende met exemplen, ende geoppen- 12baert den wille sijns Vader: doe vant hi lettel minschen die 13sine lere ontfingen. Nochtan wonde hi alle de figuren, die 14vore gescreven waren ende gheoefent⁽¹⁾, tote enen inde brin- 15gen, ende stichte enen outaer op den berch van Calvarien. 16Ende also als Moyses offerde, onder den berch van Synai, 17·xij· calvere die hi genomen hadde van den ·xij· geslechten, 18daer si hen alle met verbonden dat si souden Gode gehoer- 19sam sijn: alsoe gelikerwijs offerde Christus sinen pre- 20ciousen lichame, die hi van onser alder naturen ghenomen 21hadde⁽²⁾, omme alle geslechten een te makene; want hi 22was ons allen gemeine gegeven met te verloessene⁽³⁾. Ende 23overmids dese offerande hevet hi de wet der minnen vol- 24bracht, ende voert gegeven ende gelaten hen allen diese

(1) B. en C. die vore ghescreven ende gheoefent waren.

(2) Sur. ex omnium nostrum natura sumptum.

(3) Sur. quippe qui in commune omnibus nobis redimendis datus erat.

[p. 8]

1houden willen. Ende alsoe als Moyses screef ·xij· titele, 2op ·xij· steene, den ·xij· geslechten, datsi Gode die offerande 3daden: alsoe gelikerwijs screef Christus allen minschen enen 4titel op enen steen, dat es op dat fundament sire werdeger 5doet, dat sine offerande eigen si iegewelcs minschen, die 6hem daertoe bereiden wilt⁽¹⁾. Desen selven titel screef 7Pylatus van buten, die Christus screef van binnen, dat hi 8ware coninc der Joeden, behoudere der werelt⁽²⁾. Dese 9titel was gescreven met drien den principaelsten spraken van 10erterike, dat was ebreeusch, griex ende latijn. Ende also 11als Moyses half dat bloet van den calveren storte omtrent 12dien outaer in die ere Goeds, ende die andre helecht spraide 13hi in dat volc, omme vast te makene dat verbont datsi 14ghedaen hadden met Gode⁽³⁾: alsoe gelikerwijs storte 15Christus sijn bloet geheel ende altemale omtrent den outare 16dies crucen in die ere Goeds, ende geheel ende altemale in 17ons; want wi en sijn nemmer van Gode gesceden noch 18gedeilt, alse de Joeden waren, op dat wi⁽⁴⁾ willen ons met 19hem, overmids sijn bloet, verbenden, alse die Joeden 20daden, overmids dat bloet der calvere. Ende alsoe alse Moyses 21dat bloet des testaments ontfinc in vate van wimen⁽⁵⁾, daer 22hi dat volc met bespraeide: alsoe hevet Christus sijn bloet 23ghedaen in vate van wimen, die niet onthouden en 24moghen⁽⁶⁾; want hi wilt dat sijn bloet altoes vloeie, ende

(1) Sur. quod oblatio sua singuli cujusque hominis eo sese accommodantis, propria sit.

(2) Sur. mundi servator.

(3) Sur. foederis qoud Deo pepigerant, confirmandi gratia.

(4) Sur. dum nos, enz.

(5) Sur. vasis excepit vimineis. Zie Kiliaen op het woord wijm.

(6) Sur. quae tamen hoc illacque perfluunt, nec valent infusum continere liquorem.

[p. 9]

1nemmermeer hem en onthoude⁽¹⁾ daer mens begeert. Die 2wimene vate dat waren die Apostelen ons Heren, ende dat 3sijn nu die priestere der heilegher Kerken, dien dit bloet 4bevolen es dat sijt spraeien selen in allen menschen dies 5begeren. Ende alsoe alse Moyses dat bloet der calvere 6mingede met water, na der hebreuscher maniren, eer hijt 7spraeide in dat volc: alsoe ghelikerwijs mingede Christus 8sijn innechste bloet, dat ute sire siden liep, met water; 9ende daer mede sijn wi ghecocht, ende daer in sijn wi ghe- 10dweghen van al onsen sunden; ende daermede es onse ver- 11bont vaste ghestadecht⁽²⁾. Want wi hebben home ghehoersam- 12heit ende trouwe gelovet, ende sijn des viants afghegaen⁽³⁾ 13ende hebben ons verbonden, overmids sijn bloet, in 14sinen dienste ewelike te blivene, dat was in der doepen, 15doe wi sinen titel ende sijn teken ontfinghen, ende levende 16worden met sire doet.

17Ghi selt dat merken dat de Joden die hen verbonden 18hadden met Gode, overmids dat bloet der calvere diemen 19Gode offerde, ende dat verbont braken alsoe dat si eer- 20den ·j· gulden calf ende anebeeddent, ende verblijdden⁽⁴⁾ hen 21daer vore alse vore haren God. Dese dede Moyses doet slaen 22sinen gheslechte den Leviten, op enen dach ·xxiij· dusentech 23minschen⁽⁵⁾. Alsoe sere woude God wreken datsi niet ghe- 24houden en hadden die gheloften die si hem ghedaen hadden,

(1) Sur. nec unquam sese contineat, aut emanare desistat.

(2) Sur. confirmatum est.

(3) Sur. et hoste diabolo prorsus derelicto ac repudiato. Het werkwoord afgaen, in den zin van verlaten, verzaken, werd veelal gebruikt met den dativus personae en den genitivus rei. Zie Professor Bormans, Aenteekk. op het Leven van Christina, bl. 91. Zie mede D^r De Vries, Woordenlijst op der Leken Spieghel, bl. 349, en Grimm, Grammatik, IV, bl. 690.

(4) A. verbliden.

(5) Sur. una die, Mose praecipiente, à Levitis perempti sint.

[p. 10]

1overmids calvere bloet. Maer dat bloet ons Heren en es nu 2niet wrakelec⁽¹⁾, maer vol ghenaden. Ende daer omme hevet 3hijt ghedaen in vate van wimen, dat sijn gheesteleke prelate, 4die vol souden van ghenaden sijn; want si sijn scinkeren 5ende dienaren van dien melden bloede, dat al onse scout⁽²⁾ 6betaelt hevet. Eest dan alsoe, dat wi die ierste riviere der 7ghenaden, die wi ontfinghen in der doepen, verstopt hebben 8met onsen sunden; die andere riviere der penitencien die 9vloeit altoes, ende si en mach niet verdroeghen, want dat 10bloet Goeds es heet, ende levende⁽³⁾, ende vol minnen: ende 11hieromme soe moet altoes vloien, want het es dat leven der 12heilegher Kerken. Ende in desen bloede leven ende bringhen 13vrocht alle de sacramente der heilegher Kerken; want si 14sijnre mede verdient, ende si werdenre in onthouden tote 15den daghe des ordeels. Want Jhesus Christus, die met sire 16doet ghefundeert hevet de neuwe wet, die en wilt sijn bloet 17ane ons niet haesteleke wreken: ende hier omme, eest alsoe 18dat wi onse gheloften breken die wi gheloveden in der 19doepen, soe wilt hi dat wi met rouwee ende met wee van 20herten ons selven meshaghen, ende claghen⁽⁴⁾ onse on- 21trouwe met onghevensder meiningen, ende met gherechten 22averkere der sonden, ende verbenden ons weder met hem 23overmids dat sacrament der penitencien. Dat es die andere 24rivire sijns heilechs bloeds; ende dit moet sijn vore dien 25priestere, dien dit sacrament der penitencien bevolen es, 26alsoe dicke als noet es, op dat menne in eneger manieren 27vercrighen mach⁽⁵⁾. Maer en machmens niet vererighen in

(1) Sur. non jam vindex et ultor aut vindictae appetens est.

(2) Sur. cuncta nostra debita.

(3) Sur. vividus et fervidus.

(4) Sur. nostram accusemus et queramur infidelitatem.

(5) Sur. si tamen ulla ratione obtineri queat. Het voegwoord op dat is gebruikt in den zin van mist of indien maer. Het heeft derhalve eene voorwaerdelyke beteekenis. Zie De Vries, in zyn Woordenlijst op der Leken Spieghel, bl. 547.

[p. 11]

1der noet, soe es Christus (die overste priestere, die herten- 2noet sere wet bekint⁽¹⁾, ende hi es de ghenadechste ende die 3meldste die levet; want soe wie hem met herten biddet, hi es 4die ghene die niemene en ontseget; want sijn heileghe bloet 5vloeit te allen boerden over: daer mach putten ende scep- 6pen ieghewelc dies begheert.

7Maer ghi sult dat merken dat God ·xxiij· dusentech manne 8dede doeden, om datsi braken die ghetonst die si ghemaect 9hadden met Gode, overmids dat calveren bloet: niet om 10des bloets wille, want en was niet heilech; maer omme 11haer ongelove ende om haer onghehoersamheit. Ende hier 12omme sonder ghetal⁽²⁾ sal God swaerleker wreken dat ver- 13bont dat wi met hem ghemaect hebben, overmids dat bloet 14sijns een gheborens Soens, dat heilech ende precious es, 15eest dat wijt breken, ende dat wi vonden werden onghe- 16trouwe, ende van hem ghekeert, in dat inde ons levens.

17Aldus es dat ierste principale poent der figuren ontbonden, 18daer wi in gheleret werden hoe wi gheloeset werden van der 19erfsonden, ende ghevrijt in der doepen, overmids dat bloet 20ons Heren; ende hoe wi altoes die selve vriheit, weder ont- 21faen overmids dat selve bloet, eest dat wi in ghewaregher 22penitencien sijn.

(1) Sur. cui cordium necessitudines omnes abundè perspectae sunt.

(2) Sur. longe gravius ac severius.