Casandra. Hertoginne van Borgonie en Karel Baldeus

(1617)–Theodoor Rodenburg– rechtenstatus


Tvveede bedriif. Feliciano, Prudentio. Feliciano. Ick neem de tyden waer (die nimmer ick cost vinden) Om d'Hertogin van Kleef die ick zo lang beminden Te spreken vande liefd die ick me Vrouwe draech. Graef Lood'wijck is nu wech, tis nu tijdt dat ick klaech De woeling mijns ghezind, de vlam mijns borsten hetten De razing mynes hert, 'tgheen Lood'wijck my beletten, Mits hy heur heeft vervolght, nu heb ick heur ghezeyt De liefde die ick draech, en hier verborghen leyt. Prudentio. Feliciaen hoe durft ghy deze stoutheyt pleghen? Feliciano De blote lievert weyghert liefde lieve zeghen. Prudent. Maer had ghy zo veel moeds? tis meer ick gh'looven can. Feliciano Hoe is sy niet een Vrou, en ben ick niet een man? Prudent. Maer sy een Hertochs Weeduw', Suster sijns ghenade. Feliciano Prudentio daer in en ben ick niet belade. De vrouwe liefde valt noch vreemder alsmen meent. Prudent. Wat antwoort heeft me vrou Feliciaen verleent. Feliciano Prudentio had ghy heur kaecxkens rood zien blosen. 't Scheen of op 't witte sneew uytdronghen tweeling-rosen. En t'vriendelijck ghezicht uyt heusheyt was beschaemt. Prudent. Om dat ghy zeyden t'gheen u moghlijck niet betaemt. Hoe weet ghy dat de Graef met heur was in vryage? Feliciano Vermits hy vaeck aen my gheclaecht heeft sijn quellage. Prudent. En voor de Graefs vertreck wat was hunliens besluyt? Feliciano K'hebt hem veel mael ghevraeght, maer t'quammer nimmer uyt t'Welck my ghelooven doet het niet gaet nae sijn wenschen. Prudent. Door't weynich spreken blijckt de cloeckheyt van de menschen, De meeste zwaricheyt die'k in u voorneem vin, Is dat ick meen me vrou ghestelt heeft uyt heur zin t'Weer-huwen, dus sy wil de Graef zijn liefd niet voeden, Graef Lodewijck is groot, en machtich, rijck van goeden. Feliciano De Vrouwe passy vaeck op grootheyt niet en ziet, Verkiesen nae hun ooch en achten rijckdom niet. Prudent. Feliciaen ick wensch gh'yets vruchtbaers moocht bedryven. Feliciano Prudentio laet doch mijn zegghen by u blyven. Prudent. 'Kzwijgh zoo ghy zwyghen kunt, wat heeft u doch verwreckt Dat ghy my ongevraeght t'secreet uus hert ondeckt. Feliciano Vermits dat ick u acht een van mijn grootste vrinden? Prudent. Wat weet ghy of ick niet de Hertogin beminden, Feliciaen vertrout op niemandt, zijt ghy wijs.
[Folio C3v]
En met dees raed ick u mijn vriendschap recht bewijs. Feliciano Mijn herte was zo vol dat ick het u most boogen Zins ick de gunst genood van Leonoras ooghen. Prudent. Ick wensch u al 'tgheluck en tgheen ghy zelfs verhoopt Vaert wel, ick moet nae't Hof, want myne tijd verloopt. Feliciano Prudentio vaerd wel. Beyde binnen. Leonora. In Boermans kleeding. Ha zichteloose vrou, fortuyn wat's u bedryven? Ha kribbich ongeluck, helacy, al mijn stryven 't Welck ick zes jaren lang gheduldich heb verzust Maeckt ghy nu vruchteloos door wrevelighe lust, Om dit vermoeide hert (als't hoopeloose teken) Te wringen uyt zijn kluys. het bitterlijc uytbreken Mijns laeuwe tranens tocht kan dat vermurwen niet De Neroniste aert die tijd bedructlijck ziet Zo vinnichlijck int werck op Leonora stellen? Bewegen niet de vlieten die bloed-zodich wellen Vyt dese ooghens-beecken langs dit bleecke vel? Maer wilt ghy dat ick zo veel tranen u toe tel Gh'lijc Tagus zanden heeft? en off'r' op zo veel zuchten Dat Ziel en hert gelijck arm' Leonoor ontvluchten? Doch is dit u besluyt is dit u wrede wil Dat ick dit weenen, laes, en 'tzuchten niet en stil Voor dat de laeste snick mijns doods-braeck is gegheven? Laet my die slaverny, ghedurende mijn leven, Verslyten int gezicht mijns Carels, en uw quel Zal my een Hemel zijn in't diepste uwes hel. Zes Jaren heeft geduurt dat steelwijs ick moet spreken Mijn lief, en om dat luck op my, helaes, te wreken, Zo hebt ghy nu bemuurt, en in bewaer ghestelt De afgod mynes ziel, Fortuyne, wat gheweld Is't dat uw tooren teelt? is't om een arme Vrouwe In uw geboey, en juck slavinnelijck te houwen! Vermoedicht Leonoor, uw klacht is vruchteloos, In spijt van u fortuyn ick deze kleeding koos, Waer in my niemant ken, op hoop ick mochte vinden Het venster open van de Camer mijns beminden, En dat ick maer 'tgezicht mach hebben van die held Die nu ter onschult, laes, gevangen is gestelt. 't Gebloemt ick onlanghs koft zal ick te koop gaen zetten, Te minder zalder yemant op my kunnen letten, En stellen my hier neer, en houden steeds het oog Nae't venster oft op gaet, helaecy, 'tis te hoog Om raken syne handt, doch kan my spreken hooren. Ha Carel waerste man, mijn hert, mijn ziels verkooren, Stoot doch uw venster op, of vreest ghy dach te zien
[Folio C4r]
Door droefheydt die u knelt, ha Carel en verdien Ick niet, ghy ziet dat liefde Leonoor kan leden Als Hertogin, uw vrou, en bloem-vercoopster mede. Prudentio. Feliciano. Feliciano Den Hemel doet zijn wil, en daer meed is't gedaen. Prudent Daer zie ick versch' ghebloemt. Feliciano 'K bid laet ons derwaerts gaen. Prudent. Boerinneken laet zien 'tgheen ghy te mart comt brenghen, Geeft my van die soort yets om onder dees te menghen. Hoe veel voor al te zaem. Leonora. Drie stuyvers met een woord. Prudent. Ziet daer uw' volle eysch. Leonora. Zoo raeckt mijn waere voort. Prudent. God gheve u gheluck. Leonora. Dat heeft my lang ghebroken. Feliciano Maeckt my een tuyltien 'kzalt u nae uw' eysch afkoopen, Maer cierlijck, voeght daer in van alderhande kleur Vant schoonst ghebloemt ghy hebt. Leonora. Zeer garen, neemt uwe keur. Feliciano En stelt dat roosken recht int midden vande andere En met dit tuyltien zal ick nae mijn liefken wandere, En schencken't aen die schoon. Feliciano. Voeght doch daer in wat groent. Leonora. Op dat ghy spoeden meugt in d'hoope uwes doent, 't Groen is de kleur van hoop. Feliciano 't Blaeuw moeter oock in wesen. Leonora. Dats Jalousy. Feliciano. 't Is waer. Leonora. Is die in u gheresen? Feliciano Noyt wasser reyne liefde zonder Jalousy, Voor al zo voechter oock een lief penseken by. Leonora. Ick hebber nu niet een, want heb het wech gegheven Aen een diet waerdich is. daer is een bloemken even Oft een penseken waer. Felician. Dat niet. Leonora. Waerom: Felician. t'Is geel, Dat is wantrouheyds kleur. Leonora. Wel is uw' lief uw' deel Het teere bloemken can de voorzicht niet beletten. Felician. Neen, neen, in plaets vant geel machmen wat roods in zetten. Leonoor. Dat's wreedheydt, is sy wreed? Felician. Niet wreed, maer laes zy heeft. Leonoor. Wat? Feliciaen. Een afkeerlijcheyt die my te kennen geeft Yets dat misnoechlijck is. Prudent. t'Welck amoreuse zinnen dan wreedheyd noemen.
[Folio C4v]
Leonora. Om dat sy niet wil minnen. Feliciaen. Soeckt oock wat wits. Prudent. Hoe dat? Leonoor: Ghelijc een reyne maeght 't Wit zuyverheydt betoont. Feliciaen. t'Waer best dan dat ghy zaeght Nae een'ghe andre k'leur. Leonoor Ghy zelven mooght verkiesen. Prudent. Feliciaen u spoeyt want wy ons tijdt verliesen. Feliciaen 'Ken vin niet nae mijn zin. Leonoor, gh'Hebt mogh'lijck te veel keurs? Prudent, Comt, comt, betaelt de Vrou, treckt uyt een milde beurs. Feliciaen, Wel, bindt het al te hoop. Leonoor, Ick zalt u net gaen binden, Zo ick maer mocht een snoerken inde mande vinden, Die zoect die vind. Feliciaen t'Is geel, die k'leur wil ick niet. Neemt zwart. Prudentio. Waerom? Leonoor, Om dat die k'leure rouw' bediedt, 't Schijnt dat hy't zelfs voorzeydt, sijn liefde is verlooren. Prudent: t Waer beter dat ghy had een ander k'leur verkooren Feliciaen Ghy weet wel sy in zwart noch daegh'lijcx gaet ghekleet. Leonoor, Zo ken hy dan uw lief, zoo hy heur kleeding weet. Feliciaen t Swart is standtvasticheydt. Leonoor, Wel wat wilt ghy bedryven? Feliciaen K'wil zegghen dat ick steets in liefd stantvast zal blyven. Leonoor, En of zy nam voor heur het teken van het swart, En standtvast was in liefd die nu is in heur hart, Wat sout met u dan zijn? voor my ick ben te vreden, En bindt te zaem met swart, my dunct ick hier beneden De reste vant ghebloemt noch een zwart snoerken zach. Feliciaen, Ey zoeckt. Leonoor, Daer ist. Prudent: Nu bind. Leonoor, Met zo veel knoopen mach Heur herte blyven vast in reyne liefd ghebonden Als ick om dit ghebloemt nu keerskens heb ghewonden, Daer ist. Prudent: Nu ghelt. Feliciaen, Hoe veel? Leonoor. Niet minder als een Kroon. Feliciaen, Een Kroon? Leonoor, Een Kroon. Feliciaen, Een Kroon? Leonoor, Een Kroon. Feliciaen Dat waer goed arbeyds loon, K'had liever al t'gebloemt te treden met de voeten. Prudent. t Schijnt zo ghy't hebben wilt de kroon zult gheven moeten
[Folio D1r]
K'en gheefse niet, het scheen 'tverstant my waer ontrooft. Leonoor Daerom is't ick het u een kroone heb belooft, Al gaeft ghy my nu dry, Ja driemael hondert kroonen, Zo is 'tghebloemt niet vayl. Prudent. Maer hoort: Leonoor, Wilt my verschoonen 'tGhebloemt is nu niet vayl. Feliciano Zo mogen wy wel gaen. Binnen. Leonoor, God zy met u. Prudent. Comt laet ons dan niet blyven staen. Binnen. Leonoor, Lang duurt de Comste van mijn herts gewenschte hoopen? Wat zie ick Hemel? 't schijnt daer gaet het venster open, Ick zie hem, lieve hert', 'tis nu tijd dat ick rijs, En aen mijn lieve lief liefds-teeken nu bewijs: Wie ken doch dezen rock? allenskens moet ick naken, Ghelijck een visschen om in't waters zoet te raken. Karel int venster van zijn ghevange-Kamer. Karel. Ick zie mijn Leonoor, Ha liefd' ghy toont uw' kracht, Mijn Engel, Lieve Vrouw', wat heeft u hier ghebracht? Leonora. De liefd, zo haest ick wist mijn herte was ghevanghen Aenvaerden ick dit kleed. Karel. Had ghy zo groot verlangen? Leonoor, Om zien de zonne waer mijn leven in bestaet, En om te weten hoe't met uw' ghezontheid gaet. Hoe is mijn waerde lief? Karel. Helacy, hoe kan't wezen Als mijn zon was ghezet? die nu weer is gheresen. Ach dat u niemant ken. Leonora. Weest daer voor niet bevreest, 'tVoorzichtelik belay my helpen zal, Maer 'tmeest Dat my becommert is, dat ghy hier dus alleene En van my zijt. Karel. Helaes, en ick alleen beweene De quelle die u knaeght. Leonoor, Ach dat ick vleug'len had, Of dat ick, waerden held, by u ghevanghen zat. En hulpe draghen 'tzwaertst' dat u mach overkomen, Ter wereld niet en is dat Leonoor zou schromen Als ick maer by u waer. Dit is noch 'tgrootst' verdriet Dat oyt ons overquam. Karel. Mijn Engel, queld u niet 't Moet eens op't hooghste zijn om bet'ring te verwachten. Leonoor. Ach, mocht ick heymelijck by u, mijn hert, vernachten, 't Verzoeten all' mijn ramp. Karel. Voor dees' tijd neemt gheduld, Mijn hert is wel gherust. Leonoor, Want ghy zijt zonder schuld. Karel. 'K meen zijn Ghenade zal my morghen willen hooren, En hoort hy my zo is de Hertogin verlooren,
[Folio D1v]
Ghy weet hoe dat zy heeft my tot heur lust verzocht. Leonora. En dat ghy, lacy, noyt om heur liefd' hebt ghedocht, Maer om uw Leonoor. Karel. Ghelijck mijn hertens plichten. Leonoor, Den Hemel hoop ick zal ons droeve staet verlichten. Karel. Daer hoor ick volck, vertreckt. Leonoor, En zonder myne lust Om, lief, voor mijn vertreck van u te zijn ghekust? Karel. Die lust belet de tijd. Leonora. Heeft liefd' dan gheen vermoghen? Dat ghy my kussen kunt door't gluuren uwes ooghen? Kust, waerde, door't ghezicht. Karel. En door mijn hertens beeld. Leonora. Noch vind ick raed, mijn lief, dat liefd een kusse steelt, Op dees' verweende roos zal ick mijn lippen drucken, En uw voorbeelding mach de kus daer weer af rucken. Karel. Mijn Engel kust de roos, schiet my die toe, ick vanght, Want na't kus plaetskens zoet uw Karels liefd verlanght, Lief, laet uw athems geur de bladekens bedouwen. Leonora. Zult ghij't my gheven weer? Karel. Ja ick ter goeder trouwen. Leonora. Ick kus u lieve bloem, doet ghy uw' bootschap stom. Zult ghy my, lief, het roosken gheven dan weer om? Na dat uw' lippen zijn gheprint op heure bladen. Karel. Na dat mijn liefde heeft zijns kussens kraghts verzaden. Leonora. Ick kust, mijn hert, en kus met zulken lieven smaeck, 't Schijnt ick 'trobyne rood uw's lieve lippen naeck, Doch 'tzoetste mijn ghebreeckt. Karel. Wats dat mijn waerde Enghel? Leonora. 'tGheen daer ick graeghgelick en erenstlick na hengel, Vw' weer kus, lieve Karel. Karel. 'k bid gheeft my de bloem. Leonoor. Rechtvaerdich ghy de roem Des roeslaer draghen mooght, mits gheene uwes roosen Voor kusse-draeghster oijt ghetrouwer was verkoosen, Ick kus u lieve bloem, vangh't, liefste, neemtse wis. Karel. Ach waerdste roos die my de alderwaerdste is, Ick voel noch op uw' blaen de lieve azems geuren, Bodinne die verzoet de quyning mynes treuren. Leonoor, Ick bid' uw', liefste, gheeft my nu het roosken weer, Op dat ick daer van neem het gheen ick nu onbeer, Vernoeght uw' Leonoor, 'tverzoet heur hertens rouwen. Karel. Ick bid mijn Enghel laet my doch het roosken houwen. Leonora. Zo bleef ick onghekust. Ick bid u, lief, 'tmy gheeft. Karel. Wilt ghy dan dat ick scheyd' van't gheen mijn hert op leeft? Leonora. En wilt ghy dat ick quijn mits ick uw' kus moet derven? Karel. En wilt ghy dat zo haestich al mijn vreughden sterven? Leonora. Ick bid u, liefste, laet doch mijn verzoeck gheschien. Karel. Daer is de roos, mijn hert, 'k buijg onder uw' ghebien.
[Folio D2r]
Leonoor, Gentiele lieve bloem, ha glorieuse aerde, Sy kust het roosken. Die't roosken heeft geteelt, wat hooger luk en waerde Kost ghy ghenieten bloem? die smaeklik hebt gheraekt Mijn lieve Karels lippen waer mijn ziel na haeckt. Gheluckigher zijt ghy als dese Hertoginne, Op uwe bladen ick mijn zielens vreughde vinne, 'k Ontroof uw glory weer Ach ghy ghekuste roos. Gheeft my 'tgheen myne is, en blijft ghy kusseloos. Van zyne lippens drucking, brenght ghij't lieve teecken. Doch om my van uw' luck wraeck-gierichlik te wreken, Mits ghy in glory braldt dewijl ick leef in smert, Zal ick u plaetsen nu int naeste mynes hert. Zy steeckt het roosken naest haer hert. Karel. Ontschuylt ghy my de roos? wat wilt ghy, lief, bedryven? Leonoor, Ick bid u, liefste, laet het roosken by my blyven, Een ander ick u gheef om boeten uwe lust. Karel. Maer, Enghel, dat het roosken eerst doch zy ghekust. Leonora. Ick kus het, lief, ziet daer. Karel. Verheughghelike blad'ren. Ontwrecksters zijt ghy van dees sluymerende ad'ren, Bloedtochten mynes hert, hoe nu mijn glory braldt. Besturuen lippen ziet hoe uw' ghelucke valt In onverwacht gheluck mits ghy nu kunt ghenieten Door roose kussen t'staeken uwes quels verdrieten. Ach Leonoor, mijn schoon, ziel houdster mynes ziel, 'tIs nu bestemde tijd dat ick met dank-zeg kniel Voor d'al-beschicker die ghenaed'lik wil ghehenghen Dat uwe liefdens liefd verheughelik zoud' menghen 't Baldaede mijns onluck met heughelike vreughd'. Ha Leonoor ghy voed de lenten mynes jeughd' Door't aenghename licht uws tintel-sterren-ooghen, De glory mynes hert, ick zweert, is op ghetooghen Verr' boven mijn begrijp, dus d'Hemel 'tal verzoet. Leonoor. In nood de liefdens aert zijn liefde blijcken doet. Karel. Nochtans zo zietmen vaeck dat onluck liefd doet mindren. Leonoor. Gheen onluck 'tzy hoe groot kan reyne liefde hindren. Karel. Waer't ongheluck verzelt men vaeck geen liefde vond. Leonoor. Zo wasser gheen herts liefd maer liefde met de mond. Karel. De uwe zielich is, ghy doet het my bevinden. Leonoor. Mits ick u liefden meerder als ick u beminden. Karel Ach waerdste Leonoor, ghy toont uw liefdens trouw. Leonoor Ick doe niet meerder als de plichte uwes vrouw. Daer hoor ick volck Binnen. Karel. Vaert wel. En wel voorzichtich zijt. Al 'toeval vande Werld stilt zelfs de zelfde tijd. Ha trouwe Leonoor, wat heeft uw' liefd' vermoghen? Dat ghy niet ziet 'tghevaer 'twelck u verschijnt voor ooghen. In boere kleen u kleet, stelt alles aen een zy,
[Folio D2v]
't Gheboeijdste herte kan de liefde stellen vry, Wat kan de liefd' niet doen? wat kan de liefd' niet wercken? Ghy kundt het flaeuste hert stoutmoedelick verstercken. Binnen. Hertoch Arnout. Met voordacht heb ick Karel nu aen laten zegghen (Om dit stuk met bedaerdheid wijslick te beleggen) Dat hy vrywillich, zonder hem te tasten aen, Gevangen na zijn kamer in mijn naem zoud' gaen, Waerom? dits mijn bedenck, want zo mijn Karel duldich is, En doet 'tgeen ick gebied, 'tis teken hy onschuldich is. Dan had hy my misdaen (het schuldige gemoed Teelt zulcken vrees en angst en schrickinge des bloed) Dat hy niet hebben zou hem willich'lik begeven, In hecht'nis en gevaere van zijn Jonge leven. Ten tweden zo bedocht ick dat mijn vrou mijn zay, Ick niet geloven zou verschoning of ghevlay Van Karel, daerom zy moet zijn verschoning vreesen. Maer zal ick van mijn vrou dan oock wantrouwich wezen? Neen? 'tkan wel zijn dat sy hem qualick heeft verstaen, All' offering van dienst is niet om min ghedaen: Waer over my verlanght Prudentio te spreken, Of hy in Karels wesen gheen verbaestheids teken Bemerckt heeft doen hy hem eerst en ten tweede sprack, En offer met een bloosken op zijn vel uyt brack Als hy hem zeyden dat ick vande Hertoginne Verstaen had 'tstout bestaen zijns godeloose minne. Prudentio die komt. Prudentio. Aernout. Wat hebt ghy uytgherecht? 'K wil dat ghy my van woord tot woorde klaerlick zegt Al wat u is ghemoet. Prudenti. 'Kheb breed met hem ghesproken, En hy heeft oock zijn hert met my gansch uyt gebroken. Aernout. Als ghy hem d'eerste mael aen zeyde dat hy zou Na zijne kamer gaen, en dat zijn Heere wou Hy daer gevangen bleef, wat waren zijne woorden? Prudenti. Met groote gh'latenheid hy al mijn zeggen hoorden, En zeyden dat zijn hert en wil ootmoedich boog, Alleen met ondr'uw' woord maer na 'tgewink uw's oogh, En dat hy niet en was zijn zelfs, maer uw's genade, Ja vond in hem een moed gantsch vry en onbelade, My zeggend' zo zijn Heer hem wezen had gegeven, Zijn vryheyt niet alleen, maer nemen mocht zijn leven, (Als zijns Heers eyghen) niet om eenige misdaet Van ontrou, yets onheyls, ondienste of verraet. En als ick hem doen zeyd 'tgheen hy van my verwachte,
[Folio D3r]
Aengaende d'Hertogin, hy onbekommert lachte, Oft hem een fabel scheen, ja zonder dat ick zach, Beveynstheid 't onder lachgen in zijn herte lach, En zeyde onder al my dese zelfde reden, Prudentio ick bid u gund my mijn gebeden, 't Eerst is, ghy met mijn Heer om my zoo veele doet Hy my gund dat ick zijn genaede val te voet, Ten tweede, dat ick bid, zijn gh'nade wil geloven Dat ick de Hertogins ghezeg zal staen te boven. Zijn Karel is te eel, te vroom, te goed, te trou Als dat hy zijn Heers bed met bloedschand vlecken zou. 'K en kan't zo cierelick in woorden in verhaelen Als't Karel zeyde, die beval'keer is ter taelen, G'lijck uw' ghenade weet. Aernout. Prudentio, terstont Zult ghy na Karel gaen, en dat hy by my comt, Gaet spoeydt u, ende voor al beleght het zo secrete, Dat niemant in mijn Hof van deze doente weete. Prudentio. Mijn Heer ick gae. Aernout. En laet hem gaen aen uwe zy, En zonder dat ghy daer neemt ander dienaers by, Zo maecktmen gheen gherucht. Prudent. Mijn Heer het zal gheschieden. Aernout. Zo dit verbreed waer onder de gemeene lieden. Elck oordelden het zijn, en 't snootste eerst voorbeeldt, Waerom? vermits verdurventheid dat misbruyck teelt In't menschelick ghemoed. Voorzichticheid my leyden Dat tooren reden niet van afterdencking scheyden. Wat can bedaerdheid doen? zeer veel vermach de reen Als zy in ons gemoed heersk'resse geblijft alleen. De trotse mensch waendt vaeck door torens haest uytbreken Ghenoecht te raepen, maer hy quelt zich zelfs int wreken, In steurnis haet en nijd, meer als hy lust ghevoeld, Hy waent, hy eet, maer werd gegeten die dus woeld. De Hertoginne meent dat ick my laet verlayen, Door Karels pluymstrijck'ry, en schoonspreeck-tongens vlayen Ick haet mond'speeling zeer, is't meer als slaverny Die rechtelick beziet de valsche Vleyery? Ga naar margenoot+Een kleyn en bloot hert is't die eeuwich gaet vermomme Om winnen grooter eer alleen is haer waeromme. Diogenes heer prinslick (zittend' in zijn ton) Zijn knechts knecht Alexander wijcken uyt de zon, Dees grootste werelds Voocht, die moet zijn krijgslien smeken, Noch sturf hy an Verghift, zijn moeder wiert doorsteken. Sijn wijf en kindren me: maer die het veynsen snood Wil afgebeeldt zien zie eerst op Augustus dood, (In Tacitus) en na, de grootste, ja de Keyzer,
[Folio D3v]
Elck vaynst vol angst-maer hy is zelfs de grootste Veyzer. Ja vleyen durftmen niet die vleijens aert begrijpt Het veynsen zelfs de veynsert int laest doodlik nijpt. 't Is Spiegel daer ick 'tlas, en zijn Eraet doet spreken, Dies ick het houde als een spiegel, baeck en teken. d'Hertoginne Casandra. Is dit nu wraekx genoch dat Karel kamer houd? Ha prins, ick heb uw ernst veel meerder wraeck vertrout, 't Schijnt dat ghy meer ontziet uw dienaer als uw vrouwe, Ick zweer u Hertoch dat ick u zal doen berouwen Ghy zo kleen acht de eer van die u hertlik eert: Zo ghy flaeuwt inde wraeck mijn toorn en haet vermeert. Ha dat ick Hertoch waer 'k zou meerder manhaft toonen, Gheen reden machtich waeren die fielt te verschoonen. Wat hebt ghy in uw zin? Aernout. Casandra houd u stil, Ick zweer u dat ick zo met Karel hand'len wil Dat ick voor God en u my zelven wel zal quyten. Casandra Waer nae vertoeft ghy dan? wat wilt ghy tijd verslyten? Gheeft vonnis zijns misdaed, ende helpt hem aen een kant. Waer is uw moedicheid? waer vlied nu uw verstant? Waer is uw manne hert? waer is uw Prinsens moede? 't Verlanghen vande zaeck dat doet my vast vermoeden Ghy in bedeestheid zijt, wech met uw lang beraed. Aernout. Casandra weet ghy niet dat haesticheid is quaet? Als tooren overwelmt 't verstant door dulle hetten. Casandra Wat hebt ghy meet te doen als het ghebruyck uws wetten? Aernout. De wetten mynes lands zal ick niet over treen. Casandra Kan u bewegen niet mijn bitterlik geween? Aernout. Is my 'tong'lijc gheschiet geeft my de straffe over. Casandra Straft dan die heeft betracht te zijn uw eerens roover. Aernout. Ghy zegt hy niet ghenoot 'tgheen hy aen u verzochte. Casandra Straft hem om dat hy zulcx van uw Princesse dochte. Aernout. En wilt ghy dat ick om 'tghedacht zijn leven roof? Casandra Jae'k, zo ghij't anders meent ick qualicke gheloof. Aernout. Wat dood dunckt u dan best ick hem zal moghen gheven? Casandra Hangt, rabract, of onthooft, vernielt dit booswichts leven. Aernout. Hy is noch niet verhoort na wyze onzes wet. Casandra Is dit dat u de wraek dus lange heeft belet? Aernout. Dat is't, stelt u te vreeden, laet het daer by blyven. 'K moet aen Graef Lood'wijk nu in haeste noodich schryven, Laet my een wijl alleen. Casandra Ick gae en voorts verwacht Dat deze fielt in haest ter dood zal zijn ghebracht. Binnen. Aernout. De passy van een vrou is moey'lik om te temmen. Dat ick door tooren zou heur wraecx-lust nu toe stemmen, Onprinslik waer mijn doent.
[Folio D4r]
Prudentio. Prudentio, Ghy daer? En waer is Karel? Prudent. Heer, hy comt en volght my naer, Ick liet hem inde zael. Aernout. Alleen? Prud. Hier comt hy zelven. KAREL. Karel Ha Prince datmen mocht het menschen hert bedelven, Of dees uw' slavens borst bedreggen tot de grond, Ick weet genaed'ge Heer men zulcken herte vond. Dat in ghetrouwe plicht all' andren gaet te boven, Doch g'lijck't onmooglik is zo moetmen eeden g'loven. Prudentio die heeft my in uw naem gezeyd, Dat mijn Princesse my, helaes, ten laste leyd' Hoe ick onechtelik, getercht door wulpse tochte, Heur onbeschaemdelik tot minne lust verzochte, Betrachtend' uwe bed, 'tbed mijns genaed'ghe Heer, Om stillen vlesche lust, te schenden door oneer. Ick zweer u Heer zo'k oyt gehad heb die ghedachten, Of dat de blinde God my immer zo verkrachten, Ik plaets gaf hy in my zo dart'lik heeft gespeelt, De hooge god mijn zielen zalicheid misdeelt, En zo ick vayns ik bid god zijne macht bewyze, Ik nimmer dus geknield van d'aerde op mach rijzen. Wat grooter eede kan een christlik herte doen? En hoewel uw' Genade anders mach vermoen, Mits mijn vrou d'Hertogin zulkx u vast heeft geswooren, Waer over dat mijn Prins wel schuwen mocht te hooren, Dees zyne minste slaef, zo bid' ik Heer ziet in Of moog'likheid geeft plaets tot dees brodroncken min. Van mijn kindse tijd, Neen, van mijn wieghs beginne, Ghenoot ick dijn behoed, ja zedert dat mijn minne Mijn leverden in 't Hof hebt ghy genaed'ge Heer Zorchvuldich opgequeeckt gelijck een wiechken teer, En mijn uw' narmens kreb verleent niet als behoeder En zorghedragher, maer als vader en mijn moeder. En na mijn kintsheids eynd, en jeucht begost zijn tijd, V Excellency, Heer, my b'heerscher gheweest zijt, Mijn voorbeeld, en mijn baeck, om deughdens grond te leeren, Vw' hooghheid was vernoecht, en wilden my vereeren, Doch onverdiend geluk, uw Kamerling te zijn, De naeste uws persoons, waer in ik hope mijn Dienst-plicht ghequeten heb nae mijn gering vermogen, Als b'hoort, doch laes't was al uyt dijnen borst gezogen, Want wat ick heb of ben 'tis uwe hoogheids plant, 't Is uwe grif, mijn prins, mijn Heer heeft my gemant: De Hooghste glory die uw' Karel kan genieten: En nu beschuldicht ben (de tranen lacy vlieten, Zo fellich uyt het hert als ick bedenk 't onluck
[Folio D4v]
Dat ick (ach my) mijn hert wel uyt mijn boezem ruck Ick in plaets van bedanck nu godeloos zou trachten Vw' eer, uw' bed, mijn eer, my zelven te verkrachten, En stellen in vergeet, ja rooijen uyt mijn zin De weldaed door 'tgheterch van vleeslust gayle min, En dat aen mijn Princes, de Phenix aller deughden, Goed-dadich, mild, waer in Borgonie zich verheughden, d'Vytmunster onzes eeuw in alles wat betaemt, Vw' Vrouw, uw' lief, uw' al, in opperlof befaemt. Waer deughde zelfs in huyst, en u lieft g'lijk heur ziele, Voor wien ick na mijn plicht ootmoedelike kniele, Voor wien ick niet ontzie te storten mijn herts bloed, Voor wien ick yv'rich bid den Hemel wel behoed, Voor wien ick lijf en ziel in waegschael zoude stellen, Voor wien ick g'lijck Orphe zou dalen laeg ter helle, Voor wien ick zoude doen 'tgeen geen mensch oyt bedocht, Voor wien ick zoude doen al wat z'aen my verzocht Vermits de plicht die ick u schuldich ben mijn leven, Ja dat het doen'lik waer mijn ziele voor heur geven, Om toonen dat in my een dankbaer herte leeft, En dat my redens toom in't minste niet begeeft. Zou zulcken armen wurm, als ick, die Vrouwe terghen? Zou ick baldadelik die vrouwe vlees-lust verghen? Veel eerder ick dees tonge uyt zyn spreeck-plaets ruck Eer Karel melden zou zo schandeleusen stuck. Aernout. Ha Karel 'tis mijn vrou, wat zou mijn vrou beweghen Te zweeren uwe schuld? de reden stryden't teghen Ick gh'looven zoud' de Hertoginne zulckx verziert, Wat nut? wat voordeel treckt sy dat sy toornich tiert Op uw' vermetelheidt? Karel. Let op d'omstandicheden Op plaets, op tijd, en hoe, 'k vertrou de naekte reden Mijn onschult tuyghen zal, me Vrou is steets verzeld, 'K most immer mijn belay daer hebben nae ghestelt, Om heymelik mijn lust heur dertelik te zeggen, De minne kan zijn lust zo zeegbaer niet belegghen Of yemant merkt de gril, 'K noyt my by huer en vond' 't Zy dat me Vrou Camilla ernstich om my zond'. Ha Prince dat, helaes, de wanten kosten spreken 'K weet die van mijn onschuld u gaven 't rechte teken. Doch moog'lik dat me Vrou uyt d'ootmoed die sy zach In mijn gezicht als ick voor heur gheknielet lach Bespeurden dat het beeld mijns wil lach in mijn oogen, G'lijck een wilvaerdicheid om heur nae mijn vermogen Te dienen, en dat dat zo vierichlijcke blonck, Als d'offerhand mijns plicht, en sij't een minne vonck Gheoordeelt heeft te zijn, hoe wel die veel verschelen,
[Folio E1r]
En dus d'ootmoedicheid mijn eer betracht te steelen, Dies ick onschuldich ben, en heur onschuldich vin, Want mijn ghezicht was plicht, en zy zacht aen voor minn' Aernout. 't Ghebreeckt u aen gheen stof om 'tmisbruyck te verschonen. Karel. Gherechticheid die moet door redenen betoonen Watz' in heur borst gevoeld. Aernout. Vw reden zijn zo goed Dat ik mijn eerste g'loof in twijffel stellen moet. Staet op, en diendt my g'lijck ghy diende my te vooren, Maer zeker zijt zo ik door tijds ondecking hoore Ghy vaynst, en schuldich zijt, mijn tooren zo ontsteeck Ick in de wreedste wijs my van uw' valscheid wreek. Karel. Lang leeft genaed'ge Heer, en laet my deze voeten, Eerbied'lik g'raken. Binnen. Karel. Hoe kan tijd de tijd verzoeten. Prudent. Vriend Karel 'tschijnt mijn hert van vreughde my ontspringt. Karel. Prudentio ziet wat my uyt 'tgezichte dringhdt. Prudent. De boden van genoechte, hertens laeuwe traenen. Voorzichtich deed ghy aen mijn Heer niet te vermaenen 'tGheen strecken mochte tot de Hertogins oneer. Karel. De tijd gelooft zal't al wel brengen aen mijn Heer. Binnen. Feliciano. Helaes Feliciaen, hoe naer is u den dach, Waerom? om dat ick heden mijn zon niet en zach, Om dat ick niet ghenoot het schijnsel heures sterren, In wiens gheflicker 't koor mijns zinnen zo verwerren, Dat vaken als ick meen 'k Feliciano ben, Zo dut, zo raes, dat ick my zelven qualick ken. 't Schijnt dat ick maer een romp ben daer de ziel uytvluchten, Een azemlooze kluys geledicht door't veel zuchten, Waer 't hert is uyt gerukt, waer ziel is uyt gherooft, En quackeloos in beeldt, ja redenloos gelooft Het hert en ziel heur tomb in Leonora maeckten, Maer valsch, waerom? vermits de liefde noyt en raeckten Die vrouwens wreede hert, zo killich vriest heur borst, Ja liefd' uyt angst en vrees heur noyt gheraken dorst. In all de wereld heeft de liefde 't al vermoghen, Maer niet in Leonoor, hoewel men in heur ooghen De liefdens wapens ziet, waer op ik heb ghemaeckt Reen rijck'lik dit ghedicht, en 'tvoorneem wel gheraeckt. Had zy nu desen brief met dese dry Sonnetten, Ten deele zoud ick noch mijn hert geruste zetten, Op dat zy weten mach mijn reyne liefdens grond. Ha, dat ik nu een vriend by toeval luckich vond, Die deze brief mijn Vrouwe Leonoor mocht geven, 'tWaer noch een onderstut in dit bedrukte leven
[Folio E1v]
Wien doch? my dunkt dat niemant daer toe beter dient, Als Karel, hy is trou, goed-ronds, mijn oude vriendt, En heb hem breed verhaelt de liefde die ik drage, Ha wist ik waer hy waer 'k zoud hem vrymoedich vragen, Of hy een vriendens stuk aen zijn vriend wou besteen. O Hemel wel te pas comt hy hier dus aentreen. Karel. Feliciano Vriend Karel welghemoet, dus ging ik van u spreken. Karel. Dats dat ghy om mijn denkt een zeer aendachtich teken, Wat wast Feliciaen kan by my dienst gheschien? Ghy zult my nae uw wenschen zeer wilvaerdich zien. Feliciano Gheen dienst maer groote eer 'k heb u onlangs verleden Bekent wie dat ik lief, en g'lijk ghy plaets aen reden Volkomen geven kunt zo weet ghy wat ellend De passie van liefd in onze herten zend. Ik kan u zeggen niet de quelling die'k gevoele, Maer om de raserny ten deele te verkoelen, Zo schreef ik dezen brief, maer weet gantsch geene raed Door wien ik mynen brief behendich geven laet, O Karel dat ghy woudt heur die in handen geven. Karel. Helacy ik en heb met Leonoor mijn leven Geen vryheid zo gehad dat ik wel derven zou Op gheen waerom als dit spraeck eysken aen me vrou, Ghy weet Princessen zijn zeer hooge in hun wapens, En dat ik by heur ging, ik weet, daer zo veel gapens Op my van elk zou zijn dat ik die opspraek schu. Feliciano Neen, niemant zal u zien want Leonoor is nu Int laure bos, en daer en zalzy niet lang weezen, Van daer komt zy gemeenlik in hun boecxkens lesen En hooren na't gezang van onze Lorynum. Karel. Dats waer, t'is wel bedocht, 'tquam my ook inde zin, En daer is zy alleen, te meerder ist gevaere. Feliciano 't En is, ik kan van verr' de wegen wel bewaren, En als ik yemant zie zo geef ik u een wenck. Karel. Wel nu geeft my de brief. Feliciano Doch Karel ik en denck Niet dat zy antwoord op mijn brief zal willen zennen. Karel Ik zal uyt heur gezicht het antwoord lichtlik kennen Bemercken, 'tbloed dat meld vaek door de oogen 'thert. Daer komt vrou Leonoor. Leonoor. Felician. Ha klaeght heur doch mijn smert. Karel. Ach Karel 'tschijnt mijn bloed verliest zijn levens laeute? Feliciano Feliciaen houd moed, en valt niet hier in flaeute. Karel. 't Schijnt dat ik hoor ghespel. Feliciano Wel daerom komste hier Ach Karel. Karel. Sacht, weest stil en maeckt hier geen getier. Felician. Wel gaet,
[Folio E2r]
Karel. Noch niet, laet ons het zingen en het spel eerst hooren, Nu Leonora leest/ Daer wert ghezongen en ghespeelt. Karel. 'k Vrees ik heur zal verstooren, Maer nu om uwe wil zal ik heur spreken aen. Felician. Ha Karel zeght heur dat ik swaerlik ben belaen. Karel. En dat ghy zijt een geck. Felician. Wat is mijn Vriends ghebieden? Karel. Dat ghy hout oog in't zeyl, en ziet ghy een'ge lieden, Terstont my winckt of fluyt. Leonoor, Ha Karel. Karel. Hout u stil, G'lijck of ik u waer vreemd en breeckt uw' lieve wil: Want als ghy zult verstaen hoe vreemd ik hier geraeke, Ik weet dat ghy daer in zult hebben u vermaeke, 't Luk heeft my hier ghedient. Leonoor, 'k Verlang het te verstaen. Karel. Ghy weet de zotte grillen van Feliciaen, Die had my dat ik u dees brief zou willen dragen, Wat dunckt u vande bood? Leonora. Gheen lieuer noyt een zagen Dees ooghen, waerde lief? maer 'tschijnt my recht een droom, Ghevangen en weer vry? Karel. Dus ik van d'Hertoch koom. Leonora. Maer Karel zijt ghy't oock? Hoe zijt ghy doch ontslaegen? Hoe ist met uw welvaert? 'tgeen ik eerst b'hoor te vragen. Karel. Zeer wel mijn hert. Leonora. En vry? wat zeydt de Hertogin? Karel. Dat zalmen hooren lief. Heur ramp neemt nu begin, Spreeckt zacht want daer is volk. Zy spreeken beyde binnens monts en 'tgezang, en spel gaet voort. Felician. Hoe ernstich dat zy zijn om handelen mijn stuk, Ha Karel ik mach nu wel roemen van geluk, Wat of zy hem doch zeydt? doch Karel zalt my zeggen. 't Secreet, ja al 'tsecreet die in heur herte leggen. Karel. Mijn Engel tot weerziens. Leonoor, Ik tauont u verwacht. Karel. Wat uur? Leonora. Wat uur is best? Karel. Omtrent de middelnacht. Leonora. Zo ghy het lichte ziet beneden inde zale, Dats teken dats mijn volk zijn slaepen altemale, En als ghy't hondeken dan boven keffen hoort, Zo is de deure op.
[Folio E2v]
Karel. Zalt zo zijn? Leonoor. By mijn woord. Karel. Vaert wel tot tavont, lief. Leonora. De tijd schijnt duysent Jaren. Karel, Ick wensch de uure, lief, al reed' ghekomen ware, Vaert wel mijn waerdste lief. Leonora. Mijn Engel-lief vaert wel. Binnen. Karel, De uuren ik op deze ving'ren tellen zel. Feliciano Ha, Karel hoe zal ick dees weldaed weer vergelden? Karel, Om uwent wil ik my in dit gevaers stelden. Feliciano De vrienden inde nood de waerdste zijn. Karel, 't Is waer. Hout ghy de doent secreet. Feliciano Hoe vond ghy, Karel, haer? Karel, Ist weynich dat zy wou uw' brief door my aenvaerden? Feliciano De g'luckichste ick acht my zelven op de aerde. Wat docht u? was zy door mijn schryven yets beweeght? Karel, Hoe? zou zy niet? 'tblijckt wel nu zy haer heeft beleeght Te leezen 'tgeen ghy schrijft, de brieven veel vermogen. Feliciano Ghy hebt my in een groot verbond hier door ghetoghen. Karel, Feliciaen ick hebt zeer garene gedaen. Feliciano In al wat ghy gebied wil 'k u ten dienste staen. Binnen. Karel. Vaek alsmer minst op denckt zo komter noch een open, 't Waer door Feliciaen al myne ernstich hopen, Om spreken Leonoor, had vruchteloos gheweest, Hy zelven stond ter wacht, op dat ick onbevreest Mijn Engel spreken mocht, dus stuurt de tijd de tyden, De oude spreucke zeyd na droefheid komt verblyden. Binnen. Hertoch Aernout. Wat isser al ghewoels in dit bedroefde leven? Wat isser haet en nijd, die vinn'ghe wraek lust geven? Wat isser al geraes? wat isser al misval? Wat isser in mijn Hof? wat isser overal? Wat isser al gevayns? wat zijnder loose treken? Wat isser grote wraek om kleyn misdaed te wreken? Wat isser kinderspel? wat isser mommery? Wat isser al bedroch? wat isser razerny? De mensch heeft nimmer rust, de zinnen stadich rollen In een verwaende gril dool-hovich dommich zollen, En alsment wel bedenckt Diogenes zijn hut De rechte middel was die al dit quaet beschut. Wat schuylter in mijn Hof? Ha, Hemel, snode menschen, Hun eyghen schuld betrachten (door het nikkers wenschen Van hun verwoeste ziel) te nieteghen door schijn Van een verdiende straf, en zelf straf waerdich zijn. Straf waerdich (zeg ik) ja een dubb'le straffe waerdich,
[Folio E3r]
Mits zy in eygen zond zo gh'reed zijn als wraek-vaerdich. Zom' die misbruycken groflick, 't kennen van hun scheyd, En om te heelen hunliens zonden, door beleyd. Van argh en listich stuur, hun zelfs zo zeer vergeten, Ja wanen valsche straf hun misbruyk, door't met-weten, Ghenieticht blijft, helaes, 't gheweten is zo heyl, Dat gheen mensch'lik vernuft bevrijd is van grond payl, 'K wil zeggen al 'tgeheym 'tgeen mensch'lik schijnt verborgen, Maer deze valsche waen hun zelven doet verworghen, Verwurgen door 'tgemoed 't welck stedich raest en woeld, Waerom? vermits die daer een ware rechter voeld. 't Gemoed is veel te eel, 'tmoet al daer onder buyghen, Vermits die godlik is, een onverwinb're gheest, Die stedich door't voorbeeld de mensch zijn fael voorleest, En gans onrustich woeld zo lang het is beladen, Om eens te zijn gereynicht door een vroed beraden: Beraden, waer uyt spruyt een kennelike schuld, Dus ondeckt all 'tmisbruyck na d'uure is vervult, Door hemelslik bestuur, dies blijfter niet verholen, Al werter loos'lik door de bevaynstheid tijd gestolen, Want vaeck en men bespeurt en dik voor dees men zach Hier is geen zond hoe kleen die niet komt aen den dach. Ha Karel zo gy waent dat ghy door kunstich heelen De waerheid meent heur ware hemels licht 't ontstelen, Veel doold ghy die't betracht. 'K zie mijn Princesse treurt, Ja door de tooren schier heur hert en ziele scheurt, Vermits ick niet en straf 't geen heur van hem gemoeten, Om door mijn wraek de hel heurs quelling te verzoeten. Aen Karel noyt ick zach dat hy door wulpzicheid, Reuckloosich yets bestond, noch blindlik was geleyd, En zoud ick vinden nu 'tgheen nimmer was bevonden? Doch stille watren zeydmen hebben diepe gronden. Is Karel niet een mensch? is hy niet vleesch en bloed? Gelijck wy allen zijn? is Karel meer behoed Voor teerchlusts heete tocht, om minne lust te smaken? En wat natuurlik is begeerlik na te haken? De boet van prikkel lust, als ander mannen zijn. De minne-god die trock Jupijn wel in zijn lijn, Ja Hercules hy deed zo Ouphala beminnen, Dat zijn manhafte hand zich voeght tot vrouw'lik spinnen. Vergeten deze twee hun zelven door de graeght, Waer 't wonder dan zo Karel snoode minne draeght? Ende hy (gelijck dees twee) zich zelven had vergeten? En zich door 't minne vier baldadich had vermeten? Vergetend' voort zijn Prins, zijn eere en zijn trou? En trachten zijn geboel te maken van myn vrou? Had yemant hy gelieft noch zoud ik't minder g'loven,
[Folio E3v]
Dat hy betrachte door zijn lust mijn eer te roven, Maer wat ik onderzoek ende ondertasten laet Ik vinde dat hy oyt onkuysheyt heeft ghehaet, Nochtans zo gloof ik niet hy zonder liefd kan leven, Maer niemant als hy zelfs kan reden daer van geven. Of ik hem dreyghde dat ik hem woud geven straf? Zijns misdaet met mijn vrou ten waer dat hy my gaf Gansch onbevaynst bescheyd wie dat hy is ghenegen, Wie dat hy lieft, en waer zijn liefde is ghelegen, En zo hy't niet verklaert, 'k gh'loof hy geen liefde draeght Maer dat Casandra hem alleen'lik heeft behaecht, Doch noet hy iemant my waer zyne liefd toe streckten, Zo oord'lik lichtlik dat Casandra hem verwrekten, Of dat hy heeft genoecht met eene die hy bad Of dat hy met mijn vrou de ander voort vergat. Prudentio. Prudent. Mijn Heer. Aernout. Roept Karel zonder toeven. Voorzichticheyden in all' toeval wel behoeven Gheplaetst te wezen eer men yets int eynd besluyt, 'K weet Karel niet bedencken zal wat dit beduyd Ik hem zo haestich roep. Karel. Mijn Heer wats uw ghebieden? Aernout. Ghy Karel doet my rust en vreed gelijk ontvlieden, Ha schalkert, loosert, vaynsert, looflik vol verraet, Ghy hebt met pluymstrijkry, u goddeloose daed Voor my verburgen, 'tgeen my nu de Hertoginne Zo klaerlik blyken doet dat ik u schuldich vinne, De wraek my zulken tooren in dees' boesem geeft Ik u niet waerdich acht ghy, Karel, langer leeft, Ondanckbaren 'tis vreemd de aerd u niet inslokte. Karel. Ghenaed'ge Heere zo't onluk my weer ontrockte, Het goed gevoelen dat mijn Heer van Karel nam, En dat de valsche toorn in uwe hoocheyt quam Indringen tegen reen, en u verdriet mijn vryheid, Om u te g'noegen Heer off'r ik die op met blyheid, Niet als een schuld'ge dood maer gh'lijk een schuld'loos hert, Dat eerder kruypt te graf eer myne Prins verwert In dese raserny dus quellik soude woelen, In mijne dood, mijn Heer, en kan ik niet gevoelen Zo groote bitterheyd gelijk't mijn vreugd zal wezen, Dat uyt mijn dood uw rust en vrede zy geresen. Gheen grooter glory kan by Karel zijn verwerft, Als dat hy om uw wil onnooselike sterft, Maer Prince voor mijn doot Karel doch die eere, Dat hy doch mach verstaen van zijne Prins en Heere, Waer op doch is gegrond wraekgieicheyt dus wreed.
[Folio E4r]
Aernout. 't Is noodloos Karel dat ghy klaerder oorzaek weet, Als uwe eygen doent, doch zeght my klaer en rechtlick, Hebt ghy noyt niemant hier gelieft om met heur echtlik Verzaemt te zijn? Karel. Mijn Heer ooght op mijn kleene staet, Of my bedachtzaemheid wel zulk ghedacht toe laet, Om yewers myne liefd' te mogen openbaren? Aernout, Zo zeght ghy dat uw zinnen noyt verlieft en waren, Dan moog'lik is't mijn vrou daer ghij't eerst hebt bestaen, Maer Karel laet het slot uws hert nu open gaen, En spreekt nu klaerlik uyt waer ghy hebt liefd ghedraghen, Want noyt men jeuchdens tijd glans zonder liefde zaghen, 'tZy wie 'tzy, spreekt, en 'tzal my lief zijn en uw' voordeel, Want liefd ghy yemant buyten d'Hertogin ik oordeel Dat ghy onschuldich zijt daer zy u meed belast. Karel. Genaed'ge Heer ik werd' te schrick'lik aengetast, Doch Heer eer ik het meld wien ik lief in mijn herte, Veel liever voech ik my ter doot en uw wraekx smerte. Aernout. Waerom? ten is geen oneer inde echt te treen. Ik zweer u Karel zo ghy 'tmijn verzwijght dat heen Vw levens draede breekt. Hier moet ik hem me dreygen. Spreekt Karel. Karel. Heer, de liefde dwingt my tot het zwygen. Aernout. By d'Hemel ik u zweer. Karel. Mijn Prins en Heer bedaerd, Zo ik heur noemde, Heer, uw Karel was onwaert De grond die hy beknield, Heer wil het my niet vergen. Aernout. Ik zweer u, Karel, dat ik u zo lang zal tergen Tot dat ghy my heur noemt, uw leven dat bestaet Alleen daer in. Karel. Mijn Heer, heb ik gheen ander raed? Zal dwang, om 'tleven door d'ondecking te behouwen, My spreken doen zo breek ik 'tgheen aen die vrouwe Met eede heb bevest, en zes jaren geheelt. Aernout. Ic zeg u, Karel, dat uw spreken my verveelt, Doch vreest ghy dat het heur ter oore mochte komen? Neen, Karel, stilt uw vrees, wilt daerom gantsch niet schromen, 't Gheen ghy my zeggen zult zal nimmer van my gaen. Karel. Ghenaed'ge Heere, mach uw Karel daer op staen? Op 't Prinselike woord? Aernout. Daer mooght ghy op vertrouwen, By d'Hemel ik u zweer, u mijn beloft de houwen, Zegt my wien dat ghy lieft, want ghy stilt my daer door, Al waert mijn suster. Karel. wien? Aernout. mijn suster Leonoor, Exemplik gezeyt, en in manier van zeggen. Karel. De name en my lief beyd' op mijn tonghe legghen, Maer 'tschijnt my eed die schut, dus t'spreken is beschroomt, 't Is noodlos ik die noem. Aernout. waerom?
[Folio E4v]
Karel. Zy is ghenoemt. Aernout, Genoemt? genoemt? en zonder ik heur name hoore? Karel. Mijn Heer zy is genoemt. Aernout. Mijn zuster Leonore? Karel. 't Is Leonora Heer, zy is mijn zielens beeld, 't Is Leonoor mijn Heer die in mijn herte speeldt, 't Is Leonora Prins. Aernout. Me vrouwe d'Hertoginne? Ha Hemel, Karel, hoe? wat stoutelik beginne Van liefd is dit? dan doch al hebt ghy heur bezind, 't Is vrucht'loos, want ik weet dat zy u niet bemind. Wat hopeloos bestaen? Durft ghij't heur openbaren? Karel. Ik deed mijn Heer. Aernout. Wanneer. Karel. Verleden nu zes Jaren. Aernout. Zes jaren? en bevondt ghy dat zy u weer-lieft. Karel. Genaed'ge Heer het heeft vrou Leonoor ghelieft, My niet alleen heur lief, maer heure man te maken. Aernout. Neen, Karel, dat geloof en kan in my niet raken. Wat teekens geeft ghy my dat dit warachtich is? Karel. De teeckenen, mijn Heer, zijn, t'mijns geluk, zo wis, Dat meerder proeve kan de wereld ons niet geven. Aernout. Wat proeven zijnt? Karel. Mijn Heer, twee kind'ren die noch leven, By my en heur gheteelt, 't een is zes jaren oudt, Het ander, mits 'tis jong, men noch ter minne houdt. Aernout. Waer is het oudst'? Karel. Mijn Heer in uwe hoogheyds Hove, Grimaldus die ik brocht ghelijk een arm verschoven Weeskint, en aen mijn Heer ootmoedelik verzocht Hy onder uwe hoogheyt mocht zijn opghebrocht, Dit's uwe Susters zoon, 'tgeen noyt en is gheweten. Aernout. Wel hoe is't moog'lijk dit ghehouden is secrete? Karel. De liefde veel vermach? Aernout. Meer dan ik immer dacht. En komt ghy vaek by heur? Karel. Mijn Heer, meest alle nacht. Aernout, En waer doch? Karel. In heur hof. Aernout. Hoe kan dat zijn verholen? En ziet u niemant daer? Karel Neen Heer, ik kom ghestolen Als yder is in rust. Aernout, wie past daer op de deur? Karel. Mijn Vrouwe opent die op ons bestemde uur. En alst licht boven is dan geeft zy my een teken. Aernout. Waer meed'? Carel. Een hondeken. Aernout. Ja watte vreemde treken. En hoe? Karel. 't Is zo dat als zy 'thondeken op heft Van d'aerde in heur narm terstont het beestien keft,
[Folio F1r]
't Is daer toe afgerecht, zo gae 'k in zonder schromen. Aernout. Van waer? Karel. Van aft'ren moet ik door de boomgaert komen Door 't nieuw lauriere bosch, klim over de fonteyn, Kruyp d'Olme planting door, en koom zo op de pleyn Van't after hof en vind de zydel poorte open. Aernout, En zijt ghy in zes jaeren nimmer overlopen? Karel. Zins wy tzaem zijn ghetrout en zijn wy noyt verspiet, 't Schijnt d'Hemel onze echt-by-een-komst niet verbied Door eenich ongeluk. Aernout. Getrout? maer noch niet echt'lik. Karel. Niet voor de wereld, Heer, maer wel voor Godt gerecht'lik, Genaed'ge Heer ik bid 'k uw goedertieren aerdt, Mach nu deelachtich zijn, mits ik ken my onwaerd Te wesen dat den Hemel my dus hooch laet ryzen, Voorzichticheid heeft willen in heur doen bewysen Het luk mijns sters geboort, die my broght tot dees haef, En maekt uw susters man uw dienaer knaep en slaef, Blijft met u wien ik was ende met heur die ik worde, 't Was liefde, Heer, die my tot dit voornemen porde, Dus anderwerf ik bid, genaed'ge Vorst en Heer, Heeft luk my hoog gestelt maekt my uw' dienaer weer, t'is Leonora's man die nu knield aen uw voeten. Aernout. Maer, Karel, zal ik al uw zeggen g'loven moeten? 'K ghelooft niet voor ik ziet. Karel. Mijn Heer het zal geschien. Aernout. 'K wil zelven met u gaen, ik wil het zelve zien. Wanneer is d'uur bestemt? Karel. Omtrent ter middernachte. Aernout. En zal mijn zuster dan gelijk ghy zegt verwachten? Karel. Mijn Heer zy zal. Aernout. Tis wel, als 't avont is de tijd En die bequame stond die ghy verwachtend' zijt, Komt om my, ik gae meed', en vind ik 'tgheen ghy zeyde, Mijn liefde Karel zal dan nimmer van u scheyden. Vertrekt laet my alleen en hout het al secreet, Ik wil niet datter yemant van ons doente weet. Karel binnen. Ha vrouwen wat's uw passie al die d'overhand In uw gemoeden heeft? ghy ziet aen geene schand, Vermindering van staet, van eere noch vermogen, Vw will steets wert geleyt door 'tkiesen uwes oogen, Of als Natuure speelt op't kraghtichst', ja de wet Van reed'lik inzicht gans ghy aen de zyde zet, En voed uw lusten na de zinnekens u leyden, Zo dat zy van't beraed en inzicht g'lijk'lik scheyden. Ha wichten, wichten ik met reeden u zo naem, Want oogt niet op uw eer, uw afkomst', noch uw faem,
[Folio F1v]
De Hertogin van Kleef moet met mijn dienaer trouwen, Die in geboort en bloed geen evenaer kan houwen, In 't minst na heur verdienst. wat ist dat u verscheyd Van reden? zegt wat ist? wat is't dat u verleyd? Wat porden Leonoor uws g'lijk kost niet gebreken? Ha vrouwen ghy betoont, ghy geeft ons waere teken, Dat d'echte niet bestaet na dien daer't ons betaemt, Maer alle huw'lik in den Hemel is geraemt. Een yder moet zijn deel na 'shemel wil verwachten. Onschi'klijk waer't zo wy yets anders ook betrachten, 't Geen moet zijn dat zal zijn, zo is't de beste reen Dat wy zoo d'hemel schikt ons stellen in te vreen. Niet wrev'lich maer gelaten ons daer in betoonen, Dus is mijn Suster dan ten deele te verschoonen. Wel Aernout 't raedzaemst' is te stellen geene rouw, Maer duyden't al ten best, slaen't inde beste vouw, Want Karel edel is zo in geboort als naeme. Karel Baldeus was zijn vader goed van faeme, Want lof noch heden bralt in glorieus gedacht, Van Karel kander ook niet minder zijn verwacht. Zeer eedel in geslacht zijn moeder was geboren, Een Juffrouw zeer geacht zo ik heb zeggen hooren, Maer waerheid van mijn oom, zo dat daer niet gebrekt Als dat mijn susters staet tot hooger huw'lik strekt. Doch Karel deughdzaem is, en tuchtich, vroom van leven, Godzalich van gemoed, dus zomen reden geven Volkomen redens eysch het huw'lik heeft zijn wet, Want ik mijn susters staet tegen zijn deughde zet. Is zy vernoegt ik laet my gaerne ook genoegen. 't Schijnt 'sHemels voorzicht heeft dit doch zo willen voegen, Ik erfgenaem zou zien mijns naeste bloed-verwant, Waer over raedzaem vind ik ernstich hou de handt Aen 't huw'lik om de eer mijns zusters uyt te dragen. 'K weet mijn gemeente zullen 't huw'lik zeer beklagen, Mits voor de hand zy zien aen wien mijn staet vervalt, Nae't overlyden mijn, zo ik 't hanthaven zalt Des onderzatens liefd tot Karel doen vermeren, De staet die maekt de man de man die maekt de eere. Grimaldus met knickers spelende. Aernout. Hoe nu Grimaldus zoekt ghy yet dat u gebreekt? Grimald. Een van mijn knickers Heer, of zy hier onder steekt? Aernout. Wel manneken zoekt, zoekt. Grimald. Ha ha ik hebt gevonnen, Nu heb ik al mijn goed, een, twee, dry, al gewonnen. Aernout. Van wien Grimald? Grimald. Van Phlips, daer heb ik meed' gespeelt, Ik hebber noch al veel, al dees' zijn my gedeelt.
[Folio F2r]
Aernout. Grimaldus hoe veel zijnder? komt ik zalse tellen. Grimald. Neen Heer, ik wilse al gelijk hier op gaen stellen, En spelen by my zelfs, Phlips is my veel te kloek. Hy speelt. Aernout Waerom Grimald? Grimald. Heer, Phlipsken is al in de broeck, Maer hy en heeft geen pluym, ziet Heer, die staen al vliende. Aernout. Wie gaf u dese pluym? Grimald. Een van mijn beste Vrienden. Aernout. Wie wast? Comt hier. Grimald. Ziet Heer, zijn die niet fray en schoon? Aernout. Wie gafse u? zegt my. Grimald. Neen Heer, 'tis my verboon. Aernout Wie wast? Grimald. Ik moet niet Heer. Aernout. Wilt ghy't voor my verduysteren? Komt zegt het in mijn Oor. Grimald. Ik zalt u saft in luysteren. Heer, Karel gaf my die, 'tis zulken goeden man, Al wat ik hebben wil ik van hem krijghen kan. Aernout. Gaet zet uw knickers op en speelt, onnoos'le wichte Zeer qualik weet ghy hoe dat uw lukxsterrens lichten Met heldre glans en klaer uytmuntende in schijn, Dat ghy noch Hertoch van Borgonie wel mocht zijn. 'K verlang zeer na de uur dat Karel my zal leyden Om zien mijn Zusters doent daer hy my veel van zeyden. Onrustich is mijn geest tot dat ik zeker weet Of't al warachtich is 'tgeen hy my heeft verbreed. Binnen. Grimald. Ik wed ik knik de eerst, ik wed ik zal niet missen. Dat wil ik weer verdoen, dats buyten al mijn gissen. Wel is den Hertoch wech? hoe laet? 'tis eetens tijd, Grimaldus past dat ghy ook aen de taeffel zijt. Daer hoor ik de musijk, de Hertoch is ghezeten. Mijn hongerige maech zou ook wel graech wat eten. Binnen.	margenoot+ Hert-spieghel, Erato 6 boeck.

Vorige Volgende

Casandra. Hertoginne van Borgonie en Karel Baldeus

Tvveede bedriif.

Over het gehele werk

organisaties