|
| |
| |
| |
Casandra Hertoginne van Borgonie en Carel Baldevs
trevrich en bly-eynde-spel.
Eerste bedriif.
Casandra. Grimaldus.
DE Minne-togt mijns hert verkracht dees tere borst,
En dwinght Casandra tot het gheen zy noyt en dorst
Dees zinneloose tongh wt anghste niet vertrouwen,
Ach arme wighten zijn de bloode laffe Vrouwen.
't Schoon 'tgheen natuur ons gheeft, 't aenlockelicke beelt,
't Aentreckelijck' ghelonck, dat Godens zielen steelt,
't Vermaeckelijck ghegluur, daer mannen in bestricken,
't Hert-steelende ghesight, die lusts ghetergh verklicken,
't Ziel-roovend' blonde haer, 't welck Venus selven streelt,
De Lock-lusts lippens kleur, die ziel uyt ziele deelt,
De Kaecxkens putten dal, waer Mins-God zelfs in dartelt,
En 't lodderlijck ghedaent, die liefde zelven martelt,
De koesterende handt wiens palm herts hetten meldt,
Het arms ghestrenghels druck, waer Liefd' toont zijn gheweldt,
't Ongrondelijcke zoet, het wesen onses Wesen,
Het smakelijckste al, waer wy uyt zijn gheresen,
Sal't al ghenietight zijn door't heerschen van de schaemt?
Ick voelt, ick zweert, dat dit natuure niet betaemt.
Goddinne, ha natuur, en laet u niet verkrachten,
Te Hemelsch is u aert, te maghtigh zijn u machten,
Hoe? Sal u zoetste Lent, verkracht zijn door een Wet
Door kill'ghe loome Liens domzinnigh hier gheset?
Salt redeloos gediert meer lust, als wy ghenieten?
Als Liefdens heete toghten door ons ad'ren schieten?
| |
| |
Met prickelende graeght, met terghende gheraes,
Alleen om zmaken, tzoetst, wat's dat? Natuurens aes,
Ha' blinde en naeckte Liefd', Kindts, dartel, wulps, en domme
Om zterven spraeck rijck zijt, en om te leven ztomme.
Waer dient uw' swyghen toe? Helaes, mijn ramp ghewis
Vermeerdert, mits door schaemt Casandra spraeck'loos is.
Ghy zeght ten is gheen Liefd' zoo'k sprekens graeght' weer keere,
En tonghe schreumigh is om d'Hertogh, of mijn eere,
Laf-zinningh noemt ghy't mits Liefd door de Lock-lust tert
De Vrees-bergh 't over treen die tusken tongh' en 'thert
Van Alpes-lijcke hooght 'leydt, lijck'wel ick u schelde,
En schuldbaer oordel Liefd: Want waerom, liefde, ztelde
Ghy uwen kraght gheheel int werck niet, en verblindt
De schaemt, op dat ghy my in wensk' en werck verwindt:
Verkraght Casandra voort, op dat ick mach ghetuyghen
Hoe onder u gheweldt mijn hert, en tonghe buyghen.
Ach, laet my melden 'tgheen ick jammerlijcke draegh
Aen hem die d'oorsaeck is mijns bitterlijck gheclaegh:
Soo boet mijn zielens wensk', alleen, mits ick verwerve
De uur, om segghen, waerom ick al levend' sterve.
Schreum ick, versterckt my Liefd', ontsie ick al te zeer
Een Hertoginnens eer, dwinght afterdenckingh neer.
'k Besluyt, en gans vergeet d'eer, en zijn Ecxellency,
En onbevreest verwaght van mins-God mijn sentency.
Camilla.
Wats dat me Vrouw' ghebreeckt?
Dat ghy in aller haest terstont met, Carel, spreeckt,
En zeght hy by my komt. Hoe rysen dese haren
Van anghst, ach, voor my zelfs wil d'Hemel my bewaren.
Waer gingh den Hertogh heen?
Met beyd' d'Ambassadeurs van Vranckrijck in den Raedt.
Siet nae zijn Camerlingh.
Me-Vrou, wien van hun beyden?
Gaet, Seght Carel hy zigh spoet,
Mits ick nae Vranckrijck flucx in haeste schryven moet.
Ha wispeltuurghe wight, ha liefd hoe kunt ghy leyden
De herten nae uw' wil, zy is van reen ghescheyden,
De eer is heur ontvlught. Ick gae ghenaed'ge Vrouw,
binnen.
Al't gheen wat Venus werckt ghemeenlick eyndt met rouvv.
De Liefde door zijn kraght
| |
| |
Verklickt t'secreet ghedaght
Verbaest mijn nare zinnen.
Dat ick mijn Liefde ztelle
Op s'Hertoghs Camerlingh,
En dees borst niet bedwingh
Dats, laes, mijn droeve quelle.
Spreeckt ghy betraende ooghen
V sonder spraeck verstaet
En met u heeft medooghen.
Ick op zijn Lief ghezight
Mijn knagingh heb verlight,
Doch daer meed' niet te vreden.
't Is vreemdt hy uyt mijn loncken
Die'k op zijn ooghen ztuur
Niet zagh mijn hertens voncken.
Doch wien zoud' derven dencken
Heur Carel zoud' toe wencken?
Sal't qualick gh'loven willen.
Ach myne passijs blindheyt
Maer wat de Minn' gebiedt,
Die't raeyken mijns ghezindt leydt.
Waer blijft Camilla? Laes, ghelijck s'velds lou'ren haken
Nae d'uur de Sonne boven 's aerdens rond' mach gh'raken:
Om hunne teere graeght te gheven t'zoete aes:
Soo henghel ick, en nae mijn Carels komtste raes,
En lijckwel schricken zal als ick hem zal beooghen,
Vermidts ick meerder wensk' als spraeck zal eysken moghen
| |
| |
Camilla. Carel.
Waght hier ick seght me Vrou. Me Vrouwe Car'l is hier.
Laet Carel komen in, Camilla toeft, 't ghetier
Ick in dees bosem voel, door vreese om te uyten,
Dwinght ick het spreeck lit, schier, in boeyens vast soud' zluyten,
En lijckwel terght my lust. Waer's Carel?
Noch niet, helaes, het schijnt mijn sprake gants verstomt,
Laet Carel noch niet komen.
De Liefd' my spreken doet, ende d'eere doet my schromen.
Barst uyt benaude hert, waer rust u Carels beeldt,
Voorbeeldinghs beeldt hem ziet. Ha Liefd' u Godheyt steelt
Meer als mijn eer door reen u gril b'hoort toe te laten,
Waerom? Vermidts de Minne doet de reden haten.
Princesse u bedaert. Camill, seght dat ick ben
Wat besigh, en ick Carel nu niet spreken ken,
Doch laet hem komen weer.
Me-Vrou het sal gheschieden.
Wat lust mijn raden schijnt de reden weer ontrieden,
Ha Hemel wat ick voel? Camil. Is Carel daer?
De quel die my uyteert. Laet Carel komen binnen,
Op dat ick eens ontdeck de knagingh mynes zinnen.
Gaet in Me-Vrou vertoeft.
Mijn wille graegh'lijck wil, en kan niet wat ick wil.
Zeght dat hy komt weer om.
Beyd' hoe? dat waer te begecken.
Camilla brenght hem in, Ha alderwaerdste Man.
Hoe zal Casandra nu heur kleuren kunnen houwen?
Het bloedt verzchricken zal, en tuyghen myne plaegh,
Als ick aen Carel klaegh de Liefd' die ick hem draegh.
Wat is Me Vrouw's ghelieft?
Hy knield.
Staet op, 't is mijn begheere.
| |
| |
Die d'eere doet Me Vrouw, ontfanght dan zelfs de eere,
Staet op, ick zegh' u Carel ryst.
T'is al te groote gunst die my Me Vrouw' bewijst.
Staet op, en zijt ghedeckt.
My selven ick mis deed', en meest u Excellency.
Doet 't gheen' ick u ghebied'.
Me Vrouw' soot yemant ziet,'
'k Weet niemant gh'looven zal de deckinghe gheschiet
Door uwe hoogheyts wil, midts niemant zulcx kan weten,
Dies yder oordeel'n zal 'k my zelven heb vergheten.
Neen Carel, dies ick moet u segghen dat ick seer
En hertelijcke wensk', ghy meert u staet, en eer.
Ghenad'ghe Vrouw' ghy maeckt my uwe zlaef mijn leven.
Staet op, en zijt ghedeckt.
Me-Vrouw' wilt 't my vergheven,
Staet op, noch eens staet op, 'k verwonder dat ghy in
De Lenten uwes jeughts niet voelt de kraght van Minn',
Die in u gryse herfst' afkeerlijckheyt sal gheven.
Waerom gheniet ghy niet de vrughten uwes leven,
Gh'lijck andren doen? Ghy siet dat yder Hovelingh pooght,
Ja woeckert, om ghelieft te zijn, en ghy en ooght
Na niemant, 'tis te vreemdt, kan niemandt u vermaken?
Kan gheen aenlockingh schoon u hertens murch gheraken?
Maer eenighlijck verwelckt de bloeme uwes jueght,
Ghy ziet wel dat een yders hert in Liefd' verhueght,
En elck betraght met ernst zijn schoonste te bekooren,
En ghy alleen laet gaen u lieve tijt verloren.
Siet hoe dat yder traght nae oeffeninghen eel,
Nae aerdighlijck ghedans, ghezangh, en Lief ghespeel,
Tournoy-spel, en diergh'lijck, waer door sy liefde terghen,
En Nymphen smekelijck om minne waerkens Vergen.
Het schijnt ghy Carel suft, 'tverdriet my u te zien,
En dat ghy niemandt uwe Liefde aen kunt bien:
Zoo lieven jonghe jueght, waer in de Hemels gunst
Zo mild'lijck heeft betoont 't uytmuntighst' zynes kunste,
Wiens Lief ghesight bekoort 't schoonst dat Borgonie heeft,
Zoud' die afkeerlijck zijn vant gheen de mensk om leeft?
Verkiest gh'lijck and'ren doen, laet tijt u tijt niet roven.
Helaes, me Vrouwe, dat u dienaer kost ghelooven
Hier eene Juffrouw was, hoe zleght en reght van aert,
Die oord'len kost dat ick heur weer-liefd' mogt zijn waerdt,
't Waer 't luckigh'st mynes wensk', en gh'looft ghenaed'ge Vrouwe
Dat ick in trouwe Liefd' steeds d'opperhandt zoud' houwen.
Ha Liefde helpt mijn tongh. Neen Carel ghelooft vast
Soo ghy nae Liefdens Wet uyt Liefd' u Lief aentast
Ghy d'Overwinner blijft, hoe hoogh heur luck moght steyg'ren.
| |
| |
Hoe? Sulcken man als ghy wien soud' die kunnen weyg'ren?
Maer immer traght nae't hooghst, u zelven veel vertrout,
Een ask' hy krijght die aen de gouden Waghen houdt,
En overdenckt al 'tgheen ghy my nu zegghen hoorden,
Met Wysen, somen zeyt, gebruycktmen weynich woorden.
binnen.
'tSchijnt reght een valsche droom 'tgheen my nu is ghemoet,
'Kschrick als ick't wel bedenck, hoe grilligh is mijn bloedt,
Waerom? Vermidts ick zie Casandra heeft ontledight
Heur hert van schaemt en eer, en waer nu Carel mee light,
O Hemel hoe verwoest soudt dertelheyt aen ztellen.
Ha valsche Hertogin, heeft lust u zo bekoort
Dat ghy u eghte plight tot d'Hertogh gans verloort?
Veel eer zal Carels bloedt de kill'ge dood aenvaerden
Eer ick mijn Prins en Heer, die Vorst van hoogher waerden,
In d'heyl'ge eght misdoe. Ha Vrouwen wats uw' lust?
Ha gayle Wighten znood'. Laes hoe zal zijn gheblust
De Hertoginnens graeght? En of zijt my moght verghen,
En niet afliet my tot heur minne-wensk te terghen,
Om plaetsen in mijn hert waer steeds rust Leonoor?
Maer eer ick huer verliet, zweer ick, veel eer verloor
Ick t'zoete leven, en om Leonor wil zterven
Eer ghy Casandra zult van Carel yets verwerven.
Binnen.
d'Hertoginne Leonora.
In VVedues kleedingh.
Ha traghe luye dach hoe langhzaem poort u light
'tGheen ick zoo yverigh wensk', om gh'nieten 'tLief ghezight
Waer dese ziel opleeft, zpoeydt doch u loome treden,
Vw' al te klaren schijn, met Glinster-licht door zneden,
Nae d'over nare kluys, duyckt pheeb dijn trotste hooft
Ras onder d'Oceaen, u blyven my ontrooft
'tGhesichte mynes Liefs. En komt ghy duyst're naghte
Toonneels-Register-spraeck vant zoetste mijns ghedaghten:
Spreydt uyt u bruyn ghewelft nu over 's aerdens bol,
Bedeckt het schijnsel vande blinkende Apoll,
Een donck're nevel laet nu over d'aerde trecken,
Naght kan bet als den dagh ghestolen Liefd' bedecken.
Ha Carel, lieve Lief, 'k wensch ick nu by u waer,
Laes, moght ick zien u hert, om weten of ick daer
Huys gh'lijck ghy rust in mijn, tijt moet het openbaren,
Denckt dat ick uwen was, en ghy mijn, nu zes Jaren.
| |
| |
Carel Baldeus.
Is dat niet Leonoor? Sy ist, ha, lieve hert,
Waer doolt ghy dus alleen?
In't doolhofs-perck-ghedaght besprengd' ick my met tranen
Mits 'taf-zijn mynes Lief.
Hoe Nymphe soud' ghy wanen
Dat 't af zijn Liefde kracht? Neen Engel steeds ghy bent
In Carels ziel gheplaetst, die langhe is ghewent
Zijn Leonoor alleen in dese borst te vinden,
Als 't eenighste Juweel, dat Carel oyt beminden:
'k Sweer u by dese handt, 'k beeedt by dese mondt,
Dat mijn ghedaghte noyt gheen ander grond-vest vondt,
Om plaetsen reyne Liefd' als alleen op mijn Engel.
De Wereldt oorsaeckt wel, door tijts toeval ghemenghel,
Yets dat aenlocklijck speelt, 't verandren is ons' aert.
Ha Leonoor, zo waer u Carel, laes, niet waerdt
Te gh'nieten levens lught, noch dees grondt te betreden,
Ick bid u, Liefste schoon, ztelt doch u hert te vreden,
Dwinght twijffel uyt uw' zin.
Ick twijffel niet mijn Lief:
Hoewel de Jalousy (die rusteloose Dief)
Ons vaeck ontrooft de rust als Liefde heeft verkooren.
De Jalousye werdt met Liefde gh'lijck ghebooren.
Vergeeft my dan, mijn hert, heb ick u yet misdaen.
Misdoen, en kunt ghy niet, maer, Perle, laet ons gaen
Van dese plaets, want hier de Hovelingen wand'len,
Gins onder 't olmen lof daer machmen vryer hand'len
Vant gheen de Liefd' bereyskt.
Laes, of ons yemandt zagh.
Lief, hoort ghy oock gewach?
Mits ons Liefd' is verholen.
En daerom is die soetst'.
Op dees Camille banck rust uw' vermoede leen.
Maer, Liefste, zijn wy met ons beyden hier alleen?
Soo rust ick Liefst' int Liefste dat ick hier kan vinden.
Zy omhelsen.
Ha Leonoor zijn nu ons zielen niet ghepayt?
Ghepayt, maer een onluck uw' Leonoor beschraydt.
| |
| |
Dat ons Liefd' dus langhe secreet moet blyven.
Helaes, waert in mijn maght 'k zoud 't haest ten eynde dryven.
'k Vertrouw' u dat gheheel, maer wat zal zijn het endt?
Ghy weet zoo onse Liefd' den Hertogh waer bekent.
'k Waer lyveloos, en ghy in groote onghenade.
Maer isser Lief gheen rade?
De beste raed is dat wy beyde zijn secreet.
Dat niemandt daer van weet.
Graef Lod'wijck moet ick daerom Liefd' beveynsd'lijck toonen.
Want daer meed' zalmen onze liefde wel verschoonen,
Ha 't is een groote quel ick hem Liefd' toonen moet.
't Is wel ghedaen, het 't gheen men, Lief, om 't beste doet,
En mid'ler tijt, dat's 't best, men leeft in gheen boelage,
Dit gheeft mijn wederom courage.
Graef Lodevvijck.
Daer komt de Graef, ick gae.
Gaet by hem, en daer nae 'k weer by u komen zal.
Vrouw' Leonora, doet dees Graven borst versmaghten,
Niet krijghtmen zonder pijn, 't gheen zwaer valt moetmen aghten.
Wat raedt om dese brief te zenden aen Me Vrouw?
Midts dese letteren tuyghen mijn quel en herts rouw.
Ach moet ick zcheyden? Lief, draeght dan mijn herte mede.
Hoe flaeuwen al mijn leden.
En al mijn kraghten beven.
Vaert wel, mijn Lief, omhelst my voor het laest.
Binnen.
Ha Carel, tot weerziens. Ach hoe dit herte raest
Nu deze Zonne zet, en die nacht komt ghenaken.
Daer is Me Vrouw Leonoor, ha Hemel, wat gheluck?
't Schijnt ick door droefheyt, laes, 't hert uyt dees boesem ruck.
Ma belle Wel ghemoet, ha luckighe gras velden,
Sins deze, Over-schoon, heur treden daer op stelden.
Heer Graef 't is veel te hoogh, te veel ghy zegghen wilt,
Doch alle Lievers zijn in woorden even mildt,
Het is ghewoon ghebruyck.
| |
| |
Zoo veel ick niet kan zegghen,
Of meerder lofs verdienst in u verburghen legghen,
Dits Leonoor de grond, waer op mijn Liefde boudt.
Het goudens goed men ziet alst wel de Toetsteen houdt.
Wat noemt ghy de Toetsteen?
Daer op waer veel te spreken.
Zeght maer uw' meningh, Lief.
Houdt het goud toets 't is teken
Het gheen ghemenghel heeft, met valsk' eenigh metael,
En gh'lijckmen heden daeghs de Lievers teenemael
Bedriegh'lijck vindt, zoo datmen niemandt mach vertrouwen
Zoo aght ick hun ghelijck t'goudt dat gheen toets kan houwen:
In d'uyterlijcke schijn 't valsk' goud ons meest belooft,
Maer vinden dat de ziel daer vaeck is uyt gherooft,
Soo ist oock met u liens die schoone tooningh maken,
En argher als het goud, vermits men niet kan gh'raken
De toets, alzoo int hert 't bedrogh verburghen is,
Dus kanmen wel van't goud, maer van u niet zijn wis,
Wis was ick eens van een wiens mis ick moet beweenen.
Een ander Leonoor kan d'Hemel u verleenen,
Neen, zulcken eenen niet, laes, als my dat voorbeeldt,
Ick zweer u, Heer, dat all't gheselschap my verveelt,
d'Afkeerlijckheyt my dan in d'eenigheyt doet layen
Om in dit droeve kleedt mijn onluck te beschrayen,
Wat vliet van tranen dan uyt dese ooghen vlien
Zoud 't alderwreedste hert beweghen my te zien.
Het gheen verloren is, is dwaesheyt te beklaghen.
Mijn Heer 't is wel ghezeydt. Nochtans de rest mijns daghen
ick met hem zlyten wil, 't ghedaght is noch zoo zoet
Ick met die lieve man mijn leven eynden moet.
Acht ghy mijn Liefde niet? Is u gentiele herte
Zoo onghevoeligh dat ghy niet medooght mijn zmerte?
Helaes de ooghen-blick ghy zijt uyt mijn ghezight,
Schijnt d'Hemel my ontrooft het aenghename light
Des heughelijcke Zon. Zal Lodewijck niet moghen
Vertrouwen dat de tijt noch uyt uw' lieve ooghen
Zal trecken eenen lonck waer uyt ick mach verstaen
De gracy uwes hert? Kan al mijn langh ghetraen
Dan niet beweghen dat ghy sleght'lijck wilt verclaren
Of 's Graven-liefde u oock aenghename waren?
Want zoo mijn star belet ick gheen weer-liefd verwerf,
'k Bid u, princesse, dat ick oock die gunst niet derf.
Wat peynst mijn waerde Vrouw?
't Ghedaghte loopt te post.
Ick wensk' ick u antwoorden kost,
| |
| |
Neen, met een' hert'lijck meenen,
Of wilt ghy my, mijn schoon, die glory niet verleenen?
Wat glory? Dat ghy uyt mijn zegghen zeker weet,
Of my uw' Liefd', Heer Graef, is aenghenaem of leet?
Kan't zijn onghenaem van u gheliefdt te wesen?
Want uwe Liefd', ick aght, uyt neygingh is gheresen
Die tot de eghte streckt, een deughdelijck ghemoedt:
Hoogh zijt ghy van gheslaght, zeer treffelijck van bloedt,
Vw' deughden loffelijck, en genereus van herten,
En voorts in Wereldts luck mooght ghy Borgonie terten,
Dus u te dancken, Heer, ghebiedt mijn danckb'rheyts wet
Mits ghy uw' Liefd', zoot schijnt, op Leonora zet,
Doch is mijn weer-liefd flaeuw 'k misdoe daerom uw' waerde
Int minste niet: men zagh, dat zom'ghe Princen paerden
Met zleghte Herderinnen op ghevoedt int veldt,
door reyne Liefds gheweldt,
De Liefd' beheert de mensk' en mensken niet de Liefde,
Misdoet de Prins dan yets?
Me Vrouw zo't u gheliefde,
Ick hoorden gaeren wat ghy hier meed' zegghen wilt.
Maer zoo de Princens eghts-lust d'herderinne ztilt,
En Liefd' de oorsaeck is, zoo moet ghy oock verschoonen
Zoo ick een Gravens-liefd' met weer-liefd' niet kan loonen.
Carel. In boere kleederen.
De Graef is noch by heur, onmogh'lijck hy my ken
Maer zy aen deze kleen wel zien zal wien ick ben.
Me Vrouw 'tis wel ghezeydt.
Wat Huysman komt daer wand'len?
Zaght Heer, laet ons nu niet meer hand'len
Van liefdens aert. Hoort vriendt, wat tijt ist van den dagh?
Doen ick in onse dorp nae d'uure-wyzer zagh,
Ztond't reght op half-uur-vier, 't was noch gheen vier ghezlaghen,
En ick heb steets ghegaen.
Wat komt ghy vriendt dus draghen?
Niet veel besonders, Heer, al schijnt de mande groot,
Helaes, wy arme liens doen veel om een stuck broodt.
Wat hebt ghy in uw' korf?
Me-Vrouw' niet veel bezonder.
Wel Heer schijnt u dat wonder?
'k Vercooper daegh'lijcx veel, en al om d'arme kost
En windt ghy wel zoo veel om eens te zijn verlost
| |
| |
Helaes wat soud'men winnen?
Koopt yet van mijn ghebloemt.
Ick reed'lijck loof mijn waer, goud-bloemen heb ick veel,
Lavender, anjers, Roos, en Leli wit, en gheel,
Viool, Damaste bloem, Marioleijn, Lauriere,
May-bloemkens, maeghdelief, en pluymkens, Eglentiere,
Van alderhande zoort ist kurfken wel verseldt.
Dats schoon, en schoon van kleuren.
Mijn Heere alle daegh en maght u niet ghebeuren
Zo schoonen roos te zien, hoe rijck mijn Heer ghy zijt.
Wat meent ghy dat de kroone Heeren stedigh Heeren?
't Ghemeen ghebloemt, mijn Heer, men houdt zo wel in eeren
Gh'lijck die van grooten naem. Siet Heer daer is een bloem
Gheen schoonder ghy oyt zaeght, ghesproken zonder roem.
ey schenckt die aen me Vrouw, durft ick, ick zou s'heur gheven,
Want zulcken lieven Vrouw ick noyt en zagh mijn leven,
Wat zijt ghy man en wijf? Ghy voeght wel by malkaer,
Mijn Vrouw weest doch niet gram.
Mijn ouderdom verschoont de spraeck'lijckheyt mijns wezen.
Ziet dats een roos, me Vrouw, de schoonste uyt ghelesen.
Mijn Heer koopt doch die roos, en gheeftse aen me Vrouw,
Het schijntse op heur blaen noch draeght de morghen douw,
Mijn Heer met uw' verlof, ick moetse me Vrouw gheven.
Me Vrouw dits met eerbiedingh 't eerste mynes leven,
Ontfanght van d'oude man, dit roosken met heur blaen.
Ick danck u vriendt, dus mild?
Mon coeur. Dit's van mijn handt.
Mon coeur wats dat te zegghen?
Mon coeur? ha dat's heur naem, hier onder moeten legghen,
Noch slosen, zoeckt ghy vindt.
Me Vrouw, Mon coeur, ziet daer,
Wat zoo nu isse leegh, hier ziet ghy al mijn waer,
Nu koopt het hoopken 't zaem, ick zalse 't huys gaen brenghen,
Zoo ghy niet verre woont, en u belieft te gh'henghen
| |
| |
Een boerman aft'r u gaet.
't Schijnt wel een Cortisaen,
Een Cortisaen, mijn Heer, die after't ploeghen gaen.
Hoe veel voor al 't ghebloemt?
Me Vrouw' Mon coeur, hoe dus? Dat waer verkoft tot schande.
Wel nu raept op uw' waer, komt meed' ick gheef de kroon.
Nu heeft hy al zijn wensk'.
Ick leyd' u 't huys mijn schoon.
Och neen, om reden, Heer, men moet de op-spraeck myden.
Neen Heer, de tyden hebben tyden,
'k Zal met de Huysman gaen, Heer Graef, ick danck u zeer.
Mijn Heer voor al d'ontfanghen eer.
Is dit een Graef? Mijn Heer, ick moet u yets meed'deelen,
De beste vrught mijns hofs, een appl' om meed' te spelen.
Borgonie braldt vry uyt, de roem uw' staet betaemt.
Maer luck wat gaeft ghy my? o vinn'ghe tijt ghy naemt
Te schielijck wegh die Vrouw, het puyck vant schoonste schoon,
Wt Lodewijcx ghezight, dees Vrouw' Araetas kroon
Reghtvaerdigh voeren magh. De plaets doet my verheughen.
't Verkryghen is wel zoet als wy't behouden meughen.
Ha Lodewijck vry weendt, uw' hope qualijck luckt,
Zoo haest de tijt het gaf zoo haest hy't weer ontruckt,
Doch in uw' herte blijft uw' Leonoor ghezloten.
Dat myne Engel wist hoe zeer my heeft verdroten
Het droevighe gheschey ick weet zy uyt medoogh:
Mits door die schoons vertreck, laes, uyt mijn herte vloogh.
Al 't gheen mijn wezen heeft: zoud' hebben noch ghebleven,
Om my mijn zielens voedsel door't ghezight te gheven,
Helaes ick ben heur quijt, vaer wel luck-rijcke-grond'
Waer op Graef Lodewijck zijn Leonora vond'.
binnen.
Hertogh Aernout; Lucino en Eraclio,
d'Ambassadeurs van Vranckrijck.
Dit's eynd'lijck mijn bezluyt, en mooght daer meed' vertrecken,
Op dat u Coning weet dat onse wensken strecken
Zoo princelijck bescheydt, gh'lijck in uw' herte leeft
Een Hertogh'lijck ghemoed.
Mijn eghte Suster is, gh'lijck ick eght ben gheboren
Van d'overleden Otto, Keyser van het rijck,
| |
| |
En oock Rooms Coning was, 'k gaf heur ten huwelijck
Aen d'Hertoge van Cleef. Nae hy is overleen
Zy zonder kind'ren blijft, en is daerom gheen reen,
Hoe wel de Coning zins het Hertoghdom aenvaerde,
Heur weer ontrocken werdt 't gheen by huw'licx voorwaerde
Aen heur ghegheven was, maer datmen heur dat laet
Tot onderhoudingh van heur Weduwlijcke staet,
En eere heures mans. Wilt dit de Coning zegghen.
Zijn Majesteyt van Vranckrijck wil zijn eysk' belegghen,
Mits d'Hertogh heur gheen Testament en heeft ghemaeckt,
De twintigh duyzent pondt, heur daerom niet geraeckt,
En dat het Hertoghdom die ghelden weer moet trecken,
Of d'erfenisse kan tot gheene voordel strecken,
De tytel zonder renten acht de Coning niet.
Zijn Majesteyt ghenoch incomst' zijns rijck gheniet,
Laet hem ghenoeghen dat hy't Hertoghdom van Cleve
In tytel nu bezit, gheen ander antwoordt gheve
Ick op uw' Ambassaed', gheeft hem zulcx te verstaen,
En zoo zijn Majesteyt daer meed' niet is voldaen,
En met de waep'nen traght tot zijn voorneem te komen,
Zeght hem dat d'Hertogh van Borgonie niet zal schroomen
Om hem te bieden 't spits, en ick zijn trots ghemoedt
Zal wederstaen met leven, goede, en mijn bloedt.
Ghenaed'ghe Heer hier mede zullen wy vertrecken.
d'Ambassadeurs.
Wil Vranckrijck nu ontwrecken,
De eyghen zoecklijckheydt
Bedriegt de Princen vaeck.
En uyt reens spore leydt,
Dus ick het oorlogh waght.
Wilt u daer teghen zetten
Om met voorzightigheyt zijn voorneem te beletten,
De Coningh maghtigh is, de vrese veel zal doen
In d'ondersaten, die hun eyghen staten vreesen
Zo moet, mijns oordeels, int hof uyt ghegheven weesen,
Dat Vranckrijck niet alleen my 't oorlogh bied om't goedt
Vant Hertoghdom van Cleef, maer in mijn landt de voet
Te dringhen, en zoo voort aent Hertoghdom te gh'raken
Van ons Borgonie, en my zijn vassael te maken,
Desgh'lijcx al mijn ghemeent. In d'Onderdanen mijn
Is zulcken moedigheyt dat zy onwilligh zijn
Hun aengheboren Prins te zien tyranniseren,
Dit zal uyt d'herten flucx de vreese doen afkeeren,
En in manhaftigheydt verand'ren hun ghemoedt.
| |
| |
't Is raedzaem uwe hoogheyt strickt ghebieden doet
Vw' Krijghsluyd' voeghent t zaem, en zendt die op de palen
Van Vranckrijck ende uw', op dan de Fransen falen
Met hun heyr-legher om te dringhen in uw' landt,
Want zoo ghy met voorzight uw' Borgonionnen plant
Om af te byten 't zpits, is't oorlogh meest ghewonnen.
Het vverck is half volbrocht alst vvijslijck is beghonnen,
Graef Lod'wijck 't geen my quelt, is zoo het oorlogh duurdt
Ick qualijck midd'len heb om te zijn uytghevuurt,
Het laeste oorlogh heeft mijn midd'len zeer doen krencken.
't Red al zigh zelven Heer. Men moet zoo veer niet dencken,
V naeghebuuren zijn u gunstich.
Dan in de tijt van noodt heeft weynigh d'een voor d'aer.
Dit moet wel zijn bedoght, en zoo heel light niet achten,
't Ghelt inde oorloghs-tijt zijn d'aldergrootste machten,
Is dit mijn Heer uw' quel?
'k Weet raed voor al u vrees.
Mijn Heer ick lief uw' suster d'Hertoginne,
Me Vrouwe Leonoor, maer zedert het beginne
Van mijn vryage kost noyt weten heur ghedaght,
Of mijn liefd' heur behaeght of dat zy my veraght,
Mijn passie is groot, ghelijck mijn hoop is kleene,
De heerskerin mijns ziel is Leonoor alleene.
Hier is ter Wereldt niet 't gheen Lod'wijck niet zoud' doen
Om winnen heure liefd', en eens mijn hert te voen
Op 't smakelijckste zoet des weer-liefd' van die Vrouwe.
Mijn Heer, zoo ick uw' suster eghtelijck moght trouwen
En ghy my zulcx belooft, en my in huw'lijck gheeft
Het Hertoghdom van Cleef en d'incomst' die het heeft
Ick zal op myne kost, en zonder u te quellen
Mijn teghens Vranckrijcx trots in uw' verweringh ztellen,
Maeckt my u Velt-Heer, geeft volkomen my 't ghebiedt,
En dat ick voor mijn loon Cleef en Suster gh'niet
Ick zweer u by mijn leven,
Dat ick u waerdigh aght Vrouw Leonoor te gheven,
Want zonder dit toeval, uw' genereuse aert
Graef Lodewijck verdient, en zijt mijn suster waerdt,
En by dees handt ick zweere
Ick uyt Borgonien uwen Fransen vyandt keere.
Den Hemel gun u luck, doet zoo ghy 't beste raemt,
| |
| |
Hooftmannen kiest, en voort al't oorloghs volck verzaemt,
Laet steken den trompet, en laet de trommel roeren,
Om't oorlogh 't mijnder eer, en d'uwe uyt te voeren
Steeckt uwe standart op ghemengelt met de mijn,
Want uw' victori zal de uw' en myne zijn.
Maer, Heer, voor al moet dit wel in secrete blyven
't Gheen Leonoor belanght, en ick om heur bedryve,
Tot myne wederkomst, ja zonder datmen 't weet
Waerom ick 't oorlogh voer, want afterklap is reedt
Om momplen yder 't zijn, daerom vind' ick gherade
Dat niemant hier van weet als ick en uw' ghenade.
Steyght op mijn wapen dan, en stelter uwe byd'
Wat voert ghy voor devijs?
En onder zyne voet een leeuwe leydt verzlaghen.
De zin ghevalt my wel, maer wil u yemant vraghen,
Hoe ghy die zin verstaet, zoo geeft hem voor bescheyt,
Dat ghy Cupido zijt, en Vranckrijck onderleyt
Zo is d'embleem zeer goedt, dus zult ghy yde'r een ztillen
‘Want oorlogh en de liefd' vvel t'zamen voegen vvillen.'
Mijn Heer het zal gheschien.
Lodevvijck binnen.
Den Hemel schickt het al,
Ziet hoe Vranckrijckse trots (door onbedoght toeval)
Ghetemt zal werden nu: veel wysen duydlijck' zegghen
Dat inde liefdens gril veel ramps verburghen legghen,
Veel zotheyt, veel gheraes, veel dulheyt, veel onrust,
Veel zmert, veel hoon, veel knagingh, veel onlust,
Jae datter gheen goedt spruyt uyt dese heete toghte,
En immer zie ick nu het gheen ick nimmer doghte,
Ick winne door de liefd', die dese grave plaeght
Dat hy de oorloghs last gantsch', tegens Vrancrijck draegt,
En huew' mijn suster aen een Heer van edel bloede
Staet rijck, lofwaerd', manhaftigh, en hoog van gemoede.
Hertoginne Casandra.
't Schijnt dat ghy komt verbaest, Casandra, deert y yet?
Meer droefheyt leydt hier, Heer, als ghy in d'ooghen ziet
Ha dat ghy zaeght mijn herte,
't Gheen bloede tranen weent in bitterlijcke zmerte.
Om dat ghy, Lief, nae Vranckrijck meent te gaen,
Het oorlogh is op hand', zoo'k zeeker heb verstaen.
Ha waerdste Prins hoe zal Casandra zond'r u leven?
En ghy in zulck' ghevaer, dit te bedencken gheven
| |
| |
Dood-wonden in dit hert, de Wereldt ick versaeck
Zoo'k uyt uw' overlieve Lief gheselschap gh'raeck,
Laet mijn ghebeden, Lief, zoo veel aen u verwinnen
Dat ghy dit droef vertreck wilt ztellen uyt uw' zinnen,
Of maeckt mijn tomb, ghereedt, want met uw' naer vertreck
Ick 't leven uyt het hert van uw' Casandra treck,
Hebt meed'ly met uw' Vrouw.
Ghy weet hoe ick u lief, jae zoo dat 't alderklaerste
Light van de Hemels Son my niet zoo zeer vermaeckt
Ghelijck uw' Lief ghezight mijn hertens glori raeckt,
En gh'lijck ick weet uw' Liefd' de mijn kan evenaren
Heb ick u wisse blijck nu willen openbaren
Hoe ick ghevoelen zoud' te laten u alleen,
Dies ick het oorlogh dat my nu werdt overstreen
Niet leyden wilden zelfs maer raedtsaemlijck verkiesen
Een ander in mijn plaets, om dat ghy niet verliesen
Zoudt uyt uw' Lief ghezight, uw' Hertogh die ghy aght,
Zijn by-zijn uwen dagh, en' af-zijn uwen naght.
Hoe zal ick dit vergelden?
Waert anders 't arme hert tot teeringhs dood zigh quelden,
De vreugd' die ick gevoel neemt spraec door zoetheyt wegh,
Dies ick onmaghtigh ben dat ick mijn Prince zegh
De glory mijnes ziel, om danckb'rheyts vier te blussen
Zal ick ztom spreken door het hertelijckste kussen
Als oyt Casandra op u lippen heeft ghedruct.
't Is my Casandra Lief het dus wel is gheluckt,
Wien ist? wien gaet daer henen?
De Graef? God, wilt hem verleenen
Ick moet gaen nae den Raedt.
binnen.
Gaet Prins, mijn Heer, mijn Lief, mijn al, mijn dagheraet.
God geef dat dees omhelsingh 't laeste moghte wezen,
Want zulcken afkeer in dees boesem is gheresen
Dat als ick d'Hertogh zie ick ysselijck verschrick,
Zwijght tongh op dat ick zelfs my zelven niet verklick.
Carel.
Me Vrouw', Camilla, zeyd' uw' hoogheydt om my zonde.
Ha dat ick zonder spraeck mijn meeningh zeggen konde.
Wel Carel zijt ghy noch zoo wreedelijck gezindt,
Dat gh' in uw' jonghe hert gheen plaets om lieven vindt?
Me Vrouw ick vrees 't verachten,
Dit's d'oorsaec dat ick my voor 't minnen meen te wachten.
| |
| |
En of ghy zeker waert, dat ghy zoudt zijn bemint?
In gayle liefd, me Vrou, men veel verwis'ling vint?
En of ghy waert gewis van weerliefd, en heur trouwe?
Wat weetmen of de woorden oock hun zegels houwen.
Ha schaemt hoe terght ghy my, mijn arme herte trilt.
t'Schijnt Carel ghy uw Vrouwe niet verstaen en wilt.
Helaes me Vrou wat ander antwoort can ick gheven?
Ghy kent heur die zeer wenscht om in uw liefd te leven.
Onluckich is heur ster die my voor heur verkiest.
Ick weet sy Carel om uw liefd heur zelfs verliest?
K'gheloof me Vrou die boert.
ô dat het boerten waeren.
De liefde dwingt dat ick mijn hert moet openbaeren.
Ghelooft ghy my dan niet? Ic' weet zy om u uyt-teert.
Met dit ghevoelen schijnt me Vrouwe my vereert.
't Is tijdt ick my verclare.
En dat sy schaemt verloor.
En of ick't zelven waere?
Zo waert t'onrecht besteet. Princesse waerde Vrou,
Meent uw ghenade dat ick zo vergheten zou
De plicht, de schuldt, de trouw, die ick mijn Vorst en Heere
(Mits sijn ghenade my van Kintsche jaren teere
Heeft op ghequeeckt, ghevoed, bezorght, verzien, vereert,
En mijn gheringhe staedt ghenadelijck vermeert)
Rechtvaerdich schuldich ben, en heyle danckbr'heyts wetten
Wtroeyen uyt mijn hert, en t'echte bed besmetten?
So waer ick minder waert, als't vuyl betreden stof,
En hy had opghevoed een Tyger in sijn Hof.
Al wat ick ben, en heb, mijn eer, mijn luk, mijn wezen
Is uyt de gracy van mijn Hertochs gunst gheresen.
Sijn slave Carel is, my zelven is niet mijn,
Het grootste luck is dat ick niet ben mijn? maer zijn.
Zo lief en is my niet het aenghename leven
Of cost het hem dienst doen ick zoud't uyt liefd hem gheven.
Voor alle zijn weldaed en al t'ontfanghen goed
Soud ick vergelden dat met schand-vlek synes bloedt?
O Neen, me Vrou, hier leyt een hert te eel ghebooren.
Denckt niet ghenaed'ghe Vrou dat ick d'eer heb verlooren.
Wat meent ghy dwaes, ghy zot,
Ghy fielt, ghy droch, ghy geck, dat myne liefde tot
V strecken zoud', ghy bock, ghy ongheschickten grovert,
Maer ziet dees loosen loer, ghy overgeven sobert,
Wat isser doch in u, dat ghy u voorstaen laet
Dat een Princesse soud', en Vrou van myne staet
Heur oogen op u slaen? 'k zou grager die uyt rucken
En cappen dese tong, mijn eyghen hert dood drucken,
Wat raserny is dit? tgeen ick u heb ghezeydt
| |
| |
Van liefde was alleen om uw door mijn beleyt
Te ryzen, en door d'echte staet u groot te maken,
Met een zeer eed'le vrou, 'tgheen ghy recht anders duyd,
En oordeelt recht verkeert, baldadighen schaefuyt.
De Hertoginne binnen.
Ha Hemel, ha Fortuyn, ha Wereld, wats mijn leven?
Een dool-hof vol ghespoock, had ick het heur ghegheven
Noch arger waert, helaes, heur minne is verkeert
In doodelijcke haet, en g'lijck zy vreest onteert
Te zijn zoo ick mijn Heer heur doente zou vertellen
Zal mogh'lijck deze Vrou wat vreemts aen moghen stellen,
En spreken recht verkeert, of ick heur had ghetercht,
En door onkuyse lust oneerbaerheyt ghevercht.
Ach, Carel, laes in wat verdriet kund' ghy noch raken,
En waerde, Leonoor, wat comt u onlucx naken.
Prudentio. Men Trommelt en Trompet.
De Graef heeft lange tijd in't Hof nae u vertoeft.
't Schijnt dat hy u tot dese Krijch behoeft,
Het toe-berey is groot de Prins gaet zelven mede,
In woelende gheraes verkeert de stille vreede,
De Krijch gaet aen de pluymen vlieghen t'is een lust,
Te zien, hoe elck om strijt op't fraeyste zich toerust,
De Vendels vlieghen, jae men hoort niet anders spreken,
Als van goed kruyd en lood, en lancyen te breken.
Ic bid u laet ons gaen, wel Carel 'tschijnt ghy droomt?
Of zijt ghy voor de Krijch g'lijck anderen beschroomt?
'K had yets in mijn ghepeyns.
Maer laet de Graef niet wachten.
Waer zijn doch uw ghedachten?
Binnen.
Hertoch Aernout.
Reen wickende dat dit vergheefs niet was ghecomen
Waeromme zoud' ick dan met Vrancrijck 't oorloch schromen?
Het blind gheval niet heerscht, maer werelds schepper viert,
Diet al en alle is, en alle ding bestiert,
Tot ellicx heyl heb ick met buychzaem hert en leden,
Om't nutst' dien al-beschick, en opper-Voogt ghebeden,
Casandra.
Hoe is mijn hert ontstelt,
Hoe trilt mijn teere ziel. ha Hertoch hoe't my quelt
Kan deze laffe tong van schaemte niet verbreden.
| |
| |
Zeght my, mijn lief, de reden,
Is't om dit oorloch? zeght, dat Vrancrijck my aenbiet?
Neen Hertoch, laes, ten is om Vrancrijcx oorlogh niet,
Maer't oorloch dat uw vrouw, uw vrouwe wert bewesen.
Hoe? isser tusschen vrouwen oorloch nu gheresen?
Ondeckt my doch de grond, Casandra, zecht waerom?
Als lust tot spreken terght zo werdt mijn tonge stom,
't Is raedzamer ick zwijch, God wil gheduld verleenen.
Wel wilt ghy dat ick dan u droefheyt help beweenen,
En zonder dat ick weet de oorzaeck uws ghetreur?
't Schijnt ick mijn hert van spijt uyt dese boesem scheur,
Ick die het beelt uws zelfs int mids mijns herte draghe,
Heeft die gheen oorzaeck, Heer, ick jammerlijcke beklaghe
't Verraet t'gheen d'Hertogin Casandra is ghemoet?
Wat is het, liefste, stater yemandt nae mijn bloed?
Als't land is vol oproert, ontroeren oock de zinnen
Der onderdanen, laes, 'ken can niet wel uyt vinnen
Wat u mach zijn ghemoet, ick bid u, waerde vrou,
Zeght my waerom ghy treurt.
Ick vrees het uw ghemoed te deerlijck zou ontstellen.
O neen, lief, zo ghy't heelt dat zal my meerder quellen
Door't vreemt vermoeden t'gheen my steets voorbeelden zal,
Wat is't? mijn schoon, ick bid.
Te schrick'lijc, en behoort dat wy het daed'lijck wreken.
Zeght my wat dattet is 'tzal aen wraeck niet ghebreken.
Belooft ghyt my? mijn Lief?
Maer zeght my is het t'gheen daer ghy van spreeckt gheschiet?
Gheschiet? veel eerder zou de lucht zijn zonder starren.
Ist niet gheschiet? ghy doet my int ghedacht verwarren,
Mits ick niet treffen kan wat dat het wezen mach.
Van s'werelds eerst begin men noyt dierg'lijcke zach.
Ghelijck men heeft ghewaent dat ghy, lief, zoud vertrecken
Heeft een booswicht ghepoocht my tot lust te verwrecken,
Om onze echte bed te schennen t'uwer schand,
En myne aldermeest, 'k zweer, u, by deze hand
Had flaut my niet belet, en my mijn moed ontogen
Ick had gelijck een Leeuw hem in't gezicht gevlogen,
Zo was mijn hert ontroert om die Godloose man,
Ja, dat ick noch helaes, niet wel bedaren can.
Noyt ongeluck alleen, het oorloch in mijn lande
En nu mijn echte bed te brengen in bloed schande.
Wie was't die't u voorleyd? by d'Hemel ick u zweer,
| |
| |
Dat ick het wreeken zal die trachte na mijn eere.
Een daer ghy't minst vermoeyd, ja dat het yemant zwoor,
Ten waer't uw' Vrouwe was, ick weet ghy gheen gehoor
Sout gheven om het stuck te kunnen recht gelooven.
Wat isser al onheyls in Princelijcke hoven?
Noemt my den loosen fielt die schaemt en eer verloor
Dat hy mijn Hertogin voor sijn gheboel verkoor.
Die van u Kamer op u bedde zocht te dringhen.
Wien ist doch vande twee?
Die 't alderminst betaemt.
Wie't is? u Carel onbeschaemt.
Was't Carel, hooghe God, was't Carel, wonder, wonder,
t'Schrickt mijn gehoor gelijck de bulderende donder
Doen ghy my noemden hem, 'tschijnt dat mijn herte breeckt.
Ha Carel die ick in dees narm heb opghequeeckt
Van Kinde tot een man is dit u danck en plichte,
By Jehova ick zweer, by't Godelijcke lichte,
En wreekt het om uw Vrou,
En zo ghy't ook niet wreeckt ick sterve van herts rouw'.
Doch Carel is zo loos hy zalt u loogh'nen willen,
En spreken teghens my, maer zo ghy u laet stillen,
End' hetten uwes toor'n door beuseling versmoort,
Maeckt reeck'ning dat ghy uw Casandra dan vermoort.
Neen, lief, stelt u gherust, want uw waerachtich zegghen
Sal niemant 't zy wie't waer met schoon-spraeck my ontlegghen,
Maer Carel sterven zal, dus laet my, lief, alleen,
Ick bid u Hertogin staeckt uw bedroeft gheween,
Bedaert u teere hert, en laet my inde hetten
Van tooren middel tot de wraeck terstont gaen zetten.
Casandra binnen.
Ghy daedlijck flucx zult gaen
Hy nae sijn Kamer gaet, en blijf daer in ghevanghen,
Gaet haelt twee Helbaerdiers, hoe zal mijn Vrou verlanghen,
Om weten wat ick doe, bewaert ghy Carel wel,
En zonder dat hy oock voet uyt sijn Kamer stel,
Tot nader last, maer zwijcht, en laet het niemant weten
Dat Carel is ghevanghen, en ick heb't geheten?
Het zal, ghenaed'ghe Heer, met voordacht dus gheschien.
| |
| |
Prudentio, en de Helbaerdiers vertrecken.
Wat vreemde oord'len nu in mijn ghedachten vlien,
t'Is best ick my bedaer, want wat de tooren doet
Door't preutelende bloed, street zelden t'onzer goed.
|
|
Auteursrechtvrij