Volledige werken. Deel 1
(1884)–Theodoor van Rijswijck–
Auteursrecht onbekend
[pagina 81]
| |
I.De tweedragt spookte op Duitschlands velden;
En de aerde dronk zich gulzig zat.
Aen 't bloed van ridderen en helden,
De kryg schoor beemd en velden plat,
En trad op korenoogsten vruchten.
Het landvolk slaekte diepe zuchten;
En smeekte leenheer en vassael,aant.
In Godes naem, 't verwoestend stael,
In hal en tuighuis op de hangen,
En vreê te maken onderling:
Maer ach! het oorlog hield de kling
Ontbloot en bleef de velden sloopen;
En stak de vlam in erf en huis,
Verkeerde burg en fort in gruis;
En trapte met vernoegd gelaet,
Op 't hart van veld'ling en soldaet;
Of wrong in 't woên met yz'ren hielen,
De gorgels plat van hen, die vielen
| |
[pagina 82]
| |
In 't bloed dat uit de wonden spoot.
En gaf hen lagchend aen den dood.
Sinds jaren zagen twee baronnen,
Elkand'ren scheel en nydig aen;
Waer eerst een twist was uit ontstaen,
En dan een stryd was om begonnen;
Die, by den aenvang nietig scheen;
Maer dra zyn roode legervanen,
Door Duitschlands verste streken heen,
Deed wapperen by bloed en tranen.
Want de overwinnaer, trotsch en fier,
Op den door hem bevochten zege;
Blies in het doovend oorlogs vier,
Verhief de golvende bannier.
En droeg haer, strydend, allerwege.
Hy trok vervoerd door dollen waen,
Op vriend en buer en maegschap aen;
En blikte woest en wreevlig rond,
Als ging hy Duitschlands vryen grond,
Veroveren in eenen stond.
Maer prins en graef, vassael en heer
En ridders, grepen naer 't geweer;
En wilden met vereende magten,
De naderende vlam verkrachten;
Die in het hart van 't vaderland,
Zoo lang meédoog'loos had gebrand;
En om by tyds de wreede ontzinden,
Aen wet en voorschrift te verbinden.
Reeds hadden knaep en ridderknecht.
Het rondas aen den arm gehecht,
En 't harnas om de forsche lende;
De helm geprangd om 't bekkeneel,
Versierd met veèren rood of geel,
Waeraen men rang en stand herkende;
Glom reeds de schaer der dapp' ren rond.
De zon trad op, en hing den horezont
In vlammend rood, en liet haer stralen,
| |
[pagina 83]
| |
Weldadig op het aerdryk dalen.
Zy schoot het nachtgevogelt blind;
En spiegelde met gouden tint,
Op 't blinkend spits der hellebaerden;
En op d'ontrolde veldstandaerden;
Die met een zoelen westenwind,
Uit plooi en kronkel streken.
Men wacht met ongeduld het sein,
Om met het leger op te breken,
Maer, waer blyft Herman's dapp'ren trem
Zulks is voor hem iets ongemein!
Hy die het leger aen moet voeren;
Hy hoort ons pyp en ketel roeren,
Geen stofwolk toont zyn naedring aen.
Waer mag toch de oude kryger toeven?
Het ros slaet hunk'rend met de hoeven.
En geeselt zich met staert en maen;
Als of 't ons wilde doen verstaen,
Dat 't beter ware voort te gaen.
Graef Herman, voerde honderd mannen,
Die afgericht in stryd op stryd,
Den taeien boog met fierheid spannen;
Of, die het slagzwaerd met beleid
En kracht, op's vyands schedelpannen
Doen nederploflen. Hy, de schrik
Des vyands, maer de hoop der zynen
Met wien hy streed, hy komt verschynen:
Maer zie, zyn immer blyde blik,
Zyn vroom gelaet, is als betrokken,
En mond en wang zyn koud als glas;
En onder 't malieën borstkuras,
Voelt hy zyn boezem harder schokken
Dan ooit. Niet dat hy bloode of bang
Was, neen! Hy die zyn leven lang,
Het zwaerd gevoerd had, en de mooren,
En ongeloovigen op veld en toren,
Met speer en zwaerd, van kindsbeen af
Ter eer van Kristus heilig graf
Had aengevallen en bestreden;
| |
[pagina 84]
| |
Zou hy thans als met looden schreden
Ten stryde trekken? en 't verschiet
Staen tegenwag'len als een riet,
Nu 't vaderland hem op kwam roepen!
Reeds staen zyn zaem geschaerde troepen
Hem wachtend, en in digte groepen
Vereend. Waer is dat bang verdriet,
Dat hem doorgrieft, toch uit gerezen!
Dat hem doet suffen, en zyn wezen
In bitt're rimpels zamentrekt?
Zyn gade ligt in 't graf gestrekt,
En smaekt reeds lang den slaep der dooden.
Of heeft hy weêr zyn hart geboden
Aen eene jonge en eedle maegd
Van wie hy wederliefde vraegt?
Of heeft hy aen zyn uitverkoren,
Een eeuwig byzyn toegezworen;
Dat hy niet breken wil of mag,
Dan voor zyn laetste levensdag
Verschynt? waek op! voor deugd en pligten
O gryze ridder; doof het vuer
Der driften, in 't ontydig uer;
En wil uw schreden strydwaerts richten
Nu 't vaderland en menschheid geld!
Kom! leen uw hulpe gryze held.
Beroofd van vrienden en van magen;
Kunt gy gerust uw leven wagen
En worst'len met de doodsorkaen.
Maer Bertha ligt hem aen het harte,
Voor haer jaegt hem de borst van smarte.
Om haer voelt hy zyn boezem slaen.
Om haer ontrolt een teêre traen,
Zyn vader oog. Zy, lust en leven.
En steun van zynen ouderdom.
Gedurig aen heur zy te zweven,
Met haer te wand'len door de dreven,
Was 't eenigst wat hem aen bleef kleven:
En als een traen zyn oog ontglom,
Wanneer zy hem de heup omarmde,
En door een zoen hem 't voorhoofd warmde;
| |
[pagina 85]
| |
Dan was 't om dat hy in heur wezen,
Het beeld haers moeders konde lezen:
Om dat hy haer zoo rank, zoo teêr
En schoon vond, als zijn gâ weleer
Toen hy als bruid haer mogt aenschouwen.
Wien zal hy nu de zorg vertrouwen
Van Bertha, van dit schuld'loos wicht?
Geen bloedverwant meer kan hy vinden.
Ten stryde trekken zyne vrienden:
Dit is 't dat hem op 't harte ligt!
Maer ver van burg en stad gescheiden;
Verre achter gindsche dorre heiden,
Had hy een vriend, een strydgenoot;
Die met hem in de zandwoestynen
Van Shara. menigmael den dood
Getart had; die thans rust genoot,
En stil zyn dagen heên zag kwynen
In eenzaemheid, op 't stille veld,
Ver van 't gewoel van slot en steden.
Tot hem trad hy met rasse schreden,
En sprak; ‘O gy! het juk ontsneld.
‘Der wereld, en heur booze listen.
‘Heur wreed geschil en bloedig twisten;
‘Wiens lot ik thans voor 't eerst beny.
‘De kryg rukt my met roode handen
‘Weg, van myn kroost, naer vreemde landen;
‘Laet myne bede uw hart ontbranden,
‘En steun en sta myn Bertha by.
‘Verwerp het aenzoek van uw makker
‘Uw ouden wapenbroeder niet;
‘Daer gy in stilte op dezen akker,
‘En by het murm'len van een vliet,
‘Uw dagen vrolyk heen ziet loopen.
‘Zet haer uw steunende armen open;
‘Bezorg, bewaek en koester haer,
‘Zoo of 't uw eigen telgje waer.
‘En moet ik ver van huis en vrienden,
‘Den dood op 't bloedig slagveld vinden
‘Wees dan als vader over 't kind.’
| |
[pagina 86]
| |
Zoo sprak hy, en zyn oude vriend,
Uit medelyden gansch bewogen,
Zag knikkend 't lieve wichtjen aen,
Dat om heur vaders hals gevlogen,
Het afscheid snikte, en nog een traen
In 't zoenen wegwreef van zyn wangen.
Even als de october buien.
Die langs hooge bergen kruijen,
In een kring van mist en smook;
En den veld'ling onheil spellen;
Zag men Herman neder snellen,
In een wolk van stof en rook.
Of als groote watervallen,
Die met oorverdoovend knallen,
En met dreunende geknots,
Uit een hooge steile rots,
In de laegte nederschieten;
En het water van de vlieten,
Over dyk en dammen slaèn;
Komt zyn leger neder stooten,
Om dat van de bondgenoten,
Honderd mannen te vergrooten.
'T Hourra lied vangt eensklaps aen;
En de wyde vlaktens dreunen,
Van de daevrende oorlogs deunen;
Dat er schier geen enkel woord,
Duid'lyk tot by d'echo boort.
'T bevel van 't leger, werd aen Herman straks gegeven,
En door klaroengeschal, het optogt sein geheven;
Heer Eppo volgde hem met ander hoefden meer;
Maer Eppo had den staf naest Herman over 't heir.
Heer Eppo, uit den stam der oude duitsche ridd'ren
Gesproten, kon als zy, noch wankelen noch sidd'ren.
Hy torschte moedig, op zyn schuimend brieschend paerd,
Een zwaren beuklaer; en een lang en wigtig zwaerd,
Dat meenig bekkeneel, van vyanden en vreemden
Gekloven had, tot roem van Duitschlands vrye beemden.
Nooit zag men hem, dan in een wigtig mahekleed
Geregen; woest van inborst, reed
| |
[pagina 87]
| |
Hy veel ter jagt, om daer op wolf en everdieren,
Van zynen stoet verzeld, zyn lust eens bot te vieren,
Hy was in 's levens bloei, in 't rypste zyner jeugd;
En nogthans, had de vlam der min, het vuer, de vreugd
Der liefde nooit zyn borst, zyn krygers hart veroverd.
Nooit had een maegde blik zyn woeste ziel betooverd.
Doch was er vrouw of maegd die druk in kluisters kloeg;
Dan was het Eppo, die hun kluisters stukken sloeg.
En had een ridder een onnooz'le meid bedrogen,
Dan kwam hy hem tot straf en haer ter hulp gevlogen.
Hy was in vrede 's tyd, een lieve lentedag.
En in den kryg, een herfst, verzeld van donderslag.
Zyn kleine magt bestond, uit zestig fiere borsten,
Die met een handigheid den stalen handboog torschten;
Waer mêe ze een zwaren pyl doen snorren door de lucht.
Die wis zyn doelwit raekt. Een vogel in de vlugt,
Kon slechts hun mikkend oog, ter nauwer nood ontkomen.
Zy waren voor hun hoofd, mat eerbied ingenomen;
En hadden menigmael, een dreigend doodsgevaer,
Met hem op 't veld getart. Al hing hem 't krullend hair
Nog langs de schoud'ren af; al bloosden zyne wangen,
Van 't vuer der jongheid nog, hy was zoo min bevangen,
In fellen nood, als een die in 't kuras vergrysd,
Met wangen gansch misvormd door diepe sabelhouwen,
De verste landen door op avonturen reist.
'T verbonde leger trok langs welige landouwen.
Het volk van Herman was by Eppo 's troep geschaerd.
Zy, reden naest elkaer gezeten, op een paerd,
Met nog een aental legergrooten.
Nog duchtte men voor geen gevaer,
Nog was de vyand ver van daer.
‘Kom,’ sprak een hoofd der bondgenoten:
‘Kom Herman, mael ons eens een togt,
‘Of felle storming af:
‘Gy die in Palestina vocht,
‘En Acre en Bedlehem bezocht,
‘En Kristus heilig graf.
‘Dit zal de reis veraengenamen:
‘Braef! riepen de ander altezamen;
| |
[pagina 88]
| |
‘Wy reisden nimmer om noch rond,
‘Dan op der vaedren weelgen grond.
‘Dit zoude ons zeker nuttig wezen,
‘Wy hebben nimmer iets gelezen.
‘Wat is een turksche karravaen?
‘Waer zaegt gy d'eerste halve maen? -
‘Wie was die Godfried van Bouillon,
‘Die daer den boel zoo klaren kon? -
‘Hangt Mahomet nog aen 't plaffon? -
‘Drinkt men te Mekka nog geen wyn? -
‘Is 't waerheid, neemt de Sarazyn,
‘Zoo vele wyven als 't hem lust?
‘Laet me 'er de Krist'nen thans met rust?
Er kwam geen woord uit Herman's mond;
Hy schudde met het hoofd;
En mym'rend zag hy naer den grond,
Als of hem een gepeins verslond;
Als waer zyn spraek verdoofd.
Er werd geen pooging meer gedaen,
Want ieder zag wel ras;
Dat de oude graef hen had verstaen,
Maer dat zyn ziel was aengedaen,
En diep gekwollen was.
Althans zy traden verder voort,
Langs schelpgrond, kei en mosch;
Tot daer het barre en effen oord,
Begrensd werd door den woesten boord,
Van een vervaerlyk bosch.
De nacht trad midd'lerwylen op,
En joeg zyn schimmen rond.
Nog tintelde der lansen top;
Nog fonkelde op der ruit'ren kop,
De helmkam hoog en bont:
Tot dat der heuvlen hoogste kruin,
Zyn groen in grauw herschiep;
En de uil van uit het eenzaem puin,
| |
[pagina 89]
| |
Op's vleêrmuis akelig gepiep
De schimmen opwaerts riep.
En dan ook hield het leger stand.
Een bywacht trok vooruit.aant.
De lansen drilden door het zand,
En 't krygsvolk van den togt vermand,
Viel neer in 't klamme kruid.
|
|