Letterkonst

Het klassieke grammaticamodel en de oudste Nederlandse grammatica's

[p. 486]

Schema 5 Van Heule 1633

SPELLINGE		letteren	uyt-sprake	A Be Ce De E eF Ge Ha I Je Ka eL eM eN O Pe Que eR eS Te U Ya Wa eX II Ze
			onderscheyt	klinkers	aeiou	i & u ook medekl.
						twee-klanken	AE AE Ai/Ay Au AEu/AEuw EE Ei/Ey Eu EEu Euy IEu/IEuw OE OEy Oy/Ooy Ou uE Uy/Uu
				meklinkers		stomachtige flmnrs
						smeltende bcdghikpqtvwz
				veranderlicke letteren ch>g s>z t>d f>v c>k u>w
				<onveranderlicke letteren>
		silben
		ledekens	begrijpende ledekens
			onbegrepen ledekens
			hoedanicheyt	eygen
				gemeyn	zelfstandich
					by-vougelic	stellende
			vergelijkinge	vergrotelic	gemeyn	vergroot
					byzonder	wtnemende
				onvergrotelic <deelwoorden op -en en telwoorden>
			geslacht	mannelic, vrouwelic, generley, twijfelachtich
			aert (species)	grondich/grontwoort/oorspronkelicke woorden
				afkomstich (woort)	<naemwoorden: volc-namen, ervelicke, naem-achtige, verkleynde woorden
					<werkwoorden: werk-achtige woorden
		namen	getal	enkel getal/eenvoud		<singularia tantum>
				veelvoudich getal/meervoud		<pluralia tantum>
			gedaente	enkel woort, dobbel woort
					+ hechtwoorden	hecht-woorden
						naer-volgende hecht-w.
			gevallen	eerste geval
				tweede geval of eerste buyginge
				derde geval of tweede buyginge
				vierde geval of derde buyginge
			buyginge	versch. paradigmata MFN
	veranderlic		geslacht	alle geslachten
			getal	eenvoud, meervoud
			persoon	eerste, tweede, derde
OORSPRON-		voor-namen	aert (species)	gront-woorden (Ic)
KELIKHEYT				afkomstige woorden (Mijn)
woorden			gedaente (fig.)	enkel (Ic), dobbel (Mijn), wijzende (Ic)
			hoedanicheyt	ervende (Mijn)
				betreckende (Die)
				vragende (Wie)
			buyginge	tweede, derde, vierde geval
				werkende werkwoorden
			aert (genus)	lijdende werkwwoorden

[p. 487]

				werkwoorden des generleyen aerts (+ inch.)
			getal	eenvoud, meervoud
			personen	eerste, tweede, derde persoon
		werk-woorden	personelic
			onpersonelic
			zelfstandig [zijn]
			helpende (hulpww.)
				tonende wijze
				gebiedende wijze
			wijzen	wenschende wijze
				aenvougende wijze
				onbepaelde wijze
				tegen-woordige tijt
				on-verleden of onvolkomen tijt
			tijt	voor-leden tijt
				voor-verleden tijt
				komende tijt
			vervouginge	eerste, tweede, derde, vierde, vijfde vervouginge
	onveranderlik		praepositiones
		help-woorden	conjunctiones
			interjectiones	beteykeninge: der plaetse, des tijts, lochenende, hechtende, strijdige, verachtende
				<regimen> + 3 tot, by enz.
SAMENVOUGINGE		order (plaetse) van de ledekens, twee zelfstandige, (betr., erv.) voornamen, werc-woorden (onb. werk-woorden, helpwoorden)
		buiging van de by-woorden; bespreking genitief, datief; telwoorden
		<overeenkominge> betreckelicke voornamen
		<regimen> werkwoord +2, +3 (onp. ww.), +4; helpwoorden +2, +3
KLANKMAET		teykenen
		klank der silben (quantitas)		lang
				kort
			klemtoonregels
		silben, voeten, regelen, veirzen, rijm
		rijm-verlof (figurae):	verkortinge
			verlenginge
		zoet-vloeyentheit der silben (uytsprake enz.):			verminderinge der letteren
					verandering of verswijginge der letteren in het spreken
		kreeft-woorden, letterwisselingen
		‘gemeyne woorden der Hebreen en der Nederlanderen’, dialecten, oude teksten