Wilhem de Derde
(1710)–Lukas Rotgans–
Auteursrechtvrij
[pagina 84]
| |
Verklaring Van de Print voor 't VII Boek.
Hier praalt de Zegeboog, tot Koning
Wilhems
eer,
In 's Gravenhaag gesticht: de dappre Vorst, gedreven
Door oorlogslust, wil zich te paard naar 't heir begeeven:
Hy zwaait, geperst tot wraak, 't gevreesde krygsgeweer.
Voorzichtigheid bestiert den toom, terwyl haare oogen
In 't spiegel staaren op der Ouden heldendaân.
De Maagd, zo ryk met geld en oorlogstuig belaân,
Verbeeld hier Nederland, zyn miltheid en vermogen.
Een Vrou van Staat, bekleed met zeven Pylen, bied
Den Vorst zyn stormhoed aan. Alcides velt gedrogten,
En baant de wegen voor de koninklyke togten,
Terwyl de Rover, met zyn wolfsvel, duikt en vlied.
Een Dwingeland bestryd, naar 't voorbeeld der barbaaren,
Een
Ga naar voetnoot*
eedle Vrouw: (hy draagt een pook en beurs met geld)
Terwyl haar
Ga naar voetnoot†
schoonste Maagd geschaakt word van 't Geweld,
Rooft hy haar Stedekroon, en scheert heur Korenaaren.
De Reuzen werken in de smis van God Vulkaan:
Bellone moedigt hen in 't smeeden van haar wagen.
God Eolus bestraft om hoog de Wintervlaagen,
En sleept den Hoofdstorm by zyn gryze pruyk gevaân.
De zee bedaart. men ziet de Watergoden queelen,
En
Wilhfms
zeetriomf op 't gladde pekel speelen.
| |
[pagina t.o. 85]
| |
 | |
[pagina 85]
| |
Wilhem de III. Zevende boek.
Ga naar margenoot+
DE Vorst genaakt den Haag, versiert met zegeboogen.
De Maagd van Nederland (een juffer schoon van oogen,
En welgemaakt van leên, wiens aangenaam gelaat
Den Koning lang beviel) verschynt in 't feestgewaad,
Verzelschapt met een sleep van knechten, en staffieren,
Een hofgevolg bekleed met schilden en banieren,
Waar op de wapens van den Keizerlyken Stam
Der Vorsten, uit wier bloed de Prins zyn oorspronk nam,
Op 't heerlykst pronken, met hun staat-en krygsbedryven,
Die 's lands kronyken ons in overvloed beschryven.
Men ziet twee
Wilhems
, elk naar 't leven, in heur vaan.
Men leest wat Frederik, wat Maurits heeft gedaan,
En d'overwinningen van yder in 't byzonder.
Maar boven al den Held, die, als een oorlogswonder,
Zyn strydbre Vaders volgt, vergeet de Tuinmaagd niet.
Zy draagt de vruchten van zyn groeizaam krygsgebied
| |
[pagina 86]
| |
In haaren standerd om, voor 't oog der onderzaaten.
Zo staptze in 't feestgewoel hoogmoedig langs de straaten.
De staatrok sleept van 't lyf. d'Oranje bloesem hult
Haar blonde vlechten; en de tabberd, ryk vergult
Aan alle zoomen, pronkt met applen van Oranje,
Naar 't leven geborduurt. de Koning van Britanje
Omhelst de schoone Maagd, en licht haar van den grond,
Terwylze nederknielt. hy kust den blanken mond.
Zyt welkom zegtze, ô Held, myn lief, myn welbehagen,
Ik groete u, brave Prins, op uwen zegewagen.
Gy nadert in triomf, als Heiland van Euroop,
Behouder van den Staat, door zulk een vasten knoop
Verbonden aan dit land: gy ruimt uw heerschappyen,
Drie ryken, om de ziel van Neêrlands burgeryen
Te streelen door uw komste. ô tyd, ô dag, ô uur
Zyt driemaal wellekoom! uw byzyn stookt een vuur
Van ongeveinsde vreugde in 't herte, en streelt onze aders.
Hoe zuchtte uw vaderland! hoe treurden d'oude Vaders,
Wanneer gy, door den nood van Albion geprest,
Van dezen oever zeilde, om voor 't gemeene best,
De vryheid en 't geloof uw leven op te zetten,
En 't al te waagen voor de burgerlyke wetten!
Gy hebt voor 't recht van 't volk gestreên, gewoelt, geslooft:
Nu keert gy weêr, myn Prins, maar met de kroon op 't hoofd:
Nooit moet de bitse nyd uw troongebied bestryden,
Noch 't weifelende lot uw hoogen staat benyden:
| |
[pagina 87]
| |
Maar voorspoed en geluk groeije aan van dag tot dag;
En blyve aan u gepaart in 't koninklyk gezag:
Zo moet uw vyand voor uw wapenklanken beeven,
En gy in ewigheid Europe wetten geeven:
Dat wenscht uw vorstenwieg, den Hage, en 't gansche land,
Wel eer in 't krygsgevaar verdedigt door uw hand.
Zo spreekt de Maagd: terwyl de landgenooten praalen
In stasikleeden, om den Koning in te haalen.
De Haagsche burgery, in ryen net geschaart,
Besluit de zegekoets: 's lands Adel draaft te paard,
Met diamant gesiert, en goude wapenrokken,
Met veders op den hoed. men trekt de tempelklokken;
Die brommen in 't gewoel, en juichen uit haar trans
Den Stedehouder toe. de Vryheid drilt haar lans,
Verheven op haar kar: zy sleept de Moordharpyen,
De Wreetheid, het Geweld en alle Razernyen
Gekluistert aan haar as. de Godsdienst volgt de vreugd
In 't zedig kerkgewaad, verzelschapt van de Deugd,
Van Vroomheid, Eendragt, Liefde, en al haar speelgenooten,
In 't hemelhof geteelt, Gods uitverkore loten.
De Vaders leggen nu den last der staatzorg neêr,
En ryden door den drom, daar 't blinkende geweer
De zon in d'oogen schynt. den Haag verheft haar kruinen.
De trommen klinken met schalmeien en bazuinen.
De zwangere kortou barst los met slag op slag,
En groet den Koning op dien zegenryken dag.
| |
[pagina 88]
| |
Men ziet de daken van ontelbre menschen krielen,
De wegen zwart van volk, van oude en jonge zielen.
De praal van Nederland, de Haagsche jufferschap,
Door minnaars voortgeleid, stygt vrolyk langs den trap,
Om 't zegefeest te zien, op hooge galleryen;
Voorheen' tot elks gerief gebout aan beide zyen
Der grimmelende straat; en yder groet beleeft
Den Heiland van Euroop, die met zyn wagen streeft
Naar 't opgepronkt paleis, gevolgt van burgerschaaren,
Door zegepoorten en uitmuntende eerpilaaren.
De jonge maagden treên, versiert met laureblaân,
En heffen, elk om stryd, een vrolyk feestlied aan,
Tot
Wilhem Henriks
roem, die op zyn heldentogten
De scherpe klaauwen brak der woedende gedrogten;
Die 't ryk bevredigde, 't geweld ten lande uitjoeg,
En Jakobs leger aan den stroom der Boyne sloeg.
De Rykdom, door den Vorst gehandhaaft in de steden
Van Neêrland, volgt den stoet met opgetooide leden:
De tabbert blinkt van goud, de vlecht van diamant.
De Scheepsvaart ment haar koets, aan allen kant beplant
Met vlaggen, wimpelen, met ankers, scheepskortouwen,
En 't geen de zeetogt eischt: zy vestigt haar betrouwen
Op
Wilhems
zeebanier, en eert hem, als een God,
Wiens arm den drytand zwaait, hem toegedeelt door 't lot.
De Leeuw van Holland viert den Krygsvoogd, die voordezen
Zyn klaauwen heeft gewet, en 't bloed, verkoelt door vreezen,
| |
[pagina 89]
| |
Op niew ontvonkte in al zyne aadren door den gloed
Van zyne dapperheid, en vorstelyken moed:
Dat moedig Dier geleid met opgereze maanen
Den grooten zegesleep, en voegt zich by de vaanen
Der oorlogsmannen, die, geplaatst voor 't hofgebou,
Afwaaijen van de borst. daar bralt de wapenschou.
Hier geeft de burger vuur, en groet uit koopre kaaken,
Bezwangert van de vreugd, den Veldheer, in 't genaaken.
In 't kort den Haag verstrekt een heerlyk schoutoneel.
't Gespan van Febus speelt in 't brandende gareel,
En huppelt vrolyk voor den schitterenden wagen:
Hy ziet de pracht, en schynt zyn dagreis te vertraagen,
Door Neêrlands vreugd verrukt; tot endelyk de glans
Van 't albestralend licht stort neder van den trans,
En spoelt de wielen van de dagkoets in de stroomen.
Men ziet in 't zwarte kleed den nacht te voorschyn komen:
Noch wykt de blyschap niet, maar tart de duisternis.
Men steekt het vuurwerk aan. een ander spreid den disch.
Men banketeert. men schenkt den wyn in goude schaalen;
Daar 's Konings Edelliên zyne oorlogdaân verhaalen.
De tafel danst van vreugd. het sierlyk hoftapyt
Krygt ooren door 't verhaal. al 't beeltwerk staat verblyt,
En schynt te juichen door de wondren aan te hooren.
Geen nachtrust vleit het hert. geen slaap kan 't oog bekooren.
Men zegeviert, tot dat de purpre dageraat
De morgenpaarden wekt, en voor hunne assen slaat.
| |
[pagina 90]
| |
Zo word het prachtig feest op 't herelykst besloten,
En
Wilhem
in 't paleis onthaalt met al zyn Grooten.
Elk treed ter hofzaale uit naar 't ledekant, belust
Op slaapen, en verfrischt zyn leden door de rust.
De middagzon beschynt de vorstelyke daken,
Terwyl de hoveling en 't burgervolk ontwaaken.
Ga naar margenoot+De Goden van den Staat verschynen in 't paleis,
En elk verwellekoomt den Koning van zyn reis.
Elk looft zyn vriendschap, die hem voerde aan deze stranden,
Zyn zorg, en yver voor de rust der Nederlanden,
Zyn zucht voor 't heiligdom, en 't recht der burgery,
Gedreigt met schennis en uitheemsche tiranny.
Ga naar margenoot+Schoon 't nootlot, zegt de Vorst, beroemde Burgerheeren,
My kroonde in 't Britsche ryk; ik kan u heilig zweeren,
Dat my geen eigebaat noch staatzucht dwong de kroon
t' Aanvaarden, maar alleen myn yver om den troon
Te dienen met myn bloed in d'algemeene elenden;
Den godsdienst voor te staan, en met myn Britsche benden
Ons bondgenootschap, en uw landen, door den haat
Van Lodewyk gedreigt, in dien verwerden staat
Myn hulp te bieden, en uw legers met myn vaanen
Te sterken in den nood, tot heil der onderdaanen.
'k Heb van myn kindschheid af myn vaderland bemint:
Maar toen gy my de magt van 't wigtig krygsbewint,
En 't stedehouderschap, ô Heeren, hebt geschonken,
Zaagt gy van dag tot dag myn oorlogsgloed ontvonken,
| |
[pagina 91]
| |
Myn yver groeijen, om op 't vaderlyke spoor
Uw vryheid en het recht der landgenooten door
Myn wapenen den muil der Moordharpy t'ontrukken:
Gy hebt myn poging door Gods bystant zien gelukken:
Dat zelve vuur, die liefde ontsteekt myn ingewand.
Ik heersche, als Koning, maar ten dienst van 't vaderland.
Indien myn arbeid kan Europes rust verwerven;
Dan zal ik welvernoegt voor Jesus altaar sterven.
De Vaders staan verstomt. elk hoort het vorstlyk woord,
Dat yders boezem streelt, en 't hert door 't oor bekoort.
Ga naar margenoot+Men raadpleegt in 't vertrek. men overweegt met oordeel
De zaaken van den Staat, en 't algemeene voordeel.
Men spreekt van 't leger, van den bondgenoot en vriend,
Die om zyn eige zaak 't belang van Neêrland dient.
Want yder word door 't staal van Vrankryk aangegrepen.
Men overweegt de magt der vloote en oorlogsschepen;
Kiest Hoofden voor den togt, Zeehelden, vol beleid,
Neptunus zoonen, lang vermaard door dapperheid.
Men zweet in 't raatgestoelte. elk overlegt met reden
Zyn woorden, eer hy spreekt. de nood eischt bezigheden.
't Gevaar staat voor de deur. de felle krygsstorm loeit,
En dreigt den hulk van 't land. het Fransche leger groeit.
De magt van Lodewyk, in rooflust uitgelaaten,
Belaagt aan allen kant de rust der zeven Staaten.
Dat opzet tracht de Vorst te weeren door vernuft,
En heldenarrebeid. zyn geest, die nimmer suft,
| |
[pagina 92]
| |
Blyft onvermoeid in 't werk. hier gaat geen dag verloren.
Hier word geen uur verzuimt. men woelt om 't quaad te smooren,
En 't onheil, eer 't genaakt, te stuiten in zyn vlucht.
Veel Prinssen van Euroop, verwittigt door 't gerucht,
Dat Koning
Wilhem
stak van d'overs op de baaren,
Om met zyn watermagt naar Nederland te vaaren,
Verschynen hier ten hove, op 't heerlykst uitgerust,
Met hofstoet en gevolg van knechten: yder kust
De handen van den Vorst, en zweert zyn magt te styven.
Ga naar margenoot+Men ziet 'er Beyeren, vermaard door krygsbedryven;
Met Brandenburg, wiens lof de Faam alom verbreid;
En Gastanaga, die voor 't recht van Karel pleit
In 't Spaansche Nederland; en meer doorluchte mannen,
Die met de Britsche kroon en Holland t'zamenspannen.
Ja gansch Europe vloeit in 's Gravenhaag by een,
Door Afgezanten, die de zaal van 't hof betreên.
ô Vorstelyke wieg, ô Tempe ryk van weelde,
Daar vrou Natuur, met kunst gepaart, haar schatten teelde,
Haar rykdom zaaide, beur uw kruinen aan de lucht!
Braveer, ô 's Gravenhaag, stof ewig op de vrucht,
In uwen schoot gequeekt! hier wierd een Prins geboren,
Maar nu door deugden en verdiensten uitverkoren
Tot Koning, om den staf te zwaaijen voor 't altaar
Van d'Oppermajesteit, en Gods geliefde schaar,
Door zielsgeweld geprangt, verdreven en verbannen,
Uit have en erf geschopt door 't woeden der tyrannen,
| |
[pagina 93]
| |
Te troosten in haar leet; den hoon en 't ongelyk
Te wreeken, en haar ziel te streelen in zyn ryk.
Noch eens, ô lustprieel, 's lands Eden, hoog van waarde,
Verhef uw toppen aan den hemel, styg van d'aarde
Veel hooger dan de zon; 't Euroopsche Godendom
Verschynt van allen kant in uwe kreitsen, om
De wysheid van uw Vorst, uw zoon, en ingeboren,
(Een eer die nimmer zal versterven) aan te hooren!
Ga naar margenoot+Nu bloeit de Dichtkunst door de Nederlandsche steên.
De komst des Konings noopt der Dichtren bezigheên.
Men ziet Apollo zelf van Pindus heuvel daalen,
Verheven op een wolk, bekleed met hemelstraalen:
De harp rust in zyn arm: de lauwerkroon versiert
De goddelyke pruik, die om zyn schoudren zwiert,
Bewogen door de lucht: de rei der Zanggodessen,
Die 't heilig speeltuig roert naar vader Febus lessen,
Gelaaft, gevoedstert met Parnassus lekkerny,
Zit neder voor den troon der wolken aan zyn zy.
Ga naar margenoot+Ontwaakt myn zoonen, zegt de Zanggod, hoort myn reden.
Ik sloeg myne oogen van den Zangberg naar beneden,
Op Hollands vreugdetoon. ik hoorde, bly van geest,
't Gejuich der burgren, en 't gedruis van 't zegefeest;
Toen Koning
Wilhem
, op zyn stasikoets gestegen,
Wierd plegtig ingehaalt langs d'opgepronkte wegen.
Op, op, ô Dichters, laat uw kunstig dichtpenseel
Nu maalen voor den Vorst een levend tafereel:
| |
[pagina 94]
| |
Verbreid de wondren van zyn arm, beschryft de kroning;
Verewigt door uw pen de deugden van den Koning,
Die, waar zyn sabel blinkt, in 't stryden zegepraalt.
Heeft Griekenland den lof der helden afgemaalt,
Vrou Thetis zoon gevolgt, en Hektors oorlogstogten
Beschreven; en die voor of tegens Troje vochten,
Die 't ryk bestreden, of verdedigden, wel eer
Zoo hoog verheven door de dichtschacht van Homeer!
Heeft Maro, door myn gunst van heilig vuur aan 't blaaken,
't Geslacht van Dardan, uit den brand van Priaams daken,
Gezolt door Junoos wrok en 't woeden van de zee,
In heldendicht gevoert aan Vorst Latinus ree;
En daar Eneas moed, zyn stryd, en oorlogsdaaden,
Tot Turnus stortte in 't bloed, verheerlykt op zyn bladen!
Deeze eeuw verschaft een Held, ô Neêrland, voor uw dicht,
Voor wien Anchizes zoon, Achil en Hektor zwicht:
Die Agamemnon trotst, het Hoofd der Grieksche vlooten,
Met al zyn heldenstoet en koninklyke loten.
Men roem' geen Jazons moed, die Kolchis gulde vacht
Naar 't oud Tessalien in 't zeeschip Argo bragt:
Noch Ajax die den gloed uitbluschte met zyn handen,
Als Hektors toorts de vloot in brand stak aan de stranden:
Noch Held Alcides, die 't geweld der monsters breekt:
Noch Pirrus die de dood van zynen vader wreekt
Op Priaam, door zyn vuist voor 't hoog altaar verslagen:
Al d'eer der helden, daar myn zoonen van gewaagen
| |
[pagina 95]
| |
Word door de lofbazuin van dezen uitgedooft.
Wel aan dan, telgen van Parnassus, zingt, en looft
Zyn daaden door uw zang; ik zal uw geesten sterken
Met stroomen uit myn bron, en op uw zinnen werken.
Maar gy, Onwetenheid, die, dolende en verblind,
U zelve liefkoost, uw gebrek en dwaasheid mint,
Verlieft, verslingert op de smetten van uw wezen;
Uw onvolmaaktheid heeft my lang gewalgt voordezen:
'k Verbiede u dan dit werk 't ontluistren door uw wys
En stamelenden toon, en nimmer naar den prys
Of d'eer te dingen der uitmuntende Poeëten:
Maar is u reeds de straf van Marsias vergeeten,
Den Sater, dien ik vilde in Frigie, om den hoon,
Myn zangkunde aangedaan; en wilt gy naar de kroon,
ô Aterlingen, van myne echte zoonen steeken?
Ik zal my, als voorheen, ook van uw hoogmoed wreeken.
Dat zweere ik by de bron, die 't oor der Goden vleit,
En by 't gevleugelt paard, dat op myn heuvel weid.
Hier zwygt Latonaas zoon. de negen Zusters queelen,
En zingen voor den troon van Febus onder 't speelen.
Kaliopé, gewoon den heldentoon te slaan,
Gaat voor, en steekt den lust der Zanggodinnen aan:
Zy roemen te gelyk Vorst
Wilhem
op haar snaaren,
Ga naar margenoot+Terwylze in 't midden van de vreugd ten hemel vaaren.
De wolk verdwynt, en voert den rei naar Helikon.
De Dichters drinken uit de zuivre Paardebron,
| |
[pagina 96]
| |
Ga naar margenoot+Door Febus miltheid voor zyn waarde gunstgenooten,
Om
Wilhems
krygsbedryf te zingen, opgeslooten.
Zo weid de dichtkunst ruim in zulk een ruimen stof.
Ga naar margenoot+Een ander volgt den toon van Cicero (wiens lof
Onendig leeven zal in schrandere gedachten,
Zo lang men wysheid in de waereld hoog zal achten)
En steekt de lofbazuin in onrym voor elks oor;
Dan dreunt de marmre zuil in 't hooge tempelkoor.
Hier kan myn Zangheldin haar yver niet bedwingen,
Om uw geleertheit in 't voorbygaan op te zingen,
Doorluchte Grevius; ô zon van ons Atheen!
ô Luister van deze eeuw! de Stichtsche Domkerk scheen
Te leeven, als uw mond met hoogverheve toonen
Uitbromde
Wilhems
roem in 't oor van Pallas zoonen.
Men zag den tempeltrans verryzen uit zyn puin,
En steigren naar de lucht met zyn gesloopte kruin.
Zo wierd door 't gansche land de krygstrompet gestoken,
En 't heldenwerk in rym of onrym uitgesprooken:
Ga naar margenoot+Daar d'Edelmoedigheid des Konings zich vertoont,
Als zy den arbeid met een vorstlyk pand beloont.
Hoe dikmaal zal ik, van verwondring opgetogen,
Uw beeltenis, ô Vorst, aanschouwen met myne oogen,
U en uw Koningin, wel diep in goud geprent,
Maar dieper in myn hert; daar word uw gunst erkent
Met alle dankbaarheid; daar word uw deugd verheven:
Gy schenkt u zelf aan ons. wat kunt gy grooter geeven?
| |
[pagina 97]
| |
Ga naar margenoot+Maar rek uw toonen niet te lang, myn Zangheldin;
De zucht voor Febus en zyn kunst verrukt uw zin:
Keer weder, om den vlyt des Konings aan te schouwen;
Die Karels grenzen, zyn kasteelen, en gebouwen,
Voor tegenstant gesticht, bezet met oorlogsvolk;
Daar Vrankryks Legerhoofd, gewapent met zyn dolk,
Verwoest, verdelgt en moord de Spaansche Nederlanders.
Daar Bergen in dien nood, omringt van Lelistanders,
De vlam ziet blaaken voor den muur, en vecht vol moed
Op 't neêrgestorte puin der daken, door dien gloed
Gebliksemt, en gesloopt door felle donderslagen.
Verhoog uw heldentoon, myn Klio, volg den wagen,
De krakende assen van Gradivus, die, verwoed,
Zyn rossen dryft op 't spoor, bespat met heldenbloed:
Gy moet een lange ry van oorlogsplaagen tellen,
Verwoesting, en geweld op uwe snaaren stellen:
Want gansch Euroope staat in 't harnas. yder grypt
Ga naar margenoot+De wapens aan. Vulkaan, aan 't werken, smeed en slypt
In winkelholen, daar de schoorsteenvlammen rooken.
De knechten beuken 't staal op 't aanbeeld, onder 't smooken,
En jaagen 't klamme zweet uit spieren en gewricht.
Hier houd de Wreetheid met heur Bloedraad hof. hier sticht
De Dood haar zetel, en belaagt de stervelingen.
De muur van 't smidshol pronkt met dolken, spiessen, klingen,
Met bylen, fyn van staal, en 't geen de moord bedacht
Veel jaaren, tot bederf van 't menschelyk geslacht.
| |
[pagina 98]
| |
Ga naar margenoot+De woedende Belloon bezoekt de nachtspelonken
Van Mulciber, en stapt, op 't stuiven van de vonken,
En 't klinken van 't metaal, recht op zyn woning aan:
Zy ziet de reuzen naakt voor 't gloeijend aanbeeld staan,
En zwoegen in de vlam. ik heb uw hulp van noden,
Vulkaan, zo spreektze, die wel eer voor 't Hoofd der Goden,
Den grooten Jupiter, den bliksem hebt gesmeed;
Den drytand voor Neptuin, wiens arm de golven meet,
En peilt de diepte van den Oceaan. de tyden
Van ooreloogen en afgrysselyke stryden
Zyn nu geboren. 't volk is tegens een gekant.
Ga naar margenoot+'k Eisch moordgereetschap, staal en wapens van uw hand.
Ik wil in Vlaanderen myn oorlogszetel stichten:
Daar ik wel eer door dwang met Vader Mars most zwichten,
En ruimen voor de Vreê den bodem, tot my smert.
Ik heb dien hoon gekropt veel jaaren in myn hert.
Nu barst myn wraakzucht uit, en werkt op d'ingewanden
Van Koning Lodewyk: ik zie zyn krygsvuur branden:
Hy loert op Karels erf, en Neêrlands Staatgebied.
My is bewust al 't geen in 's Konings raad geschied:
Gy hebt alreê met my zyn woeden aangekeeken,
En hoorde by Fleury de bloedbazuinen steeken:
Nu houd hy 't hoofdsieraad van 't Henegousch gewest
Beslooten, en verdeelt zyn vaanen voor de vest:
Ga naar margenoot+Hy voert zyn gansche magt voor Bergen, om de wallen,
Die Prins de Berghes trou verdedigt, aan te vallen;
| |
[pagina 99]
| |
En zal den sterken muur verovren, eer de zon
Haar paarden twintigmaal ververscht in Nereus bron.
Door deze zege zal zyn hoogmoed hooger stygen,
En werken om Euroop in zyn geweld te krygen:
Dat zal de Koning, die den Britschen schepter zwaait,
(Een as waar op 't belang van gansch Europe draait)
Nooit dulden, maar, aan 't hoofd der trouwe krygsverwanten,
Zich tegens 't opzet van den Franschen Troonvoogd kanten.
Dan zal men 't edel bloed van menig dapper held,
Gelyk een ruime zee, zien vloeijen over 't veld.
Ik zie met vreugde alreê den storm vol oorlogsvlaagen
Verschynen, bloeddorst, moord, en vreesselyke plaagen.
De sabels breeken in de sterke vuist door 't slaan,
De bussen barsten door den gloed. werk, werk, Vulkaan,
Schaf oorlogstuig, en laat Bellone niet verlegen.
Ga naar margenoot+Ik ben, ô Krygsvoogdes, zegt Mulciber, genegen
Om u ten dienst te staan, en reeds, op 't hoog gebod
Van Mavors, dien ik volge, in Neêrland met myn rot
Van reuzen aangeland. ik heb voor uw soldaaten
Myn schoorsteen hier gesticht, en Lemnos kust verlaaten.
Myn dienaars hygen door den arbeid nacht en dag.
Ga naar margenoot+Gy ziet hier wapentuig van veelerhande slag,
Al vaardig om aan 't volk in 't stryden uit te deelen:
Zo kunt gy, naar uw zin, Bellone, uw krygsrol speelen.
En gy, myn knechten, slaaft voor 't oog der Krygsgodes,
Verdubbelt slag op slag in 't smeden, volgt myn les;
| |
[pagina 100]
| |
Elk moet zich voor 't belang van God Gradivus quyten.
Zo spreekt hy; en men ziet de zwarte gevels splyten,
De muuren waggelen door 't klinken op 't metaal.
De vonken vliegen door de smis, gebeukt uit staal
Of yzer, door de vuist der grove winkelknaapen;
En d'ongevormde stof herschept zich straks in 't wapen.
De winkel staat in brand. geen Etna gloeit zo fel,
Noch Plutoos jammerkolk, de vuurpoel van de hel.
Myn Zangnimf tree te rug, verlaat de naare holen,
Maar vryf uw leden niet aan roet of doove koolen,
En zwarte wanden van Vulkaan, den wapensmit:
De dikke damp heeft reeds uw ingewand verhit,
Uw gorgel uitgedroogt. helaas! waar wil dit heene?
Haar stem bezwykt. Apol, ai, schenk haar Hipokrene;
Of anders blyft haar keel tot zingen onbequaam.
't Gaat wel, myn smeeken is den Vader aangenaam;
Hy hoort myn bede, en laaft myn Zangheldin van boven.
Ik zal in ewigheid uw gunst, ô Febus, looven,
En, door uw hoevenat gesterkt, myn heldentoon
Voltrekken, naar uw wil en hemelsche geboôn.
Ga naar margenoot+Men zag 't orakel, dat Belloon had uitgesproken,
Door d'uitkomst waar gemaakt, en Bergen, door 't bestooken,
En fel bestormen van den grooten Lodewyk,
Zich vlyen onder 't juk van 't Fransche koninkryk.
De Berghes had zyn plicht, als Stadvoogd, waargenomen,
De posten kloek verweert, en 't Fransche bloed by stroomen,
| |
[pagina 101]
| |
Door fellen tegenstant, vergooten op den grond
Van Henegouwen, daar 't bestrydend leger stond.
Zyn oogmerk was voor 't recht van Karel 't al te waagen.
Als dit de burger zag, begon hy laf te klaagen,
Door paapen opgehitst: wy zien, helaas! de stad,
Zo gy den Koning tergt, met burgerbloed beklad.
De vlammen weiden in de tempelen, en daken
Van onze woningen. de heiligdommen blaaken,
En smooren onder 't puin. wy hooren uur op uur
Het donderend gekraak der bomben in den muur.
De vrouwen weenen, en de zuigelingen kermen.
Geef op de stad, indien gy 't leven wilt beschermen
Der weereloozen, die, gedrukt door hoogen nood,
Vast beeven in 't gevaar, en schrikken voor de dood.
Maar Prins de Berghes zocht hun moed in 't lyf te spreeken:
De nood, waar van gy rept, is ons noch niet gebleeken,
ô Burgers, zyt getroost, houd moed; ik zal met lust
Myn bloed opoffren voor uw algemeene rust.
Indienge u overgeeft, ai zegt, wat zult gy winnen?
Wilt gy uw dochters, en uw vrouwen, als slavinnen,
Uw zoons, als slaaven, zien geketent wechgerukt,
En volgen langs de straat, al weenende en bedrukt,
Den zegewagen van uw vyand? wiltge u zelven
Door moordersklauwen zien in grafspelonken delven,
Of, opgesloten in den kerker, steeds, vol rou,
't Verlies betreuren van uw kindren en uw vrou?
| |
[pagina 102]
| |
Wat my belangt, ik zal de stad niet overgeeven,
Maar in de wapenen voor uwe vryheid sneeven.
Wy hebben voorraad, en noch volk in overvloed.
Ook wachte ik bystant van Vorst
Wilhems
legerstoet:
Die groote Koning zal eerlang de vest ontsetten,
Om 't dreigende geweld van Vrankryk te beletten.
Staakt dan uw klagt, en geeft myn redenen geloof.
Zo sprak de Stadvoogd; maar de burgers bleeven doof.
Ga naar margenoot+Al 't geen men stelde in 't werk, of voorgaf, mogt niet baaten:
Zy dreigden met geweld den vyand in te laaten,
De poort t'ontsluiten, (want hun magt en tal was groot)
Indien men langer toefde, en Vrankryk weêrstand bood.
Zo wierd de sterke vest van Bergen onbezonnen
Door burgerlyke vrees gegeven, niet gewonnen.
Dat voorval trof den Held, die op zyn krygsros zat
Voor 't leger, om 't beleg te dryven van de stad.
Hy laat zyn oorlogsliên weêr in de steden trekken,
Ga naar margenoot+Of legtze op 't platte land in d'omgelege vlekken,
Om straks gereed te zyn op 't eerste krygsgeschrei.
De landen droegen noch geen graanen, noch de wei
Geen gras voor 't legerpaard. de tyd was niet geschapen,
Om onder 't paviljoen in 't open veld te slaapen.
Men houd de vesten in. maar Vrankryks Legerhoofd
Bestryd den dorpeling; zyn heirstoet brand, en rooft,
Verwoest, schoffeert, en schend de teedre maagdeschaaren,
Verschoont geen heiligdom, geen klooster, noch altaaren.
| |
[pagina 103]
| |
Ga naar margenoot+Zo ras de zomerzon van 't hoofdpunt schynt, en streelt
De beemden met haar glans, wiens kracht de kruiden teelt,
Prest elk zyn heir te velde, en legt de regementen
Van ruiter en soldaat in d'opgespanne tenten.
De Brandenburger, Brit, en Spanjaard voegt zich by
De Nederlandsche magt, door
Wilhems
krygsvoogdy
Verheerlykt. Luxemburg gebied de Fransche vaanen;
Wel dapper, maar tot ramp van Karels onderdaanen,
En plaag van 't Vlaamsche volk door 't nootlot voortgebragt.
Elk draagt zich in 't bewint omzigtig, en betracht
Zyn voordeel, in de plaats voor 't leger af te steeken.
Elk snyt zyn weêrparty den aantogt af door beeken,
Door landrivieren, en versterkt zich aan dien kant
Van 't veld, daar 's vyands heir de krygsstandaarden plant.
Men zend de ruiters af om 't graan van 't land te haalen,
Voor ros en legerman, in d'omgelege dalen:
Zy vliegen op 't bevel; terwyl een ander trekt
Te velde, en met zyn volk de heirbezorgers dekt.
Zo boet de legerknecht zyn honger met de vruchten
Des akkers, lacht en queelt, daar d'arme bouliên zuchten.
Men zet van tyd tot tyd de buitenwachten uit,
Op dat men overval, geweld, of laagen stuit.
Men dient zich, om den staat des vyands te bespieden,
Van strydbre mannen, trouwe en onversaagde lieden;
Wier oorlogsdapperheid, ten dienst van hunnen Heer,
't Verganklyk leven wyd aan d'ewigdurende eer.
| |
[pagina 104]
| |
De magten leggen by elkander neêrgeslagen,
En grimmen tegens een. de vruchtbre zomerdagen
Verloopen. yder vlamt op voordeel. 't krygsbeleid
Houd steeds een waakend oog, en wacht gelegentheid,
Om, van de kans gedient, de vyandlyke benden
Met klingen in de vuist te storten op de lenden.
De bondgenoot trekt op; en Luxenburg belast
Zyn volk den achtertogt te volgen. yder past
Op 't hoog bevel. een mist bekleed de zonneglanssen,
En dekt de legervaan der naderende Franssen.
Het huis des Konings valt met sabels in de hand,
Ga naar margenoot+Op 't oorlogsteken, aan. de Bondgenoot houd stand.
Elk arbeid om de kroon der zege te verwerven,
Of in de wapenen voor 't vaderland te sterven.
Men keert den aanval van den Franschen Adel af;
Die 't leven heiligt aan den koninklyken staf,
En d'eer van Lodewyk. de Duitsche mannen vechten,
Als leeuwen. yder voert zyne aanbetroude knechten
In 't midden van den brand. het naare moordgerucht,
De schorre wapenklank, het veldgeschrei, de zucht,
De jongste doodkreet der zieltoogende Oorlogshelden
Verspreid zich door de lucht van d'omgelege velden.
Gansch Leiche (dit 's de naam der plaats daar 't krygsvolk woed)
Verteert door 't zwavel vuur, of spoelt door 't stromend bloed
Van zynen wortel af. de Legerhoofden roepen,
En kittelen den moed der aangevoerde troepen
| |
[pagina 105]
| |
Door 't klinken van hun stem: valt aan, dat gaat u voor,
ô Strydgenooten, volgt op 't heerlyk heldenspoor.
De krygskans, in 't begin de Fransche magt genegen,
Valt in den aanval 't heir der bondgenooten tegen:
Men ziet'er veel gewond, gevangen, of gedood:
Maar elk grypt niewen moed, en wreekt door stoot op stoot,
Door sabelslagen, en door 't slingren der granaaten,
Het uitgestorte bloed der snevende soldaaten.
Een ander held geeft vuur, en bliksemt door de vlam
Den trotsen vyand, die zyn makker 't leven nam.
De ruyterbende vliegt met uitgetrokke zwaarden
Recht op den voetknecht aan, en breekt door magt van paarden
Zyn krygsgeleden, en slagorde, of keert vol schroom,
Door sterken tegenstant, te rugge, en zwenkt den toom.
De klepper plast in 't bloed. de bondgenooten leggen
Een deel van 't legervolk in dichtgegroeide heggen,
Waar uit men op den drom der Fransche mannen schiet.
Ga naar margenoot+Zo vecht men tot de zon, die 't bloedig treurspel ziet,
En voor het woeden schrikt, al treurende en verslagen,
In 't westen neêrzinkt met haar dikbesmookten wagen.
Men houd van wederzyds het veld in. niemand strykt,
Begunstigt door het lot, de zege wech, noch wykt
Voor d'overwinners met verstrooide veldbanieren:
Maar Mars versiert het graf der helden met laurieren,
Die streden voor 't gemeen, en sneefden in den stryd:
Hun naamen blyven aan d'onsterflykheid gewyd.
| |
[pagina 106]
| |
Ga naar margenoot+De gryze winter dwingt de legers op te breeken,
Het veld te ruimen. elk geleid, op 't legerteken,
Op 't dreunen van de trom, op 't steeken der trompet,
Zyn aanbevole magt ten velde uit, en bezet,
Naar 't uitgegeven woord, de bygelege steden.
Hier rust de krygsgezel zyn afgematte leden,
Door togt op togt verzwakt: maar
Wilhem Henrik
waakt
Voor Neêrland, voor zyn ryk, ja gansch Euroop, geblaakt,
Geschonden en verwoest door Mavors bliksemstraalen.
De Vaders van den Staat verschynen in de zaalen
Van 't Haagsche hofpaleis, en volgen paar aan paar,
Gedagvaard door den nood, den Stedehouder naar
't Geheime raadvertrek, om alles t'overweegen.
Zo stryd de Vorst voor 't volk, in 't vechtperk met den degen,
Met oordeel in den raad: steeds vind zyn yver stof.
Ga naar margenoot+Terwyl men zweet voor 't land, verschynt een bode in 't hof:
Hy was van d'Iersche kust naar Nederland gezonden,
Om d'overwinning aan den Koning te verkonden.
En had, als Hoofd in 't heir van Reede, voor zyn Heer
Gestreden als 't betaamde, en steets gedient met eer.
Grootmagtigste Monarch, ik brenge u blyde maaren,
Zo spreekt hy; sta my toe om alles t'openbaaren.
Dat ik in Ierland zelf gezien heb of gehoort.
De Koning geeft verlof: en d'afgezant vaart voort:
Ga naar margenoot+Na dat uw Majesteit, door 't kroonbelang gedreeven,
Zich uit ons leger naar den rykstroon had begeeven,
| |
[pagina 107]
| |
Wierd Kork en Kingsale verovert in 't begin.
Men dreef den muiter uit, en nam de vesten in.
Men zag aan allen kant de woedende rebellen
In 't schermutseeren door uw helden nedervellen;
En 't schuim der rovers en bandieten, die de zy
Der Ieren koozen, en uw opperheerschappy
Betwistten, om genâ van Jakobs gunst t'ontfangen,
Verstrooijen door uw magt, vernielen, of gevangen,
Met ketenen belaân, wechsleepen over 't veld.
Men eischt de sloten op, wint Bahan met geweld,
En Rea buigt voor 't zwaard: ja 't strydig eiland Allen,
't Oproerig Fullimore, en Killoks vesten vallen,
Met Ragham, in uw hand. de Landvoogd Tyrkonel
Was onderwyl geland uit Vrankryk, door 't bevel
Van Koning Lodewyk, met rykgelade kielen
Gezonden naar de kust, en zesmaal duizend zielen,
De bloem van 't Fransche volk, tot stryden uitgezocht:
Ook bragt hy leeftogt, geld, en kleden, opgekocht,
En reeds vervaardigt voor de naakte huurelingen,
En krygsgereetschap, om uw legermagt te dwingen;
Dat gaf den muiteling, uuw vyands aanhangk, moed.
Elk zwoer voor Jakobs zaak, vergat den tegenspoed,
En vleide zich met hoop van zege in d'oorlogszaaken.
Men zag hun krygslust door een tweede voordeel blaaken:
St. Ruth verscheen, als Hoofd van 't leger, aan de kust,
Met mannen, naar den eisch ten oorloge uitgerust.
| |
[pagina 108]
| |
Nu zou men al uw magt van d'Iersche grenzen jaagen,
En hem, die 't ryk verliet, door onze nederlaagen
Weêr voeren op den troon; dat zweert de ryksrebel,
Door Vrankryks Legervoogd gemoedigt, die zo fel
Uw kroonrecht wederstond, en Stuart bleef genegen:
Maar Ginkel, door uw gunst verheven om den degen
Te zwaaijen voor uw zaak, en 't opperste gezag
Te voeren over 't heir, belette dag op dag
Den aanslag, uitgedacht door 't Hoofd der muitgezinden:
Hy stak den yver aan van uw getrouwe vrinden,
Of won de zinnen van den Ierschen twistgenoot
Door vriendelyk onthaal: hy strafte 't quaad, en sloot
Zyn gunstige ooren nooit voor burgerlyke klagten:
Die groote deugd verhief den held in elks gedachten.
De zomer opende den veldtogt. Ginkel trekt
Zyn krygsgezellen uyt de steden, en bedekt
De landen met zyn Britsche en Nederduitsche vaanen:
Hy prest de landliên om den weg voor 't heir te baanen,
Ga naar margenoot+En wend zyn leger naar de wal van Ballymoor.
Het stormgevaarte word op 't gladgewerkte spoor
Door paarden nagesleept. de krygsgeleden branden
Van lust om d'Ieren in hun schuilplaats aan te randen,
En door de wapenen te dwingen tot hun pligt,
Tot reden en bescheid. wy planten in 't gezigt
Van 't wederspannig graauw uw standers, en bereiden
Ons spoedig om uw volk tot stormen aan te leiden.
| |
[pagina 109]
| |
Men dondert op den muur. uw Veldheer eischt de vest:
Dat slaat de vyand af; doch word in 't end geprest
Om 't opgestelt verdrag te vordren, maar te spade:
Ga naar margenoot+Hy geeft zich over op genade of ongenade;
Ja smeekt, gebogen voor held Reedes legerbyl,
Om 't leven. Wirtenberg versterkt ons onderwyl
Met Deensche troepen, brave en uitgeleze mannen,
Gemoedigt om 't geweld ter landgrenze uit te bannen.
Daar ryst een vesting, (als de Koning weet) genaamt
Athlone, een ruime stad, door sterkte in 't ryk befaamt,
Uit Shannons watervloed met haar verheve wallen:
Hier zoekt men onvoorziens den Ier op 't lyf te vallen.
Heer Godard dagvaart al de Raaden in zyn tent,
En maakt zyn aanslag, en zyn krygsgeheim bekent
Aan d'Opperhoofden van zyn aanbevole benden,
Ervaare mannen, die den grond des oorlogs kenden.
Men overweegt de zaak met oordeel. yder hoort
Den held en geeft zyn stem na 't uitgesproken woord.
Wy smeeken voor den togt den hemel eerst om zegen,
Ga naar margenoot+En trekken spoedig naar Athlone langs de wegen.
Elk volgt zyn veldbanier, gewekt door 't krygsgeschal.
De Shannon stuit ons heir in 't naaken van de wal.
Hier houd ons leger stant. men hoort uw Veldheer spreeken
Aldus aan 't hoofd van 't volk: uw trou is ons gebleeken,
Ga naar margenoot+ô Ruiterbenden en soldaaten, die voorheen'
Zo dapper voor de zaak des Konings hebt gestreên:
| |
[pagina 110]
| |
De vloed der Boyne kan getuigen van uw daaden:
Wy zaagen u vol vuur door waterplassen waaden,
Ja vliegen door den stroom, gezwollen van uw bloed,
Op Jakobs benden aan in 't midden van den gloed:
Die proef van dapperheid, ô strydbre togtgenooten,
Zal uw beroemden naam van eeuw tot eeuw vergrooten;
Indien die zelfde drift van heldenmoed, gequeekt
Van d'eedle glorizucht, uw ingewand ontsteekt,
En nooit verflaauwt, maar groeit in 't heetste der gevaaren,
Die 't oorlog met zich sleept. hy, die zyn lyf wil spaaren,
Verwareloost zyn eer, en leeft in zulk een staat
Onwaardig, steets veracht, van groot en kleen gehaat:
Maar die geen sterven schroomt in 't stryden, word verheven.
Hoe snel verdwynt de vreugd van 't menschelyke leven,
Een speeltuig van de dood, vergankelyk en broos!
Maar d'eer, die 't marmre graf verduurt, leeft eindeloos.
ô Metgezellen, laat myn reden u bewegen,
En streeft, gelyk wel eer, den Ier door 't water tegen.
Daar legt Athlone voor uwe oogen. hier besproeit
De kristallyne beek, die langs de wallen vloeit,
Met hare waterkruik de velden aan uw voeten.
Op, op, myn zoonen, vat de wapens aan, wy moeten
Den hoogen wapenburg beklimmen, zwemt door 't nat;
Bestryd de schanssen van 't kasteel, bestormt de stad,
In Koning
Wilhems
naam: hy zal uw dienst vergelden,
De Faam van zee tot zee uw krygsbedryven melden;
| |
[pagina 111]
| |
Zo moedigt Reede 't heir. Kolnel en Hopman voert
Zyn troepen aan. men steekt de veldbazuin. men roert
De stormtrom: op dien toon begeeft zich 't volk te water.
De bergen galmen door 't geluid en veldgeschater.
Daar geeft de vyand vuur van bolwerk of rondeel,
En weert zich dapper uit de torens van 't kasteel.
Wy stygen uit den stroom, en vliegen, onder 't pressen
Van 't krygsvolk, dat ons volgt, naar d'opgeschote bressen:
Hier werpt de granadier zyn handgranaat, en wond
Den stadbezetteling, of vult den open grond
Der wal, gemuurbrest door 't kanon, met doode lyken.
Ga naar margenoot+Wy dringen door, terwyl de muitelingen wyken,
En planten op de vest uw koninklyke vaan.
Het Iersche leger ziet onze overwinning aan,
Ja moet, aan d'andre zy gelegen, voor zyne oogen
Der vrienden nederlage, en uw triomf gedoogen.
Na deze zege vaart held Reede, ô Koning, voort,
En zoekt, door 't gunstig lot der oorlogskans bekoort,
St. Ruth, uw vyand, op: hy lag, van veldmoerassen
Omsingelt, en versterkt door ruime waterplassen,
Beschanst, bebolwerkt, op zyn heirpost, in 't gezigt
Van Aghrim, net geschaart. een aanslag van gewigt
Staat u te waagen, zegt Heer Ginkel, laat ons vechten,
En 't schadelyk krakkeel op dezen dag beslechten;
Of sneuvelt, helden, voor den Koning, dien gy dient.
De ruiter baant terwyl den doortogt voor zyn vriend,
| |
[pagina 112]
| |
Den voetgezel, en draaft met losgelaten teugel
Langs waterpaden naar des vyands rechte vleugel.
De Fransche Veldheer zit aan 't hoofd van 't heir te paard,
En moedigt den soldaat door 't zwaaijen van zyn zwaard:
Een oorlogsteken, om den krygslust op te wekken.
Wy streeven zy aan zy door enge en diepe plekken,
Doorweekt van 't water, met de gansche legermagt,
Den Ier in d'oogen, die vol moed den aanval wacht,
Of optrekt, door St. Ruth tot stryden aangedreven.
Ga naar margenoot+Het bloedige gevecht, daar zo veel mannen sneeven,
Begint aan allen kant. men lost het krygsgeweer.
Men woed met vuurbus, zwaard, met handgranaat, of speer.
De veldkortou verstrooit slagorden en geleden.
Twee uuren hong de kans in tweifel; en wy streeden
Met weinig voordeel van weêrzyde: uw vyand bleef
Hartnekkig, hield zyn post gesloten, keerde en dreef
Ons reis op reis te rugge. als vastgegroeide rotsen,
Die 't ysselyk geweld der onweerwinden trotsen,
En stuiten 't woeden van den woesten Oceaan;
Zo stond de twistgenoot in 't vechtperk, onder 't slaan.
Elk queet zich dapper in 't bestryden of verweeren.
Maar 't krygsgeluk begon ter goeder uur te keeren,
En vleide ons in den stryd met een voorspoedig lot.
Ga naar margenoot+St. Ruth, de Heirvoogd sneefde; een kogel trof zyn strot,
En slingerde den kop ter aarde van zyn leden:
De mond, door bloedig stof besprenkelt, gaapt beneden,
| |
[pagina 113]
| |
Ja schynt uw Majesteit te vloeken op den grond,
En noch te stemmen in uw haters muitverbond.
Wy prikkelen terwyl den moed der metgezellen,
En breeken de geleên der wykende rebellen.
Uw ruiterbende legt den voetsoldaat in 't zant,
Of jaagt den vyand na, die, vluchtende over 't land,
Ga naar margenoot+De neêrlaag teikent met zyn bloed uit d'ope wonden.
Veel worden neêrgevelt in 't vlieden, veel gebonden
In zege nagesleept. men rooft den ryken schat,
Al 't goud en zilver, dat St. Ruth in 't heir bezat.
Men voert de tenten, en veroverde standaarden,
Trompet en keteltrom, en afgedwonge paarden,
Na d'overwinning, wech. zo diende ons 't krygsgeluk,
En kroonde uw Veldheer, Vorst, na zulk een meesterstuk.
De vyand, door dien slag gedoodverft, en vol vrezen,
Verlaat veel vestingen en sloten, die voordezen
Hem sterkten om ons volk te stuiten op den togt,
En vlucht naar Limmerik of Galloway, verknocht
Aan 't vloekgenootschap van uw snoden tegenstander.
Wy rukken in der yl de troepen by elkander,
Om binnen Galloway den Ier op 't onvoorzienst
T'omringen, en door 't zwaard te dwingen tot uw dienst.
Ga naar margenoot+Men maakt na korten stryd zich meester van de vesten.
De muiter geeft de stad, naar 't krygsverdrag' ten besten.
Ga naar margenoot+Nu moest men 't gansche ryk door Limmerik alleen
(Een vesting wel voorzien van krygsnootzaaklykheên;
| |
[pagina 114]
| |
Door sterkte van natuur en boukunst boven maaten
Verheven, opgevult met ruiters en soldaaten,
Veel duizend in getal) verplichten om uw wet
En koninklyk gebod te vieren. Reede zet
Zyn zinnen schrap, om 't werk, zo wigtig, uit te voeren,
Ten trots van hun die 't land door staatkrakkeel ontroeren:
Hy leid den legerstoet langs 't gladgebaande pad,
Op 't klinken der trompet, kloekmoedig naar de stad:
Hy slaat de voorwacht der bezetting door zyn degen,
Beklimt den heuveltop, in 't oog der wal gelegen,
En ziet de plaats van verre en haar gelegentheid:
Hy deelt zyne orders uit. 't geschied eer 't is gezeid,
Al 't geen uw held gebied. want eendragt houd de zinnen
Van 't volk, belust op eere, op sterven of verwinnen,
Zo vast aan een verknocht; daar d'Ier in tegendeel
Zyn oorlogsvoordeel zelf verwaarloost door krakkeel:
Gelyk wy uit den mond der overloopren hooren.
De maar van tweespalt klinkt den Veldheer blyde in d'ooren;
Die zoekt hier uit gewin te trekken op zyn tyd.
Ga naar margenoot+De muur word eindelyk omsingelt, en door vlyt
Der Wapenhoofden naauw besloten door hun knechten.
De troep der Ieren ruimt de sterkten zonder vechten,
En landkasteelen, dicht om Limmerik gesticht.
Veel Hopliên, door den eedt aan Jakobs dienst verplicht,
Verlaaten hun banier, om trou aan u te zweeren,
Als wettig Hoofd van 't ryk, door 't goddelyk begeren,
| |
[pagina 115]
| |
Verheven tot hun Vorst. wy werpen voor den muur
De bateryen op, en sloopen door ons vuur
Den brug die d'eene zy der vesting voegde aan d'ander,
En bei de deelen gaf gemeenschap met elkander.
De lichte schepen, door den Zeevoogd uit de vloot
Gezonden, om ons heir te dienen in den nood,
Verstrooijen door 't kanon de ruitery der Ieren,
Gelegen aan den zoom der naaste veldrivieren.
Uw held zend dagelyks partyen om den staat
Der vyandlyke magt, en hoe 't in 't leger gaat
T'ontdekken, of den Ier in 't veld op 't lyf te vallen.
Wy schieten uur op uur de bomben in de wallen,
En stichten grooten brand in kerk, in wapenhuis,
En burgerwooningen, tot schrik van 't muitgespuis.
De kogel wroet in 't hert van 't bolwerk, slecht de schanssen,
En opent voor den storm een weg door aarde transsen
Of steene muuren, van 't verwerend heir bemant.
Dussone (die was 't Hoofd) bied moedig tegenstant:
Hy wil zyn leste bloed voor Jakobs zaaken plengen,
(Gelyk hy voorgeeft) en geen overgaaf gehengen:
Hy vleit zich met ontset, en keert, gelyk een held,
Die d'eer veel hooger acht als 't leven, ons geweld
In 't stormen, met granaat, met kogel, piek en steenen:
Maar Ginkel legt hem 't vuur wat nader aan de scheenen,
Verdubbelt reis op reis den aanval, voert de magt
Der storrembenden aan langs d'opgevulde gracht,
| |
[pagina 116]
| |
Ga naar margenoot+En dwingt den Stedevoogd, Dussone, om 't vredeteken,
Den witten standerd uit de vesting op te steeken.
Men zent de gyzelaars van beide zyden uit.
Zo word het krygsverdrag getekent, en men sluit
Den vredehandel naar heer Godards welbehagen,
Om u de heerschappy van Ierland op te draagen.
Ga naar margenoot+Geluk, ô Koning, met uw zege en krygsfortuin:
De goude kroon versiere uw vorstelyke kruin
Veel jaaren achter een, tot heil der onderzaaten:
Bezit in ruste en vreugde uw koninklyke staaten:
Verbryzel met uw staf de snoode tiranny,
't Geweld van kerke en staat: zo moet uw ryksvoogdy
Den vyandlyken haat in eeuwigheid verduuren,
En 't recht verdedigen van uwe nagebuuren.
Met dezen wensch besluit de bode 't krygsverhaal.
Ga naar margenoot+De blyde zegegalm verspreid zich door de zaal.
Elk wenscht den Vorst geluk, en looft de dapperheden
Der Legerhoofden, die zo braaf in Ierland streden,
En, onder 't krygsgezag van Reede, door hun moed
De magt ontzenuwden van Jakobs oorlogsstoet.
Ga naar margenoot+Maar Koning
Wilhem
, door zyn krygstriomf bewogen,
Betuigt zyn dankbaarheid aan 't Opperste Vermogen,
Aan Gods voorzienigheid: hy steekt de vlammen aan
Op 't heilig dankaltaar; daar Neêrlands onderdaan
Den lofzang uitgalmt, en, met neêrgeboge leden,
Den hoogsten Troonmonarch verheerlykt door gebeden.
| |
[pagina 117]
| |
Ja looft den hemel vry om zulk een zegepraal,
O burgers, want die vocht door
Wilhelm Henriks
staal
Op 't eiland, van uw kust gescheiden door de stroomen,
Om 't dreigende geweld des vyands in te toomen,
Die 't recht der volken en uw heiligdom belaagt.
En gy, ô Ierland, eer getaistert en geplaagt
Door oorlogsrampen, en door dwinglandy beledigt,
Maar door de wapens van uw Koning nu bevredigt,
Pluk lang de vruchten van dat heilzaam heldenwerk:
Zo bloeije uw burgerstaat en vrygevochte kerk
Een eindelooze reeks van vruchtbre vredejaaren.
ô Winden, luistert naer de toonen van myn snaaren,
En voert myn zegengalm en heilwensch over zee
Op snelle vleugelen van hier naar d'Iersche reê:
Ja bootschapt aan die kust de vreugd der Nederlanden:
Vliegt met den blyden toon der juichende ingewanden
Naar 't verschverloste ryk; op dat de kerkgenoot
Zyns broeders blyschap hoore: ik volge u met de vloot,
Die
Wilhem Henrik
wacht, om Albion te groeten.
Hoe zal myn Zangheldin in 't ryk haar zanglust boeten
In 't midden van 't gejuich der Britsche burgery!
Zo stap ik naar de zee, en blyf den Koning by.
Ga naar margenoot+De schepen danssen voor den oever op de plassen.
De zeetrompetter klooft de golven met zyne assen,
En ment den wagen van den gryzen Watergod:
Ga naar margenoot+Hy steekt den horen door Neptunus zeegebod;
| |
[pagina 118]
| |
En prest den waterstoet naar boven door zyn toonen,
De dochters van de zee, die 't stroompaleis bewoonen.
Hoort, Nimfen, zegt hy, God Neptunus, dien gy eert
Als vorst en vader, die den Oceaan regeert
Als Opperkoning, zond my herwaarts met zyn wagen,
Om u zyn wetten en bevelen voor te draagen.
Ga Triton, sprak hy, roep myn hofgevolg by een.
De Britsche Koning keert, verrykt met krygstropeen.
Naar 't Albionsche ryk, gelei hem door de stroomen.
Belast aan Eolus de winden in te toomen,
Te sluiten in de rots; ja zeg dien Vorst, dat my
Ga naar voetnoot* De waterschepter en het recht der zeevoogdy
By loting viel te beurt; indien hy weer door vlaagen
Myn waterhof ontrust, 'k zal over onrecht klaagen,
Of toonen, als voor heen, myn magt, toen Junoos haat
Hem opruide, en de vloot van Troje op bank of plaat
Verstrooide, en smoorde in 't zout door opgepreste winden.
Ik dwong dien bulderaar de muiters vast te binden,
Ja brak de stormvlucht van die felle waterplaag,
En voerde den Trojaan, Eneas, naar Karthaag,
En 't niew gebout paleis in Didoos opene armen:
Zo wil myn gunst den Vorst der Britten ook beschermen,
En tegens 't zeegeweld beschutten door myn magt;
Tot hy den oever naakt, daar hem Maria wacht.
De Koning heeft wel eer gesukkelt op de baaren,
Geworstelt met den wind, en duizend zeegevaaren;
| |
[pagina 119]
| |
My deert zyn ongeval: een Vorst, zo vroom van aardt,
Maakt door zyn deugden zich de gunst der Goden waardt.
Vlieg hene, ô Triton, laat uw trou en yver blyken.
Zo sprak de Troonmonarch der kristallyne ryken:
En ik begaf my met zyn zeegespan naar 't strand,
Daar
Wilhem Henrik
met de ryksvloot steekt van land.
ô, Nimfen, helpt my, naar Neptunus welbehagen,
De koninklyke kiel door zee op d'armen draagen.
En gy, ontroerders van den ruimen Oceaan,
Gy, die voorheen den Held naar 't leven hebt gestaan,
Daar zo veel schepen van zyn vloot in 't pekel zonken,
ö Winterstormen, vlucht in rotsen en spelonken,
Vertrekt terstont van hier op 't koninklyk bevel.
Hier zwygt god Triton. en de winden vlieden snel
Naar 't ryk van Eolus in afgelege hoeken.
Maar d'oostewind alleen blaast gunstig in de doeken.
De zon beschynt de vloot met aangenaamen gloed,
En zaait heur straalen op den gladgekemden vloed.
Zo zeilt de Koning naar den oever; daar de volken
Van 't krytgebergt zyn roem verheffen aan de wolken.
Daar 't gansche koninkryk met Londen vloeit by een,
En groet met handgeklap den Heiland van 't gemeen.
Ga naar margenoot+De Ryksvoogd stapt aan strand. en Triton, bly van zinnen
Om 't landen van den Held, spreekt tot de zeegodinnen:
Ga naar margenoot+Wy hebben op 't bevel de koningsvlag verzelt.
Nu zal ik melden wat Neptunus heeft gespelt,
| |
[pagina 120]
| |
Ga naar margenoot+En openbaarde, eer my zyn Godheid zond naar boven:
Hy zat verheven op zyn zetel, die de hoven
Van 't Watergodendom verheerlykt door zyn pracht:
Hy wenkte driemaal met zyn zeevork. elk gaf acht,
Zweeg stille, en hoorde scherp op 't goddelyke teken.
En hy begon aldus van zynen troon te spreeken:
Hoe gansch Europe, door den Oorlogsgod ontrust,
In 't bloedig harnas woed, is elk van u bewust.
Het staatbelang ontsteekt een vuur van haat en toren
In 't hert der Koningen. wy zien de vlam. wy hooren
't Gedruis der wapenen. het dodelyk gezucht,
't Geschrei der stervenden verspreid zich door de lucht.
Myn golven slurpten 't bloed der afgestrede schaaren,
Vernielt, gerabraakt en gebliksemt op de baaren
Door zeekortouwen voor de kust van Engeland.
De zwavelbliksem stak myn zeepaleis in brand.
Nu houd de wintertyd de vlooten in de haven
Gegyzelt: maar zo ras het zonnepaard zal draaven
Naar 't hoofdpunt, en den grond verwarmen door zyn straal,
Zult gy de vlammen van 't vernielende metaal
Op nieuw zien blaaken, en de magt der Batavieren
En koningsvlooten met ontrolde bloedbanieren
Laveeren op myn rug, en klampen, heet op moord,
Verbittert door den haat, elkanderen aan boord.
Hoe yslyk zal de galm der koopre keelen loeijen,
Het inkarnaate bloed door 't witte zeeschuim vloeijen,
| |
[pagina 121]
| |
En nederplassen in myn grondelooze bron,
Of spatten van beneên in d'oogen van de zon!
Tourville zal de vloot van Lodewyk gebieden,
Omsingelt met een wacht van duizend edellieden,
En Russel 't Britsche volk aanvoeren in den slag,
Zo trou vereenigt met de Nederlandsche vlag.
Die dubble zeemagt zal voor Koning
Wilhems
rechten,
Voor rust van Albion, en Hollands vryheid vechten,
Ja zegepraalen van de Fransche watervaan.
Ga naar voetnoot*De Koninklyke Zon zal treurende ondergaan,
En zinken in de zee met haar vergulde straalen,
Om nooit weêr op te gaan na zulk een schandig daalen,
En sleepen ook te grond den luister van haar Heer.
Heel anders daalt de zon, de ziel der waereld, neêr:
Zy dooft haar Fakkel in myn diepe waterkolken,
Om weêr met schooner glans in 't oog der aardsche volken
Om hoog te schynen, en met herelyker pracht
De lucht te kleden, na 't verdwynen van den nacht.
Men zal een lange ry van Vrankryks oorlogskielen,
Met al haar watervracht en krygsgeweer, en zielen,
Haar Zon zien volgen, en, ontsteeken door den gloed
Van zwavel, 't felle vuur afspoelen in myn vloed.
Schrikt, Nimfen! als gy ziet een heir van drenkelingen,
Door kogel, handgranaat, door enterbylen, klingen,
Of splinters neêrgevelt, gebonst van 't zeekasteel,
Op 't pekel worstlen met de dood. dit moordtooneel,
| |
[pagina 122]
| |
Dit treurspel zal eerlang uw ingewand ontzetten.
Ik hoor den wapentoon en 't steeken der trompetten.
De sabels glinstren in myne oogen. 't grof metaal
Treft reeds myne ooren, en ontrust myn waterzaal.
Daar blaakt de Batavier de koninklyke schepen,
Of arbeid om den buit in zege wech te sleepen,
En 's vyands stroomgevaart, door 't nypen van den nood
Tot overgaaf geprest, te voeren naar de vloot.
Hier volgt de Britsche magt de Fransche vluchtgenooten,
En houdze tusschen rots en steenklip naauw beslooten.
Een ander onderhaalt den vyand, en doorboort
Met schoot op schoot de kiel, tot ze in de golven smoort.
God Febus zal, vermoeit van 't woeden aan te schouwen,
Tot tweemaal 't mistig kleed voor 't glansryk aanzigt houwen.
Maar als de wolk verdwynt, die 't godlyk oog beklad,
Dan word de waterstryd met grooter ernst hervat.
'k Zie wrakken, masten, en omvergeschote stengen,
Noch rookende van 't vuur, myn waterhoven zengen,
En sissen in den stroom, en schip by schip vergaan.
Zo zal men woeden op den ruimen Oceaan.
Hoe zal vorst Lodewyk dit zeeverlies beklaagen!
Hoe zal zyn onderzaat, door deze nederlaagen
Getroffen, vol misbaar verschynen aan de ree,
Wanneer myn Stroomherout de tyding blaast uit zee!
Hoe zal de Koning, die zyn rykstroon heeft verlaaten,
En schuilt in Vrankryks hof, ontbloot van eere en staaten,
| |
[pagina 123]
| |
De schâ betreuren van zyn trouwen hulpgenoot,
En suffen in 't verlies, van alle hoop ontbloot,
Na zulk een tegenspoed, om ooit ten troon te treeden.
Maar gy, ô zuilen van myn zeepaleis, die heden
Voor dezen zetel staat, beroemde Watergoôn,
Myn Godheid wil, dat gy op 't heerlykst stelt ten toon,
Na 't einde van den slag, voor 't oog der waterschaaren,
Op 't bygelegen strand, twee marmere pilaaren,
Tot Koning
Wilhems
eer: op dat de vremdeling,
Die myne golven klooft, steets met verwondering
De daaden leeze, door zyn krygsbeleid bedreven,
Met goude lettren op de zegezuil geschreven.
Dan zullen de tropeen, voor Herkules gesticht,
Van afgunst barsten. maar gy, Nimfen, toont uw plicht,
O Stroomgodessen, en vrou Thetis kamenieren,
Gy moet met zeegewas de heldenlyken sieren,
En droogen 't purpre bloed van hunne wonden af,
Die 't leven laaten voor Vorst
Wilhems
waterstaf.
Zo klonk 't orakel van Neptunus door de zaalen
Van 't prachtig zeepaleis. dit most ik u verhaalen,
Ga naar margenoot+O zusters: laat ons, na 't verrichten der geboôn,
Den Vader groeten, en ons buigen voor zyn troon:
Want Koning
Wilhem
landde op 't goddelyk begeeren,
Voorspoedig aan de kust der Britten. laat ons keeren,
Hier zwygt God Triton: en de gansche waterstoet
Verdwynt uit elks gezigt, en dompelt in den vloed.
| |
[pagina 124]
| |
Ga naar margenoot+De Vorst genaakt terwyl de hoofdstad, daar de menschen,
Vervrolykt door zyn komst, de straat met zegenwenschen
Vervullen: daar 't gejuich en vrolyk handgeklap
Tot aan de wolken ryst. gemeente en ridderschap
Verschynen elk om stryd. het grimmelt op de daken
Van Britsche burgeren. de vreugdevuuren blaaken.
Men plant de toortsen voor de glazen, daar de gloed
De minnevonken toont van 't burgerlyk gemoed,
En strekt een zinnebeeld van vrientschap, trou en liefde.
Ga naar margenoot+Vooral de Koningin, wiens borst de Mingod griefde,
Omhelst haar Echtgenoot in 't hof: die schoone bruid
Trekt weêr zyn wapenrok en oorlogsrusting uit.
De Ryksraad nadert om den Voogd van 't ryk te groeten.
Elk werpt zich neêr, en kust de koninklyke voeten.
Elk roemt zyn heldenwerk, en zege, in 't Iersch gewest
Verkregen, daar geweld, en doodelyke pest
Van oproer en krakkeel most zwichten voor zyn degen.
Ga naar margenoot+De Vorst gebied den Raad de zaaken t'overweegen,
En 't algemeen bederf, dat in dien oorlogstyd
d'Euroopsche landen dreigt, door wakkerheid, door vlyt,
Door onderstant van geld, en magt van volk te keeren.
Zyn aanspraak raakt het hert der mannen, en zy zweeren,
In 't geen de Koning eischt, Euroop ten dienst te staan,
En bieden hem hun hulp, hun goed en leven aan;
Om alles voor 't geloof, de rust, en d'oude wetten,
Door zynen arm, naast God, behouden, op te zetten.
| |
[pagina 125]
| |
De Koning was niet lang gekeert in Londen, of
De stad en 't gansche ryk ontfangt gewenschte stof
Tot juichen, want de dag, de schoonste van de dagen,
Ga naar margenoot+Die hem ter waereld bragt, wierd op God Febus wagen
Door 't aardryk omgevoert. elk groet den morgenglans,
En Tithons echtgenoot, terwylze aan 's hemels trans
Uit Nereus schoot verschynt met ongemeene straalen,
Gehult met gloeijende robynen en koraalen,
En roozen in de pruik gevlochten tot sieraad.
Die dag, voor 't Britsche ryk en Neêrlands vryen Staat
Zo heilzaam, word geviert van alle Londenaaren.
Ga naar margenoot+'t Was op dien zelven dag, dat schelmen en barbaaren,
Door 't helsche nachtgespuis gemoedigt, werkten om
De koninklyke stad, paleis en heiligdom
Te smooren in den gloed van buskruit: maer Gods oogen
Ontdekten 't snood verraad, tot Londens hulp bewogen.
De straf, die vaak op wraak van gruwelstukken loert,
Verraschte 't vloekgespan, eer 't werk wierde uitgevoert.
Ga naar margenoot+Die dag word jarelyks door 't Britsche ryk, en Londen
Op 't herelykst geviert: daar zo veel duizend monden,
Bezwangert van 't gejuich, in dien gewenschten staat,
Gods goedheid looven voor het stuiten van 't verraad.
Gy zaagt ook op dien dag, ô Londen, in uw muuren
Ga naar margenoot+De bruiloftstoortssen en God Hymens offervuuren
Ontsteeken, toen den Vorst, uw dierbaar Troonjuweel,
De schoone Ryksprinses, Maria, viel ten deel.
| |
[pagina 126]
| |
Geboorte- en huuwlyksdag, in 's hemels raad beschoren,
De rust van 't Britsche ryk wierd met uw vrucht geboren;
De Godsdienst, die door dwang der kerktirannen stond
Gekluistert, losgemaakt door zulk een trouverbond.
Verheerlykt jaar op jaar met alle plegtigheden
Den dag, die
Wilhem
teelde, en siert uw blanke leden,
Beroemde maagden van 't gezegende Albion!
Juicht, Britsche burgers, juicht! ik zie de morgenzon
Uw hooge zegepoort beschynen van de kimmen,
En deelen in uw vreugde, ô Londen, onder 't klimmen
Aan 't hemelsche gewelf! God Febus aangezicht
Staat blyde, en zaait een gloed van straalen, ryk van licht
Ga naar margenoot+De marmre boog vertoont de vrygevochte steden
Van Ierland, eer verdrukt, mishandelt en bestreden
Door 't Roomsche kerkgeweld; wanneer Gewetensdwang
In 't ryk den schepter voerde, en zwoer den ondergang
Van Jesus waare kerk, en haare altaargenooten.
Men ziet aan d'andre zy de Nederlandsche vlooten,
Gelaân met oorlogstuig, en legervolk bemant,
Door 't pekel bruizen, daar de Vorst in Torbay land.
Het beeld des Konings, door de kunst gewrocht naar 't leven,
Versiert de zegezuil van Londen, hoog verheven
Aan 't hoofdpunt; daar de glans dier groote Majesteit
In 't heerlyk wezen blinkt, en zich alom verspreid.
D'Oranje wimpel waait van boven, en de stander
Van 't Britsche ryk, gepaart, vereenigt met elkander.
| |
[pagina 127]
| |
Zy vlechten zich in een op 't speelen van den wind.
Een Herkules, wiens beeld den Vorst gelykt, verslind
De ryksgedrogten en verwoede Moordharpyen,
Uitvoerders van geweld, en Jakobs tirannyen.
God spaar den Koning, en de schoone Koningin.
Zo roepen op de straat de burgers, eens van zin.
Een ander schenkt den vocht van Liber, onder 't schreeuwen:
Leef,
Wilhem Henrik
leef, een lange ry van eeuwen.
Leef lang, Maria, met uw Echt- en Troon-genoot:
Verduur uw vyanden, Vorstin, braveer de dood.
Ga naar margenoot+Zo word met wensch op wensch het jaarfeest van den koning
Besloten yder keert weêr vrolyk naar zyn woning,
Gelicht door 't vreugdevuur, in 't midden van den nacht,
Daar hem zyn bedgenoot met opene armen wacht.
Einde van het Zevende Boek. |
|