Letterkonst

Het klassieke grammaticamodel en de oudste Nederlandse grammatica's

[p. 429]

Geraadpleegde literatuur

Abelson, P. 1939. The seven liberal arts. A study in mediaeval culture. New York 1939^2 (1906^1).

Alberts, W. Jappe 1969. Moderne Devotie. Bussum 1969.

Alexander de Villa-Dei. Doctrinale. Rec. et expl. Theodoricus Reichling. In: Reichling 1893.

Ampzing, S. 1628. ‘Nederlandsch tael-bericht’. In: Beschryvinge ende lof der stad Haerlem. Haarlem 1628. In: Zwaan 1939.

Annas, Julia 1977. ‘Aristotle on substance, accident and Plato's forms’. In: Phronesis XXII, 2 (1977), 146-160.

Apel, K.-O. 1980. Die Idee der Sprache in der Tradition des Humanismus von Dante bis Vico. Bonn 1980^3 (1963^1).

Apherdianus 1552: zie De Tollenaere/Claes 1976.

Apollonius Dyscolus. Quae supersunt. (2 dln.) ed. R. Schneider en G. Uhlig. Leipzig 1878-1911. Zie ook Egger 1854 en Householder 1981.

Arens, Hans 1969. Sprachwissenschaft. Der Gang ihrer Entwicklung von der Antike bis zur Gegenwart. 2 dln. Freiburg/München 1969.

Aristoteles. Aristotle I Categories, On interpretation, Prior Analytics. ed. Harold P. Cooke M.A. London/Cambridge/Massachusetts 1973.

Aristoteles. Aristotle XXIII The poetics. ed. W.H. Fyfe. London/Cambridge/Massachusetts 1973^8.

Arnim, J. von 1903. Stoicorum veterum fragmenta. Leipzig 1903-05.

Artes liberales, von der antiken Bildung zur Wissenschaft des Mittelalters. Herausgeg. v. Josef Koch. Studien und Texte zur Geistesgeschichte des Mittelalters. Leiden-Köln 1959.

Aster, Ernst von 1975. Geschichte der Philosophie. Stuttgart 1975^15.

Augustinus. S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Opera omnia. 16 dln. ed. J.-P. Migne. Paris 1841.

Augustinus. Obras de San Agustin. 18 dln. ed. bilingue v. Fr.B.M. Perez O.S.A. Madrid 1959.

Bahner, W. 1978. ‘Aspekte der Sprachbetrachtung in der Renaissance’. In: Zeitschrift für Phonetik, Sprachwissenschaft und Kommunikationsforschung Band 31 (1978), 457-462.

Bahner, W. 1984. ‘Sprachwandel und Etymologie in der spanischen Sprachwissenschaft des siglo de oro’. In: HL XI: 1/2 (1984), 95-116.

Bakel, J. van: zie E. Rijpma en F.G. Schuringa.

Bakker, D.M. en G.R.W. Dibbets (red.) 1977. Geschiedenis van de Nederlandse taalkunde. Den Bosch, Malmberg, 1977.

Baratin, M. & F. Desbordes 1986. ‘La “troisième partie” de l'Ars Grammatica’. In: HL 13 (1986), 215-240.

Baratin, M. 1989. La naissance de la syntaxe à Rome. Paris 1989.

Barlamont, Noël de, 1577. Ghemeyne spraken ofte tsamencoutinghen/ mèt een Vocabulare/ inhoudende veel ghemeyu[=n]e woorden/ gheset na de ordinantie vanden A/B/C/ etc. Ghemaect bu wijlen Noël van Barlamont. Nu op een nieu ouersien ende verbetert. [...]. Arnhem 1577 (1536).

Barwick, K. 1922. Remmius Palaemon und die römische ars grammatica. Leipzig 1922 (Hildesheim 1967^2).

[p. 430]

Barwick, K. 1957. Probleme der stoischen Sprachlehre und Rhetorik. Berlin 1957.

Bateman, J.J. 1973. ‘The text of Erasmus' De recta Latini Graecique sermonis pronuntiatione dialogus’. In: Acta conventus Neo-Latini Lovaniensis; proceedings of the first international congres of Neo-latin studies. Leuven 23-28 August 1971. Leuven-München 1973, 49-75.

Becanus: zie Goropius Becanus.

Bolgar, R.R. 1954. The classical heritage and its beneficiaries. Cambridge 1954.

Boendale, Jan. Der leken spieghel (1325-1328). Uitg. M. de Vries. 4 dln. Leiden 1844.

Boethius Dacus. Modi significandi sive quaestiones super Priscianum Maiorem. Ed. J. Pinborg en H. Roos. Corpus Philosophorum Danicorum Medii Aevi 6. Kopenhagen 1969.

Bolgar, R.R. 1954. The classical heritage and its beneficiaries. Cambridge 1954.

Bonger, H. 1966. Het Humanisme in de 16de eeuw. Voordrachten gehouden voor de Gelderse Leergangen nr. 15. Groningen 1966.

Bonger, H. 1978. Leven en werk van D.V. Coornhert. Amsterdam 1978.

Booy, E.P. de 1980. Kweekhoven der wijsheid; basis- en vervolgonderwijs in de steden van de provincie Utrecht van 1580 tot het begin van de 19de eeuw. Zutphen 1980.

Borst, Arno 1963. Der Turmbau von Babel. Geschichte der Meinungen über Ursprung und Vielfalt der Sprachen und Völker. 4 dln. Stuttgart 1957-1963.

Bostoen, K. 1982. ‘Voorreden vanden noodich ende nutticheit der Nederduytscher taelkunste (1568). Opmerkingen naar aanleiding van het terugvinden van het zestiende-eeuwse handschrift’. In: Dokumentaal 11 (1982), 110-114.

Bostoen, K. 1985. Kaars en bril: de oudste Nederlandse grammatica. Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 1984 (overdruk 1985).

Bot, P.N.M. 1955. Humanisme en onderwijs in Nederland (diss.). Utrecht-Antwerpen 1955.

Braekman, W.L. 1978. ‘Twee nieuwe traktaten uit de vroege zestiende eeuw over de Nederlandse spelling’. In: Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 294-387.

Bree, C. van 1987. Historische grammatica van het Nederlands. Dordrecht, Foris Publications, 1987.

Branden, L. van den 1967. Het streven naar verheerlijking, zuivering en opbouw van het Nederlands in de 16de eeuw. Arnhem, Gysbers & Van Loon, 1967^2 (1956).

Brekle, H.E. 1986. ‘What is the history of linguistics and to what end is it studied? A didactic approach’. In: Studies in the history of Western linguistics. In the honour of R.H. Robins. Ed. by Th. Bynon and F.R. Palmer. Cambridge enz. 1986,1-10.

Breva-Claramonte, M. 1975. ‘Sanctius' Minerva of 1562 and the evolution of his linguistic theory’. In: Historiographia Linguistica II,1 (1975), 49-66.

Breva-Claramonte, M. 1983. Sanctius' theory of language: a contribution to the history of Renaissance linguistics. Amsterdam studies in the theory and history of linguistic science III, vol. 27. Amsterdam/Philadelphia 1983.

Brouwers, J.H. 1984. ‘De grammatica van Despauterius en het Doctrinale van Alexander de Villa Dei’. In: Gramma 8 (1984), 179-194.

Brunot, F. 1927. Histoire de la langue française des origines à nos jours. Paris 1927.

Burckhardt, J. 1860. Die Kultur der Renaissance in Italien (1860). Geciteerd naar de Ned. vertaling De cultuur der Renaissance in Italië. 2 dln. Utrecht/Antwerpen 1960.

Burnier, Andreas 1979. De zwembadmentaliteit. Amsterdam 1979.

Bursill-Hall, G.L. 1971. Speculative grammars of the Middle Ages. The doctrine of partes orationis of the modistae. The Hague-Paris 1971.

Bursill-Hall, G.L. 1972. Grammatica speculativa of Thomas of Erfurt. London 1972.

Bursill-Hall, G.L. 1980. ‘Introduction’. In: Hunt 1980, ix-xxvi.

[p. 431]

Bynon, Th. and F.R. Palmer 1986 (ed.). Studies in the history of western linguistics. In honour of R.H. Robins. Cambridge [...] 1986.

Cable, T. 1984. ‘The rise of written Standard English’. In: The emergence of national languages, A. Scaglione (ed.). Ravenna 1984, 75-94.

Calcar, W.I.M. van 1971. Over comparatief- en vergelijkingszinnen. (diss.) Assen 1971.

Caron, W.J.H. 1953: zie Chr. van Heule 1625 en 1633.

Caron, W.J.H. 1958: zie Petrus Leupenius 1653.

Caron, W.J.H. 1962. Hendrik Laurensz. Spiegel, Twe-spraack; Ruygh-bewerp; Kort Begrip; Rederijck-kunst, uitgeg. door -. Groningen 1962, Trivium III.

Caron 1964: zie Montanus 1635.

Caron, W.J.H. 1972. Klank en teken. Verzamelde taalkundige studies. Groningen 1972.

Cassiodorus. Magni Aurelii Cassiodori Senatoris Institutio de arte grammatica en Commentarium de oratione et de octo partibus orationis in: Opera omnia LXIX-LXX van PATROLOGIAE CURSUS COMPLETUS ed. J. Garetus. Paris 1847.

Caucius. Antonii Caucii Grammatica latina. Antwerpen 1581.

-Antonii Caucii Syntaxis dilucido compendio scripta [...]. Amsterodami 1630.

Chevalier, J.-C. 1968. Histoire de la syntaxe. Naissance de la notion de complément dans la grammaire française (1530-1750). Genève 1968.

Chomarat, Jacques 1981. Grammaire et rhétorique chez Erasme. 2 dln. Paris 1981.

Chomsky, N. 1966. Cartesian linguistics. New York/London 1966.

Cicero. M. Tullius Cicero. De oratore. ed. E.W. Sutton en H. Rackham. London/Cambridge 1967.

Cicero. M. Tullius Cicero. Ad C. Herennium (libri IV). De ratione dicendi. (Rhetorica ad Herennium). ed. Harry Caplan. London/Cambridge 1968.

Claes, F. 1970. De bronnen van de drie woordenboeken uit de drukkerij van Plantin: het Dictionarium Tetraglotton 1562, de Thesaurus Theutonicae linguae en Kiliaans eerste Dictionarium Teutonicolatinum. Tongeren 1970.

Claes S.J., F.M. 1980. A bibliography of Netherlandic dictionaries. Dutch-Flemish. Amsterdam 1980.

Claes S.J., F.M.W. 1988. ‘Über die Verbreitung lexikographischer Werke in den Niederlanden und ihre wechselseitige Beziehungen mit dem Ausland bis zum Jahre 1600’. In: HL 1/2 (1988), 17-38.

Clajus, J. 1578. Grammatica Germanicae linguae [...]. Reprint Hildesheim-New York 1973 (Leipzig 1578).

Clarke, M.L. 1967. ‘Quintilian: a bibliographical sketch’. In: Greece and Rome 2de serie, dl. 14, 24-37. Oxford 1967.

Clenardus, N. 1653. Institutiones linguae graecae (à Nicolao Clenardo). Ed. G.J. Vossius. Genevae 1653.

Cohen, A. e.a. 1961. Fonologie van het Nederlands en het Fries. Inleiding tot de moderne klankleer. 's-Gravenhage 1961^2 (1959).

Colish, M.L.1969. ‘Eleventh-century grammar in the thought of St. Anselm’. In: Arts libéraux au philologie du Moyen Age, 785-795.

Collart, J. (à -) 1978. Varron. Grammaire antique et stylistique latine. Recueil offert à Jean Collart. Paris 1978.

Collinge, N.E. 1986. ‘Greek (and some Roman) preferences in language categories’. In: Bynon & Palmer 1986, 11-22.

Coseriu, E. 1970. Sprache - Strukturen und Funktionen. XII Aufsätze zur Allgemeinen und Romanischen Sprachwissenschaft. Tübingen 1970.

[p. 432]

Coseriu, E. 1975. Die Geschichte der Sprachphilosophie von der Antike bis zur Gegenwart. Eine Uebersicht. 2 dln. I: Von der Antike bis Leibniz. Tüb. Beitr. zur Linguistik 28. Tübingen 1975^2 (1970^1).

Covington, M.A. 1984. Syntactic theory in the high Middle Ages. Modistic models of sentence structure. Cambridge 1984.

Dafforne, R. 1627. Grammatica ofte Leez-leerlings-Steunsel. Amsterdam 1627.

Dahlmann, H. 1964. Varro und die hellenistische Sprachtheorie. Berlin-Zürich 1964 (1932).

Dahlmann, H. 1970. Zur Ars Grammatica des Marius Victorinus. Ak. der Wissenschaften und der Literatur, Abh. der geistes- und sozialwiss. Kl. 1970 nr.2. Mainz 1970.

Debaene, Luc. 1977. De Nederlandse volksboeken. Ontstaan en geschiedenis van de Nederlandse prozaromans, gedrukt tussen 1475 en 1540. Hulst 1977 (Antwerpen 1951).

Derbolav, J. 1953. Der Dialog ‘Kratylos’ im Rahmen der platonischen Sprach- und Erkenntnisphilosophie. Schriften der Univ. des Saarlandes. Saarbrücken 1953.

Despauterius 1551. Rvdimenta Ioannis Despauterij. Lvtetiae 1551.

Dibbets, G.R.W. 1968. Nederduitse orthographie van Pontus de Heuiter (1581). Een inleiding (diss.). Assen 1968.

Dibbets, G.R.W. 1972, ed.: zie De Heuiter 1581.

Dibbets, G.R.W. 1974. ‘De benamingen van de woordsoorten in oude Nederlandse grammatica's tot 1805’. In: LB 63 (1974), 113-136.

Dibbets G.R.W. 1981, ed.: zie Kók 1649.

Dibbets, G.R.W. 1982a. ‘Rond de Twe-spraack vande Nederduitsche letterkunst’. In: Gramma 6, 189-198.

Dibbets, G.R.W. 1982b. ‘Woord, afleiding en samenstelling in de Nederlandse triviumgrammatica’. In: LB 71 (1982), 59-103.

Dibbets, G.R.W. 1983. ‘Peeter Heyns' Cort onderwys’. In: TNTL 99,2 (1983), 85-107.

Dibbets, G.R.W. 1984a. ‘Het begin van de Nederlandse spraakkunst: Twe-spraack vande Nederduitsche letterkunst (1584).’ In: Gramma 8 (1984), 169-178.

Dibbets, G.R.W. 1984b. ‘De Twe-spraack en enkele tijdgenoten’. In: Gramma 8 (1984), 225-246.

Dibbets, G.R.W. 1985. Zie Twe-spraack 1584.

Dibbets, G.R.W. 1988. ‘Dutch philology in the 16th and 17th century’. In: HL XV:1/2 (1988), 39-61.

Dibbets, G.R.W. 1989. ‘GEBRUYC en REDEN in De Nederduytsche Spraec-konst (1633) van Christiaen van Heule’. In: Gramma 13 (1989), 33-56.

Dinneen S.J., F.P. 1967. An introduction to general linguistics. New York 1967.

Dinneen S.J., F.P. 1980. ‘Distinguo. Modi significandi and covert case roles’. In: HL VII, 1/2 (1980), 39-52.

Diogenes Laertius. Diogenes Laërtius, Uilen van Athene. Leven en leer van klassieke filosofen. Een bloemlezing uit het werk van -, vert. en ingel. d. J.C.B. Eykman. Amsterdam 1966.

Dionysius Thrax. Dionysii Thracis Ars grammatica. Ed. G. Uhlig. Leipzig 1883 (repr. Hildesheim 1965).

Dolch, A. 1971. Lehrplan des Abendlandes. Zweieinhalb Jahrtausende seiner Geschichte. Ratingen 1971^3.

Donatus. Donati De partibus orationis ars minor. In: H. Keil, Grammatici latini IV. Hildesheim 1961 (1857-1874).

[p. 433]

Donatus. Donati Ars grammatica. In: H. Keil, Grammatici latini IV. ]hildesheim 1961 (1857-1874).

Driel, L. van en J. Noordegraaf 1982 (red.). Studies op het gebied van de geschiedenis van de taalkunde. Kloosterzande 1982.

Driel, L. van 1982. ‘Onder terminografen’. In: Voortgang III (1982), 209-227.

Driel, L. van 1988. De zin van de vorm. Roorda's logische analyse en de algemene grammatica (diss.). Amsterdam 1988.

Dumitriu, A. 1975. History of logic. 4 dln. Kent 1977. Vertaling van Istoria logicii, Boekarest 1975.

Dijksterhuis, E.J. 1950. De mechanisering van het wereldbeeld. Amsterdam 1977^3 (1950^1).

Dijksterhuis, E.J. 1959. ‘Taalstrijd in de geschiedenis der wetenschap’. In: De Gids 122 (1959), 305-324.

Egger, E. Apollonius Dyscole. Essai sur l'histoire des théories grammaticales dans l'antiquité. Paris 1854.

Egli, U. 1986. ‘Stoic syntax and semantics’. In: HL XIII: 2/3 (1986), 281-306.

Elffers, E. 1990. ‘Eenheid van vorm en betekenis: een constante in het grammatisch denken?’ In: Spektator 19-2 (1990), 120-144.

Elffers, E. 1991. The historiography of grammatical concepts. (diss.) Amsterdam 1991.

Erasmus. Opus epistolarum D. Erasmi. Rd, P.S. Allen. 12 dln. Oxford 1906-1958.

Thomas van Erfurt. Grammatica speculativa. In: G.R. Bursill-Hall 1972.

Exercitium puerorum grammaticale (ed. 1488).

Eykman, J.C.B.: zie Diogenes Laertius.

Fehling, D. 1956/57. ‘Varro und die grammatische Lehre von der Analogie und der Flexion’. In: Glotta 35 (1956), 214-270 (I), 36 (1957), 48-100 (II).

Fortgens, H.W. 1947. ‘De paedagoog Alcuin en zijn Ars grammatica’. In: Tijdschrift voor geschiedenis 60 (1947), 57-65.

Fortgens, H.W. 1956. Meesters, scholieren en grammatica. Uit het middeleeuwse schoolleven. Zwolle 1956.

Fortgens, H.W. 1958. Schola latina. Uit het verleden van ons voorbereidend hoger onderwijs. Zwolle 1958.

Foucault, M. 1969. L'archéologie du savoir. Paris 1969.

Foucault, M. 1973. De woorden en de dingen. Bilthoven 1973 (Vertaling van Les mots et les choses. Paris 1966.)

Frede, Michael 1977. ‘The origins of traditional grammar’. In: R.E. Butts and J. Hintikka (eds.), Historical and philosophical dimensions of logic, methodology and philosophy of science. Dordrecht/Boston 1977, 51-79.

Frede, Michael 1978. ‘Principles of Stoic grammar’. In: The Stoics, ed. by John M. Rist, 27-75. Berkeley/Los Angeles/London 1978.

Frederickx, E. 1971-72. ‘Ioannes Goropius Becanus, arts, linguïst, graecus’. In: Hermeneus 43 (1971-72), 129-136.

Frey, J. 1886. ‘De Alcuini arte grammatica commentatio’. In: 66e Jahresbericht über das Königl. Paulinische Gymn. zu Münster, jrg. 1885/86. Münster 1886.

Fuhrmann, M. 1960. Das systematische Lehrbuch. Göttingen 1960.

Funaioli, H. 1907. Grammaticae romanae fragmenta. Lipsiae 1907.

Funke, O. 1938. ‘William Bullokars Bref Grammar for English (1586). Ein Beitrag zur Geschichte der frühneuenglischen Grammatik’. In: Anglia LXII (1938), 116-137.

Funke, O. 1941. Die Frühzeit der englischen Grammatik. Bern 1941.

[p. 434]

Garin, E. 1970. La Renaissance. Histoire d'une révolution culturelle. Paris 1970 (Vertaling van La cultura del Rinascimento).

Geerts, G. 1966. Genus en geslacht in de Gouden Eeuw. Tongeren 1966.

Gelder, H.A. Enno van e.a. 1948. Humanisme en Renaissance. Zes lezingen gehouden door -. Den Haag 1948.

Gentinetta, P.M. 1961. Zur Sprachbetrachtung bei den Sophisten und in der stoisch-hellenistischen Zeit (diss.). Winterthur 1961.

Gessler, J. 1931. Het Brugsche Livre des Mestiers en zijn navolgers. Brugge 1931.

Gibsen, M.T. 1969. ‘The Artes in the eleventh century’. In: Arts libéraux et Philosophie au Moyen Age. Montréal 1967, Paris 1969, 121-126.

Gilson, E.-H. 1944. La philosophie au Moyen Age, des origines patristiques à la fin du XIV^e siècle. Paris 1944^2.

Glinz, Hans 1957. ‘Die Begründung der abendländischen Grammatik durch die Griechen und ihr Verhältnis zur modernen Sprachwissenschaft’. In: Wirkendes Wort 7 (1957), 129-135.

Goropius Becanus, Ioan. 1569. Origines Antwerpianae, sive Cimmeriorum Becceselana novem libros complexa. Antverpiae 1569.

Groot, A.D. de en F.L. Medendorp 1986. Term, begrip, theorie. Inleiding tot signifische begripsanalyse. Meppel/Amsterdam 1986.

Groot, A.W. de 1949. Structurele syntaxis. Den Haag 1949 (2e dr. z.j.).

Haeringen, C.B. van 1960. Netherlandic language research. Men and works in the study of Dutch. 2de dr. Leiden 1960.

Haeringen, C.B. van 1962. Gramarie. Keur uit het werk van zijn hoogleraarstijd. Assen 1962.

Hamel, A.G. van 1974. Geschiedenis der taalwetenschap. Wassenaar 1974^4.

Hankamer, Paul 1927. Die Sprache. Ihr Begriff und ihre Deutung im sechzehnten und siebzehnten Jahrhundert. Ein Beitrag zur Frage der literar-historischen Gliederung des Zeitraums. Hildesheim 1965 (1927^1).

Hartfelder, J.1889. Philipp Melanchthon als Praeceptor Germaniae. Berlin 1889 (repr. Nieuwkoop 1964).

Hausmann, F.-J. 1980. ‘Louis Meigret, humaniste et linguiste’. In: HL VII:3, 335-350.

Hausmann, F.-J. 1980. Louis Meigret, Le traité de la grammaire française (1550). Le menteur de Lucien - Aux lecteurs (1548). Lingua et Traditio, Beiträge zur Geschichte der Sprachwissenschaft (herausgeg, von H.H. Christmann en E. Coseriu, Band 5). Tübingen 1980.

Haydn, Hiram 1950. The Counter-Renaissance. New York 1950.

Heeroma, K. en J. Naarding 1964. Oost-Nederlands. Bijdragen tot de geschiedenis en de streektaalkunde van Oost-Nederland. 's-Hertogenbosch 1964.

Heinsius, J. 1919. De ‘Resolutien’ betreffende de taal van den Statenbijbel, met de bijbehoorende stukken. Groningen, Den Haag 1919.

Heinsius, J. 1937. ‘De taal van den Statenbijbel’. In: De Statenvertaling 1637-1937. Haarlem 1937, 145-180.

Hellinga, W. 1968. Bijdragen tot de geschiedenis van de Nederlandse taalcultuur. Arnhem 1968.

Hermkens, H.M. 1973. Inleiding tot het zeventiende-eeuws. 's-Hertogenbosch 1973.

Hertog, C.H. den 1892-95. Nederlandse spraakkunst. Amsterdam 1892-95 (geciteerd naar de uitgave van H. Hulshof 1973).

Heuiter, Pontus de 1581. Nederduitse orthographie. Antwerpen 1581. Opn. uitgeg. d. G.R.W. Dibbets, Groningen 1972, Trivium VI.

Heule, Christiaen van 1625. De Nederduytsche grammatica ofte spraec-konst. Leiden 1625. Opn. uitgeg. d. W.J.H. Caron, Groningen-Djakarta 1953 (1971^2), Trivium I,1.

Heule, Christiaen van 1633. De Nederduytsche spraec-konst ofte tael-beschrijvinghe. Leiden 1633. Opn. uitgeg. d. W.J.H. Caron, Groningen-Djakarta 1953 (1971^2), Trivium I, 2.

[p. 435]

Hexham, H. 1647. A copious Englsh and Netherduytch dictionarie [...] Het groot Woorden-boeck, Gestelt in 't Engelsch ende Nederduytsch. Rotterdam [...] 1647.

Heyns, P. 1605. Cort onderwys van de acht deelen der Françoischer talen. Zwolle 1605 (1571^1).

Holl, Adolf 1963. Die Welt der Zeichen bei Augustin. Religionsphänomenologische Analyse des 13. Buches des Confessiones. Wien 1963.

Hooft, P.C. 1638. Waernemingen op de Hollandsche tael, t'Zamengestelt door Pr. Csz. Hoofd. In: F.L. Zwaan 1939.

Householder, F.W. 1981. The syntax of Apollonius Dyscolus. Amsterdam 1981.

Hovdhaugen, E. 1982. Foundations of western linguistics. From the beginning to the end of the first millennium A.D. Oslo 1982.

Hovdhaugen, E. 1986. ‘Genera verborum quot sunt? Observations on the Roman grammatical tradition’. In: HL XIII: 2/3 (1986), 307-321.

Hoven, R. 1971. ‘Ecoles primaires et écoles latines dans le Diocèse de Tournai en 1569’. In: Horae tornacenses. Tournai 1971, 177-193.

Howell, W.S. 1956. Logic and rhetoric in England, 1500-1700. Princeton, New Jersey 1956 (1961^2).

Hubert, A. de 1624. ‘Noodige waarschouwinge aan alle liefhebbers der Nederduijtze tale’. In: De psalmen des propheeten Davids. Leiden 1624. In: Zwaan 1939.

Hulshof, H. 1985. C.H. den Hertog als grammaticus. […] Muiderberg 1985.

Hulsker, J. 1987. ‘Petrus Montanus' Spreeckonst. Opzet, methodische werkwijze en uitwerking’. In: I: Gramma 11 (1987), 1-13; II: Gramma 11 (1987), 101-125.

Hulsker, J. 1988. ‘De rol van de betekenis in Petrus Montanus' Spreeckonst (1635)’. In: Gramma 12:3 (1988), 205-230.

Hulsker, J.L.M. 1988. ‘Petrus Montanus as a Phonetician and a Theoretician’. In: HL XV:1/2 (1988), 85-108.

Hulsker, J.L.M. 1991. Petrus Montanus' Spreeckonst (1635) nader besproken. (diss.) 1991.

Humanismusforschung seit 1945. Deutsche Forschungsgemeinschaft. Kommission für Humanismusforschung. Mitteilung II. Bonn-Bad Godesberg 1975.

Hunt, R.W. 1980. The history of grammar in the Middle Ages. Coll. papers. Ed. G.L. Bursill-Hall. Amsterdam studies in the theory and history of linguistic science III dl. 5. Amsterdam 1980.

Ibrahim, M.H. 1973. Grammatical gender. Its origin and development. Janua linguarum S.M. 166. Den Haag-Parijs 1973.

Isidorus van Sevilla. Origines. Ed. W.M. Lindsay. Oxford 1911.

Ising, E. 1966. Die Anfänge der volkssprachligen Grammatik in Deutschland und Böhmen. Dargestellt am Einfluss der Schrift des Aelius Donatus De octo partibus orationis ars minor. dl.1 Quellen. Berlin 1966.

Jakobson, Roman 1975. ‘Glosses on the medieval insight into the science of language’. In: Mélanges linguistiques offerts à Émile Benveniste. Louvain 1975, 289-303.

Jansen, H.P.H. 1965. Middeleeuwse geschiedenis der Nederlanden. Utrecht/Antwerpen 1965 (1979^6).

R. Jansen-Sieben 1974. ‘Middelnederlandse Vakliteratuur’. In: Fachprosaforschung. Acht Vorträge zur mittelalterlichen Artesliteratur. Herausg. G. Keil und P. Assion. Berlin 1974.

Jansen-Sieben, R. 1989. Repertorium van de Middelnederlandse Artes-literatuur. Utrecht 1989.

Jeauneau, E. 1963. La philosophie médiévale. Presses Univ. de France 1975^3.

[p. 436]

Jeep, J. 1893. Zur Geschichte der Lehre von den Redetheilen bei den lateinischen Grammatikern. Leipzig 1893.

Jellinek, M.H. 1913-14. Geschichte der neuhochdeutschen Grammatik von den Anfängen bis auf Adelung. 2 dln. Heidelberg 1913-14 (repr. 1968).

Jones, R.F. 1951. The triumph of the English language. Stanford 1951.

Kate Hermansz., L. ten 1723. Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake [...]. 2 dln. Amsterdam 1723.

Keil, H. 1855-1923. Grammatici latini. 7 dln. Leipzig 1855-1923 (fotomech. herdr. Hildesheim 1961).

Kelly, L.G. 1969. Twenty-five centuries of language teaching. Rowley Mass. 1969.

Kelly, L.G. 1979. ‘Modus significandi. An interdisciplinary concept’. In: HL VI, 2 (1979), 159-180.

Kemp, A. 1986. ‘The Tekhnê grammatikê of Dionysius Thrax’. In: HL XIII, 2/3 (1986), 343-363.

Kibbee, D.A. 1985. ‘John Palsgrave's “Lesclaircissement de la langue francoyse” (1530)’. In: HL XII 1/2 (1985), 27-62.

Kiliaan 1599. Etymologicum Teutonicae linguae sive Dictionarium Teutonico-latinum. Antwerpen 1599 (repr. 's-Gravenhage 1972).

Klifman, H. 1983. Studies op het gebied van de Vroegnieuwnederlandse triviumtraditie (ca. 1550 - ca. 1600) (diss.). Dordrecht, Foris, 1983.

Klifman, H. 1988. ‘Dutch language study and the trivium: motives and elaborations’. In: HL XV 1/2 (1988), 63-83.

Klinkenberg, H.M. 1959. ‘Der Verfall des Quadriviums im frühen Mittelalter’. In: Artes liberales 1959.

Kneepkens, C.H. 1980. ‘Legere est agere’: The first quaestio of the first quaestiones-Collection in the MS Oxford CCC 250. HL VII (1980), 109-130.

Knuvelder, G.P.M. 1982. Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde. 4 dln. Den Bosch 1982^8.

Kók, A.L. 1649. Ont-werp der Neder-duitsche letter-konst. Amsterdam 1649.

-Idem, opn. uitgeg. d. G.R.W. Dibbets, Assen 1981.

Koller, H. 1958. ‘Die Anfänge der griechischen Grammatik’. In: Glotta 37 (1958), 5-40.

Kooiman, K. 1913. Twe-spraack vande Nederduitsche letterkunst (diss.). Groningen 1913.

Kort begrip 1585. Kort begrip des redenkavelings. Leiden 1585. Opn. uitgeg. d. W.J.H. Caron, Groningen 1962, Trivium III, 159-177.

Kretzmann, N., A. Kenny, J. Pinborg (ed.) 1982. The Cambridge history of later medieval philosophy from the rediscovery of Aristotle to the desintegration of scholasticism. 1100-1600. Cambridge [...] 1982.

Kristeller, P.O. 1961. Renaissance thought. The classic, scholastic and humanist strains. New York 1961.

Kristeva, Julia 1969. Le langage, cet inconnu. Une initiation à la linguistique. Paris 19812.

Kuiper, E.J. 1958. De Hollandse ‘Schoolordre’ van 1625. Een studie over het onderwijs op de Latijnse scholen in Nederland in de 17e en 18e eeuw. (Diss.) Groningen 1958.

Kuiper, G. 1941. Orbis artium en Renaissance I Cornelius Valerius en Sebastianus Foxius Morzillus als bronnen van Coornhert (diss.). Harderwijk 1941.

Kukenheim, L. 1932. Contributions à l'histoire de la grammaire italienne, espagnole et française [...]. Amsterdam 1932 (1974^2).

[p. 437]

Kukenheim, L. 1951. Contributions à l'histoire de la grammaire grecque, latine et hébraïque à l'époque de la Renaissance. Leiden 1951.

Labande-Jeanroy, T. 1925. La question de la langue en Italie. Strasbourg 1925.

Lambrecht, J. 1550. Néderlandsche spellijnghe, uutghesteld by vraghe ende andwoorde. Gent 1550. Opn. uitgeg. d. de Maatschappij der Vlaamsche bibliophilen, Gent 1882.

Lambrecht, J. 1562. Het Naembouck van 1562. Tweede druk van het Nederlands-Frans Woordenboek van Joos Lambrecht. Uitgeg. door R. Verdeyen. Liège/Paris 1945.

Lancee J.A.L. 1979. Erasmus en het Hollands Humanisme. Utrecht 1979.

Langendoen, D. Terence 1966. ‘A note on the linguistic theory of M. Terentius Varro’. In: Foundations of Language 2 (1966), Dordrecht.

Larkin C.S.J., Sr. M.Th. 1971. Language in the philosophy of Aristotle. Den Haag-Paris 1971.

Law, V. 1986a. ‘Originality in the medieval normative tradition’. In: Bynon & Palmer 1986, 43-55.

Law, V. 1986b. ‘Late Latin grammars in the early Middle Ages: A typological history’. In: HL XIII 2/3 (1986), 365-380.

Leendertz jr., P. 1931. Bibliographie der werken van P.C. Hooft. 's-Gravenhage 1931.

Leerkamp-Ruijsendaal, E. 1976. ‘Onze oudste grammatici en synchrone taalbeschrijving’. In: Handelingen van het 34e Nederlands Filologencongres, blz. 62-67. Amsterdam 1976.

Leky, Max 1919. Plato als Sprachphilosoph. Würdigung des platonischen Kratylus. Studien zur Geschichte und Kultur des Altertums Bd. X, H. 3. Paderborn 1919.

Lersch, L. 1838-41. Die Sprachphilosophie der Alten, dargestellt an dem Streite über Analogie und Anomalie der Sprache. 3 dln. Bonn 1838-41 (Hildesheim-New York 1971).

Leupenius, Petrus 1653. Aanmerkingen op de Neederduitsche taale. Amsterdam 1653. Opn. uitgeg. d. W.J.H. Caron, Groningen 1958, Trivium IV (tezamen met Naaberecht).

Leupenius, Petrus 1654. Naaberecht, Gedaan op J. v. Vondelens Noodigh Berecht. Amsterdam 1654. Opn. uitgeg. d. W.J.H. Caron, Groningen 1958, Trivium V (te zamen met Aanmerkingen).

Le Livre des Mestiers / De Bouc vanden Ambachten: zie Gessler.

Lithocomus, Ludolffus 1584. Grammatica latina. Leiden 1592 (1584).

Lohmann, J. 1968. ‘Ueber die stoische Sprachphilosophie’. In: Studium generale 21 (1968), 250-257.

Loux-Schuringa, J.A. le 1984. Samenhangrelaties in de 19e-eeuwse zinsgrammatica in Nederland (diss.). Dordrecht 1984.

Lubbe O.F.M., H.F.A. van der 1958. Woordvolgorde in het Nederlands. Een synchrone structurele beschouwing. Assen 1958 (1968^3).

Luhrman, G.J. 1984. C.L. Pasius, T. Linacer, J.C. Scaliger en hun beschouwing van het werkwoord. Een kritisch-vergelijkende studie omtrent XVIe-eeuwse taalkundige theorievorming (diss.). Groningen 1984.

Lyons, J. 1968. Introduction to theoretical linguistics. London/New York 1968 (1972^4).

Maas, M. 1977. Bibliografie van de Nederlandse geschriften op taalkundig gebied uit de periode 1550 tot 1690. Nijmegen 1977.

Markey, T.L. and Stephen Tyma 1978. Studies in European linguistic. Theory II: the analytic and the descriptive. Giessener Beiträge zur Sprachwissenschaft, bd. 13. Grossen-Linden 1978.

Martianus Capella. Martianus Capella and the Seven Liberal Arts. Tr. by William Harris Stahl and Richard Johnson with E.L. Burge. New York 1971 (I) en 1977 (II).

[p. 438]

Marius Victorinus. Ars grammatica. Ed. Italo Mariotti. Firenze 1967.

McMahon, W.E. 1980. ‘Albert the Great on the semantics of the categories of substance, quantity, and quality’. In: HL VII:1/2 (1980), 145-157.

Meigret, L. 1550. Zie Hausmann 1980.

Melanchton Ph. 1525. Grammaticae latinae Praecepta. Groningae 1654. Zie ook Hartfelder 1889.

Mette, H.J. 1952. Parateresis. Untersuchungen zur Sprachtheorie des Krates von Pergamon. Halle 1952.

Michael, I. 1970. English grammatical categories and the tradition to 1800. Cambridge 1970.

Michel, A. 1978. ‘Le philosophe et l'antiquaire: à propos de l'influence de Varron sur la tradition grammaticale’. In: Varron. Grammaire antique et stylistique latine. Paris 1978.

Michels, L.C. 1956. ‘Lithocomus et la scolastique’. In: Neophilologus 40 (1956), 215-227.

Migne, J.P. 1841vv. Patrologiae cursus completus, series latina. Paris 1841vv.

Montanus, Petrus 1635. Bericht van een niewe konst, genaemt De Spreeckonst. Delft 1635. Opn. uitgeg. d. W.J.H. Caron, Trivium V, Groningen 1964 als: De Spreeckonst.

Moonen, A. 1706. Nederduitsche spraekkunst. Amsterdam 1706 (repr. VU A'dam 1977). Zie ook F.A.M. Schaars.

Morillon, P. 1978. ‘Cicéron et les écoles grammaticales de son temps’. In: Varron. Grammaire antique et stylistique latine. Paris 1978, 253-262.

Mounin, G. 1967. Histoire de la linguistique des origines au XXe siècle. Paris 1967.

Muller, J.W. 1919. ‘Fragment eener zestiendeeuwsche Nederlandsche spraakkunst’. In: TNTL 38 (1919), 1-20.

Nauwelaerts, M.A. 1969. Erasmus. Bussum 1969.

Niervaert, C.D. van 1670. Oprecht Onderwijs van de Letterkonst. Dordrecht 1670.

Noordam, N.F. 1979. Historische pedagogiek van Nederland. Nijkerk 1979.

Noordegraaf, J. 1982. ‘The Port-Royal Grammar. A bibliographical note’. In: HL 9 (1982), 169-173.

Noordegraaf, J. 1982b. ‘Traditie en vernieuwing in de taalwetenschap. Twee problemen’. In: L. van Driel en J. Noordegraaf (red.), Studies op het gebied van de geschiedenis van de taalkunde. Kloosterzande 1982.

Noordegraaf, J. 1985. Norm, geest en geschiedenis. Nederlandse taalkunde in de negentiende eeuw (diss.). Dordrecht 1985.

Noordegraaf, J. 1988. ‘Taal, taalkunde en geschiedenis’. In: Tijdschrift voor geschiedenis 101 (1988), 575-588.

Nuchelmans, G. 1980. Late-Scholastic and Humanist Theories of the Proposition. Amsterdam, Oxford, New York 1980.

Overdiep, G.S. en G.A. van Es 1953. Beknopte stilistische grammatica van het Nederlands. Groningen 1953.

Paardekooper, P.C. 1971. Beknopte ABN-syntaksis. Den Bosch 1971^4.

Padley, G.A. 1976. Grammatical theory in Western Europe 1500-1700. The Latin tradition. Cambridge [...] 1976.

Padley, G.A. 1988. Grammatical theory in Western Europe 1500-1700. Trends in vernacular grammar II. Cambridge [...] 1988.

Peeters, L. 1982a. ‘Taalkunde en wetenschap in de zestiende eeuw, en het ontstaan van het Nederlandse trivium’. In: LB 71, 1 (1982), 7-29.

[p. 439]

Peeters, L. 1982b. ‘Auteurschap en tekst van “Spiegels” Twe-spraack (1584)’. In: TNTL 98 (1982), 117-130.

Peeters, L. 1984a. ‘De trappen der geletterdheid in de zestiende-eeuwse taalkunde en taalkunst’. In: Liber amicorum Han Domisse. Amsterdam 1984, 53-58.

Peeters, L. 1984b. ‘Taalopvattingen van D.V. Coornhert (1522-1590)’. In: Gramma 8 (1984), 247-285.

Peeters, L. 1988. ‘Historiografische problemen van het Vroegnieuwnederlands’. In: Gramma 12: 3 (1988), 187-204.

Peeters, L. 1990. Taalopbouw als Renaissance-ideaal. Amsterdam z.j. (1990).

Percival, W.K. 1976. ‘Renaissance grammar. Rebellion or evolution?’ In: Interrogativi dell' Umanesimo, vol. II. Firenze 1976, 73-90.

Percival, W.K. 1983. ‘Grammar and Rhetoric in the Renaissance’. In: Renaissance Eloquence. Studies in the theory and practice of Renaissance theory, ed. by J.J. Murphy. Berkeley/Los Angeles/London 1983, 303-330.

Percival, W.K. 1986. ‘Renaissance linguistics: the old and the new’. In: Th. Bynon and F.R. Palmer (ed.), Studies in the history of western linguistics. In honour of R.H. Robins. Cambridge [...] 1986.

Pfeiffer, R. 1976. History of classical scholarship from 1300 to 1850. Oxford 1976.

Pinborg, J. 1962. ‘Das Sprachdenken der Stoa und Augustins Dialektik’. In: Classica et mediaevalia 23 (1962), 148-177.

Pinborg, J. 1964. ‘Was heisst Modus Significandi?’ In: Fides quaerens intellectum. Festschrift tilegnet Heinrich Roos S.J. Kopenhagen 1964, 66-84.

Pinborg, J. 1972. Logik und Semantik im Mittelalter. Ein Überblick. Stuttgart 1972.

Pinborg, J. 1973. ‘Some syntactic concepts in medieval grammar’. In: Classica et medievalia, Kopenhagen 34 (1973), 496-509.

Planque, P.A. de 1926. Valcooch's Regel der Duytsche schoolmeesters. Bijdrage tot de kennis van het schoolwezen in de zestiende eeuw. Groningen 1926.

Plato. Verzameld werk. Ed. Xaveer de Win. 5 dln. Antwerpen/Baarn 1978.

Poggi Salani, T. 1982. ‘Venticinque anni di lessicografia Italiana delle origini (leggere, scrivere e “politamente parlare”): note sull'idea di lingua’. In: HL IX:3 (1982), 265-297.

Pohlenz, M. 1939. ‘Die Begründung der abendländischen Sprachlehre durch die Stoa’. In: Nachrichten von der Gesellsch. der Wissensch. zu Göttingen, Phil.-hist. Kl. NF 3,6, 1939. Opn. uitgeg. in Kleine Schriften (H. Dörrie), Hildesheim 1965.

Pohlenz, M. 1964. Die Stoa. Geschichte einer geistigen Bewegung. 2 dln. Göttingen 1964^3.

Post, R.R. 1950. De Moderne Devotie, Geert Groote en zijn stichtingen. Amsterdam 1950^2.

Priscianus. Prisciani institutionum grammaticarum libri I-XII en XIII-XVIII. In: H. Keil, Grammatici latini. Hildesheim 1961.

Quintilianus. M. Fabius Quintilianus. Institutio oratoria. Ed. H.E. Butler (The institutio oratoria of Quintilian). 4 dln. London/Cambridge 1969^6.

Quintilianus. M. Fabius Quintilianus. Institutio oratoria X. Ed. F. Loretto. Stuttgart 1978.

Rademaker ss.cc., C.S.M. 1981. Life and work of Gerardus Joannes Vossius (1577-1649). Assen 1981 (vert. en bewerkt vanuit het Ned. 1967).

Rademaker ss. cc. C.S.M. 1984. ‘De Latijnse schoolgrammatica van Gerardus Joannes Vossius’. In: Gramma 8 (1984), 195-223.

Rademaker ss. cc. C.S.M. 1988. ‘Gerardus Joannes Vossius (1577-1649) and the study of Latin grammar’. In: HL 1/2 (1988), 109-128.

[p. 440]

Radermacher, Johan 1568. Voorreden vanden noodich ende nutticheit der Nederduytscher taelkunste. Ms. Gedrukt in Bostoen 1984.

Ramus, Petrus 1559. Grammatica. Frankfurt 1576 (1559^1).

Ramus, Petrus 1576. Rudimenta grammaticae latinae. Frankfurt 1576.

Rand, E.K. 1929. Founders of the Middle Ages. Cambridge 1929.

Read, M.K. 1977. ‘The Renaissance concept of linguistic change’. In: Archivum linguisticum VIII (1977), 60-69.

Rederijck-kunst in Rijm opt kortst vervat. Leiden 1587. Opn. uitgeg. d. W.J.H. Caron, Groningen 1962, Trivium III, 181-209.

Reich, Gerhard 1972. Muttersprachliches Grammatikunterricht von der Antike bis um 1600. Pädag. Studien band 19. Weinheim 1972.

Reichling, D. 1893. Das doctrinale des Alexander de Villa-Dei. Berlin 1893.

Reisig, Chr.K. 1881-90. Lateinische Sprachwissenschaft. 2 dln. Berlin 1881-1890 (fotomech. herdr. 1972).

Resolutien: De Resolutien en andere stukken betreffende de taal van de Statenbijbel: zie teksted. van Zwaan 1939 en Heinsius 1919.

Rhetorica ad Herennium. Ed. H. Caplan (Cicero ad C. Herennium). London/Cambridge 1968.

Riché, P. 1962. Education et culture dans l'occident barbare. Ve-VIIIe siècles (diss.). Paris 1962.

Rist, J.M. (ed.) 1978. The Stoics. Berkeley/Los Angeles/London 1978.

Robins, R.H. 1951. Ancient and mediaeval grammatical theory in Europe, with particular reference to modern linguistic doctrine. London 1951.

Robins, R.H. 1957. ‘Dionysius Thrax and the western grammatical tradition’. In: Transactions of the Philological Society 1957 (publ. 1958), 67-106.

Robins, R.H. 1966. ‘The development of the word class system of the European grammatical tradition’. In: Foundations of language 2 (1966), 3-19.

Robins, R.H. 1967. A short history of linguistics. London 1979^2 (1967^1).

Robins, R.H. 1969. Algemene linguïstiek. Utrecht/Antwerpen 1969 (vertaling van General linguistics 1967).

Robins, R.H. 1980. ‘Functional syntax in medieval Europe’. In: HL VII 1/2 (1980), 231-240.

Romein, J. en A. 1961. De lage landen bij de zee. 4 dln. Zeist 1961^4 (1934^1).

Roos S.J., H. 1959. ‘Die Stellung der Grammatik im Lehrbetrieb des 13. Jahrhunderts’. In: Artes liberales 1959:94-106.

Russell, Bertrand 1961. Geschiedenis der westerse filosofie, in verband met politieke en sociale omstandigheden van de oudste tijden tot heden. Katwijk aan Zee 1961^5 (Vertaling van History of western philosophy and its connection with political and social circumstances from the earliest times to the present day. 1946).

Ruygh-bewerp vande Redenkaveling, ófte Nederduytsche Dialectike. Leiden 1585. Geciteerd naar ed. Caron 1964, 65-158.

Ruijsendaal, E. 1981a. ‘Het terminograferen van grammaticale werken’. In: Gramma 5 (1981), 228-248.

Ruijsendaal, E. 1981b. [bespreking van] ‘L.E. Wirth-van Wijk, Uit en rondom de Spreeckonst van Petrus Montanus Assen 1980’. In: Spektator 11 (1981-1982), 431-432.

Ruijsendaal, E. 1982. ‘Achtergronden van het kenmerkensysteem in de taalbeschrijving van de Triviumgrammatica’. In: LB 71 (1982), 31-58.

[p. 441]

Ruijsendaal, E. 1989. Terminografische index op de oudste Nederlandse grammaticale werken. Amsterdam 1989.

Ruijsendaal, E. 1990. ‘Wat was nu het geval?’ In: Vragende wijs. Vragen over tekst, taal en taalgeschiedenis. Amsterdam 1990, 196-204.

Ruijsendaal. Zie: Leerkamp-Ruijsendaal.

Rijk, L.M. de 1952. The place of the categories of being in Aristotle's philosophy (diss). Assen 1952.

Rijk, L.M. de 1977. Middeleeuwse wijsbegeerte. Traditie en vernieuwing. Assen-Amsterdam 1977.

Rijpma, E. en F.G. Schuringa 1969. Nederlandse spraakkunst (bewerkt door J. van Bakel). Groningen 1969^22.

Salmon, Vivian 1986. ‘Effort and achievement in seventeenth-century British linguistics’. In: Th. Bynon and F.R. Palmer (ed.), Studies in the history of western linguistics. In honour of R.H. Robins. Cambridge [...] 1986.

Sanctius, F. 1587. Minerva seu de causis linguae latinae. Salamanca 1704^3 (1587^1).

Sandys, J.E. 1958. A history of classical scholarship. 3 dln. New York 1958.

Scaglione, A.D. 1970. Ars grammatica. Janua linguarum ser. minor 77. The Hague-Paris 1970.

Scaglione, A. 1984. ‘The rise of national languages: East and West’. In: A. Scaglione (ed.), The emergence of national languages. Ravenna 1984, 9-49.

Schaars, F.A.M. 1988. De Nederduitsche Spraekkunst(1706) van Arnold Moonen (1644-1711). Een bijdrage tot de geschiedenis van de Nederlandstalige spraakkunst (diss.). Wijhe 1988.

Schenkeveld, D.M. 1984. ‘Studies in the history of ancient linguistics II [...]. In: Mnemosyne 37 (1984), 291-353.

Schmidt, R. 1839. Stoicorum grammatica. Halle 1839 (repr. Amsterdam 1967).

Schmidt, R.T. 1979. Die grammatik der Stoiker. Vert. en bew. K. Hülser, comm. U. Egli. Schriften zur Linguistik 12. Braunschweig/Wiesbaden 1979.

Schmitter, Peter (red.) 1987. Zur Theorie und Methode der Geschichtsschreibung der Linguistik. Analysen und Reflexionen. Tübingen 1987.

Schmitz, W. 1908. Alcuins Ars grammatica. Die lateinische Schulgrammatik der karolingischen Renaissance (diss.). Ratingen 1908.

Schneider, F. 1926. Rom und Romgedanke im Mittelalter. Die geistige Grundlagen der Renaissance. München 1926.

Schuere, J. van der 1612. Nederduydsche spellinge. Haarlem 1612 (opn. uitgeg. d. F.L. Zwaan 1957, Trivium II).

Sebeok, T.A. (ed.) 1975. Current trends in linguistics, vol. 13: Historiography of linguistics. The Hague-Paris 1975.

Sexagius, A. 1576. De orthographia linguae Belgicae. Leuven 1576 (opn. uitgeg. d. L. Goemans in LB 3 (1899), 183-245.

Seidel, K.O. 1982. ‘Quid sit dictionem regere dictionem. Aspekte der Verbvalenz in Grammatiken des 12. bis 17. Jahrhunderts’. In: Albrecht Greule (Hg.), Valenztheorie und historische Sprachwissenschaft. Beiträge zur sprachgeschichtlichen Beschreibung des Deutschen. Tübingen 1982, 271-289.

Siebenborn, Elmar 1976. Die Lehre von der Sprachrichtigkeit und ihren Kriterien. Studien zur antiken normativen Grammatik. Studien zur antiken Philosophie, bd. 5. Amsterdam 1976.

Simone, Raffaela 1975. ‘Theorie et histoire de la linguistique’. In: HL II,2 (1975), 353-378.

[p. 442]

Sluiter, I. 1990. Ancient grammar in context. Contributions to the study of ancient linguistic thought. (diss.) Amsterdam 1990.

Smith, R.D. 1988. ‘Sewel's Korte wegwyzer for Richardson's Anglo-Belgica’. In: Gramma 12 (1988), 231-242.

Stahl, W.H. 1959. ‘Dominant traditions in early medieval Latin science’. In: Isis 50 (1959), 95-124.

Stéfanini, J. 1978. ‘Remarques sur l'influence de Varron grammairien, au Moyen Age et à la Renaissance’. In: Varron. Grammaire antique et stylistique latine. Paris 1978, 185-192.

Steinthal, H. 1863. Geschichte der Sprachwissenschaft bei den Griechen und Römern, mit besonderer Rücksicht auf die Logik. 2 dln. Berlin 1890/1^2. (1863)(repr. Hildesheim 1971).

Sterkenburg, P.G.J. van 1984. Van woordenlijst tot woordenboek. Inleiding tot de geschiedenis van woordenboeken van het Nederlands. Leiden 1984.

Stevin, Simon 1585. Dialectike ofte bewysconst. Leiden 1585.

Stevin, Simon 1586. ‘Uytspraeck vande weerdicheyt der Duytsche tael’. In: De beghinselen der weeghconst. Leiden 1586 (opn. uitgeg. in The principal works of Simon Stevin, Amsterdam 1955, vol. I, 59-93.

Störig, H.J. 1968. Geschiedenis van de filosofie. 2 dln. (vert. van Kleine Weltgeschichte der Philosophie). Utrecht/Antwerpen 1968.

D.J. Struik 1979. Het land van Stevin en Huygens. Nijmegen 1979^3 (1958^1).

SVF: zie Von Arnim.

Tavoni, M. 1982. ‘The 15th-century controversy on the language spoken by the ancient Romans: an inquiry into Italian humanist concepts of “Latin”, “Grammar”, and “vernacular”’. In: HL IX:3 (1982), 237-264.

Taylor, D.J. 1974. Declinatio: a study of the linguistic theory of Marcus Terentius Varro. Amsterdam 1974.

Taylor, D.J. 1986. ‘Rethinking the history of language science in classical antiquity’. In: HL 13:2/3 (1986), 175-190.

Teirlinck, Is. 1921. ‘Iets over grammatische terminologie’. In: Verslagen en mededelingen der Koninklijke Vlaamsche Academie voor taal- en letterkunde 1921, 745-759.

Thomas van Erfurt. Grammatica speculativa. Ed. & transl. by G.L. Bursill-Hall. London 1972.

De Tollenaere/Claes 1976. F. de Tollenaere en F. Claes SJ, Het tyrocinium (1552) van Petrus Apherdianus. 's-Gravenhage 1976.

Toorn, M.C. van den 1984. Nederlandse grammatica. Groningen 1984^9.

Trendelenburg, A. 1846. Geschichte der Kategorienlehre. 2 dln. Berlin 1846.

Twe-spraack 1584. Twe-spraack vande Nederduitsche letterkunst, ófte vant spellen ende eyghenscap des Nederduitschen taals. Leiden 1584. Opn. (ingeleid, geïnterpreteerd, van kommentaar voorzien en) uitgeg. d. G.R.W. Dibbets. Assen/Maastricht 1985.

Valcooch: zie De Planque 1926.

Valla, L. 1543. Laurentii Vallae Opera. Basel 1543. ‘Praefatio’ in: Prosatori Latini del Quattrocento a cura di Eugenio Garin, Milano-Napoli 1953.

Valerius ab Auduater, Corn. 1550. Grammaticae Institutiones Libri IIII. Leiden 1550.

Vanderheyden, Jan F. 1961. ‘Litteraire theorieën en poëtiek in middelnederlandse geschriften’. In: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, afl. 1-3. Gent 1961.

Vanderheyden, Jan F. 1962. ‘Hervorming en Neo-filologie’. In: Verlagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie reeks X, 11. Gent 1962.

[p. 443]

Vanderheyden, Jan F. 1971. Schets van een geschiedenis van de Germaanse filologie. Leuven 1971.

Varro. M. Terentius Varro. De lingua latina. On the Latin language. ed. R.G. Kent. 2 dln. London/Cambridge 1951.

Verdeyen, R. 1945: zie Lambrecht 1562.

Verburg, P.A. 1952. Taal en functionaliteit. Een historisch-critische studie over de opvattingen aangaande de functies der taal vanaf de prae-humanistische philologie van Orléans tot de rationalistische linguïstiek van Bopp. Wageningen 1952.

Verburg, P.A. 1982. ‘De plaats der taal bij onderwijs en filosofie in de Westerse cultuurgeschiedenis (tot 1700)’. In: Van Driel/Noordegraaf 1982, 11-34.

Vives. Io. Lodovici Vivis Valentini Opera. Basel 1555.

Vogel, C.J. de 1968. Het humanisme en zijn historische achtergrond. Assen 1968.

Voigt, G. 1856. Enea Silvio de'Piccolomini als Papst Pius der Zweite und sein Zeitalter. Berlin 1856.

Voigt, G. 1893. Die Wiederbelebung des klassischen Altertums oder das erste Jahrhundert des Humanismus. 2 dln. 1893.

Vooys, C.G.N. de 1917. ‘Pontus de Heuiter, een taal- en spellinghervormer uit de zestiende eeuw’. In: NTg 11 (1917), 1-18.

Vooys, C.G.N. de 1917. ‘Uit de jeugd van onze spraakkunst’. In: NTg 11 (1917), 209-221 en 273-290.

Vooys, C.G.N. de 1920/1. ‘Uit en over oude spraakkunsten’. In: NTg 14 (1920), 44-50 en 142-147; NTg 15 (1921), 93-100.

Vooys, C.G.N. de 1922. ‘Achttiende-eeuwse spraakkunstbeschouwing’. In: NTg 16 (1922), 273-291.

Vooys, C.G.N. de 1952. Geschiedenis van de Nederlandse taal. Groningen 1952^5 (repr. 1970).

Vooys, C.G.N. de 1963. Nederlandse spraakkunst. Groningen 1963.

Vorlat, Emma 1975. The development of English grammatical theory 1586-1737, with special reference to the theory of parts of speech. Leuven 1975.

Vorlat, Emma 1979. ‘Criteria of grammaticalness in 16th and 17th century English grammar’. In: LB 68 (1979), 129-140.

Vossius, G.J. 1626 (1650). Latina grammatica [...]; Latina syntaxis [...]; Latina prosodia [...]. Amsterdam 1650 (1626).

Vossius, G.J. 1635. Aristarchus sive De arte grammatica libri septem. Leiden 1635 (ook in: Opera [...] 1701).

Vyver, A. van de 1929. ‘Les étapes du développement philosophique du haut Moyen-Age’. In: Revue Belge de Philologie et d'Histoire, VIII, 1929.

Wagner, D.L. (ed.). 1983. The seven liberal arts in the Middle Ages. Bloomington 1983.

Wal, M.J. van der 1982. ‘Opvattingen over het werkwoord en meer in het bijzonder over het passief in de nederlandse grammatikale traditie van de 17de t/m de 19de eeuw’. In: Studies op het gebied van de geschiedenis van de taalkunde, onder red. van L. van Driel en J. Noordegraaf, blz. 52-80. Kloosterzande 1982.

Wal, M.J. van der 1986. Passiefproblemen in oudere taalfasen [...]. (diss.) Dordrecht 1986.

Wal, M.J. van der 1988. ‘Latijn leren en moedertaal observeren: grammatikale opmerkingen over de volkstaal in het Exercitium puerorum 1485’. In: Gramma 12:3 (1988), 243-257.

Waszink, J.H. 1951. Bloesemtij der letteren. Het Humanisme van Francesco Petrarca. Arnhem 1951.

[p. 444]

Weiler, A.G. 1972. ‘Tussen Middeleeuwen en Nieuwe Tijd. Veranderingen in de Nederlanden: Van Scholastiek naar Humanisme’. In: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 87 (1972), 1-25.

Weisgerber, L. 1948. Die Entdeckung der Muttersprache in europäischen Denken. Lüneberg 1948.

Widmer, Berthe 1960. Enea Silvio Piccolomini. Papst Pius II. Basel/Stuttgart 1960.

Wirth-van Wijk L.E. 1980. Uit en rondom de Spreeckonst van Petrus Montanus (1635). Assen 1980.

Wouters, Alfons 1976. ‘De papyri en de geschiedenis van de grammaticale wetenschap in de Oudheid’. In: Handelingen XXX (1976) van de Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis, 291-307.

Wouters, Alfons 1979. The grammatical papyri from Graeco-Roman Egypt. Contributions to the study of the ‘Ars grammatica’ in antiquity. Verhandelingen van de Kon. Academie voor Wetensch., Letteren en Schone kunsten van België, kl. der Letteren XLI, 92. Brussel 1979.

Zwaan, F.L. 1939. Uit de geschiedenis der Nederlandsche spraakkunst. Grammatische stukken van De Hubert, Ampzing, Statenvertalers en reviseurs, en Hooft [...]. Groningen/Batavia 1939 (repr. Groningen 1974).

Zwaan, F.L. (ed.): zie Van der Schuere 1612.