Wilhem de Derde
(1710)–Lukas Rotgans–
Auteursrechtvrij
[pagina 92]
| |
Verklaring Van de Print voor 't III Boek.
D'Oranje Veldtheer draaft, bestuwt van krygstrofeen,
Met Neêrlandts Schildt en Hoedt en vliegende standaarden,
Langs 't bloedig veldt, bezaait met wapenen en zwaarden,
En Heldenlyken, in den veldtslag afgestreên.
Zyn Wapendrager voert Meduzaas addervlechten,
En aanzigt, dat, met schrik, zich op zyn schildt vertoont;
Men ziet Alcides, die de monsters nooit verschoont,
Gewapent met zyn knots, Bedrog en List bevechten:
Hy heeft de Woede voor zyn voeten neêrgevelt.
Godt Mavors dryvende op zyn krygsas door de wolken,
Verschrikt, wanneer de Vreê, tot welstandt van de volken,
Te voorschyn komt, en op den zetel wordt herstelt.
't Gebroken krygsgeweer verbeelt zyn onvermogen,
En afgescheurde magt der oorlogsheerschappy.
Hy zwicht en aarzelt met Bellone aan zyne zy,
Terwyl de Vrede, met zyn zegen wechgevlogen,
D'ontweldigde trofeen bewaart, om Neêrlandts Heldt
Die met een scepter van Olyven aan te bieden.
Zy strooit van boven op de kruin der oorlogslieden
Haar palmfestonnen en bloemkranssen over 't veldt.
De Faam verschynt; zy schenkt den Heldt haar dierbre panden,
En drukt den vredestaf in
Wilhem Henriks
handen.
| |
[pagina t.o. 93]
| |
 | |
[pagina 93]
| |
Wilhem de III. Derde boek.
Ga naar margenoot+
DE blonde dageraat verdryft de bruine schimmen;
En ryst, met klaarder glans verheerlykt, aan de kimmen;
De roozen speelen door de losse vlechten heen':
Het purpere gewaat bedekt de blanke leên;
Bezaait met gloejende saffieren en robynen.
Zo zag men eer de bruidt voor Tithons oog verschynen
Op d'inkarnaate koets, om 't jeugdig ingewandt,
Al quynende aan de min, te zetten in den brandt.
Zo prachtig opgetooit genaaktze weêr in 't daagen,
Om 't Vorstelyke Paar te groeten van haar wagen.
Ja, sier uw' leeden vry met d'allergrootste pracht,
Gewenschte dageraat, na zulk een schoonen nacht:
Een nacht, die eeuwig pronkt met goddelyke straalen,
En duizent nevelen van rampen op zal haalen:
Een nacht, die 't schoonste licht verduistert door zyn glans.
Maar gy, ô Febus, die zo hoog aan 's hemels trans
| |
[pagina 94]
| |
Uw zonnewagen ment, terwyl de rossen speelen,
Ter eere van dit feest, in blinkende gareelen,
Ik zie gy zwelt van spyt, ô Vader van den dag,
Om 't geen de duisternis met duizent oogen zag.
Maar toom uw afgunst, om myn toonen te geleien:
Leer my de vrolykheidt van Londens burger-reien
Afmaalen op 't papier; terwyl myn yver blaakt,
En 't goddelyke vier myne ingewanden raakt.
Vaar voort vry, Zangheldin, hy laat u niet verlegen,
De Zanggodt lacht u toe van boven met zyn' zegen.
Ga naar margenoot+Zo dra de Bruidegom, Prins
Wilhem
, handt aan handt
Stapt met de Ryksprinses van 't Huwlyksledekant,
En uit de slaapzaal treedt; verschynen alle Grooten,
Pilaaren van den troon, doorluchte Feestgenooten,
En vallen, elk om strydt, tot tekenen van eer,
In 't midden van 't gedrang voor hunne voeten neêr.
Men ziet den Koning zelf 't vereende Paar ontmoeten,
En met een gunstig oog de bloetverwanten groeten:
Ga naar margenoot+De Godt des hemels, zegt de Vorst, verleene u vreugdt
En vrede in uwen echt; groeit aan in eere en deugdt.
Zo moet uw bruiloftstoorts de wereldt overschynen,
De wolk van onheil voor dat helder licht verdwynen.
Leeft lang vereenigt, vry van tegenspoedt en smart.
Elk stemt den zegen van den Koning met zyn hart.
Zo vliegt de huwlykswensch, van duizent onderzaaten
Ga naar margenoot+Ten boezem uitgegalmt, langs Karels markt en straaten.
| |
[pagina 95]
| |
Ga naar margenoot+De maagden zweeven by de wegen, paar aan paar,
In witte klederen, met ongevlochten haar,
En zingen 't bruiloftsliedt. men ziet op schoutoneelen
Het vorstelyke feest met hooge vaerzen speelen.
De Britsche dichter zweet, en roept de Zusters aan,
Die voor Apolloos oor geleerde toonen slaan,
En Pindus heiligdom met negen keelen vieren.
Men kroont de straaten met eerpalmen en laurieren.
Men bant den winter van de wegen, groen bestrooit,
En met lievreien van den vruchbren May getooit.
Wanneer de vaale nacht de dagkoets dwingt te daalen,
Herschept men schooner dag door heldre zwavelstraalen,
En viertoneelen, die, gesticht aan allen kant,
Gansch Londen zetten in een aangenamen brandt.
Zo ziet men dagelyks de stasitekens praalen,
Ga naar margenoot+En
Wilhem
in 't paleis met plegtigheidt onthaalen:
Tot eindelyk de Prins met zyn volmaakte Bruidt
't Vertrek uit Stuarts hof naar Nederlandt besluit.
Hem dunkt, hy ziet van ver den gloedt des oorlogs branden.
Hy denkt aan zyn belofte en woorden, aan de stranden
Wel eer gegeeven aan de Vaders, die met lust
Hem volgden, en 't vaarwel uitgalmden van de kust.
Hy vreest dat Lodewyk den Staat mogt overvallen,
En in zyn afzyn 't vier ontsteeken in de wallen
Van 't Vaderlandt. de zorg en liefde noopt zyn reis.
Hy groet den Koning in de zaalen van 't paleis,
| |
[pagina 96]
| |
Ga naar margenoot+En spreekt den Troonvoogdt aan: ô Luister van de Grooten
Wat heb ik gunsten van uw Majesteit genoten!
Door hoe veel weldaân heeft uw heuschheidt my verplicht!
Gy schonkt me tot een Bruidt uw vorstelyke Nicht,
Maria, 't Pronkjuweel van uw drydubble kroonen:
De magt ontbreektme om u myn dankbaarheidt te toonen:
Maar uw verdiensten staan geschreven in myn borst;
Daar legt uwe achting diep begraaven, groote Vorst;
Daar zal in eeuwigheidt, zo lang de zee uw' stranden
En 't Krytgebergte scheidt van onze Nederlanden,
Uw deugdt gewortelt staan; en uwe waardigheên
Met diepe nedrigheidt steeds worden aangebeên.
Nu bidde ik dat uw gunst myn afscheit wil gedoogen.
't Naburig Vaderlandt, geschokt door oorelogen,
Zucht om myn wederkomst. ik hoore, ik hoore alreê
't Geschrei om hulp van verre aanvliegen over zee.
My voegt den Godtsdienst te beschermen met myn degen,
In 't midden van den noodt; en onder 's hemels zegen,
Met wapenen en raadt, den droeven onderdaan,
Door Vrankryks haat gedreigt, kloekmoedig by te staan.
Vergunme om deze reên uw ryken te begeeven.
Ga naar margenoot+Gy hebt, zegt Karel, zelf door 't waagen van uw leven,
Den Staat zo menigmaal verbonden aan uw zwaardt,
En overwinningen, de wereldt door vermaardt.
Dat tuige 't zwaar beleg van rykbemande steden;
Met slagen, daar uw kling zo dapper heeft gestreden,
| |
[pagina 97]
| |
En nachten zonder rust met stormen doorgebragt,
En schieten op de vest, ten trots van Vrankryks magt.
De Faam vervulde met uw lofbazuin myne ooren:
Gy vielt in 't felle vier uw vyandt aan vol toren,
En waagde, maar te sterk geprikkelt door uw moedt,
Het eenig overschot van 't zusterlyke bloet.
Heb ik myn Vaderlandt geholpen uit zyn lyden,
Zegt
Wilhem
, Gode alleen behoort al d'eer van 't stryden.
Hy heeft my moedt en kracht, ô Koning, bygezet;
Hy heeft myn kling gescherpt, op 't ongeveinst gebedt.
Nu moet zyn gunst voortaan my, en myne oorlogsbenden
Geleiden, om al 't quaadt van Neêrlandt af te wenden;
En gy, ô Vorst, sta toe, dat ik, in 't landkrakkeel,
My in den aandacht van uw voorbede ook beveel.
De Koning antwoordt hem: myn zuchten, myn gebeden
En wenschen, voortgeteelt uit zielsgenegentheden,
En liefde, zullen u geleiden, daar uw handt
De Veldtstandaarden voor uw vyandts oogen plant:
Maar 't is eens tydt, ô Prins, om 't woeden af te breeken.
Men heeft al lang genoeg de krygstrompet gesteeken,
Het worstelende Euroop' door oorlogstoon ontroert,
En legerknaapen door de velden omgevoert.
Het volk, ontsenuwt door het oorlog, zucht om vrede;
Ik zal tot Middelaar verstrekken op zyn bede.
Men smoore, om groter quaadt te keeren, 't oorlogsvuur.
Uw vriendelyke Bruidt, zo vreedtsaam van natuur,
| |
[pagina 98]
| |
En van haar teêre jeugdt bekleedt met minzaamheden,
Verplicht u zelf om 't staal t'ontgespen van uw leden.
Aanschouw Mariaas oog, dat nodigt u tot rust.
Indien men, spreekt de Prins, de legertoortsen blust,
Tot welstant van 't gemeen, verzekert voor de laagen,
De vrede zal my meer dan 't krygsgewoel behaagen:
Maar zo Vorst Lodewyk, in dien verwarden staat
Met schyn van vriendtschap dekt zyn ingeboren haat,
En werkt in 't heimlyk om geweldt door list te smeeden,
Dan is 't gevarelyk in 't vreêverbondt te treeden.
Wy zouden, door 't verdrag ontwapent, ieder uur
Zyn vaân zien waajen voor den zorgeloozen muur.
De zucht voor 't vaderlandt verplichtme dit te zeggen.
Men moet de wapens, maar voorzichtig, nederleggen,
Spreekt Karel, en zyn hart doorsnuffelen met vlyt,
En uitkomst wachten van de Godtheidt en den tydt.
'k Zal ondertusschen in zyn landen door Gezanten
Den rykspols taslen, en den vreê zien voort te planten,
't Gemoedt te raaken van de Vorsten door myn raadt.
Zo stuit men 't schadelyk gevolg van grooter quaadt.
En nu gy staat bereidt om uit myn ryk te scheiden,
Moet u de Hemel met zyne Engelen geleiden,
De bandt van vrientschap binde uw' harten en uw wil.
Vaarwel gezegent Paar. hier zweeg de Koning stil.
Ga naar margenoot+Prins Jakob drukt terwyl zyn waarde dochters wangen,
Daar zy besturven om haar vaders hals blyft hangen.
| |
[pagina 99]
| |
Ga naar margenoot+Zy groet den Adel en vorst Karels hofgezin.
De juffers, treurende om 't vertrek van haar Vorstin,
Besproeien met geween de koninklyke zaalen.
De schepen dobberen op d'ankers voor de paalen.
Ga naar margenoot+De vorstelyke sleep begeeft zich naar de zee,
En voert in een gedrang de gansche ryksstadt meê.
Het witte krytgebergt' staat zwart van Londenaaren.
De duinen grimmelen van toegevloeide schaaren.
De stranden daveren en dreunen op 't geluit:
Vaarwel beroemde Prins. vaarwel volmaakte Bruidt.
Godts handt geleide uw kiel, en hoede u voor gevaaren!
De zeilen zwellen aan de masten op de baaren,
En stuiven, uit het oog van Stuarts burgery;
Maar 't hart volgt onvermoeit, en blyft de schepen by.
Zo zeilt men veilig voort. de Koning van de stroomen
Gebiedt de baaren haar oplopentheidt te toomen;
En streeltze vreedtsaam met zyn zeevork; uit ontsag
En ongeveinsde gunst. Godt Febus hult den dag
In 't guure jaargety met ongemeene straalen,
En schynt met minder spoedt naar d'avondkim te daalen.
De winden dartlen op hun' pennen over 't zout.
De Nimfen zwemmen om de spiegels, root van gout.
Terwyl het pekel krielt van blyde watervolken,
En Doris dochteren; vertoont zich in de wolken
Een heir van Minnegoôn, geprest van Citheré,
Om
Wilhem
met zyn Bruidt te volgen over zee.
| |
[pagina 100]
| |
Godt Hymens fakkels, die by 't licht der starren blaaken,
Verstrekken in den nacht de vloot voor heldre baaken.
De zwarte duisternis ruimt plaats voor 't heilig licht.
Zo krygt men eindelyk den oever in 't gezigt.
De blaauwe Triton, uit Godt Nereus zaadt gebooren,
Ryst uit het zeekristal, en steekt zyn' waterhoren:
Hy blaast den aantogt van d'Oranje zeilen uit.
Ga naar margenoot+Zo dra de zeêgalm op de kust van Hollandt stuit,
Begeeft zich ieder, vol verlangen, naar de stranden,
En ziet de schepen uit de stroomen vrolyk landen.
't Gejuich en handgeklap vervult de bruine lucht.
De bergen schateren van vreugde op 't feestgerucht.
Ga naar margenoot+Men ziet de Vaders, in hun' plegtige gewaaden,
Met stasitabbers om de leden, vol sieraden,
Den Heldt begroeten van zyn' blyde bruiloftsreis.
Men leidt de Ryksprinses naar 't vorstelyk paleis;
Dat prachtig opgetooit, met zyde en gout behangen,
De kruin hoogmoedig beurt ten hemel; door 't ontfangen
Van zulk een groote Vrou verheerlykt en verpligt.
Maria ziet en toont genoegen in 't gezigt.
Ze aanschout een ryk getal veroverde banieren,
Geklonken aan den muur, de ruime zaal versieren.
Een van de Vaders spreekt de schoone eerbiedig aan:
Indien gy, ô Vorstin, uw oog gelieft te slaan
Door 't prachtig krygsvertrek, verrykt met veldtstandaarden,
Helmet en beukelaar, en glinsterende zwaarden;
| |
[pagina 101]
| |
Dan streelt gy uw gezigt met tekenen van eer,
En ryken wapenroof, door uw' beroemden Heer,
Den vyandt afgeperst; die, uit den strydt gedraagen,
Afwaaiden in triomf van zynen zegewagen.
Men zwyge dat August', als roem van Mavors school,
Langs Tybers boorden draafde, en 't Roomsche Kapitool
Met oorlogsbuit betradt. Men vier' geen Grieksche Helden,
Wier braave daaden ons d'aaloude letters melden;
De lof van uwen Heldt den luister dezer eeuw,
Verdooft de toonen van hun ydel krygsgeschreeuw.
De Staat, zo wonderlyk herstelt door 's Hemels zegen,
Is zyn behoudenis verschuldigt aan zyn degen.
Zo lang het zonnepaardt aan d'oosterkimmen praalt,
En 's avonds hygende in de zoute golven daalt:
Zo lang men 't pekel bouwt met rykbemande vlooten:
De lucht den aardkloot in haare armen houdt beslooten:
Zo lang de bergen aan de schaarsbeplantte ree
De kruinen heffen uit de grondelooze zee:
Zal eeuwig
Wilhems
roem, geviert en aangebeden,
Den horen van de Faam vermoejen hier beneden.
Hier zwygt de wyze mondt. hoe klopt Mariaas borst
Van blyschap, op den roem van haar' vermaarden Vorst!
Ga naar margenoot+De straaten opgepronkt, zo heerelyk in d'oogen,
Met eerfestonnen en geplantte zegeboogen:
De vlaggen, die, omhoog met wapens afgemaalt,
Zich spiegelen in 't zwerk, terwyl de dagtoorts straalt:
| |
[pagina 102]
| |
De ryke wapenschouw: de blinkende geleden
Der Haagsche burgeren, in slagorde aangetreden:
All' stasitekens die de vreugde stichtte in 't hof;
Bekooren haar veel min dan 't melden van zyn lof.
Zy ziet haar Heer, ten top van Staatbewint verheven,
Zyn burgers onvermoeit de goude lessen geeven,
En voeden met een schat orakelen; daar zy,
Verhongert, gaapen naar die honiglekkerny.
Zy ziet de Goden van den Staat hun welbehagen,
Den Vorst, zo dier geschat, verliefdt op d'armen draagen.
Zy ziet met welk een zucht haar 't volk van Neêrlandt groet,
En dieper wortels schiet in 't ongeveinst gemoedt
Van waare liefde en trou: door zo veel klaare blyken
Van achting, denktze niet aan koning Stuarts ryken.
Maar boven al de min van haaren Prins, zo teêr,
Zo trou, zo gadeloos, verbindt haar meer en meer.
Zy scheidt zich daaglyks van haar stoet, en dankt naar waarde,
Met een vernoegde ziel, de Godtheidt, die haar paarde.
Geen minder blyschap toont de Vorst in dezen staat:
Hy streelt zyne oogen met haar aangenaam gelaat,
En blyft, door kuische min geprikkelt, vol verlangen,
Aan haar albasten hals en rode lippen hangen.
Hy voertze menigmaal, gezeten zy aan zy,
Langs markt en straat voor 't oog van Hollandts burgery.
De blyde landtzaat vliegt de wegen hene en weder,
En buigt zich needrig voor den stasiwagen neder.
| |
[pagina 103]
| |
Ga naar margenoot+In 't midden van de vreugdt verpoost de zorg van 't landt,
En Staatbekommering zyn zoeten huwlyksbrandt.
De minnevlam verteert geen krygsvier in zyn zinnen.
Hy wil de Ryksprinses, maar ook den Staat beminnen.
Ga naar margenoot+Men dagvaart dagelyks den hoogen Raadt by een.
Men zendt de wyste van de Vadren uit de steên
Naar 't woelent's Gravenhaag. de Vorsten, 't saam verbonden
In 't oorlog, hadden hun' Gezanten afgezonden;
Daar d'Aadlaar, Lunenburg, en Lottharing verscheen,
Met Munster, Brandenburg. men arbeidt voor 't gemeen.
Men raadslaagt hoe men best de magten zal verdeelen,
En keurt een plaats daar elk zyn krygsrol af moet speelen.
De Maaze, en Moezel beeft. de rykbeplantte Ryn
(Die aan zyn boorden groet de standers van den wyn;
Wanneer Godt Liber op zyn koets met wyngaartranken
En druivetros bekleedt, geviert met Cytherklanken
Van Wynpaapinnen en Bachanten, rydt langs 't veldt)
Wordt door de maar ontrust van 't dreigent krygsgeweldt.
De Britsche Koning, tot een Middelaar verkoren,
Werkt om den oorlogsgloedt in 't vreêverbondt te smooren,
En stelt zyn staf te pandt voor 't geen men voor zal slaan:
Maar Vrankryk blyft te vast op zyn begeerte staan;
Ga naar margenoot+En trekt in 't midden van een handeling van vrede,
Daar Karel 't krygsgeweer wou gyzlen in de schede,
Zelf met zyn legers op; en toont zich meer verwoedt
Dan immer, om den Staat te drukken met den voet.
| |
[pagina 104]
| |
Het Spaansche Nederlandt, gemartelt door de plaagen,
Noch bloedende op den rug van snerpende oorlogsslagen,
Zo fel getuchtigt door Bellonaas legerzweep,
En 't staal dat Mulciber voor Mavors handen sleep,
Ziet weder op zyn grondt de Fransche vaanen waajen;
En hoort den legerhaan geweldt en onrust kraajen.
De bleeke burgery, beslooten in den wal,
Vangt met een bevent oor het ysselyk geschal
Van 't kraakende geweer. de zwaveltoorts, aan 't branden,
Slokt huis- en kerkgevaarte in gulzige ingewanden.
Ga naar margenoot+De fiere Tuinleeuw, door Prins
Wilhem
opgewekt,
Volgt moedig in 't gelit daar 't Hollandts leger trekt;
Hy streeft vol ongedult met steigerende maanen,
En scherpt zyn klaauw tot hulp van Spanjes onderdaanen.
De Britsche Koning, nu wanhoopende aan den vreê,
Hadt ons tot onderstant zyn troepen over zee
Gezonden; die, gevoegt met Nederlandt en Spanje,
Slagveders strekten aan de vlerken van Oranje:
Maar Vrankryk hadt alreê de vestingen berent.
Ga naar margenoot+De Koning plantte zelf zyn krygsbanier voor Gent,
Om door zyn stormgevaart den hogen muur te rammen.
De Spaansche Stadtvoogdt hadt de voorsteên door de vlammen
Verteert, en alles 't geen den tegenstant belet.
De watersluizen, in de wallen opgezet,
Verdrinken 't vaste landt, waar langs de golven stryken.
De vyandt tracht den loop, door opgewurpe dyken,
| |
[pagina 105]
| |
Te stuiten van den vloedt, en 't bruischendt stroomgeweldt,
Door waterleidingen, te perssen naar de Scheld.
Prins
Wilhem
, blaakende om den vyandt van de wallen
Te dryven, en met magt zyn heir op 't lyf te vallen,
Roept d'Opperhoofden van zyn benden in den Raadt.
Men vindt den aanslag vol gevaar, en vreest den Staat,
Door 't hachchelyk ontset, beducht voor nederlaagen,
(Want Vrankryk overtrof ons heir in magt) te waagen.
Zo vaart hy onbelet in 't fel bestormen voort,
En maakt, na korten tydt, zich meester van de poort:
Ga naar margenoot+En gy, ô Gent, most u den Winnaar overgeeven:
Ga naar margenoot+En Yperen, geschokt door 's vyandts donder, beeven.
De stadt, gebliksemt door het oorlogselement,
Staat pal in 't heetst' van 't vier, maar geeft zich op in 't endt.
Ga naar margenoot+'t Gezantschap zoekt terwyl het Staatkrakkeel te stuiten,
En binnen Nimegen een Vreêverbondt te sluiten.
Elk, die gemagtigt, hier Europes rust betracht,
Slaaft nu tot voordeel van zyn Meester dag en nacht.
O Nimegen, zo hoog door ouderdom verheven!
Gy die de standers van Eneas dappre Neeven
Zaagt waajen om uw muur, en, midden in 't gewoel,
Den Roomschen Adelaar verstrekte een oorlogstoel:
Gy die noch onlangs, in onze algemeene plaagen,
Het woedende geweldt van Vrankryk most verdraagen,
In uw verwonnen wal, verkropt van druk en weê,
Wordt nu verheerlykt tot een zetel voor den vreê.
| |
[pagina 106]
| |
Uw straaten, eer besproeit van brakke maagdetraanen,
En uitgestort geween van duizent onderdaanen,
Braveeren nu met gout en rykdom, tot een pracht
Van ieders Afgezant: uw zucht en jammerklagt
Verandren in gezang, uw muuren in toneelen;
Waar op de Vreede eerlang een blyde rol zal speelen,
Bestuwt van Zegen, en den milden Overvloedt,
Die 't algemeen bederf vast treeden met den voet.
Hier wort de Twist verjaagt de Vyandtschap gebannen;
Maar Vriendtschap sticht haar hof en doet de vierschaar spannen.
De Deugden, voor 't geweldt der wapenen gevlucht,
Verschuiven het gordyn, en daalen uit de lucht.
Ga naar margenoot+De gulde Vrede aanschout om hoog de bezigheden,
En daalt blymoedig op 't gesticht toneel beneden.
Zy hadt de blonde vlecht op 't sierelykst getooit,
Met paerelen bezaait, en diamant bestrooit.
De goude tabbert plooit langs d'onbevlekte leden.
De Liefde en Eendracht staan in 't oog vol minzaamheden.
Zy sleept een koninkryk van schatten daar ze gaat.
Ga naar margenoot+Ik, spreekt ze, die voorheen, in jammerlyken staat,
Most vlieden uit Euroop', door 't krygsgedruis verdreven,
Heb op 't geschrei van 't volk my herwaarts aan begeeven.
Gy Vorsten, die den staf des oorlogs zwaait, bedaart;
Legt af de Sabels, die, op 't bekkeneel geschaart,
Noch druipen van het bloet. het voegt geen Kruisgenooten
Elkanderen vol haat den dolk in 't hart te stooten;
| |
[pagina 107]
| |
En door een kleen verschil van voordeel opgemaakt,
Als leeuwen in het veldt te stryden. Broeders staakt
Het vinnig landtkrakkeel; een pest, die gansche ryken
Verwoest, en delft een graf voor duizent heldenlyken:
Dat tuig de weduw, die, berooft van echtgenoot,
De droeve kinders voedt met traanen op haar schoot.
Aanhoort de zuchten van uw treurende gemeente:
Het vleesch is al verteert, nu knaagt men aan 't gebeente.
De beurzen, onder myn voogdy gevult met geldt,
Zyn nu by 't steeken der trompetten leêggetelt;
Uw edelliên verarmt, door schattingen en lasten.
De koopman klopt vergeefs aan d'uitgeputte kasten.
De werkman, eer door vlyt en arbeit afgeslooft,
Om 't kleen gewin, loopt met een neêrgezegen hoofdt
Langs straat, en hoort zyn kroost en vrou van honger klaagen,
Maar kan ze niet voldoen. zo voedt men d'oorlogsplaagen
Met dierbaar merg en bloet, den burger afgehaalt.
De bouman, uit zyn hut verdreeven, zucht en dwaalt
Langs 't landt, en ziet zyn graan geplondert van de velden.
Maar 't is onnodig al de rampen u te melden,
O Afgezanten, daar de Kryg van zwanger gaat:
Dat monster queekt zyn' vrucht, door vyantschap en haat
Der Vorsten, met het merg der quynende onderdaanen.
Verwerpt het moordgeweer: laat uw gescheurde vaanen,
Met heldenbloet geverft, de blinkende oorlogszaal
Versieren, met helmet en pluimen, tot een praal
| |
[pagina 108]
| |
Gehangen aan den muur. dan zal elks zetel bloejen
In voorspoedt en geluk. dan zal de welvaart groejen,
En wortels schieten door 't verwoeste Europe heên.
Gy Vorsten zyt verplicht aan 't voordeel van 't Gemeen:
De Godtheid heeft den staf gegeeven in uw handen,
Om 't volk in vrede en rust te leiden in uw' landen.
Ga naar margenoot+Zo spreekt de Vrede, daar ze op 't hooge schouburg staat.
Elk voelt zyn hart alreê gestreelt door 't zoet gelaat
En woorden. ieder wenscht haar altaar op te bouwen,
En eeuwig haar geboôn en wetten t'onderhouwen.
De harten, eer verdeelt, door landtgeschil gesplitst,
En door belang van Staat tot tweedracht opgehitst,
Verbinden zich aan een. haar Goddelyk vermogen
Verbant den haat en twist door 't opslag van haare oogen.
Ga naar margenoot+Zo dra Godt Mavors hoort, dat elk zyn vyandin
Eerbiedig groet, en streelt met een verliefden zin;
Verbleekt zyn nors gelaat. hy voelt zyne ingewanden,
Van spyt ontsteeken, en door 't vier van gramschap branden.
Hoe, zegt hy, zal de Vreê myne oorlogsheerschappy
Zo stout belaagen door haar wulpsche vleiery,
Ten trots van myn banier? zal d'Adelaar, en Spanje,
Met Munster, Brandenburg, en Vrankryk, en Oranje,
In 't harnas opgeprest, myn aanzien en geboôn
Versmaân? zal Lothring, en de dubble Noordtsche kroon,
(Die eer zo dapper, voor myne oogen op de baaren,
Neptuin braveerde met een heir van waterschaaren,
| |
[pagina 109]
| |
En donderde op de Zont) van eedlen moedt berooft,
Den eedt verbreeken, aan myn krygsbanier belooft?
Ga naar margenoot+Dat lydt myne achting niet. bloetdorstige Bellone,
Myn waarde gezellin, ô steunsel van myn kroone,
Help my dit opset weêr verydelen. ik zal,
Zo spreekt de Krygsvoogdes, uw scepter te geval,
Myn zinnen scherpen, om Europes rust te stooren;
Maar zo de Vorsten, door 't verdrag gevleit, niet hooren,
En weigeren myn zin te volgen, moet men 't bloet
Noch eens zien stroomen door de velden; en den moedt
Der Legerhoofden weêr ontvonken, om verbolgen,
Onkundig van 't verdrag, elks magten te vervolgen.
Men hits' hen tegens een; men slype 't moordtgeweer.
De legers leggen voor elkanders oogen neêr,
En pruilen tegen een. gy ziet aan alle kanten
In 't Henegouws gebiedt ontrolde vaanen planten.
De Fransche Koning heeft alreê zyn legertent
Voor Bergen opgerecht, en houdt de stadt berent.
D'Oranje Veldtheer draaft voor 't heir der Bondtgenooten,
En zoekt den Lelivorst met kracht voor 't hoofdt te stooten:
Hy zal zyn aanslag niet gedoogen, maar den muur
Ontzetten met zyn magt. dan zal men 't oorlogsvuur
Zien vliegen naar de lucht. eer Febus aan de transsen
Uit Thetis arm verryst met nieuwgeboren glanssen,
En Tithons bruidt genaakt met roozen in 't gezigt,
Zal Mars bespeuren wat Belloon' heeft uitgericht.
| |
[pagina 110]
| |
Zo moet de bloetdorst noch voor 't lest ons oog behaagen.
Hier zwygtze, en vlyt zich by Gradivus op den wagen.
Een dikke nevel dekt de krygskoets, die omhoog
De dunne wolken breekt, en vliegt uit 's aardryks oog.
Ga naar margenoot+De Helden rusten in de tenten ondertussen.
Helmet en beukelaar verstrekt de kruin een kussen.
Men sluimert veilig op de zorgen van de wacht.
't Is alles stil. men hoort geen veldtgeschrei by nacht:
Maar
Wilhem Henrik
waakt, terwyl de krygsliên slaapen.
Hy woelt op 't paviljoen, gelegen in zyn wapen.
Zyn geest blyft onvermoeit. hy roept de Godtheit aan,
Om Vrankryks heir met vrucht voor Bergen op te slaan.
Zo dra de schimmen van de bruine lucht verdwynen,
En d'oosterstraalen van de dagkoets helder schynen,
En 't wezen spiegelen in 't blinkende geweer,
Ga naar margenoot+Daalt straks de Krygsgodt met Bellone vrolyk neêr.
Zy dryven tusschen aarde en hemel op hunne assen.
De wagen kraakt, bezaait met staal en harrenassen.
De Krygsvoogdesse recht de leden overent,
En grypt (terwylze naar omlaag haare oogen wendt)
In d'eene vuist een schildt, haar door Vulkaan geschonken;
En d'andre drilt een speer, uit zwaar metaal geklonken;
Zy ziet verwoedt en straf de krygsgenooten aan.
Aanschouw de dubble magt elk in slagorde staan,
O Mavors, zegtze: zie de legerknechten draaven
Op 't wenken van hun' Heer: nu moet gy 't hart der Braaven
| |
[pagina 111]
| |
Ontsteeken door uw toorts, smeul, smeul hun ingewandt,
Om in een bloetrivier de vonken van dien brandt
Te laaven, en vol dorst als stroomen in te zwelgen.
Nu moedt de vriendt zyn vriendt in ons gezigt verdelgen,
En 't aartryk mesten met een zee van heldenbloet.
Men bliksem' Henegouw' door vier en zwavelgloedt.
Zo spreekt ze: en Mavors grypt de fakkels in zyn handen;
Hy strooit ze in 't midden van de legers, onder 't branden.
Ga naar margenoot+Een ysselyk geschreeuw van moordt vervult de lucht;
De Helden vliegen toe, als leeuwen, op 't gerucht,
En klooven 't bekkeneel door felle sabelslagen.
Geen laffe doodtschrik kan de ziel van 't volk versaagen.
Elk staat gelyk een rots, gemoedigt door zyn plicht,
Daar hem de Veldtheer plaatst; of vliegt, gelyk een schicht,
In 't midden van het vier door felle donderklooten
En zwavelbliksems, om zyn krygseer te vergrooten,
Op 's vyandts heirspits in. de ruiter noopt zyn paardt
Met spooren door een hoop van lyken, die, op d'aardt
Getrofsen door 't geweer, vast sneeven onder 't zuchten.
De blode zoekt de doodt 't ontworstelen door 't vluchten,
Maar moet, gedwongen door zyn kloeken Hopmans vlyt,
Weêrkeeren by zyn vaân in 't midden van den strydt.
De Prins blyft onversaagt, en moedigt de geleden;
En strekt een voorbeeldt aan zyn volk door dapperheden.
Wie zou niet stryden die zyn Veldtheer voor ziet gaan?
Hy voert de Helden langs een bloetspoor dapper aan.
| |
[pagina 112]
| |
Hy rent in 't midden van de strydende soldaaten.
De kogels snorren om zyn borst en harnasplaaten,
Gelyk een dichte bui van hagelsteenen; maar
De doodt ontziet het bloet te plengen, schoon 't gevaar
Hem dreigt van allen kant. gy trouwe krygsgenooten,
Zo schreeut hy, heeft het lot ons d'overhant besloten,
Wy zullen 't Frans geweldt vernielen door ons staal.
Vecht, vecht myn zoonen, vecht, vervolgt uw zegepraal.
De Lelystandert zwicht. toen zag men Neêrlandts troepen
Als leeuwen stryden, en, gemoedigt door zyn roepen,
Den voortogt breeken van den vyandt door 't geweldt.
Elk voelt zyn kling gescherpt op 't aanzien van den Heldt.
De straalen van zyn oog verdubbelen de slagen.
Gy zaagt zyne oorlogsdaân van uw' metaalen wagen,
O Godt Gradivus, aan, en zult in eeuwigheidt
Den lof verbreiden van zyn krygsdeugdt en beleidt.
In 't midden van het woên, terwyl de helden streden,
Ga naar margenoot+Verschynt de Luchtbodin, en daalt allenks beneden.
Zy had een krans van palm gevlochten om haar kruin;
De rechte handt besluit de schelle luchtbazuin;
De slinke voert een staf van opgepronkte olyven:
Ga naar margenoot+Houdt op, zo schreeuwt ze, rust, en staakt uw krygsbedryven.
Ik koom als Gezantin gezonden van de Vreê.
Breekt af, ô Helden, steekt de sabels in de scheê:
De Vorsten zyn verzoent. ik brenge u op myn veder
Ga naar margenoot+De maâr: en gy, (zy knielt voor
Wilhems
voeten neder)
| |
[pagina 113]
| |
Beroemde Wereldtvorst! ô Luister van Euroop'!
Die Cesars roem verdooft! ô Neêrlandts Wensch, en Hoop
Van 't afgemartelt volk! aanvaardt uit myne handen
Den vredescepter; keer in zege naar de landen
Daar u de Ryksprinses, uw' trouwe Gemaalin,
Vol ongedult verwacht met al haar hofgezin;
Terwyl de gansche Staat zyn Heilandt wenscht te groeten,
En met een dankbaar hart te knielen voor uw voeten.
D'Oranje Veldtheer heft haar leden van den grondt:
Hy drukt haar in zyn arm, en kust den blyden mondt.
Vaarwel, vervolgtze, Prins, befcherm de dierbre panden
Ga naar margenoot+Van vrede: 't lust me nu Gradivus aan te randen,
Daar hy in 't midden van de lucht, verheugdt en bly,
Dit treurspel aanziet met Bellone zy aan zy.
Zy vliegt, en graauwtze toe: ô toomelooze plaagen,
O monsters, steedts belust om 't ingewant te knaagen
Der arme burgery, verdrukt en afgemat:
O nachtgedrogten, door onnozel bloet bekladt,
Van zo veel helden, die hier sneeven voor myne oogen:
De Vrede zegepraalt: 't is uit met uw vermogen:
Vertrekt: de Godtheid heeft uw woeden afgekeurt,
Europe lang genoeg uw razerny betreurt.
Zy steekt de vreêklaroen met opgezwolle koonen.
De paarden schrikken voor den wagen op die toonen,
En scheuren 't krygsgareel. zy schuimen op 't gebit,
Van gramschap aangehitst. elk spat uit zyn gelidt.
| |
[pagina 114]
| |
Geen breidel dwingt den mondt. Bellone zit verslagen.
Gradivus schreeut: gy hebt de zege wech gedraagen,
O trotse vyandin, wy zwichten voor 't geweldt,
En dryven 't krygsgespan van dit bebloede veldt.
Ga naar margenoot+Maar gy, ô Vlaanderen, ô Brabandt, leent uwe ooren;
En Henegouwen, om myn godtsspraak aan te hooren:
Gy ziet de Vredezon wel aan uw' hemel staan,
Verheugt u niet, die glans zal haast weêr ondergaan,
En smooren onder 't puin van uw verwoestte vesten.
Ik zal eerlang met bloet uw vruchtbre beemden mesten,
En zaajen oorlogsliên, in 't blinkende geweer,
Als eer door Jazons vuist, op uwe velden neêr.
De twist en vyandtschap zal schynen uit hunne oogen;
Ik zal de broeders weêr, vervreemt van mededogen,
Zien woeden op uw grondt, en in dien krygsorkaan
Europe, aan een gehitst, in 't glinstrent harnas staan.
Zo moet myn Godtheid, nu gehoont, weêr zegepraalen,
De Vrede zwichten, en voor haar vermogen daalen.
Ik zal Neptunus rug met vloot op vloot beslaan,
En blaaken 't zeehof van den gryzen Oceaan
Met zwavelvlammen; eer Godt Febus op zyn' wagen
Is tienmaal achtereen de wereldt ront gedraagen.
Gy weifelende Faam, die nu myn vyandin
Op uwe vlerken dient; en breekt, als haar slavin,
De wolken met uw borst, en blaast de vredemaaren;
Ik zal de kranssen, nu gevlochten om uw haaren,
| |
[pagina 115]
| |
En vredepalmen, weêr van heldenbloet besmet,
Zien druipen op uw kruin; zo zwelt uw luchttrompet
Van wapenklanken, die Bellone en my behaagen.
Gy donderbuien voert terstont myn' oorlogswagen
Op onweerpennen door de wolken. 'k zal deez' oordt
Eerlang weer naderen. ô stormen rukt me voort.
Zo spreekt Godt Mavors op zyn krygsas onder 't vlieden.
Ga naar margenoot+De Prins kiest onderwyl een Hoofdt voor d'oorlogslieden;
Hy neemt zyn afscheidt van den Bontgenoot, verlaat
Het vechtperk, en vertrekt in vrede naar den Staat.
Hoe juicht na Nederlandt van blyschap uitgelaaten!
Hoe woelt de burgery langs d'opgepronkte straaten!
Hoe streeft de Ryksprinses, Maria, met haar stoet,
Op 't sierelykst' getooit, den Veldtheer te gemoet!
De vreugde, in haare borst ontsteken, siert haar wezen
En aangenaam gelaat veel schooner dan voordezen;
Terwyl haar blaakent oog, door dampen van verdriet
En vreeze ontheldert, weêr gewenschter straalen schiet:
Gelyk de zilvre maan, zo schoon en zonder vlekken,
Schoon dikke nevels haar verlichtent oog bedekken,
Haar luister niet verliest; maar als de wolk verdwynt
Met grooter heerlykheidt, dan ooit te vooren schynt.
Wie leert myn Zangheldin haar blyschap nu verhaalen
Op d'aankomst van den Heldt? gy, die de bruiloftszaalen
Van koning Hymen streelt met orgels van uw mondt;
Gy die de wetten meldt van 't huwelyksverbondt,
| |
[pagina 116]
| |
Daar waare Liefde en Trou, verheven op haar troonen,
Voor 't brandende echtaltaar steets offren op uw toonen,
Daalt neêr, ô Goden; looft in
Wilhems
gemaalin
Het waare voorbeeldt van een onbevlekte min.
Ga naar margenoot+Zy treedt blymoedig om haar' Echtgenoot t'aanschouwen,
Gelyk een Amazoon, bestuwt van hoofsche Vrouwen,
Ter Hofpoorte uit, zo dra de Prins 't paleis genaakt.
Zy valt hem om den hals: hoe heeft myn hart gehaakt,
Zo spreektze, om eens in vreê myn bruidegom t'ontfangen.
De laauwe traanen, die afdruipen van myn wangen,
Uit zuivre vlammen van verlangen voortgeteelt,
Getuigen hoe uw oog Mariaas boezem streelt.
Hoe was myn hart beducht, Prins, voor uw dierbaar leven!
Uw moedt hadt lang de vrees in myne ziel geschreven.
My was uw dapperheidt maar altewel bekent.
Ik droomde een naaren droom, en zag u in uw tent,
Doorboort mee wonden, van uw lyfstaffieren draagen.
Toen schoot ik uit den slaap al bevende en verslaagen.
Myn haaren reezen op 't vervaarlyk nachtgezigt.
My dacht ik sloot u in myne armen vast en dicht,
En hing besturven aan uw leden, om de plassen
Van uwe wonden met myn traanen af te wassen.
In 't midden van de vrees scheen my een stem in 't oor
Te luisteren: hou moedt, Maria, schroom niet voor
Zyn leven: gy hebt reên om uw gezigt te droogen.
Ik heb hem met een mist en dikke wolk betoogen,
| |
[pagina 117]
| |
En keerde met myn handt de kogels van zyn leên
In 't heetste van den strydt. de blyde galm verdween,
En stelde my gerust. ik vindt me niet bedrogen,
Terwyl gy wederkeert; Godts waarmondt spelt geen logen,
Die schenkt me, na 't gevaar, myn twede leven weêr.
Hier zwygtze, en zwymt van vreugde in
Wilhems
armen neêr.
Hy ziet ze vriendlyk aan; hy drukt de malsche kaaken.
Z'ontsluit haar oog, en schynt als uit een droom t'ontwaaken:
De blyschap, vaart ze voort, vermeesterde myn kracht
Op uw gezigt, zo lang met zorgen afgewacht.
Nu is myn vrees voorby, de tydt van rust geboren,
Myn vredezucht verhoort, myn Lief, myn Uitverkoren.
Laat nu Mariaas handt de wapens van uw borst,
En 't glinsterende staal, van 's vyandts bloet bemorst,
Ontgespen, en uw hoofdt met groene palmen sieren.
Styg dan in zulk een staat, voor 't oog der Batavieren,
Op uwe vredekoets, op dat u Neêrlandt groet',
En als Verwinnaar van de landtplaag vall' te voet.
Zo zal 't verloste volk uw braave daaden roemen,
En ik in eeuwigheidt myn lot gelukkig noemen,
Dewyl ik zorgeloos een bruîgom, zo vermaart,
Mag streelen in myn arm, zelf door Godts handt gespaart.
De Prins, getroffen door haar minnelyke woorden,
Voelt hoe haar deugden meer dan ooit zyn hart bekoorden;
Ga naar margenoot+Hy toont zyn dankbaarheidt. aanbiddelyke vrou,
Zo zegt hy, ik bespeure een gadelooze trou,
| |
[pagina 118]
| |
Een trou, die eeuwig my verplicht om u te minnen,
En drukt uw beeltenis noch dieper in myn zinnen.
Indien my 't krygsgevaar verschoont heeft, gy alleen
Hebt my beneffens Godt behouden door gebeên.
Uw vroomheidt kon myn borst een veilig schildt verstrekken,
En als een sterke muur voor 's vyandts loot bedekken.
Nu hebt gy door 't gebedt den vrede voortgebragt,
Den volken rust verwekt: Godts oor verhoorde uw klagt.
Ik zie om uwent wil dit landt in voorspoedt groejen,
En heil en overvloedt door uwe deugden bloejen,
Godts tempel rooken van een onbevlekten brandt,
En heilig offervier, ontsteeken door uw handt.
Gezegent, antwoordt hem Maria, zyn de tyden,
Nu ik van u verzeldt myn hart aan Godt zal wyden,
En treeden naar 't altaar daar gy me voor zult gaan!
Zo steeken wy te saam zyne offerhanden aan.
Zo zullen wy gelyk zyn hooge kooren schraagen,
Zyn tempels hoeden voor geweldt en helsche laagen.
O Godtsdienst, my zo waardt als d'appel van myn oog,
O zuiver kerkjuweel, zelf op Godts troon omhoog
Zo onvermoeit geviert van duizent Cherubynen,
Groei aan, en laat uw glans de wereldt over schynen!
Verlicht de harten van den afgedwaalden mensch!
Dat Sions heuvel ryze, is myne bede en wensch.
En gy, ô voedtstervrou van duizent waare deugden,
O heil van kerk en landt, ô moeder van de vreugden,
| |
[pagina 119]
| |
ô Vrede blyft ons by! bezegel handt aan handt
Uw trouverbonden met de Maagdt van Nederlandt!
Dan zal het dankbaar volk, door duizent lofgezangen,
Den Schepper looven, en zyn wet in 't harte ontfangen.
Elk zweeg en luisterde met aandacht naar 't gesprek
Van 't vorstelyke Paar. men keert naar 't hofvertrek
In 't midden van 't gewoel. men ziet ontelbre schaaren
Den Veldtheer groeten na zyn togt en krygsgevaaren.
Ga naar margenoot+De vrede wordt geviert met alle plegtigheên.
De teervlam klimt aan 't zwerk, als 't daglicht daalt beneên.
Men ziet op markt en straat de viertoneelen blaaken,
In 't midden van den nacht, terwyl de burgers waaken.
De vierpyl vliegt gezwint om hoog naar 's hemels trans,
En lost een lange ry van starren, ryk van glans.
Daar ziet men uit de lucht een gulden regen daalen,
En d'oogen streelen door zyn glinsterende straalen.
De veldkortou, wel eer bezwangert van de doodt,
Verwelkomt en begroet de Vreê met schoot op schoot.
De leeuw van Hollandt staat met opgespalkte kaaken;
Terwyl zyn oog en muil de vredevieren braaken.
Men leest Prins
Wilhems
naam, geschreven in de vlam,
Met helden uit wier bloet de Vorst zyn oorsprongk nam.
De Tuinmaagdt ziet in 't vier de groote naamen blinken,
En drilt een vlammespeer. de veldtrompetten klinken
Met aangenamer toon dan onlangs in den slag.
In 't kort de vredenacht beschaamt den schoonsten dag.
| |
[pagina 120]
| |
De dankbre landgenoot, verlost van d'oorlogssmarte,
Vergroot de weldaân van den hemel met zyn harte,
Verheerlykt Jesus naam, en geeft den Schepper lof,
In 't overtuigt gemoedt. elk werpt zich neer in 't stof,
En galmt den lofzang uit in Godtgewydde Kerken.
Nu dryft de Luchtbodin op d'uitgespreidde vlerken,
Zy klooft de blaauwe lucht, en hangende over zeê,
Blaast uit de maaren van den Nederlandtschen vreê;
En op dat voorbeeldt wordt van alle Bondtgenooten,
Noch twistende in 't begin, een vreêverbondt geslooten.
De beide Koningen, die 't Noorden met hun staf
Beheerschen, laaten ook in 't ende van 't woeden af;
En gansch Europe wordt eerlang verzoent; voordezen
Een moordtoneel: zo kan de Vrede elks hart beleezen.
Ga naar margenoot+Wel aan, myn Zangheldin, gy die in 't bloedig veldt
Wel eer de lyken van de helden hebt getelt,
En onversaagt gevolgt de vliegende banieren,
Verpoos uw' oorlogstoon, om dit verdrag te vieren.
Aanschou de beemden, daar wel eer de krygsmagt stondt.
Zie hoe de landtman zaait zyn graanen in den grondt,
En leest de schinkels en geraamten van de velden,
Of strooit zyn' korenoogst in 't bloet der oorlogshelden,
Noch onlangs uitgestort. geen vyandt stuit zyn vlyt;
Hy wacht de vruchten van zyn arbeit en den tydt,
En vult zyn schuuren, na verloop van weinig dagen,
Met korenaaren, eer door stropers wechgedraagen.
| |
[pagina 121]
| |
Zie, Zangnimf, hoe verheugt de fruitwaranden staan:
Zy hangen aan den grondt met weelig ooft gelaân.
Men moet ze schraagen eer de vruchtbre telgen breeken:
En Tytir zal zyn deel voor Amaril bespreeken,
En schudden in haar schoot de pruimen, versch van dou,
En uitgelezen ooft, tot teken van zyn trou.
Geen stuure krygsman zal zyn vryeryen stooren,
Als hy de zoete maagdt zyn minneklagt laat hooren.
Aanschou, aan d'andre zy, de vette koejen aan;
Haare uiers sleepen langs de velden, daar ze gaan,
Gezwollen van den room. de veldmaagdt vult de vaten.
De beemden zyn geschuimt van stroopende soldaaten.
De landen, eer door 't vier des oorlogs afgeweidt,
Herleeven door den Vreê, bekleedt met vruchtbaarheidt.
De Weelde lacht ons toe; en d'Overvloedt, herboren,
Stort al haar schatten neêr uit Achelöus horen.
Hoe vrolyk springt Silvaan en Sater over 't landt!
De Nimfen danssen om de boomen handt aan handt.
De boksvoet Pan, belust een vredetoon te speelen,
Blaast leven onder 't loof in 't veldtriet onder 't queelen.
De blyde Vlietgodin, betovert door 't geluit,
Steekt, door dit feest bekoort, de kruin ter veldtbron uit:
Terwyl de stroomen zich verheugen, en de velden
Elkander mondt aan mondt den lof des Vredes melden.
En gy, ô Watermaagdt, ô Vechtnimf, pronksieraadt
Van 't Stroomgodinnendom, verschynt in 't feestgewaadt,
| |
[pagina 122]
| |
Daar gy zo vriendelyk, in deze vrededagen,
Den muur van Utrecht groet van uwen glazen wagen.
Gy Vechtnajaden, die, opborlende uit den grondt,
Haar stroomgareelen volgt, hoort toe, z'ontsluit haar' mondt.
De winden zwygen zelfs. de boomen krygen ooren.
De vogels luisteren. de groene beemden hooren:
O langgewenschte Vreê, door 't uitgestorte bloet
Ga naar margenoot+Der Helden dier gekocht, zyt duizentmaal gegroet,
En eeuwig in uw kerk, met neêrgestrekte leden,
Van 't Nederlandtsche volk eerbiedig aangebeden!
De krygsramp is verkeert in vreugde, 't veldtgerucht
Verdweenen, en Belloon' voor uw gebiedt gevlucht.
Ik zagze menigwerf (hoe most my dit verveelen!)
Ga naar margenoot+Heenstuiven over 't veldt, met rokende gareelen,
En maajen 't graangewas met oorlogssikkels af.
De gryze landtman daalde uit hartseer in zyn graf.
Hier heb ik menigmaal gezien aan alle kanten
De veldtstandaarden naast het ryzent koren planten,
Myn plafsen zwellen van de traanen en 't geween,
Of rooken van het bloet der helden, en de leên
Begraaven in myn kil. ik most myn stroomjuweelen,
Paleizen, sloten en verheerlykte kasteelen,
Lusthoven, tot sieraadt aan mynen vloedt gesticht,
Door 's vyandts arm gesloopt, betreuren op 't gezigt.
Ik zag myn waterpracht verdwynen aan myn boorden,
En ryzende eiken, die de Veldtgodin bekoorden,
| |
[pagina 123]
| |
En d'oogen streelden, van hun wortels afgektnot,
Verdrinken in myn plas, door 't nydig oorlogslot.
Ik, die, zo moedig, al' myn zusters dorst braveeren,
En roemen op myn pracht, (hoe kan 't geluk verkeeren!)
Zag al myn heerlykheidt en rykdom in 't geweldt
En slaafs vermogen van myn weêrparty gestelt,
Ik, die voordezen in myn kristallyne zaalen,
De blyde toonen ving van duizent Nachtegaalen,
Op 't glazen ledekant gestreelt van 't pluimgediert,
Dat 's morgens op 't geboomte Auroraas aankomst viert,
Om hem, die 't daglicht schept, eerbiedig te bedanken,
Wierdt uit den slaap gewekt door schorre wapenklanken,
En ysselyk gedruis van trommel en trompet.
Een magt van krygsvolk hieldt myn sloten naauw bezet:
En gy, ô Kronenburg, berucht in vroeger tyden,
Ik zag den vyandt uw verheven muur bestryden.
Myne oogen schemerden van 't weêrlicht, en den brandt
Der veldkortouwen, om uw grachten heen geplant.
Ik zocht de vlammen uit te blusschen met myn stroomen,
En met myn waterkruik haar woeden in te toomen,
Maar al myn yver was vergeefs. ik zag uw muur
Vermeestert door 't beleg, te zwak voor 't oorlogsvuur.
Met zo veel rampen most ik worstlen, zo veel plaagen
En schennis en geweldt van 't legervolk verdraagen.
Maar gy, Oranje Vorst, ô
Wilhem
, hebt myn vloedt
Weêr vrygevochten, zelf door 't waagen van uw bloet.
| |
[pagina 124]
| |
Toen dreef ik veilig op de stroomen met myne assen.
Ik zag van uur tot uur myn pracht en rykdom wassen.
En gy, paleizen, quaamt met uw herboude kruin
Te voorschyn, en verreest weêr trotser uit uw puin.
De landtgenoot greep moedt en keerde vrolyk weder.
De koopman lei zyn zorg aan myne zoomen neder,
Door geldtzucht afgeslooft op Gysbrechts kooptoneel:
Hem volgde een lange sleep van vrienden, en 't juweel
Van Amstels jufferschap, alle uitgekeurde maagden,
Gevleit van minnaars, die hun minnewonden klaagden.
Zy dryven op myn rug in jachten, opgetooit
Met vlag en wimpelvaan, die om de spiegels plooit,
Op 't streelen van den windt. zo zyn de krygselenden
Verdweenen. 'k zie myn oordt verlost van oorlogsbenden.
Maar gy, die, nesfens my, na 't einde van 't verdriet,
De ryke vruchten van den milden Vreê geniet,
Vergeet geen dankbaarheidt te toonen aan de Helden,
Die zich in 't vechtperk bloot voor uwe vryheit stelden.
Men eer' de Braven en de Zuilen van het hof;
En sticht hun krygstrofeen ten hemel uit het stof.
Prins
Wilhem
boven al, die onze krygsbanieren
Geleidde, als Opperhoofdt, verdient de veldlaurieren,
Gevlochten in een krans olyven: hult zyn kruin
Godinnen van het wout. hier zwygtze. berg en duin
Weêrgalmen van de vreugdt. vaartwel, vaartwel, Landtdouwen:
Het lustme nu op zee de vredevrucht t'aanschouwen.
| |
[pagina 125]
| |
Ga naar margenoot+Kom volg myn Zangheldin, gy zult geen oorlogsvloot
Zien dobberen in 't bloet, door 't woeden van het loot,
Maar koopmans schepen, door Neptunus ruime baaren,
Om ryke schatten naar uitheemsche kusten vaaren.
De golven zyn geschuimt van rovers, en 't geweldt
Van zeevrybuiters. zie, elk wisselt waar om geldt.
Men vreest geen vyandt; en schoon Turksche roofgaleien
De zee belaagen, elk zal zich ten strydt bereien,
En booren 't roofgespuis ten afgrondt. Godt behoedt
Zyn Kruisstandaardt, tot schrik van Mahomets gebroedt.
De wakkre koopman slaaft, belust om geldt te winnen;
En haalt den rykdom met zyn schepen veilig binnen.
Hy ziet de kisten, eer ontzenuwt, en tot stut,
Van 't oorlog, (gulzig in 't verslinden) uitgeput,
Voorspoedig groejen uit de zee. een goude regen
Daalt over Hollandt neêr, besproeit van 's hemels zegen.
Ga naar margenoot+Zo stort ook d'Overvloedt zyn dierbre schatten uit
Door alle steden heên, die Vrankryk, heet op buit,
Bestookte met een magt van woedende soldaaten,
Ontmenschte plonderaars, in rooflust uitgelaaten.
De blyde burger draaft, en wil zyn huisgezin,
Door vlyt en arrebeit, verryken met gewin.
Men ziet de kopers in de winkeldeuren stappen,
En ruilen voor hun geldt een schat van koopmanschappen:
Zo wordt de beurs gevult, de schade weêr geboet.
De rentenier, wel eer versteken van zyn goedt,
| |
[pagina 126]
| |
Of door een zwaaren laft van schattingen gedrongen,
Leeft van zyn inkomst, wel vernoegt en ongedwongen.
De werkman, die zyn tydt voor vrou en kindt besteedt,
Slaaft onvermoeit op straat, en koopt zyn kost voor zweet.
Zo bloeit de welvaart in de vrygevochte landen.
Men queekt de kunsten aan. men werkt met brein en handen.
En gy, ô Stichts Atheen, ontsluit het Heiligdom
Van Pallas, eer ontrust door Vrankryks legertrom:
Uw Priesters gaan ten reie in ryke koorgewaaden,
En maalen onvermoeit Prins
Wilhems
heldendaaden,
Met goude lettren, op tafreelen, die geen tydt
Noch roest der eeuwen zal verslinden, schoon de nydt
Ga naar margenoot+Met volle kaaken briescht. Godts onvervalschte tolken
Betreên in veiligheit de tempels, om den volken
Zyn raatgeheimenis te drukken op 't gemoedt,
En voeden 't zwakke hart met Jesus vleesch; en 't bloet,
Wel eer aan 't kruishout op den heuvel uitgegooten;
Op Golgotha geplengt voor waare kruisgenooten;
Wanneer die Kruisheldt, in het uiterst' van den noodt,
De doodt bevocht, en gaf den doodtsteek door zyn doodt.
Zy leeren ons door 't broodt aan 's Heilandts leet gedenken;
De wyn beduidt zyn bloet. geen vyandt kan ze krenken
In dezen vredetydt. zy slaan de handt aan 't werk,
En bannen 't bygeloof uit Godts verkore Kerk.
Zo waakt de Leeraar voor de ziel der onderzaaten,
En 't eeuwigdurent heil van 't volk; terwyl 's landts Staaten,
| |
[pagina 127]
| |
En d'Opperhoofden van 't verloste Vaderlandt
Het tydelyke goedt bezorgen door 't verstandt.
Ga naar margenoot+De Burgervader, met Minervaas wetenschappen
En wysheits lekkerny gevoedt, beklimt de trappen
Van 't Raathuis, daar zyn geest, zo vriendelyk en zacht,
Den vrede en 't voordeel van zyn burgery betracht.
Hy leert den onderdaan op 't spoor van rust te treden,
En zoekt geschil en twist te stuiten door de reden.
Vrou Themis sticht haar troon op 't pleithof, hoog geëert
Door wyze mannen, in de rechtkunde uitgeleert.
Gerechtigheidt, bekleedt met evenaar en degen,
Om onpartydig recht tot rust van 't volk te pleegen,
Zit in de vierschaar van de Rechters boven aan.
Door zulke deugden zal de Staat onwrikbaar staan,
En onder 't opzigt van Prins
Wilhem
weelig bloejen;
Door zyn bescherming zal de vrucht van voorspoedt groejen.
Hoe vrolyk wandelt nu de huisvoogdt met zyn vrou
Langs straat, zo vast aan een verbonden door de trou!
De minnaar streelt zyn lief in schaduw van de boomen,
Of meldt zyn minnebrandt, gezeten aan de stroomen;
Terwyl de vlietmaagdt ryst te voorschyn uit den grondt,
En met haare ooren zwelgt de klagten van zyn mondt.
De vaders spreeken met de zoonen langs de wegen:
Hier heeft voor korten tydt de Fransche magt gelegen.
Daar trok het leger op met vliegenden standaardt.
Gins heb ik Luxenburg, op 't moedig oorlogspaardt
| |
[pagina 128]
| |
Gestegen, door de stadt zien draven met myne oogen!
Die felle Landtplaag perste ons, zonder mededogen,
Het merg ten spieren uit, en mestte zich met roof
Der arme burgery; hy plantte 't Roomsch geloof
In onze tempelen, ontheiligt door altaaren,
En beelden, dwaas geviert van neêrgeboge schaaren:
Maar
Wilhem Henrik
heeft ons Heiligdom herstelt;
De Godtsdienst zegepraalt door dien beroemden Heldt.
En gy, myn zoonen, wilt den vrede vierig minnen.
De wapens en de kryg verwilderen de zinnen.
Onthaalt de Wysheidt als uw grootste zielsvriendin.
Geleertheidt strekt op aarde een gadeloos gewin.
De Vrede baane u 't spoor om uit aaloude boeken
De diepe schatten van natuurkunde op te zoeken.
Bevlytigt u vooral in Godts verborgenheên.
De waare wetenschap bestaat in hem alleen.
In hem te kennen is ons grootste goedt gelegen.
Volgt, volgt uw vaders les: dan zal zyn gunst en zegen
In dezen vredetydt u volgen, en zyn troon
U openen: zo spreekt de vader tot den zoon.
Ga naar margenoot+De Prins aanschout met vreugdt den Nederlandtschen zegen,
Den voorspoedt van 't gemeen, door zweet en bloedt verkregen.
Hy, die wel eer den Staat beschermde door 't geweer,
Werkt nu met wysheidt voor 's Lands welvaart meer en meer.
Hy houdt zyn legerstoet in tucht door oeffeningen
En wapenhandel, om in Staatveranderingen
| |
[pagina 129]
| |
't Geweldt te stuiten door ervaren oorlogsvolk.
Het is den Heldt bekent; hoe meest een donkre wolk
Den glans der zon verdooft; en ongestuime vlaagen,
De lucht ontroeren by de schoonste zomerdagen.
Hy leert niet zorgeloos te bouwen op den vreê.
Gelyk een zeeman, die, in 't ploegen van de zee,
De kalmte steets mistrout der weifelende baaren;
En wapent, tegens storm en dreigende gevaaren,
By vreedtsaam weêr zyn kiel: de tydt heeft hem geleert,
Hoe ras een zachte windt in storm op zee verkeert.
Zo waakt Prins
Wilhem
voor den Staat met duizent oogen.
Zo groeit het Vaderlandt in aanzien en vermogen,
Door zyne wakkerheidt. zyn vroomheidt strekt een schildt,
Waar op de Nydt vergeefs zyn schichten werpt, en spilt.
Ga naar margenoot+Hy wekt den burger door zyn onbesproken leven.
Hy volgt de wetten, door Godts vingeren geschreven
In steene tafelen, en Mozes zorg betrout.
Gelukkig die op Godt en zyn geboden bout!
Geen tydelyk vermaak noch aartsche bezigheden
Beletten ooit den Heldt in Jesus Kerk te treden.
Hy viert den grooten dag, den Godtsdag, naar Godts woordt.
Hy zit aan Christus disch, door 't kruisbanket bekoort,
In 't reine bruiloftskleedt. hy leert zyne onderzaaten
Den vreê beminnen, en de huisgeschillen haaten.
Een die beledigt is spreekt onbeschroomt en vry,
En klaagt zyn noodt. hy schenkt gezag en heerschappy
| |
[pagina 130]
| |
Aan mannen, die, begaaft met wysheidt, deugdt en reden,
Van ieder toegejuicht, het wigtig ampt bekleden.
De naarstigheidt verdient beloning in zyn zin:
Maar ledigheidt verstrekt zyn grootste vyandin.
Onkuisheidt, dronkenschap, en wulpsheidt, quaade zeden,
Verbant hy uit zyn hof. zo veel hoedanigheden,
En gaaven die een Vorst versieren, geeven stof
Om 't gansche Christendom te vullen met zyn lof.
Gy Wereldtvorsten, die, tot heerschappy verheven,
Uw hoogen staat bevlekt door zorgeloos te leeven,
En volgt op 't aavrechts spoor de togten van uw lust;
Die, met Sardanapaal', op zachte pluimen rust;
Of brengt uw dagen door, in opgepronkte zaalen,
Met hoofsche poppen, by gevulde nektarschaalen,
Op 't dartel hofbanket; uw naam blyft met uw leên
Begraven na de doodt: maar arbeit voor 't gemeen,
Een onvermoeide vlyt voor 't recht van volk en landen,
En brandende yver voor Godts heilige offerhanden,
Hooftdeugden, die den glans versieren van de kroon,
Herscheppen hier op aardt de Koningen in Goôn.
Leert heerschen, Vorsten, naar Prins
Wilhems
wyze en voorbeeldt;
Ziet hoe zyn vlugge geest naar eisch de zaaken oordeelt.
Zyn welbespraakte tong, vol sterkgezoute reên,
Beschaamt den Redenaar van Rome, en Demostheen'.
Hoe galmt de staatzaal van orakelen; die d'ooren
Van Neêrlandts Vaderen verlustigen in 't hooren!
| |
[pagina 131]
| |
Elk hangt aan
Wilhems
mondt, en woekert van dien styl.
Zyn goude letters, als geëffent met een vyl,
En zuiver door zyn handt gedrukt op witte bladen,
Verrukken het gemoedt van Hollandts wyze Raaden.
Indien het landt vervalt, wiens Vorst, een kindt gelyk,
Het heil verwaareloost, door onkunde, in zyn ryk:
Zo groeit in tegendeel de Staat door schrandre mannen.
Daar Wysheidt en beleit de hooge vierschaar spannen;
Daar Heerschkunde, in 't bewint met Wakkerheidt gepaart,
In staatorkaanen en in kalmte 't roer bewaart.
Gezegent volk, bestiert door mannen ryk van oordeel!
Maar gy, ô Nederlandt, trekt boven al dit voordeel;
Uw Stedehouder draaft vol deugdt de Vaders voor;
Daar elk zyn stappen volgt op 't heilzaam vredespoor.
Einde van het derde Boek. |
|