Logo DBNL
Die Creol taal (1996)

Die Creol taal

(1996)–Cefas van Rossem, Hein van der Voort–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

250 years of Negerhollands texts


Vorige Volgende

3 Bible texts

No creole language can boast of such a wealth of written sources from its early years as Negerhollands. Especially during the period beginning around half a century after its first attestation, the late 18th century, Negerhollands was preserved in thousands of pages of manuscript and printing. The largest single works preserved are Bible translations. Of course, the stylistic variety of biblical and other Christian religious texts is hardly equivalent to the daily spoken language of the plantation slaves. Still, these documents represent a valuable source, especially since we sometimes have several independent translations of the same texts at our disposal. Within certain obvious limits, they offer an opportunity to conduct research into synchronic variation in late 18th-century Negerhollands, which at that time had developed into a fully fledged native language and which was at the height of its use. In the introduction we discussed the problems concerning the religious sources of Negerhollands and presented some contemporary metalinguistic remarks. Here we present sections from the Old Testament, and also contrast different versions especially of sections from the New Testament.



illustratie
10. Sugar


3.1 Translations of the Old Testament

The first excerpt from the Old Testament is from a Herrnhut manuscript of over 1000 pages, ms. 325, large parts of which are hard to read due to their state of decay. The text is not dated, but it must have been written between 1780 and 1785 by Johann Böhner. The only printed version of the Old Testament in Negerhollands is a children's Bible by the Danish missionary Oxholm (1822). There may have been more Danish manuscript versions of the Old Testament, but they were never found, e.g. those by Volckersen and Magens (see the bibliography).

3.1.1 Joseph and the Pharaoh's Dreams [Genesis 40] (±1780-1785)

§. 37.

  Cap. 40, v. 1=23. Cap. 41, v. 1=13.

1 Na aster die die a gebuir1, dat die Mond -Schenk2 van
  NA after DET DET PST happen that DET cupbearer of

  die König3 na Egypten en die Hofbakker, a ver\sondi
  DET king NA Egypt and DET court.baker PST offend

  sender na sender Heer, die Konig na Egypten. En
  3PL NA 3PL lord DET king NA Egypt and

  Pharao a kom quaat op si twee Kammereer4, op die
  pharaoh PST come angry up 3POS two chamberlain up DET

5 Amtmann5 over die Mond -Schenk sender, en op die
  civil.servant over DET cupbearer 3PL and up DET

  Amtmann over die Hofbakker. En a leveer sender
  civil.servant over DET court.baker and PST deliver 3PL

  na die Captain van die Trabant6 sender tot bewaaring,
  NA DET captain of DET body -guard 3PL to protection

  en die a doe sender nabin die Arest Hoes, na die Plek,
  and DET PST do 3PL NA.inside DET jail house NA DET place

  Harmoni Cap. 40, v. 1=[-13.] 23...................... 129.

  waar Joseph a wees na arest. En die Captain van
  where Joseph PST BE NA jail and DET captain of

10 die Trabanten a gie Joseph na sender <ol•vor> Dien sender;
  DET body -guard.PL PST give Joseph NA 3PL FOR serve 3PL

  en sender a wees sommig {Tid |Dagen} na die Gevangnis.
  and 3PL PST BE some time day.PL NA DET prison

  En sender twee, die Mond -Schenk en die Oberst7 Bakker
  and 3PL two DET cupbearer and DET supreme baker

  van die Konig na Egypten, die sender a leei na die Ar=
  of DET king NA Egypt DET 3PL PST lay NA DET jail

  est Hoes, a hab na een Donker een Droom; [-na] na elk
  - house PST have NA a night a dream NA NA every

15 een a droon een appart goed, en elke Droom a hab si
  one PST dream a separate thing and every dream PST have 3POS

  eigen Bedeuding8. En as Joseph Vroe -vroe a kom na
  own meaning and as Joseph morning PST come NA

  binne tot sender, en a kik, dat sender awees bedroef;
  inside to 3PL and PST see that 3PL PST.BE sad

  em a vrag die twee Kammerir9 van Pharao, en a see:
  3SG PST ask DET two chamberlain of pharaoh and PST say

  vorwaarom jender ben vandag soo bedroefd|true -rig? En sender
  why 2PL BE today so sad/mournful and 3PL

20 a see: Een Droom a ka droom ons, en ons hab nimand
  PST say a dream PST PRF dream 1PL and 1PL have no.one

  vor lee ons die ut. Staan die niet bi Godt, dat em kan
  FOR lay 1PL DET out stand DET NEG at God that 3SG can

  gie die Deuding10? <rm•(Joseph a see)> verthel die doch na mi.
  give DET interpretation Joseph PST say tell DET yet NA 1SG

  Da die Oberst Mond -Schenk a verthel na Joseph
  then DET supreme cupbearer PST tell NA Joseph

  si Droom, en a see na em; die a ka droom mi, een
  3POS dream and PST say NA 3SG DET PST PRF dream 1SG a

25 Wien Stok a staan na voor mi. Na deese Wien Stock
  wine stalk PST stand NA before 1SG NA DEM wine stalk

  a wees drie Tacken, en die a wees as of em a ka bloei
  PST BE three branch.PL and DET PST BE as if 3SG PST PRF blossom

  kaba, en die Druifi11, die a wees na die, a hab riepe
  finish and DET grape DET PST BE NA DET PST have ripe

  Baier. Maar mi a hab die Drink beerk<ol•er> van Pha=
  berry but 1SG PST have DET drink cup of pharaoh

  ra*o* na mi Hand, en a neem die Baier <rm•Druifi>, en a douw
  - NA 1SG hand and PST take DET berry grape and PST press

30 *sen*der ut na die Drinkbeeker van Pharao, en a gie
  3PL out NA DET cup of pharaoh and PST give

  d*ie* Beeker na die König si Hand. En Joseph a see
  DET cup NA DET king 3POS hand and Joseph PST say

  n*a* em, die Bedeuding van die ben deese: Drie Tacken
  NA 3SG DET meaning of DET BE DEM three branch.PL

  *ben* drie Dag, over drie Dag Pharao sal verhogh
  BE three day in three day pharaoh FUT promote

  joe Hoofd en sal set joe weeraan na joe Dienst, dat
  2SG head and FUT put 2SG again NA 2SG service that

35 joe gie em die Drink beeker na si Hand,
  2SG give 3SG DET drink cup NA 3POS hand

  ........................................ na

  130. I Boek Mose Cap. 40,

  na die Manir van voor, toen joe a wees si Mond -Schenk.
  NA DET fashion of before when 2SG PST BE 3POS cupbearer

  Maar dink na mi, wanneer die loop fraai na joe,
  but think NA 1SG when DET walk good NA 2SG

  en doe Baermhertigheit na mi, en breng mi na die
  and do mercy NA 1SG and bring 1SG NA DET

  Gedachtnis bi Pharao, en help mi ut van die Hoes.
  remembrance at pharaoh and help 1SG out of DET house

40 Want mi ben gediefd12 ut die Land van die Ebraeeen op
  because 1SG BE stolen out DET country of DET Hebrew.PL up

  verborg manir; en ook hier mi a ka doe niet die
  hidden manner and also here 1SG PST PRF do NEG DET

  mindste <lm•*o*nrech<ol•t>>, en doch sender ka set mi na bin die Gatt.
  least injustice and yet 3PL PRF put 1SG NA inside DET hole

  As noe die Oberst Hof bakker a kik, dat die
  as now DET supreme court baker PST see that DET

  Deuding a wees goet, em a see na Joseph: Die a
  meaning PST BE good 3SG PST say NA Joseph DET PST

45 droom mi ook, dat mi a drag drie Magoeto op mi
  dream 1SG also that 1SG PST carry three basket up 1SG

  Hoofd. Nabin die bovenst Magoeto a wees all sort
  head NA.inside DET top basket PST BE all kind

  gebakken Goed, wat Pahrao ben gewee<ol•n>t13 vor jet:
  baked good what pharaoh BE accustomed FOR eat

  en die Vogel sender a jett die ut van die Magoete,
  and DET bird 3PL PST eat DET out of DET basket

  die a wees op mi Hoofd. En Joseph a antwort en
  DET PST BE up 1SG head and Joseph PST answer and

50 a see, die Bedeudinge ben die: Drie Magoete
  PST say DET meaning BE DET three basket

  ben drie Dag, aster drie Dag Pharao sal slaa
  BE three day after three day pharaoh FUT strike

  joe die Kop af, <bm•Im Grundtext steht mit deutlichen Worten, er wir*d
  2SG DET head off  

  d*ein Haupt van dir nehmen, von dir herunter, welches anders nicht kan

  verstanden werden als von einer Enthauptung>14 en sal lat
    and FUT let

55 hang joe na een
  hang 2SG NA a

  Hout; da die Vogel sender sal jett joe Vleesch
  wood then DET bird 3PL FUT eat 2SG flesh

  van joe.
  of 2SG

  En die a ge<ol•b>uir na die derde Dag, da Pharao a he*b* si
  and DET PST happen NA DET third day that pharaoh PST have 3POS

  Gebord -dag, en a maak een Maaltid voor si Hofbed*ien*de
  birthday and PST make a meal for 3POS court.servant

60 sender. En as sender a wees bi malkander, da em *a* lat
  3PL and as 3PL PST BE with each.other then 3SG PST let

  haal die Oberst Mond -Schenk, en die Oberste <bm•Hof> Ba*kk*er
  get DET supreme cupbearer and DET supreme court baker

  Harmoni. Cap. 41, v. 1=13......................... 131.

  na [-na]boven; en a set die oberst Mond -Skenk weeraan
  NA NA.above and PST put DET supreme cupbearer back

  in na si Skenkdienst, dat em gie die Drink -beeker na die König|Pha=
  in NA 3POS pouring.service that 3SG give DET cup NA DET king/pharaoh

  rao si Hand: Maar die oberst Hof bakker em a lat hang
  - 3POS hand but DET supreme court baker 3SG PST let hang

65 op, glik Joseph a ka verklaar sender. Maar die
  up like Joseph PST PRF explain 3PL but DET

  Oberste Mond -Skenk no a dink na Joseph, maar a ver
  supreme cupbearer NEG PST think NA Joseph but PST for-

  geet em.
  -get 3SG

  Maar na aster een Tid van twee Jaar Pharao a
  but NA after a time of two year pharaoh PST

  hab een Droom, as of em a staan bi die Revier Nilus <bm•Die Revier
  have a dream as if 3SG PST stand at DET river Nile DET river

70 Nilus, welk parti em na Egypten na seven Arm, en so as die ben
  Nile which split 3SG NA Egypt NA seven branch and so as DET BE

  bekent da*t* em door si overloop dong15 die geheele Land, en ben
  known that 3SG by 3POS overflow manure DET entire country and BE

  die reeden dat die Grond drag fraai. Vordaarom die a droom die
  DET reason that DET soil carry good therefore DET PST dream DET

  König, dat sendr a klim op ut die Revier Nilus.>
  king that 3PL PST climb up out DET river Nile

  en a kik vor klim op ut die Revier seven mooie en fett
  and PST see FOR climb up out DET river seven beautiful and fat

75 Koehi16, die sender a weid na die Biesem17 gras. En aster
  cow DET 3PL PST graze NA DET rush grass and after

  die em a kik ander seven Koehi a klim op ut die Re=
  DET 3SG PST see other seven cow PST climb up out DET river

  vier, die a wees haatlik18 en mager; en sender a staan
  - DET PST BE ugly and skinny and 3PL PST stand

  neven die ander Koehien na die Kant van die Revier.
  beside DET other cow.PL NA DET side of DET river

  En die haatlike en mager Koehien a jett die seven mooie
  and DET ugly and skinny cow.PL PST eat DET seven beautiful

80 en fette Koehien. Da Pharao a kom waker.
  and fat cow.PL then pharaoh PST come awake

  En em a slaap in weeraan, en die a droom weeraan,
  and 3SG PST sleep in again and DET PST dream again

  en a kik, dat seven Kopp Korn a groei ut na een Stock,
  and PST see that seven head corn PST grow out NA a stalk

  die a wees deck en mooi. (voll met Saad) Darnah em
  DET PST BE thick and beautiful full with seed there.after 3SG

  a kik seven Kopp a kom op, die sender a wees denn
  PST see seven head PST come up DET 3PL PST BE thin

85 en paschima van die Ostwint. En die seven mager
  and scorched of DET east.wind and DET seven skinny

  Kopp a swalg in die seven decke en (van Saad) volle Kopp.
  head PST swill in DET seven fat and of seed full head

  Da Pharao a kom waker, en a kik, dat die a wees een Droom.
  then pharaoh PST come awake and PST see that DET PST BE a dream

  132. I Boek Mose

  En as die ka kom Morg, da si Geest a wees verlegen,
  and as DET PRF come morning then 3POS mind PST BE embarrassed?

  en em a stier ut, en a lat roep allemaal waarsegers
  and 3SG PST send out and PST let call all fortune.teller.PL

90 na Egypten, en alle Geleerde sender, en a verhaal sen=
  NA Egypt and all learned 3PL and PST tell 3PL

  der si Droom; maar niet een a wees, die a kan lee
  - 3POS dream but NEG one PST BE DET PST can lay

  die ut na Pharao. Da die Oberste Mond -Skenk a
  DET out NA pharaoh then DET supreme cupbearer PST

  praat met Pharao, en a see: Mi le dink vandag na
  talk with pharaoh and PST say 1SG ASP think today NA

  mi Sondo. Pharao a wes Kuaat op si Hofdienaers, en
  1SG sin pharaoh PST BE angry up 3POS court.servant.PL and

95 a leei mi en die Oberste Hofbakker na die Arest, na
  PST lay 1SG and DET supreme court.baker NA DET jail NA

  bein die Hoes van die Captain over die Trabanten sender.
  inside DET house of DET captain of DET body.guard.PL 3PL

  Da die droom ons twee na een Donker na elkeen een
  there DET dream 1PL two NA a night NA everyone a

  aparte Droom, en ijder19 Droom a hab si eigen Bedeu=
  separate dream and every dream PST have 3POS own meaning

  ding. En een Ebraeeisch Jongmann a wees bi ons, een
  - and a Hebrew young.man PST BE with 1PL a

100 Dienaer van die Captain over die Trabanten sender, die
  servant of DET captain of DET body.guard.PL 3PL DET

  a lee ons ons Droomen ut, toen ons a verthel em die; em
  PST lay 1PL 1PL dream.PL out when 1PL PST tell 3SG DET 3SG

  a lee die ut na ijder een soo, as si Droom a wees. En soo
  PST lay DET out NA every one so as 3POS dream PST BE and so

  as em a verklaar die na ons, soo die a ka loop; mi, die
  as 3SG PST explain DET NA 1PL so DET PST PRF walk 1SG DET

  König a ka set weeraan na mi Dienst, en die ander em
  king PST PRF put back NA 1SG service and DET other 3SG

105 a ka hang op.
  PST PRF hang up

  §. 38.

  I Boek Mose Capit. 41, v. 14=46.

  Da Pharao a stier hen, en a lat roep Joseph: en
  then pharaoh PST send away and PST let call Joseph and

  sender a lat em gau, gau ut die Gatt. En em a lat skeer
  3PL PST let 3SG quick quick out DET hole and 3SG PST let shave

  em, en a doe ander kleer aan, en a kom nabinne na
  3SG and PST put other clothes on and PST come NA.inside NA

  Pharao. En Pharao a spreek tot Joseph, die a ka
  pharaoh and pharaoh PST speak to Joseph DET PST PRF

110 droom mi, en daer ben niemand die kan lee die ut. En
  dream 1SG and where BE no.one DET can lay DET out and

  mi a ka hoor see van joe, dat wanneer joe hoor een Droom
  1SG PST PRF hear say of 2SG that when 2SG hear a dream

  soo joe kan lee ut die. En Joseph a antwort na Pha
  so 2SG can lay out DET and Joseph PST answer NA pharaoh

  ........................................ rao

  Harmoni Cap. 41, v. 14=46......................... 133.

  rao, en a see: Niet mi; maar Godt selv sal antwort, wat
  - and PST say NEG 1SG but God self FUT answer what

  ben goet en fraai voor Pharao.
  BE good and nice for pharaoh

115 En Pharao a praat met Joseph: Die a droom mi20, as of
  and pharaoh PST talk with Joseph DET PST dream 1SG as if

  mi a staan na die Kant van die Revier. En a kik seven
  1SG PST stand NA DET side of DET river and PST see seven

  Koehi a klim op ut die Water, sender a wees mooi en fett,
  cow PST climb up out DET water 3PL PST BE beautiful and fat

  en sender a weid na die Biesem Gras. En aster sender
  and 3PL PST graze NA DET rush grass and after 3PL

  mi a kik seven ander, goe mager en haatlike Koehien
  1SG PST see seven other very skinny and ugly cow.PL

120 a klim ut; na die geheele Egypten Land mi no a ka kik
  PST climb out NA DET entire Egypt country 1SG NEG PST PRF see

  die soo haatlik, glik die sender a wees. En die seven
  DET so ugly like DET 3PL PST BE and DET seven

  mager en haatlike Koehien a vreet op die erste seven
  skinny and ugly cow.PL PST eat up DET first seven

  mooie en fette Koehien. En as sender a ka vreet die na=
  beautiful and fat cow.PL and as 3PL PST PRF eat DET NA

  binne, die no a wees vor bemeerk na sender, dat sen=
  inside DET NEG PST BE FOR notice NA 3PL that 3PL

125 der a ka vreet die; en sender ansien a bliev so haatlik
  - PST PRF eat DET and 3PL look PST remain so ugly

  as die a wees toevoor. Da mi kom waker.
  as DET PST BE before then 1SG come awake

  En mi a kik nochmaal na droom dat seven Kopp
  and 1SG PST see again NA dream that seven head

  a groei na een Stock (Halm) die a wees vo[o+]<l>l (Saad) en
  PST grow NA a stalk stalk DET PST BE full seed and

  mooi. Darnah a kom op seven droge Kopp (of: Spuir21)
  beautiful there.after PST come up seven dry head or spur

130 die a wees denn en paschima. En die denne Spuiren
  DET PST BE thin and scorched and DET thin spur.PL

  a swalg die seven mooie Spuiren; die mi a ka verthel
  PST swill DET seven beautiful spur.PL DET 1SG PST PRF tell

  na die Waarseegers, maar niemand ben, die sal kan
  NA DET fortune.teller.PL but no.one BE DET FUT can

  lee mi die ut.
  lay 1SG DET out

  Joseph a see na Pharao: Alltwee wat a ka d<ol•r>oom
  Joseph PST say NA pharaoh both what PST PRF dream

135 na Pharao ben eenderley; Godt a mak bekent na Pha=
  NA pharaoh BE alike God PST make known NA pharaoh

  rao wat em hab voor. Die seven mooie Koehi ben
  - what 3SG have for DET seven beautiful cow BE

  seven Jaar, en die seven goeie Spuiren ben ook
  seven year and DET seven good spur.PL BE also

  seven Jaar; die ben eenderley Droom. Die seven
  seven year DET BE alike dream DET seven

  mager en haatlike Koehien, die a ka klim ut aster
  skinny and ugly cow.PL DET PST PRF climb out after

  ........................................ die

  134. I Boek Mose

140 die -jene22 dat ben ook seven Jaar; en die seven\mager en
  DET -one that BE also seven year and DET seven\skinny and

  van die Ostwint verbrante Spuiren desgeleiks: want een
  of DET east.wind burned spur.PL as.well because a

  seven\jaarig hongertid sal kom.
  seven -year famine FUT come

  Dat ben noe die Saak, die mi a ka praat na Pharao;
  that BE now DET case DET 1SG PST PRF talk NA pharaoh

  namlik Godt wies na Pharao, wat em hab voor23. Kik,
  namely God show NA pharaoh what 3SG have before look

145 seven Jaar sal kom, na die sal wees groote Overvloed
  seven year FUT come NA DET FUT BE great abundance

  na geheel Egypten Land, En na aster die selve een hon=
  NA entire Egypt country and NA after DET same a -

  ger -Tid sal kom die sal hou aan seven Jaar; da Volk
  famine FUT come DET FUT keep on seven year then people

  sal vergeet na Egypten Land allegaar die Overvloed;
  FUT forget NA Egypt country all DET abundance

  en die Honger sal jett die Land. Volk no sal weet meer
  and DET hunger FUT eat DET country people NEG FUT know more

150 van die Overvloed, die a wees na die Land, voor die Hong=
  of DET abundance DET PST BE NA DET country before DET -

  ersnood, die sal kom aster -aan; want die sal wees goe
  famine DET FUT come later.on because DET FUT BE very

  groot. En dat die a ka droom Pharao tweemaal, die
  great and that DET PST PRF dream pharaoh two.times DET

  le bedeut24, dat die bi Godt ben vast -beslooten <ol•en> no sal ver
  ASP mean that DET by God BE determined and NEG FUT -

  toef vor doe die.
  tarry FOR do DET

155 Noe Pharao kik na een verstandig en wies Mann,
  now pharaoh look NA a sensible and wise man

  en set em over Egypten Land; en Pharao maak, dat
  and put 3SG above Egypt country and pharao make that

  deese Mann bestell Amtlieden, en neem die tiende ge
  DEM man appoint civil.servant.PL and take DET tenth -

  dobbelt, na die Land, wanneer die seven Jaar van O=
  doubled NA DET country when DET seven year of -

  vervloed sal kom. En gaader alle Kost na die Goeie
  abundance FUT come and gather all food NA DET good

160 Jaaren, die sender sal kom; en dat die Korn word na
  year.PL DET 3PL FUT come and that DET corn become NA

  Hoop gegooit, dat Pharao hab een Voorrath na si Hand
  pile thrown that pharaoh have a stock NA 3POS hand

  nabin die Staeeden, en dat die selve word goet bewaard
  NA.inside DET town.PL and that DET same become well preserved

  na die Kornhoesen van Pharao; dat volk vind jett ver
  NA DET granary.PL of pharaoh that people find food -

  ordinirt na die seven Honger jaaren, welk sal kom
  ordained NA DET seven hunger year.PL which FUT come

165 over Egypten Land, dat niet die geheele Land bederv van
  over Egypt country that NEG DET entire country decay of

  <lm•Honger.>
  hunger
  ........................................ Die

  Harmoni Cap. 41, v. 14=46......................... 135.

  Die Praat a behaag Pharao (goet) wehl25, en allemaal
  DET talk PST please pharaoh good well and all

  si Hof\bedieners En Pharao a spreek tot si Hofbedien=
  3POS court.servant.PL and pharaoh PST speak to 3POS court -servant.PL

  ers: Sal wel een Mann word gevonden, g<ol•l>ik deese, nabin
  - will well a man become found like DEM NA.inside

170 welk die Geest Godts ben? En Pharao a spreek na Jo=
  which DET Spirit God.GEN BE and pharaoh PST speak NA Joseph

  [ -seph] seph: Derwiel Godt na joe a ka maak bekent soo
  - - because God NA 2SG PST PRF make known such

  goed allemaal, soo ben niet een so verstandig en wies
  good all so BE NEG one so sensible and wise

  glik joe. Joe sall wees over mi Hoes, en na joe Mond
  like 2SG 2SG FUT BE over 1SG house and NA 2SG mouth

  sall allemaal mi Volk26 wees gehoorsam; mi will maar
  FUT all 1SG people BE obedient 1SG want only

175 die Koniklike Troon wees hogher, a27 joe.
  DET royal throne BE higher NA 2SG

  En Pharao a spreek tot Joseph: Kik, mi a ka
  and pharaoh PST speak to Joseph look 1SG PST PRF

  set joe vor wees Heer over geheel Egypten Land. En Pha=
  put 2SG FOR BE lord over entire Egypt country and pharaoh

  rao a neem si Ring van si Hand, en a gie die na Joseph
  - PST take 3POS ring of 3POS hand and PST give DET NA Joseph

  si Hand; en a kleed em met kostlike wite Kleeding, en
  3POS hand and PST dress 3SG with costly white clothes and

180 a doe een Goude Ketting rond si Hals. En a lat vaar em
  PST put a golden chain around 3POS neck and PST let travel 3SG

  op si tweede Carosch, en a lat na voor em roep ut: Die
  up 3POS second carriage and PST let NA before 3SG call out DET

  ben die Land si Vader, en dat Volk sall boek28 die Knie na
  BE DET country 3POS father and that people FUT bend DET knee NA

  voor em en bekenn em voor die Heer over geheel Egyp=
  before 3SG and acknowledge 3SG before DET lord over entire Egypt

  ten Land. En Pharao a see verder na Josph:
  - country and pharaoh PST say further NA Joseph

185 Soo waar as mi ben Pharao; soo sall sonder joe
  so true as 1SG BE pharaoh so will without 2SG

  will, niemand Lecht op si Hand of Voett na geheel
  win no.one raise up 3POS hand or foot NA entire

  Egypten Land. En Pharao a gie Joseph die Naam
  Egypt country and pharaoh PST give Joseph DET name

  Zophna=Paneah, da<ol•t> ben: die Utlegger van verborgen
  Zaphnath -Paneach that BE DET explainer of secrecy

  heit. En a gie em Assenath vor wees si Wief, die a wees
  - and PST give 3SG Asnath FOR BE 3POS wife DET PST BE

190 die Dochter van Potiphera, die Priester na On. En so
  DET daughter of Potiphera DET priest NA On and so

  Joseph a trek ut na die Land Egypten; dertig
  Joseph PST move out NA DET country Egypt thirty

  Jaar oud a wees Joseph, as em a staan navoor die
  year old PST BE Joseph as 3SG PST stand NA.front DET

  ...................................... Konig

  I Boek Mose

  Konig Pharao, en vaar ut van Pharao, en reis door die
  king pharaoh and travel out of pharaoh and travel through DET

  geheele Egypten Land. (En a maak Anstalt.)
  entire Egypt country and PST make preparations

3.1.2 Genesis 1-4 in ms. 3313 (1795)

This second example is taken from A free translation of Genesis 1,16-4,26. As this title, which was given to the manuscript in Stein (1986b), says: it is a free and interpretative translation, without the structure of the original Bible verses. The entire original manuscript contains only 32 pages, and it may have been used as a sermon or as part of one. It is not likely that a complete Old Testament translation, like manuscript 325, was intended by the writer.

1 VI Kain en Abel 1 Mos. 4.
  VI Cain and Abel 1 Book.of.Moses 4

  Die eerste Ouders sen a krieg
  DET first parents 3PL PST get

  Kinders, die a glik sender, die ben,
  child.PL DET PST resemble 3PL DET BE

  sondige en sterflike Menschen. Sender
  sinful and mortal people 3PL

5 eerste Soon sen a gie em die Naam
  first son 3PL PST give 3SG DET name

  Kain, die ben so veel as ontvangen,
  Cain DET BE so much as conceived

  ...................................... derwil

  derwill sen a dink altomets by si
  because 3PL PST think already at 3POS

  Geboort, die sal wees die Saat van
  birth DET FUT BE DET seed of

  die Wif, welk sal drap29 die Slang si
  DET wife which FUT cut.off DET snake 3POS

10 Kop; en so die Naam a wees een
  head and so DET name PST BE a

  Bewies van sender Gloof na die
  proof of 3PL belief NA DET

  Beloofnis van God, met die sen a
  promise of God with DET 3PL PST

  troost sender nabinne sen Elend30.
  console 3PL NA.inside 3PL misery

  Sender tweede Soon si Naam a wees
  3PL second son 3POS name PST BE

15 Abel. Deese si Werk a wees voor
  Abel DEM 3POS work PST BE FOR

  quek Vee; maar Kain a werk na
  raise cattle but Cain PST work NA

  Grond. Die ben also die twee
  soil DET BE thus DET two

  oudste {Manier vor lev |Ambach -ten}, en ook die breng
  oldest way FOR live craft.PL and also DET bring

  die meeste Profit. Alltwee die
  DET most profit both DET

20 Broeders a wees geweent31, vor br*e*ng
  brother.PL PST BE used FOR bring

  een Vereering na God, na die rechte
  a sacrifice NA God NA DET right

  Tid, vor bewies sender Danki vor
  time FOR prove 3PL thanks for

  si Weldaaten32. Die sen a roep
  3POS benefaction.PL DET 3PL PST call

  een Offer. Kain a breng Offer van
  a sacrifice Cain PST bring sacrifice of

25 si Vrüchten na si Plantey; maar
  3POS fruit.PL NA 3POS plantation but

  Abel a breng [ -van] die <ol•beste van sie> eerste die si
  Abel PST bring of DET best of 3POS first DET 3POS

  Vee a breng em.|| Derwil Abel
  cattle PST bring 3SG because Abel

  a doe die nabinne Gloof na die
  PST do DET NA.inside belief NA DET

  ..........................................

  toekomstighe Verlossing, die God a be=
  coming redemption DET God PST -

30 loof na die eerste Ouders; (Ebr. 11, 14.) so
  promise NA DET first parents Hebr. 11 14 so

  God a kik gnadig na si Offer. Maar
  God PST look merciful NA 3POS sacrifice but

  na die Offer van Kain Em no a hab geen
  NA DET sacrifice of Cain 3SG NEG PST have NEG.one

  Welbehaagen; want em no a Gloof, en
  pleasure because 3SG NEG PST belief and

  sonder Gloof die ben onmooglik vor be=
  without belief DET BE impossible FOR -

35 haag God. Ebr. 11, 6. Na Plek van die
  please God Hebr. 11 6 NA place of DET

  dat Cain a sal [ -soek Gnade] verneeder em
  that Cain PST FUT seek mercy humiliate 3SG

  vor God vor die, en soek Gnade by Em,
  for/before God for DET and seek mercy at 3SG

  em a kom jalous na si Broeder Abel,
  3SG PST come jealous NA 3POS brother Abel

  en a kom na so een Boosheid, dat si Torn
  and PST come NA such a anger that 3POS wrath

40 a wees vor kik na em. God a waar=
  PST BE FOR look NA 3SG God PST -

  skou em vor die Sondo na die em sal
  warn 3SG for DET sin NA DET 3SG FUT

  vall, as em no laatstaan die bitter
  fall as 3SG NEG leave DET bitter

  Veyandskap; toen si Broedr hab
  hostility when 3POS brother have

  <lm•doch> allmaal Respect vor em. || Maar
  yet all respect for 3SG but

45 die no a help; Kain a bewaar die
  DET NEG PST help Cain PST keep DET

  <lm•Spit> nabinne si Hert: maar dat si Broe=
  evil NA.inside 3POS heart but that 3POS brother

  der no sal bemerk die, em a praat met
  - NEG FUT notice DET 3SG PST talk with

  em so glik as toevoorn ook aster die Waar=
  3SG so same as before also after DET -

  skouwing van God; tee sen a wees
  warning of God until 3PL PST BE

50 eenmaal nabutte met malkander
  once NA.outside with each.other

  na die Field: da em a hoppo na
  NA DET field then 3SG PST stand.up NA

  ........................................ em,

  em, en a slaa em dood. So quaat
  3SG and PST strike 3SG dead so evil

  en bederf die mens -chlik Hert a kom
  and rotten DET human heart PST come

  eenrees aster die Vall. So gauw
  once after DET fall so soon

55 ook die Veyandskap van die Slang si
  also DET hostility of DET snake 3POS

  Saat a wees vor kik teegen die Wif si
  seed PST BE FOR see against DET wife 3POS

  Saat, die ben, die Ongloofigen teegen
  seed DET BE DET unbelieving.PL against

  die Gloofigen. En deese Veyandskap
  DET believing.PL and DEM hostility

  düer tee van -Dag.
  last until today

60 God a sal kan straaf deese Moord
  God PST FUT can punish DEM murder

  eenrees met die Dood. Maar Em no
  once with DET death but 3SG NEG

  a doe die, maar Em a soek volgens si
  PST do DET but 3SG PST seek following 3POS

  groote Goedheid, [-en *E Soe*] vor breng die
  great kindness and 3SG seek FOR bring DET

  Quaatdoener tot Bekennis van si
  evil.doer to confession of 3POS

65 Sondo, en tot een geneessame Berouw.
  sin and to a healing repentance

  [-van si Sondo]. Voordaarom Em a see
  of 3POS sin therefore 3SG PST say

  na em wagoed em ka doe, en a vraag
  NA 3SG what 3SG PRF do and PST ask

  em: Waar joe Broeder ben? Kain
  3SG where 2SG brother BE Cain

  a soek vor maak em skoon met Lüge33,
  PST seek FOR make 3SG clean with lie

70 en a antwoord: Mi no weet die.
  and PST answer 1SG NEG know DET

  geheel Stoud em a see, mi sal wees
  entirely bold 3SG PST say 1SG FUT BE

  Wachman vor mi Broeder dan?
  keeper for 1SG brother then

  God a breng em na si Cons*c*ienci,
  God PST bring 3SG NA 3POS conscience

  en a see: Wat joe ka doe? Mi
  and PST say what 2SG PRF do 1SG

  ..........................................

75 ka hoor die Bloed van joe Broeder
  PRF hear DET blood of 2SG brother

  koerri, welk sk[*..*+]<r*a*>u na mi van die
  run which cry NA 1SG of DET

  Aarde. - Maar die Bloed van
  earth - but DET blood of

  Jesus praat beeter noe as die van Abel
  Jesus talk better now as DET of Abel

  (Ebr. 12, 24) - Aster die God a maak
  Hebr. 12 24 - after DET God PST make

80 bekent na Kain die Vloek en Onsegen,
  known NA Cain DET curse and unblessing

  dat em sal vlücht noe voll van Onge=
  that 3SG FUT flee now full of uneasiness

  rüst en Bangachtigheid en wandel
  - and fear and walk

  na Mispat. Door die Kain a sal
  NA wrong.track by DET Cain PST FUT

  <lm•ka> bedink em selv, en a sal bed demoedig
  PRF consider 3SG self and PST FUT pray humble

85 vor Vergeeving nabinne Gloof na die be=
  for forgiveness NA.inside belief NA DET -

  loofde Verlosser. || Maar die a wees
  promised Saviour but DET PST BE

  vor kik all, na deese eerste Soon van
  FOR see all NA DEM first son of

  Adam, hoe stoud en bang -achtig die
  Adam how bold and fearful DET

  menschlike Hert ben so well voor as
  human heart BE so well before as

90 aster die Quaat die em ka doe. (Jer. 17, 9.)
  after DET evil DET 3SG PRF do Jeremiah 17 9

  Die Broeder - Mordnaar a bliev nabinne
  DET brother - murderer PST remain NA.inside

  si ongloofig en verhardte Sinn,
  3POS unbelieving and hardened mind

  a dink, die geskied Onrecht na em,
  PST think DET happen injustice NA 3SG

  en a see na God, voll van kleengloof
  and PST say NA God full of little.faith

95 en [-Ver][t+]<T>wiefel: ‘Die Straaf ben
  and doubt DET punishment BE

  all toe hard, mi no kan draag die.
  far too hard 1SG NEG can carry DET

  ........................................

  Joe ka verstoot mi, God en Menschen
  2SG PRF repudiate 1SG God and people

  ka verlaat mi; die eerste Creatür,
  PRF leave 1SG DET first creature

  die gemoet mi, sal mattaan mi.
  DET meet 1SG FUT kill 1SG

100 Maar God die Heere a wees so
  but God DET Lord PST BE so

  gnadig, en a verseeker em door een
  merciful and PST ascertain 3SG by a

  Teeken, dat so Goed no sal geskied.
  sign that such thing NEG FUT happen

  Maar Kain a bliev doch dieselvde
  but Cain PST stay yet DET.same

  en a wandel met een quaaije Consci=
  and PST walk with a evil conscience

105 enci, tee op -latst, [-em a bou] veer
  - until finally 3SG PST build far

  wee van die Familie van die Gloovigen
  away of DET family of DET believer.PL

  em a bouw die eerste Stadt tot
  3SG PST build DET first city to

  si Sekürheid, welk em a gie die Naam
  3POS security which 3SG PST give DET name

  Hanoch.
  Hanoch

  By deese Geskiednis ons a will
  by DEM story 1PL PST will

  merk ons die Vermaaning van die
  emphasize 1PL DET admonition of DET

  Apostel; dat ons sal hab lief
  apostle that 1PL FUT have dear

  malkander, en no wees so glik Kain,
  each.other and NEG BE so like Cain

  die a wees van die Quaaije, en a
  DET PST BE of DET evil and PST

  vermoord si Broeder, en voorwaarom?
  murder 3POS brother and why

  derwill si Werken a wees quaat,
  because 3POS work.PL PST BE evil

  en die van si Broeder a wees
  and DET of 3POS brother PST BE

  gerecht.
  right

3.2 Fragments from the New Testament

In chapter 2 and section 3.1 we have seen some religious and biblical documents. They were either manuscripts or printed texts, and mostly translations of parts of the Old Testament. These Negerhollands translations are unique because they are the only extant versions and because of their age.

In the following sections, translations of the New Testament are presented. They are unique documents as well, but not in the sense that there is only one version of each. In fact, there is a considerable number of early Negerhollands translations of the same texts. This has enabled us to arrange them for comparison with each other in several ways. The two main combinations that provide interesting contrasts are those of:

a)different variants of the same texts from the same group, in some cases even by the same translator. They could give us a closer look at synchronic linguistic variation within a certain speech community. In this category we find e.g. four manuscript versions of Jesus' first miracle, translated by Böhner, or possibly based on a translation by Böhner;
b)different variants of the same texts from different societal groups. This could throw extra light on linguistic variation between and across these groups, in particular on the question of differences between the missionaries from Danish and German backgrounds. To this end one could contrast Magens' New Testament translation with that by Böhner and others.


illustratie
11. Bethaniën on St. John.


We have also tried out these combinations in the stylistic dimension. As the New Testament contains different types of speech, we contrast the different versions of the Negerhollands New Testament with respect to narrative (e.g. Jesus' first miracle) and elevated style (Sermon of the Mount).

As to looking at possible variations of the language for one speaker or one text, one should turn to larger texts, for which there is obviously not enough space in the present book. As pointed out above, Bible translations of both Danish and German origin have appeared in print around the turn of the 18th century, but these works are very rare. The Böhner manuscripts from Herrnhut have been made more accessible by the Negerhollands data project referred to in the Preface.

3.2.1 Contrasting Moravian variants of Jesus' first miracle

From ms 321.

  §. [-16]<15.>

  Joh. 2, 1=11. Evang. am 2 Sonnt. p. Epip-han.34

1 En na die derde Dag a wees35 een Bruil\loof na Cana na
  and NA DET third day PST BE a wedding NA Cana NA

  Galilea: en die Mama van JESu a wees daar. En JEsus
  Galilea and DET mother of Jesus PST BE there and Jesus

  en si Jüngers36 ook a word geinviteert n*a* die
  and 3POS disciple.PL also PST become invited NA DET

  Bruiloofd.
  wedding

5 En toen Wien a mankeer, da JESus Si Mama a see tot
  and when wine PST fail then Jesus 3POS mother PST say to

  Em: Sender no hab Wien (meer) JESus a see tot em: Vrouw,
  3SG 3PL NEG have wine more Jesus PST say to 3SG woman

  wagoed mi hab met joe toe doen?37 Mi Uhr38 no ka raak
  what 1SG have with 2SG to do 1SG hour not PRF arrive?

  noch=
  yet

  al Op die si Mama a see na die Dienaar sender: Wat
  - on DET 3POS mother PST say NA DET servant 3PL what

10 Em sal see na jender, jen doe die. En daar a wees ses
  3SG will say NA 2PL 2PL do DET and there PST BE six

  Water Pott van Steen geset39 na die manir van die Hodio sen=
  water pot of stone put NA DET fashion of DET Jew 3PL

  der vor wasch sender skoon: en elkeen a hau twee tee drie
  - FOR wash 3PL clean and everyone PST hold two till three

  met Water. En sender a Vull die tee na die Mond. En
  with water and 3PL PST fill DET till NA DET mouth and

  Em a see na sender: Tap noe, en breng die na die Feesa
  3SG PST say NA 3PL tap now and bring DET NA DET party

15 proef die Water, die a ka draai na Wien: en em no a
  taste DET water DET PST PRF turn NA wine and 3SG NEG PST

  weet, van waar die a kom, maar die Dienar sender
  know of where DET PST come but DET servant 3PL

  a weet die, die sender a ka tap die Water: Soo die Feesa
  PST know DET DET 3PL PST PRF tap DET water so DET party

  .........................................Ba

  Joh. 2, 12=25. ................................ 27.

  Baas a roep die Briudig\om en a see tot em: ijder40
  master PST call DET bridegroom and PST say to 3SG every

  een gie vor -eerst goeie Wien, en wanneer sender ka
  one give for -first good wine and when 3PL PRF

  drink sender bekomst, als dan41 die slechte; maar joe
  drink 3PL satisfaction as then DET bad but 2SG

20 ka behou die goeie Wien tee noe. Die ben die eerste
  PRF keep DET good wine until now DET BE DET first

  Wonder=Teiken die JESus a doe, ka geskied na Cana
  miracle -sign DET Jesus PST do PRF happen NA Cana

  na Galilea, en Em a op\en\baar si Heerlikheit,
  NA Galilea and 3SG PST reveal 3POS glory

  en si Jünger sender a gloov na Em.
  and 3POS pupil 3PL PST belief NA 3SG

From ms. 322

  §.15. Joh. 2, 1=11

  (Evang. na die 2 Sonnt, p. Epiphania.)42
  Gospel NA DET 2 Sunday after Epiphany

25 En na die derde Dag die a hab een Bry=
  and NA DET third day DET PST have a wedding

  loft43 na Cana in Galilea; en die Moe=
  - NA Cana in Galilea and DET mother

  der <ul•of Mama>} van Jesus a wees <ol•na> daa<r>[-soo]. En sen
  - or mother of Jesus PST BE NA there and 3PL

  ........................................ der

  en Heiland op Aerden.............................. 43

  der a ka nooi Jesus en si Jüngers na
  - PST PRF invite Jesus and 3POS pupil.PL NA

  die Bryloft ookal. En toen sender a mank
  DET wedding also and when 3PL PST fail

30 eer Wien, da die Mama van Jesus a see
  - wine then DET mother of Jesus PST say

  na Em: Sender no hab Wien (meer). Jesus
  NA 3SG 3PL NEG have wine more Jesus

  a see na em: Vrow! Wat mi hab met joe
  PST say NA 3SG woman what 1SG have with 2SG

  vor doe? mi Uur no ka kom nogal.
  FOR do 1SG hour NEG PRF come yet

  Si Mama a see na die Dienaas: Wat em sal
  3POS mother PST say NA DET servant.PL what 3SG will

35 see na jender, jender doe die. En die a
  say NA 2PL 2PL do DET and DET PST

  hab ses [ -steen] Water Potten <rm•van Steen>, die a ka set
  have six stone water pot.PL of stone DET PST PRF put

  da soo, aster die Manier van die Hodio
  there so after DET way of DET Jew

  vor skoon| Wasch sender; en elk een a kan hou
  FOR clean wash 3PL and every one PST can keep

  der: Vull die Water -Potten met Water.
  - fill DET water -pot.PL with water

40 En sender a vull die op tee na die Mond.
  and 3PL PST fill DET up up.to NA DET mouth

  En Em a see na sender: tap noe, en breng
  and 3SG PST say NA 3PL tap now and bring

  die na die jeet -Meester. En sender a breng
  DET NA DET eat -master and 3PL PST bring

  die. Maar as die jeet -Meester a proev die
  DET but when DET eat -master PST taste DET

  Wien, die ka wees Water; en no a weet,
  wine DET PRF BE water and NEG PST know

45 van waer die ka kom, maar die Dienaars,
  of where DET PRF come but DET servant.PL

  die a ka tap die Water, a weet die, soo
  DET PST PRF tap DET water PST know DET so

  die Spiesmeester a roep die Brydigom,
  DET food.master PST call DET bridegroom

  en a see na em: ijeder volk gie eerst die
  and PST say NA 3SG every people give first DET

  ....................................... goeie

  ......................................... 44

  Goeie Wien; en wanneer sender ka drink
  good wine and when 3PL PRF drink

50 sender bekomst, a[s+]<l>s dan die meer slechte;
  3PL satisfaction as then DET more bad

  maar joe a ka behow die goeie Wien tee
  but 2SG PST PRF keep DET good wine until

  noe. Die ben die eerste Teeken die Jes=
  now DET BE DET first sign DET Jesus

  us a doe, die a ka geskied na Cana in Ga=
  - PST do DET PST PRF happen NA Cana in Galilea

  lilea, en a openbaar si Heerlikheid;
  - and PST reveal 3POS glory

55 en si Jüngers a gloov na Em.
  and 3POS pupil.PL PST belief NA 3SG

From ms 3231

  §:15.
  Johann:2, 1=11.

  En na die derte Dag a wees een Bruiloft na
  and NA DET third day PST BE a wedding NA

  Cana, na Galilea, en die Mamma van Jesus a
  Cana NA Galilea and DET mother of Jesus PST

  wees daar. Maar Jesus en si Jungers ook a
  BE there but Jesus and 3POS pupil.PL also PST

  wees genooit tot die Bruiloft. En toen die a hab
  BE invited to DET wedding and when DET PST have

60 mankement na Wien, soo die Mamma van Jesus
  lack NA wine so DET mother of Jesus

  a see na Em: Sen no hab Wien. Jesus a see
  PST say NA 3SG 3PL NEG have wine Jesus PST say

  na em: Vrouw, wagoed mi hab vor doe met joe?
  NA 3SG woman what 1SG have FOR do with 2SG

  Mi Uur no ka kom nogal. Si Mamma a see na
  1SG hour NEG PRF come yet 3POS mother PST say NA

65 die Dienaars: Wat Em see na jender, die
  DET servant.PL what 3SG say NA 2PL DET

  jender sal doe. En daar a wees ses Water=
  2PL will do and there PST BE six water

  ....................................... Pot=

  Potten van Steen, om die Will van die Hodio sen=
  pot.pl of Stone for DET reason of DET Jew 3PL

  der Skoon -maaking, en elkeen Pott a hou omtrent
  - cleaning and every pot PST keep about

  twee of drie Tobbo. <bm•met -reten44.> Jesus a see na sender:
  two or three bucket firkin.PL Jesus PST say NA 3PL

70 Voell die Water -Potten met Water. En sender a
  fill DET water -pot.PL with water and 3PL PST

  voell die tot boven toe. En Em a see na sender:
  fill DET to above until and 3SG PST say NA 3PL

  Tapp noe, en breng die na die Hofmeester en
  tap now and bring DET NA DET court.master and

  sender a breng die na em. Toen noe die Hofmee=
  3PL PST bring DET NA 3SG when now DET court.master

  ster a proef die Water, die ka word tot Wien,
  - PST taste DET water DET PRF become to wine

75 en no a weet, van waar die a kom, (:maar die
  and NEG PST know of where DET PST come but DET

  Dienaar sender a weet die, welk a ka tapp die
  servant 3PL PST know DET which PST PRF tap DET

  Water,:) soo em a roep voor die Bruidegom en
  water so 3SG PST call for DET bridegroom and

  a see na em. Idereen gie voor eerst die goeje
  PST say NA 3SG everyone give for first DET good

  Wien, en wanneer sender ka drink sender Bekomst,
  wine and when 3PL PRF drink 3PL satisfaction

80 dan em gie die, welk ben minder; maar joe ka
  then 3SG give DET which BE less but 2SG PRF

  bewaar die goeje Wien tee noe. Die ben noe die
  save DET good wine until now DET BE now DET

  eerste (Wonder:) Teeken, die Jesus a doe na Cana,
  first wonder sign DET Jesus PST do NA Cana

  na Galilea, en a openbaar si Heerlikheid, en si
  NA Galilea and PST reveal 3POS glory and 3POS

  Junger sender a gloof na Em.
  pupil 3PL PST belief NA 3SG

From ms 3232

  § 15.

85 Jesus Si eerste Wonderwerk in Cana
  Jesus 3POS first wonder.work in Cana

  van Galilea.
  of Galilea

  Joh. 2, 1-11.

  En na die derde Dag a wees een Bruiloofd in
  and NA DET third day PST BE a wedding in

  Cana van Galilea, en die Moeder van Jesus a
  Cana of Galilea and DET mother of Jesus PST

  wees daar. Maar Jesus met Si Jungers ookal
  BE there but Jesus with 3POS pupil.PL also

90 a wees genooit na die Bruiloofd. En toen die
  PST BE invited NA DET wedding and when DET

  hab Mankement van Wien, soo die Moeder
  have lack of wine so DET mother

  van Jesus a see na Em: Sender no hab Wien
  of Jesus PST say NA 3SG 3PL NEG have wine

  ....................................... Jesus

  Jesus a see na em: Vrouw, wat mi hab vor doe
  Jesus PST say NA 3SG woman what 1SG have to do

  met joe? Mi Uur no ka kom nochal. Si Moe=
  with 2SG 1SG hour NEG PRF come yet 3POS mother

95 der a see na die Dienaars: Wat Em see na jender,
  - PST say NA DET servant.PL what 3SG say NA 2PL

  doe die. En daar a wees gestel*[-lt]* Ses Wa -ter=Pot=
  do DET and there PST BE placed six water -pot.PL

  ten van Steen, na die Manier van die Joden, vor
  - of stone NA DET fashion of DET Jew.PL FOR

  Wasch sender skoon: en elkeen a hou twee of drie
  wash 3PL clean and everyone PST keep two or three

  Maat. Jesus a see na sender: Voell die Water=
  measure Jesus PST say NA 3PL fill DET water

100 Potten met Water. En sender voell die tee boven
  pot.PL with water and 3PL fill DET until above

  op. En Em a see na sender: Tap noe, en breng
  up and 3SG PST say NA 3PL tap now and bring

  die na die Meester van die Feest, en sender a
  DET NA DET master of DET party and 3PL PST

  breng die. Toen noe die Meester van die Feest
  bring DET when now DET master of DET party

  a proef die Water, die a ka kom Wien, da em no
  PST taste DET water DET PST PRF become wine because 3SG NEG

105 a weet van waar die a kom, maar die Dienaars
  PST know from where DET PST come but DET servant.PL

  a weet die, welk a ka tap die Water: Soo die
  PST know DET which PST PRF tap DET water so DET

  Meester van die Feest a roep die Bruidegom, en
  master of DET party PST call DET bridegroom and

  a see na em: Elkeen gie vooreerst die goeje Wien, en
  PST say NA 3SG everyone give first DET good wine and

  wanneer sender ka drink wel, dan die, welk ben
  when 3PL PRF drink good then DET which BE

110 minder; maar joe ka bewaar die goeje Wien tee noe.
  less but 2SG PRF save DET good wine until now

  Die ben die eerste Won -der=Teeken, die Jesus a doe,
  DET BE DET first miracle -sign DET Jesus PST do

  die a geskied in Cana van Galilea, en a openbaar
  DET PST happen in Cana of Galilea and PST reveal

  Si Heerlikheid, en Si Jungers a gloof na Em.
  3POS glory and 3POS pupil.PL PST belief NA 3SG

3.2.2 The Sermon of the Mount

The next section contains the Sermon of the Mount, which makes up § 25 of the Evangelienharmonie, and of which parts are found in three of the four Gospels. Because of the length of this paragraph, we chose one version, Böhner ms. 321.

The text is a translation of the verses Matth 5, 6, and 7, Mark, 3:13-19 and Luke 6:12-17; 20-49.

§. 25.

Matth. 5, 6. 7. Marc. 3, 13=19. Luc. 6, 12=17. 20=49.

1 En as Em a kik die (grootHoop) Volk, Em a loop na bovo een
  and as 3SG PST see DET large.group people 3SG PST go NA above a

  Berg vor beed: en Em a bliev die Donker door na die Gebed tot
  mountain FOR pray and 3SG PST stay DET night through NA DET prayer to

  Godt. En as die a ka kom Dag, Em a roep si Jünger vor kom
  God and as DET PST PRF come day 3SG PST call 3POS pupil FOR come

  na Em, welk Em a will: en die sender a loop ook na Em. En
  NA 3SG which 3SG PST want and DET 3PL PST go also NA 3SG and

5 Em a kies Twaelf ut van sender, die Em ook a gie die Nam, A=
  3SG PST choose twelve out of 3PL DET 3SG also PST give DET name apostle

  postel: die sender a sall wees bij Em, en die Em a will stier
  - DET 3PL PST FUT BE at 3SG and DET 3SG PST will send

  ut vor predik; en ook sall hab die Macht, vor genees die
  out FOR preach and also FUT have DET power FOR cure DET

  Siekten, en vor jag ut die boose Geesten. En die Na[-*.*]<ol•m> van die
  illness.PL and FOR drive out DET evil spirit.PL and DET name of DET

  Apostel sender a wees Simon welken Em a ka roep Petrus,
  apostle 3PL PST BE Simon who 3SG PST PRF call Peter

10 en si Broer Andreas; en Jacobum die Soon van Zebedei,
  and 3POS brother Andreas and James DET son of Zebedei

  en si Broer Johannes, na welk twee Em a gie die Nam, Don=
  and 3POS brother John NA which two 3SG PST give DET name thunder

  ners Kinder <bm•Donnerde Machtige getuigen.>: en Philipus en
  - child thundered powerful witness.PL and Philip and

  Bartolomaeus; en Thomas
  Bartholomew and Thomas

  en Mattheus die Tollenaar; Jacobum die Soon van Alph=
  and Matthew DET publican James DET son of Alphaei

15 aei, Simon, genamt Zelo -tes, Judam Thadeum (die Broer)
  - Simon named Zelotes Judam Thadeus DET brother

  ........................................ van

  46. Matth. 5, 6. 7. Marc. 3, 13=19. Luc. 6, 12=17. 20=49

  van Jacobi; en Judas Ischarioth, die a verrath Em.
  of James and Judas Ischarioth DET PST betray 3SG

  En Em a loop na molee met sender, en a staan op een Plek na
  and 3SG PST go NA down with 3PL and PST stand up a place NA

  die Feld, (Plain|Sawan) daer die Hoop van si Jünger sender a wees,
  DET field plain|savannah there DET group of 3POS pupil 3PL PST BE

  en die moeschi Volk die a ka kom vor hoor Em, en lat ge=
  and DET many people DET PST PRF come FOR hear 3SG and let -

20 nees sender van sender Siekten. En as Em a ka sett neer,
  heal 3PL of 3PL illness.PL and as 3SG PST PRF sit down

  da Si Jünger a staan tot Em, en Em a lecht si Oogo over sender,
  then 3POS pupil PST stand to 3SG and 3SG PST raise 3POS eye over 3PL

  en a open si Mond, en a leer sender en a see*./:*
  and PST open 3POS mouth and PST teach 3PL and PST say

  Salig ben, die sender ben aerm na Geest: want die He=
  blessed BE DET 3PL BE poor NA mind because DET -

  melriek ben voor sender. Salig ben, die sender drag Be=
  Kingdom.of.Heaven BE FOR 3PL blessed BE DET 3PL carry -

25 rouw: want sender sall word vertroost. Salig ben die Sach<ol•t>
  repentance because 3PL FUT become consoled blessed BE DET meek

  moedige: want sender sall beerf die Aerde. Salig ben,
  - because 3PL FUT inherit DET earth blessed BE

  die sender hab Honger en dorst nah die Gerechtigheit:
  DET 3PL have hunger and thirst NA DET justice

  want sender sal krig bekomst. Salig ben die Barm=
  because 3PL FUT get satisfaction blessed BE DET merciful

  hertige: want sender (ook) sal ontfang Bar<ol•m>hertigheit.
  - because 3PL too FUT receive mercy

30 Salig ben, die sender ben skoon na Hert: want sender
  blessed BE DET 3PL BE clean NA heart because 3PL

  sal kik Godt. Salig ben die Vredemaaker: want sender
  FUT see God blessed BE DET peace.maker because 3PL

  sal hab die Nam Kinderen Godts. Salig ben, die sender
  FUT have DET name child.PL God.GEN blessed BE DET 3PL

  word vervolgt om die will van Gerechtigheit: want die
  become persecuted for DET reason of justice because DET

  Hemelriek ben voor sender.
  Kingdom.of.Heaven BE for 3PL

35 Salig jender ben, as die Menschen haat jender, en parti
  blessed 2PL BE as DET people hate 2PL and cut

  jender af en vloek jender en vergooi jender Nam as een
  2PL off and curse 2PL and throw.away 2PL name like a

  boosagtige om die will van die Menschen Soon; en as
  evil.one to DET reason of DET people son and as

  sender om die will van mi skimpeer jender en vervolg
  3PL to DET reason of 1SG abuse 2PL and persecute

  jender, en praat all sort quaat van jender, as sender
  2PL and talk all sort evil of 2PL as 3PL

40 luig met die. Wees froolik en wel gemoeth45, wees blie
  lie with DET BE happy and good hearted BE happy

  en tjomp op, na die Hemel jender sal krieg een goeie
  and jump up NA DET heaven 2PL FUT get a good

  betaal voor die. Want alsoo sender ka verv<ol•o>lg
  pay for DET because thus 3PL PRF persecute

  ........................................ die

  Matth. 5, 6. 7. Marc. 3, 13-19. Luc. 6, 12= ................. 47.

  die Propheten, die a ka wees voor jender Tid.
  DET prophet.PL DET PST PRF BE for 2PL time

  Maar darte -gen Ongeluk voor jender rieke: want jender
  but on.the.other.hand bad.luck FOR 2PL rich.PL because 2PL

45 hab al jender Troost wee. Ongeluk voor jender, die le
  have all 2PL console PRF bad.luck for 2PL DET ASP

  hab alles voll op: want jender sal wees na honger.
  have everything full up because 2PL FUT BE NA hunger

  Ongeluk vor jender, die jender lach noe (soo moeschi:)
  bad.luck for 2PL DET 2PL laugh now so much

  want jender sal traa en Kruisch. Ongelukig ben
  because 2PL FUT weep and scream unhappy BE

  jender, as allemaal Volk praat fraai van jender: want
  2PL as all people talk nice of 2PL because

50 soo a ka doe sender Vadern ook na die Valsche Prophe=
  so PST PRF do 3PL father.PL also NA DET false prophet.PL

  ten sender.
  - 3PL

  Jender ben die Sout op Aerden: as noe die Sout ver=
  2PL BE DET salt up earth as now DET salt -

  lies si Kracht, met wat die sall word gesouten? vorder
  lose 3POS strength with what DET FUT become saltened therefore

  die no ben vor gebruk meer, as dat Volk stort die na
  DET NEG BE FOR use more as that people dump DET NA

55 buten, en latstaan Volk trap die naonder Voet.
  outside and let people kick DET NA.under foot

  Jender ben die Licht na die Werld. Die Stadt welk lee
  2PL BE DET light NA DET world. DET city which lay

  naboven een Berg no kan wees verborg. Volk ook no
  NA.above a mountain NEG can BE hidden people also NEG

  steck op en Kers, en doe46 die na onder een (Tobo) Skoep=
  light up a candle and do DET NA under a bucket bushel -

  el=Meet: maar op een Kandelaar, soo die gie Licht
  -measure but up a candlestick so DET give light

60 na allemaal die -jeen welk ben nabin die Hoes.
  NA all DEM.one which BE NA.inside DET house

  Alsoo latstaan jender Licht skien na voor die Volk
  thus let 2PL light shine NA before DET people

  sender: dat sender kik jender goeie Werken, en
  3PL that 3PL see 2PL good work.PL and

  pries jender Vader nabin die Hemel. Jender no moet
  praise 2PL father NA.inside DET heaven 2PL NEG must

  dink, dat mi ka kom voor loss die Wet of47 die Propheten <bm•doe
  think that 1SG PRF come FOR put.away DET law or DET prophet.PL do

65 die wee>.
  DET away

  Mi no ka kom vor loss die maar vor voll -doe die.
  1SG NEG PRF come FOR put.away DET but FOR settle DET

  Want mi le see jender waarlik: tee Hemel en Aerd
  because 1SG ASP say 2PL truly until heaven and earth

  sal vergaan, sall niet ver -gaan die Kleenste Letter,
  FUT perish will NEG perish DET small.SUP letter

  noch een Streekje van die Wet, tee die alles geskied.
  neither a stroke.DIM of DET law until DET everything happen

  ........................................ wie

  48. Matth. 5. 6. 7. Marc. 3, 13=19. Luc. 6, 12=17. 20=49.

70 Wie noe loss Een van deese kleenste Gebo -ten, en leer die
  who now put.away one of DEM small.SUP command.PL and teach DET

  Volk alsoo, die sal wees geroepen die Kleenste na die Hemel=
  people thus DET FUT BE called DET small.SUP NA DET Kingdom.of.Heaven

  riek: maar wie doe en leer die, die sal hab een groot Nam
  - but who do and learn DET DET FUT have a great name

  nabin die Hemelriek.
  NA.inside DET Kingdom.of.Heaven

  (Ev. am 6. Sonnt. nach Trinita -tis)
  ‘Gospel on.the 6th Sunday after the.Day.of.the.Holy.Trinity’

  Want mi le see jender: as jender Gerechtigheid no wees
  because 1SG ASP say 2PL as 2PL justice NEG BE

75 (meer) beeter, as die van die na Skriftgeleerde en Phariseen
  more better as DET of DET NA scribe and pharisee

  sender; soo jender no sal kom na bin die Hemelriek.
  3PL so 2PL NEG FUT come NA inside DET Kingdom.of.Heaven

  Jender a ka hoor, dat na die Volk na Oudtid a ka see: Joe
  2PL PST PRF hear that NA DET people NA old.time PST PRF say 2SG

  no sal mattaan; maar wie mattaan (maak dood) die sall
  NEG FUT kill but who kill make dead DET FUT

  wees skuldig vor kom na die Recht. Maar Mi le see jen=
  BE guilty FOR come NA DET justice but 1SG ASP say 2PL

80 der: wie bliev quaat op si Broer, die ben skuldig vor kom
  - who remain angry up 3POS brother DET BE guilty FOR come

  na die Recht; maar wie see tot si Broer: Racka, die ben skul=
  NA DET justice but who say to 3POS brother rascal DET BE guilty

  dig vor kom na voor die (groot) Rath. Maar wie see (tot em) joe
  - FOR come NA before DET great council but who say to 3SG 2SG

  Sott, die ben skuldig vor kom nabin die Hell Fijer. <bm•die ben weert,
  fool DET BE guilty FOR come NA.inside DET hell fire DET BE worth

  dat em word verbrannd na die Valley Hinom.> Vor -daar=
  that 3SG become burned NA DET valley Hinom therefore

85 om wanneer joe ofer joe Gav op die Altar; en die kom daa na
  - when 2SG sacrifice 2SG gift up DET altar and DET come there NA

  joe Gedachten, dat joe Broer hab een goed tegen joe: soo latstaan
  2SG thought that 2SG brother have a thing against 2SG so let

  joe Gave na voor die Altar, en loop eerst hen, en maak af met
  2SG gift NA before DET altar and go first away and make off with

  joe Broer; en als dann kom, en <ol•doe> ofer met joe Gave. Wees gau
  2SG brother and as then come and do sacrifice with 2SG gift BE quick

  na acord met joe verklager, derwiel joe noch ben na Pad met
  NA agreement with 2SG accuser while 2SG still BE NA path with

90 em: dat die Verklager (of: Tegenparteyder) noleveer joe
  3SG that DET accuser or opponent NEG.deliver 2SG

  na die Rechtmaaker met der48 Tid, en die Rechtmaaker leveer
  NA DET justifier with DET.GEN time and DET justifier deliver

  joe na die Wach, en joe kom nabin Arest. Mi le see joe waar=
  2SG NA DET guard and 2SG come NA.inside jail 1SG ASP say 2SG true

  lik: joe no sal kom van daar nabuten, tee joe betaal ook
  -ly 2SG NEG FUT come of there NA.outside until 2SG pay also

  die laatste quart Stieber.]49
  DET last quarter penny

95 Jender a ka hoor, dat a ka see tot die Volk na Ouwtid:
  2PL PST PRF hear that PST PRF say to DET people NA old.time

  ........................................ Joe

  ........................................ 49.

  Joe no sell breek die Echte. Maar Mi le see jender: wie
  2SG NEG FUT break DET marriage but 1SG ASP say 2PL who

  kik na een Wief Volk en lust na em; die a ka breek al <ol•die>
  look NA a woman people and desire NA 3SG DET PST PRF break already DET

  Ech=
  marriage

  te /met em nabin si Hert. Maar as joe rechtr Oogo Aerger joe;
  - with 3SG NA.inside 3POS heart but as 2SG right eye annoy 2SG

100 soo treck die üt en gooi die (wee) van joe. Die ben beeter vor
  so pull DET out and throw DET away of 2SG DET BE better for

  joe, dat een van joe Leden bederv, en niet die heele Lif word
  2SG that one of 2SG limb.PL decay and NEG DET whole body become

  gegooit nabin die Hell. En as joe rechtr Hand Aerger joe;
  thrown NA.inside DET hell and as 2SG right hand annoy 2SG

  soo Cap die af en gooi die wee van joe. Die ben beeter voor
  so cut DET off and throw DET away of 2SG DET BE better for

  joe, dat een van joe Leden bederv, en niet die heele Lif word
  2SG that one of 2SG limb.PL decay and NEG DET whole body become

105 ge -gooit nabin die Hell. En die ook a ka see: Wie Skeid em
  thrown NA.inside DET hell and DET also PST PRF say who divorce 3REF

  van si Wief, die sall gie em een Skeidebrief. Maar Mi le
  of 3POS wife DET FUT give 3SG a divorce.letter but 1SG ASP

  see jender: wie skeid em van si Wief, (of die wees dann om
  say 2PL who depart 3SG of 3POS wife or DET BE then to

  die will van Overspel) die maak, dat em breek die Echte:
  DET reason of adultery DET make that 3SG break DET marriage

  en wie neem soo een van die si Mann ka breek af, die breek
  and who take such one of DET 3POS man PRF break off DET break

110 die Echte (ook.)
  DET marriage too

  Verder jender a ka hoor, dat na die Volk na ouwe tid a
  further 2PL PST PRF hear that NA DET people NA old time PST

  ka see: Joe no sall {sweer |doe een Valsche Eed, en joe sall hou
  PRF say 2SG NEG FUT swear do a false oath and 2SG FUT keep

  na Godt joe Eed. Maar Mi le see jender, dat jender no sall
  NA God 2SG oath but 1SG ASP say 2PL that 2PL NEG FUT

  sweer int geel niet; noch b[e+]<i>[-*i*] die Hemel; want die ben
  swear in.DET whole NEG nor by DET heaven because DET BE

115 Godt
  God

  Si Troon; noch bi die Aerde; want die ben Godt Si Voetbank:
  3POS throne nor at DET earth because DET BE God 3POS foot.stool

  noch bi Jerusalem; want em ben die Stadt van een groot
  nor at Jerusalem because 3SG BE DET city of a great

  Konig. Joe ook no sell sweer bi joe Hoofd; want joe no ben
  king 2SG also NEG FUT swear by 2SG head because 2SG NEG BE

  Capabel vor maak (maar) een enkel Haar witt of swart.
  capable FOR make but one single hair white or black

120 Maar lat jender Praat wees Ja, as die ben Ja; en Neen, as die
  but let 2PL talk BE yes as DET BE yes and no as DET

  ben Neen: wat ben boven die, dat ben van die Quaat.
  BE no what BE above DET that BE of DET evil

  Jender a ka hoor, dat a ka see: Oogo voor Oogo; Taand voor
  2PL PST PRF hear that PST PRF say eye for eye tooth for

  Taand. Maar Mi le see jender: dat jender no sall loop aan
  tooth but 1SG ASP say 2PL that 2PL NEG FUT walk on

  tegen die Quaat: maar as ijmand gie joe een Lapp50 na joe rech=
  against DET evil but as someone give 2SG a slap NA 2SG right

  ......................................... ter

  50. Matth. 5. Marc. 3, en Luc. 6.

125 ter Kaak, hou em die ander ook daar. En as ijmand wil
  - cheek keep 3SG DET other also there and as someone want

  maak proces met joe vor neem joe die Rock: lat em ook
  make process with 2SG FOR take 2SG DET skirt let 3SG also

  hab die Mantel. En as ijmand ver -soek joe vor loop een
  have DET coat and as someone request 2SG FOR walk one

  Miel met em; soo loop twee met em. En as ijmand bedd
  mile with 3SG so walk two with 3SG and as someone pray

  joe voor een Goed soo Gie em, en no drey joe wee van em, die
  2SG for a thing so give 3SG and NEG turn 2SG away of 3SG DET

130 will leen van joe.
  want borrow of 2SG

  Jender a ka hoor, dat a ka see. Joe sall liev joe Nah=
  2PL PST PRF hear that PST PRF say 2SG FUT love 2SG neighbour

  ste, en haat joe Vyand. Maar Mi le see jender: hab jender
  - and hate 2SG enemy but 1SG ASP say 2PL have 2PL

  Vyanden liev; seegen sender die vloek jender; doe fraai
  enemy.PL dear bless 3PL DET curse 2PL do good

  na die -jeen, die haat jender; bedd voor die -jeen, die sender
  NA DET.one DET hate 2PL pray for DET.one DET 3PL

135 doe quaat en vervolg jender: op dat jender wees Kinders
  do evil and persecute 2PL up that 2PL BE child.PL

  van jender Vader nabin die Hemel. Want die selve ben
  of 2PL father NA.inside DET heaven because DET same BE

  goetig, ook na die ondankbare en Boosagtige, en lat -staan
  kind.hearted also NA DET ungrateful and evil and let

  si Sonn hoppo over Quaade en over die fraai Volk sender,
  3POS sun rise over evil and over DET good people 3PL

  en maak Reegen vall over Rechtveerdige en onrechtveer=
  and make rain fall over righteous and unjust

140 dige sender. Want as jender hab maar liev, die sender
  -one 3PL because as 2PL have but dear DET 3PL

  hab jender liev; wat voor een Betaal jender sal krieg? da
  have 2PL dear what for a pay 2PL FUT get EMP

  no die Tollenaar ook doe die selvde? en die Sondaars hab
  NEG DET publican also do DET same and DET sinner.PL have

  ja ook sender Lievhebbers liev. En as jender doe jender
  yes also 3PL lover.PL dear and as 2PL do 2PL

  maar Vrindskaplik tot jender Broeders sender; wat
  but friendly to 2PL brother.PL 3PL what

145 vor apart goed jender doe dan? da no die Tollenaar sen=
  FOR separate good 2PL do then EMP NEG DET publican 3PL

  der ook doe soo? En as jender maar doe Goets na die -jeen,
  - also do so and as 2PL but do right.GEN NA DET.one

  die sender doe fraai na jender; wat Danki jender hab
  DET 3PL do good NA 2PL what thanks 2PL have

  van die? want die Sondaars doe ook die selvde.
  of DET because DET sinner.PL do also DET same

  En as jender leen maar na Volk, van die jender verwacht
  and as 2PL borrow but NA people of DET 2PL expect

150 vor krieg die weer -aan; wat Dank jender hab van die?
  FOR get DET again what thank 2PL have of DET

  want die Sondaars leen ook malkander, op dat sender even
  because DET sinner.PL borrow also each.other up that 3PL equally

  .................................................. soo

  .................................................. 51.

  soo veel <ol•krig> weeraan. Vordaarom hab jender Vyanden liev;
  so much get again therefore have 2PL enemy.PL dear

  doe goets en leen waar jender no verwacht een goed voor die:
  do right.GEN and borrow where 2PL NEG expect a thing for DET

  dann jender Loon sal wees groot, en jender sal wees Kinders
  then 2PL reward FUT BE great and 2PL FUT BE child.PL

155 van die Allerhochste. Vordaarom jender sall wees voll=
  of DET most.High therefore 2PL FUT BE perfect

  kom, glik ook jender Vader nabin die Hemel ben vollkom:
  - like also 2PL father NA.inside DET heaven BE perfect

  en jamerhertig, glik ook jender Vader (nabin die Hemel)
  and pity.hearted? like also 2PL father NA.inside DET heaven

  ook ben jamerhertig.
  also BE pity.hearted?

  <tm•Matth. 6.> Neem acht na jender Aloesen, dat jender no gie die na=
  Matthew 6 take attention NA 2PL alms.PL that 2PL NEG give DET NA

160 voor die Volk sender, dat sender moet kik jender: op soo
  before DET people 3PL that 3PL must see 2PL up such

  manir jender hab geen Loon bi jender Vader na Hemel.
  fashion 2PL have NEG.one reward at 2PL father NA heaven

  wanneer joe gie Allmoesen, joe no sall lat blaas met
  when 2SG give alms.PL 2SG NEG FUT let blow with

  een Trompet na voor ut joe, glik as die Heuchelaar sen=
  a trumpet NA before out 2SG like as DET hypocrite 3PL

  der doe nabin sender Skoelhoesen en na Strat, dat
  - do NA.inside 3PL school.house.PL and NA street that

165 Volk moet kik en pries sender. Waarlik, mi le see
  people must see and praise 3PL truly 1SG ASP say

  jender: sender hab al sender Loon wee51. Maar wann=
  2PL 3PL have already 3PL reward away but when

  eer Joe gie Allmoesen, soo joe no latstaan joe Slinker
  - 2SG give alms.PL so 2SG NEG let 2SG left

  Hand weet, wagoed die Rechter (hand) le doe, ob dat
  hand know what DET right hand ASP do on that

  joe Allmoesen wees verborg; en joe Vader, die le
  2SG alms.PL BE hidden and 2SG father DET ASP

170 kik nabin die verborg, sal ver -gelt joe die opentlik.
  look NA.inside DET hidden FUT repay 2SG DET publicly

  En wanneer joe beed, joe no sall wees glik die
  and when 2SG pray 2SG NEG FUT BE like DET

  Heuchlaar, die sender staan grag vor beed na bin die
  hypocrite DET 3PL stand willingly FOR pray NA inside DET

  Kerk en na die Hoeken na Strat, dat Volk moet kik
  church and NA DET corner.PL NA street that people must see

175 sender. Waarlik, mi le see jender*:/,* sender hab al
  3PL truly 1SG ASP say 2PL 3PL have already

  sender Loon kabba. Maar wanneer joe beed, soo
  3PL reward PRF but when 2SG pray so

  loop na bin joe Kamertie en Slott die Dhor toe [-joe] en bed
  go NA inside 2SG room.DIM and lock DET door shut 2SG and pray

  <lm•na joe> Vader na die verborg: en joe Vader, die kik nabin die
  NA 2SG father NA DET hidden and 2SG father DET see NA.inside DET

  ........................................ Vor
  52*.* Matth 6. <ul•20-39> Marc. 3. Luc 6.  

  Verborg, sal ver -gelt joe die opentlik.
  hidden FUT repay 2SG DET publicly

  En wanneer jender beed, jender no sall maak veel
  and when 2PL pray 2PL NEG FUT make much

180 praatje, glik die Heiden; want sender dink dat sender
  talk.DIM like DET heathen because 3PL think that 3PL

  word verhoort, as sender maak moeschi Woorten. Vor=
  become heard as 3PL make many word.PL -

  daarom jender no sall wees glik sender: Jender Vader
  therefore 2PL NEG FUT BE like 3PL 2PL father

  le weet, wat jender mankeer, eerder as jender bedd Em.
  ASP know what 2PL lack before as 2PL pray 3SG

  Vordaarom jender sall beed soo: Onse Vader nabin
  therefore 2PL FUT pray so 1PL father NA.inside

185 die Hemel, Joe Nam word gehei -lig; Joe Konigriek
  DET heaven 2SG name become holy 2SG Kingdom

  Kom; Joe Will geskiede op Aerden glik nabin die He=
  come 2SG will happen up earth like NA.inside DET Heaven

  mel; Ons daglik Brood gie ons vandag; en ver -gie
  - 1PL daily bread give 1PL today and forgive

  ons onse Skülden, glik ons ver -gie ons Skuldenaa
  1PL 1PL debt.PL like 1PL forgive 1PL debtor.PL

  [ -*e/a*]ren; en ley ons nie na Probeeringe; maar verloss
  - and lead 1PL NEG NA temptation but redeem

190 ons van die Quaaie. Want van Joe ben die Konink=
  1PL of DET evil because of 2SG BE DET king=

  riek, en die Kracht, en die Heerlikheit na Eewig=
  empire and DET strength and DET glory NA eternity

  heit, Amen. Want as jender ver -gie die Menschen
  - amen because as 2PL forgive DET people

  sender miss; soo sal ook jender Vader na Hemel ver
  3PL wrong so will also 2PL father NA heaven for

  gie jender. Maar as jender no ver -gie die Menschen sen=
  give 2PL but as 2PL NEG for -give DET people 3PL

195 der Miss; soo jender Vader ook no sal vergie jender jen=
  - wrong so 2PL father also NEG FUT forgive 2PL 2PL

  der Miss. <bm•Den saz von Fasten will ich übergehen; weil eseine Sache ist die unter dem Neger Volk nich üblich ist, als wiebey den Copten in Egypten.>52
  - wrong  

  Jender no sall gaader jender Skatten voor jender op
  2PL NEG FUT gather 2PL treasure.PL for 2PL up

  Aerden, waar die Motten en Roest jett die, en die Dief volk dig
  earth where DET moth.PL and rust eat DET and DET thief people dig

  aster en dief die. Maar gaader jender Skatten nabin die
  after and thief DET but gather 2PL treasure.PL NA.inside DET

200 Hemel; waar die Motten en die Roest no kan bederv die,
  heaven where DET moth.PL and DET rust NEG can decay DET

  ......................................... en
  ........................................ 53.

  en die Diefvolk no kan kom toe vor dief die. Want na waar
  and DET thief.people NEG can come to FOR thief DET because NA where

  jender Skatt ben, nadaar ben ook jender Hert.
  2PL treasure BE NA.there BE also 2PL heart

  Die Oogo ben die Lif si Licht: as joe Oogo ben eenvoudig;
  DET eye BE DET body 3POS light as 2SG eye BE simple

  soo joe geheele Lif sal wees Licht. Maar as joe Oogo ben
  so 2SG entire body FUT BE light but as 2SG eye BE

205 bederv; soo joe geheele Lif sal wees duister. Maar as die
  decay so 2SG entire body FUT BE dark but as DET

  Licht, welks ben nabin joe, ben Duisternis; hoe groot die
  light which BE NA.inside 2SG BE darkness how great DET

  Duisternis selv sal wees dann?
  darkness self FUT BE then

  <tm•Ev. am 15 Sonnt. p. Trinitatis>

  Niemand kan dien
  NEG.one can serve

  twee Meester: of die sal wees dat em
  two master or DET FUT BE that 3SG

210 haat die een en hab die ander Liev; of em sal hang aan
  hate DET one and have DET other dear or 3SG FUT hang on

  die een, en veracht die ander. Jender no kan dien Godt
  DET one and despise DET other 2PL NEG can serve God

  en ook die Mammon. (die Geld) Vordaarom mi le see jen=
  and also DET Mammon DET money therefore 1SG ASP say 2PL

  der: no wees verlee -gen (of na overleging) voor jender Leef,
  - NEG BE worried or NA consideration for 2PL life

  wat jender sal jet en drink; ook niet voor jender Lief,
  what 2PL FUT eat and drink also NEG for 2PL body

215 wat jender sal doe aan. Ben niet die Leef meer, as die
  what 2PL FUT put on BE NEG DET life more as DET

  jett? en die Lif mee[n+]<r>, as die Kleding? Kik die Vogel sendr
  food and DET body more as DET clothes see DET bird 3PL

  na onder die Hemel; sender no plant, sender no maak
  NA under DET sky 3PL NEG plant 3PL NEG make

  Crop, sender no gaader nabin Magazin; en jender Hem=
  crop 3PL NEG gather NA.inside warehouse and 2PL heavenly

  elsch Vader gie doch Nahring na sender. Ben jender dann
  - father give yet trade NA 3PL BE 2PL then

220 niet veel meer as sender? Wie ben onder jender, die sal
  NEG much more as 3PL who BE among 2PL DET FUT

  kan maak em een Ell meer lang, maski em maak overlee
  can make 3SG a ell more long although 3SG make consideration

  over[-*t*] die? En waarom jender ben verleegen voor Kleding?
  over DET and why 2PL BE worried for clothes

  Kik die Lilien na Savan, hoe sender groei. Sender no werk,
  see DET lily.PL NA savannah how 3PL grow 3PL NEG work

  sender ook no spinn. En Mi le see jender, dat ook Salomo
  3PL also NEG spin and 1SG ASP say 2PL that also Salomo

225 na allegaar si Heerlikheit no a ka wees bekled, as Een van
  NA all 3POS glory NEG PST PRF BE clad like one of

  die selve. As noe Godt keed53 die Gras alsoo na Savan, die wel
  DET same as now God dress DET grass thus NA savannah DET well

  vandag staan, en morg, volk gooi die nabin die Füer:
  today stand and tomorrow people throw DET NA.inside DET fire

  sall Em dann no doe v[ -*i*]eel meer na jender? O jender Kleen
  FUT 3SG then NEG do much more NA 2PL o 2PL little

  ........................................ glov
  54. Matth 7. Luc. 6.

  gloovige! Vordaarom jender no sall wies verleegen en
  believer therefore 2PL NEG FUT BE worried and

230 see: wagoe ons sal jett? wagoed ons sal drink? met wa
  say what 1PL FUT eat what 1PL FUT drink with what

  goed ons sal kleed ons? Want allegaar soo goed, die
  - 1PL FUT dress 1PL because all so good DET

  Heiden sender soek: Want jender Hemelsch Vader le
  heathen 3PL seek because 2PL heavenly father ASP

  weet, dat jender die allegaar hab van nooden. Soek vor -
  know that 2PL DET all have of need seek for -

  eerst die Koningriek van Godt en na si Gerechtigheit;
  first DET kingdom of God and NA 3POS justice

235 dann sal die Goed allegaar vall jender toe. Vordaarom
  then FUT DET thing all fall 2PL to therefore

  no sorg voor die ander dag, want die Dag morg sal neem
  NEG care for DET other day because DET day tomorrow FUT take

  Gedachten voor die goed van <ol•selv< Die ben genoeg, dat
  thought.PL for DET good of self DET BE enough that

  elk -een Dag hab si eigen Plaag.)
  every day have 3P0S own plague

  <tm•Ev. am 4 S. p. Trinit.>

  Cap. 7. Oordeel
  Chapter 7 judge

240 niet; soo jender ook no word geoordeelt.
  NEG so 2PL also NEG become judged

  Verdoem niet; soo jender ook no sal word verdoemd.
  damn NEG so 2PL also NEG FUT become damned

  Ver -gie; soo jender ook sal krieg vergeevnis. Gie; soo
  for -give so 2PL also FUT get forgiveness give so

  sal ook na jender word gegeeven. Want met wat vor een oor
  FUT also NA 2PL become given because with what kind a judgement

  deel jender Oordeel, met die jender (ook) sal word geoor -deelt:
  - 2PL judge with DET 2PL also FUT become judged

245 En met even die Meet, met die jender meet, Volk ook sal
  and with equally DET measure with DET 2PL measure people also FUT

  meet na jender weeraan: Een voll, gedaude, gerüppelde en
  measure NA 2PL again a full pushed *** and

  over -vloedig Meed jender sal krieg na jender Skoot.
  abundant measure 2PL FUT get NA 2PL lap

  En Em a see sender een Glijknis: Kan ook een Blin=
  and 3SG PST say 3PL a parable can also a blind

  de wies die Pad na een ander Blinde? sender no all=
  - show DET path NA a other blind 3PL NEG both

250 twee sal vall nabin die Gaat?
  - FUT fall NA.inside DET hole

  Die Jünger no ben boven si Baas: Wannee<ol•r> die (Leer)
  DET pupil NEG BE above 3POS master when DET learn

  Jünger ben glik si Baas; dann em ben vollkomm.
  pupil BE equal 3POS master then 3SG BE perfect

  Maar vorwaarom joe kik die Splinter nabin joe Broe=
  but why 2SG look DET splinter NA.inside 2SG brother

  er si Oogo, en joe no bemerk die Balk nabin joe Oo=
  - 3POS eye and 2SG NEG notice DET beam NA.inside 2SG eye

255 go? Of, hoe daerf joe see tot joe Broer: Hou still, Broer,
  - or how dare 2SG say to 2SG brother keep quiet brother

  mi [-so] will trek joe die Splinter ut joe Oogo? en kik,
  1SG so want pull 2SG DET splinter out 2SG eye and see

  een Balk ben nabin joe Oogo. Joe Heuchelaar, trek
  a beam BE NA.inside 2SG eye 2SG hypocrite pull

  ........................................ vor
  ........................................ 55.

  vor -eerst die Balk ut joe Oogo: dar -nah kik, hoe joe sal
  for -first DET beam out 2SG eye there -after see how 2SG FUT

  kan trek die Splinter üt joe Broer si Oogo.
  can pull DET splinter out 2SG brother 3POS eye

260 Jender no sall gie die Heilig goed na die Hond sender,
  2PL NEG FUT give DET holy good NA DET dog 3PL

  en jender Perlen jender no sall gooi na voor die Varki sen=
  and 2PL pearl.PL 2PL NEG FUT throw NA before DET pig 3PL

  der; dat sender no vertrap die met sender Voet, en dreij
  - that 3PL NEG trample.down DET with 3PL foot and turn

  om en skeur jender. Bedd; soo jender sal krieg: Soek;
  around and tear 2PL pray so 2PL FUT get seek

  soo jender sal vind: Klopp aan; soo die sal word geopent
  so 2PL FUT find knock on so DET FUT become opened

265 voor jender. Want wie bedd, die ontfangt; en wie soek,
  for 2PL because who pray DET receives and who seek

  die vind; en wie klopp aan, na em die (Dhor) word geopent.
  DET find and who knock on NA 3SG DET door become opened

  Of welk Mensch ben onder jender, die, as si Soon bedd
  or which human.being BE among 2PL DET as 3POS son pray

  em voor Brood, dat em sal lang em een Steen? of as em
  3SG for bread that 3SG FUT give 3SG a stone or as 3SG

  bedd voor een Visch, en em lang em een Slang? As noe
  pray for a fish and 3SG give 3SG a snake as now

270 jender, die jender ben bederv, nochtans kan gie goeie
  2PL DET 2PL BE decay nevertheless can give good

  Gaven na jender Kinders; hoe veel meer sal jender Vader
  gift.PL NA 2PL child.PL how much more FUT 2PL father

  nabin die Hemel gie fraai Goed na die -jeen, die sender bedd
  NA.inside DET heaven give nice good NA DET.one DET 3PL pray

  Em? Alles noe, wat jender will, dat Volk sall doe na jen=
  3SG everything now what 2PL want that people FUT do NA 2PL

  der; d[at+]<ie><ol•3> doe<ol•2> jender<ol•1> na<ol•4> sender: Dat ben die Wet
  - that/DET do 2PL NA 3PL that BE DET law

275 en die
  and DET

  Prophten. (sender Leer)
  prophet.PL 3PL doctrine

  <§ol•Ev. 8 Sonnt. p. Trinit.>

  Loop nabin door die
  walk NA.inside through DET

  naue Poort. Want die Poort ben wiet,
  narrow gate because DET gate BE wide

  en die Pad ben breed, we<l>k draag na die Verdoemnis; en sender
  and DET path BE wide which carry NA DET damnation and 3PL

280 ben moeschi die loop op die. En die Dhor ben nauw, en die
  BE many DET walk up DET and DET door BE narrow and DET

  Pad ben smaal, welk draag na die Leef; en sender ben wei=
  path BE narrow which carry NA DET life and 3PL BE few

  nig, die vind die. Maar pass op jender, van die Valsche Pro=
  - DET. find DET but watch up 2PL of DET false prophet.PL

  pheten, welk k*a/o*m na Skaap kleern tot jender: maar van
  - which come NA sheep clothes to 2PL but of

  binen sender ben skeurende Wolven. Na sender Vruch=
  inside 3PL BE ferocious wolf.PL NA 3PL fruit.PL

285 ten jender sall be[ -r]kenn sender. (dat ben, na sender leev
  - 2PL FUT know 3PL that BE NA 3PL life

  en wandel)
  and walk

  ........................................ Kan
  56. Matth. 7,  

  Kan Volk ook pek (Wien) Druif*i/e* van Stee -kel=Hasche,
  can people also seize wine grape of prickle -bush

  of Fiegi van Ste*e/c*kel Gras? Alsoo ijder goeie Boom drag
  or fig of prickle grass thus every good tree carry

  goeie Vrucht, maar een slechte Boom drag slechte Vrucht.
  good fruit but a bad tree carry bad fruit

290 En goeie Boom no kan drag slechte Vrucht, en een slechte
  and good tree NEG can carry bad fruit and a bad

  Boom no kan drag goeie Vrucht. Een elke Boom word
  tree NEG can carry good fruit a every tree become

  gekent na si Vrucht. ijder Boom, die no drag goeie Vrucht,
  known NA 3POS fruit every tree DET NEG carry good fruit

  die word af ge -Capt, en na die Füer gegooit. Vordaarom
  DET become off chopped and NA DET fire thrown therefore

  jender sall bekenn sender na sender Vruchten.
  2PL FUT acknowledge 3PL NA 3PL fruit.PL

295 Een goeie Mensch breng goeie Saaken navoor ut die goeie
  a good human.being bring good case.PL NA.FOR out DET good

  Skatt nabin si Hert; en een Quaat Mensch breng quaaje
  treasure NA.inside 3POS heart and a evil human.being bring evil

  Saaken navoor ut die quaaie Voorraat nabin si Hert.
  thing.PL NA.for out DET evil stock NA.inside 3POS heart

  Want van wat die Hert ben voll, van die die Mond loop over.
  because of what DET heart BE full of DET DET mouth run over

  En vor -waar\om jen\der roep mi HEER, HEER: en jender no doe,
  and FOR -why 2PL call 1SG lord lord and 2PL NEG do

300 wagoed mi see jender? Nie<t> allemaal, die sender see tot mi,
  what 1SG say 2PL NEG everyone DET 3PL say to 1SG

  HEER, HEER, sal[ -l] kom nabin die Hemeriek: maar, die
  lord lord FUT come NA.inside DET Kingdom.of.Heaven but DET

  sender doe die will van mi Vader nabin die Hemel.
  3PL do DET will of 1SG father NA.inside DET heaven

  Moeschi sender sal see tot mi na die -jen (laatst) Dag: HEER,
  many 3PL FUT say to 1SG NA DET.one last day lord

  HEER, ons no a ka predik na die Nam van Joe? Ons no a
  lord 1PL NEG PST PRF preach NA DET name of 2SG 1PL NEG PST

305 ka doe veel daaten na die Nam van Joe? Ons no a ka
  PRF do many deed.PL NA DET name of 2SG 1PL NEG PST PRF

  gooi boose Geesten ut na die Nam van Joe? Dann mi
  throw evil spirit.PL out NA DET name of 2SG then 1SG

  sal beleyd na sender: Mi no a ka bekenn jender noch -al,
  FUT profess NA 3PL 1SG NEG PST PRF know 2PL yet

  wiek van mi, allemaal, jender quaat -doenders.
  recede of 1SG everyone 2PL evil -doer.PL

  Vordaarom wie le \hoor die mi Praat, en em doe die; em mi
  therefore who ASP hear DET 1SG talk and 3SG do DET 3SG 1SG

310 verglik met een verstandig Mann, die a bau een Hoes,
  compare with a wise man DET PST build a house

  en a dieg diep, en a lee die Fondament op een Klpp; en toen
  and PST dig deep and PST lay DET foundation up a rock and when

  een swaar Regen a vall en groot Water a stroom sterk,
  a heavy rain PST fall and great water PST stream strong

  en slaa tegen die Hoes; en doch die no a vall, want si
  and strike against DET house and yet DET NEG PST fall because 3POS

  ........................................ Fon
  ........................................ 57.

  Fondament a lee op een Klipp; en die Winden a waij
  foundation PST lay up a rock and DET wind.PL PST blow

315 en a stoot na die Hoes; maar die n*o* vall. En wie le
  and PST push NA DET house but DET not fall and who ASP

  hoor die mi Praat, en em no doe die: die ben glik
  hear DET 1SG talk and 3SG NEG do DET DET BE like

  een [ -gli] domme Mann, die a bauw si Hoes op die
  a like stupid man DET PST build 3POS house up DET

  Sand sonder Fonda -ment. En as een swaar Regen
  sand without foundation and as a heavy rain

  a vall, en die Water a kom groot, en die Wint
  PST fall and DET water PST come great and DET wind

320 a wey, en a stoot na die Hoes, da die vall, en a
  PST blow and PST push NA DET house then DET fall and PST

  doe een groot vall. En die a gebuir, as JESus [ -si]
  do a great fall and DET PST happen as Jesus 3POS

  a ka vollend deese Reden, die Volk a kom ontstelt
  PST PRF finish DEM speech DET people PST come dismayed

  over si Leer. Want Em a predik met Kracht, en
  about 3POS doctrine because 3SG PST preach with strength and

  niet Glik die na Skrift -geleerde sender.
  NEG like DET NA scribe 3PL


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen