Balans. Arubaans letterkundig leven. De periode van autonomie en status aparte 1954-2015

01.4 Toneel tegen ‘de drievoudige ledigheid van hand, hart en hoofd’

In zijn memoires Buiten de schaduw van de gouverneurs (1971) vertelt W.F.M. Lampe hoe in het begin van deze eeuw de onderwijzer J.H.P. Schrils in wat later de Julianaschool genoemd zou worden, een toneelvereniging voor de oudere leerlingen oprichtte. Die vereniging werd later door opvolger E.A. Goilo voortgezet onder de naam ‘Prinses Juliana’. De jonge Wem Lampe was een van de spelers. Van Goilo weten we uit krantenberichten dat hij al eerder actief op het terrein van het schooltoneel was. De opvoeringen werden in het schoolgebouw zelf gegeven. ‘Na enkele goed geslaagde uitvoeringen is de vereniging rustend geworden en liet niets meer van zich horen,’ aldus Wem Lampe.

Velada

Het lukte niet nadere gegevens te vinden. Door middel van een verslag in La Cruz van 10 februari 1915 kunnen we in elk geval een van de vroege toneelactiviteiten van een andere amateur-toneelgroep volgen. Een commissie van twee personen, de zakenman Jacobo Arends en de gouvernementsonderwijzer Goilo organiseren op 1 februari 1915 een ‘velada’ om fondsen te verwerven voor een nieuwe fraterschool in de stad. Dat moet ten bate van de Dominicusschool zijn geweest, omdat net die tijd de Fraters van Tilburg het onderwijs van de Zusters Dominicanessen begonnen over te nemen. Op 1 mei 1915 werd het fratershuis plechtig ingewijd - het oudste stuk van wat Huize de la Salle werd, waar nu de Universiteit van Aruba gevestigd is. De opvoering vond plaats in een gereserveerde zaal op de tweede verdieping van de nieuwe school.

[p. 29]

Hoe zag een culturele avond er anno 1915 uit? Opvallend is het gebruik van het Spaans en het gegeven dat het programma door jongeren gebracht werd. Het hele programma wordt afgedrukt, waarna commentaar volgt. De ‘velada’ bestond uit voordrachten en tableaux vivants die door een orkest begeleid werden. De in de krant vermelde orkestleden waren de pianisten Roos Laclé, Henita Arends en Bebe Arends die achtereenvolgens optraden, de violisten oom en neef Jacobo Arends en Sjemi Arends, cornettist en organist Willy Ruiz, klarinettist René Arends, cuarta-speler Civiles Wever en fluitist Niki Wever.

Het avondvullende programma kende twee delen: voor de pauze zoals in die dagen algemeen gebruikelijk ‘serieus’ en erna ontspannend. Na een elocuente openingsspeech van (toen nog) pastoor P.I. Verriet en onder begeleiding van een orkest, wordt een monoloog ‘El nacimiento de Jesus’ voorgedragen door Reginita Wever, waarna een viertal tableaux vivants de episoden uit het kerstverhaal weergeven. Na de pauze draagt S.v.d.V. Oduber de monoloog ‘Quiero ser Marino’ voor en speelt een toneelgroep de komedie en twee akten: ‘Los Tres Jibosos de Egipto’. Het is opvallend dat het programma in het Spaans was. Meer dan driehonderd aanwezigen, waaronder talrijke geestelijken en de elite woonden de voorstelling op 1 februari enthousiast bij.

Op 14 februari werd opnieuw een voorstelling gegeven, waarvan La Cruz op 10 maart 1915 opnieuw een uitvoerig verslag gaf. Pastoor Verriet hield een openingsspeech, waarna Mercedes Oduber en Ilda Croes de dialoog ‘La Noche y la Aurora’ presenteerden: “¡Qué de frases melodiosos y expresiones rícas! ¡Qué de noches de gracia é ingenio!’

De monoloog ‘Angel de la Caridad’ werd vervolgens door Isaias Oduber voorgedragen, waarna María Laclé ‘La contemplación de la Naturalesa’ declameerde, wat gepaard ging met de vertoning van kleurrijke bloemen en insecten. In de pauze speelde hetzelfde orkest als bij de vorige voorstelling, waarna het melodrama ‘Guzman's zonen’ in twee bedrijven werd gepresenteerd, gevolgd door het komische ‘Un rasgo estudiantino’ waarbij het spel van Ovid Croes vooral opviel, waarna pastoor Verriet de avond afsloot. Het batig saldo was voor de armen op het eiland. De omstandigheid dat de r.k. geestelijkheid in eigen bladen altijd uitvoerig verslag deed van culturele gebeurtenissen in eigen kring, is voor ons een eeuw later een gelukkige informatiebron.

Toneel in Catiri

Het duurde na deze voorstellingen een tijdje eer een volgend bericht over een groep toneelspelers opduikt. Stefanus van de Pavert, die van 1916 tot 1922 pastoor van de parochie Noord was, voert hij met een aantal jongelui die allemaal zo tussen zeventien en negentien jaar oud zijn, een kerstspel op dat hij ook al eens met de Reunion San Hose (Sint Jozefgezellen) op Curaçao heeft gebracht in de tijd dat hij in Otrobanda pastoor was. Uit berichten in La Cruz weten we hoe Pater van de Pavert onder grote belangstelling met zijn jongens op Curaçao een aantal scènes rond de geboorte van Christus opvoerde: de aankondiging dat Jezus spoedig zal komen, de engelen die de herders in het veld de geboorte van Christus aankondigen, de aanbidding van het Kind en de komst van de drie Wijzen uit het Oosten. La Cruz citeert het lied van de herders dat door een kleine jongen gezongen werd:

Cancion di Carnercito

Di toer chikitoenan
Mi carnercitoenan,
Di mas stimá ta bo,
Mas carinjá ta bo!

[p. 30]

 

Den flor di jerbanan

 

Saltando foi tempran,

 

Bo a boela larga nan,

 

Bin' den mi man!

 

 

 

Lana di bo cabez

 

Fini com' seda mes!

 

Bo curpa blancoe' clar

 

Com' scuma di lamar!

 

Bo wowo biboenan

 

Bo pia fininan!

 

Ai, bo no tin pareuw!

 

Bo n' bira bieuw!

 

 

 

M'a tende koe bon Dios

 

Lo manda un pa nos

 

Mas dusji koe esaki,

 

Mara El mandé pa mi!

 

Mara mi por miré,

 

Mara mi por primié

 

Es lamtji dusji, bon,

 

Na coerazon.

Zo moet het dus ook ongeveer in Noord zijn toegegaan. Omdat de jongens van Tanki Leendert zich 's middags vervelen, besluit Pater Van de Pavert ook voor hen iets te doen. Hij vraagt - dat was zijn stijl - de bisschop officieel toestemming. Zijn argument is ‘de drievoudige ledigheid, namelijk van de hand, van het hart en van het hoofd’ tegen te gaan. Zo werd in Tanki Leendert in 1917 in het ‘openluchttheater’ te Catiri een eigen kerstspel opgevoerd in de traditie die pastoor Van de Pavert van Curaçao had meegenomen.