Daghregister. Deel 1. 1651-1655

[p. 412]

Bylae IV

⁺ Copie-aenteyckeninge ende resolutien van den ondercoopman Jacob Reyniersz., gehouden ende doen houden wegen 't gepasseerde op sijn voyage per 't galjot de Rode Vos na de Bay van Saldanha ende 'tgene laten vernemen heeft^1. van de aldaer gevonden Fransman.

Vrijdagh, den 3en October, anno 1653, vervoechde mij per 't schuytje aen 't galjot de Rode Vos, om daermede volgens de geresolveerde, aen lant sijnde, resolutie^2. na de⁺ Bay van Saldanha te navigeren. Aen boort comende, lichten 't ancker ende seylende sagen ende passeerden 's avonts 't Robben-eylandt. 's Nachts stil.

Saterdach, den 4 dito. Met lemieren^3. van den dagh bevonden ons tusschen 't Dassen-eylandt ende 't vaste lant te wesen, naeckende^4. ondertusschen met een stijve S.Oostewint de Bay van Saldanha, resolverende met malkander de ondergespecificeerde resolutie als te weten:

‘Alsoo de Bay van Zaldanha beginnen te genaecken ende niet wetende of 't aldaer leggende schip (volgens 't geadverteerde van den tolck Herry) vrint of vijandt mochte wesen, naer rijpe deliberatie met malkanderen goetvinden (alsoo ten meesten dienst van d' E. Compagnie geschiet) den bouckhouder Fred. Verburgh met het schuytje ende 6 matrosen gemandt naer 't schip te stuiren om te vernemen of 'tselve oock vrient of vijant is; vriendt bevindende, tot teecken van dien met een musquet 3 schooten, ende vijant sijnde, één schoot schieten, waerop wij ons dan soude mogen verlaten.

Aldus geresolveert in 't galjot de Roode Vos, seylende tusschen 't Dassen-eylant ende de Bay van Saldanha, datum ut supra^5..

Onder stondt:

Jacob Reyniersz.

Elbert Corn. Kes.

Fredrick Verburgh.

Jan Symonsz.’

Naer den middagh quamen voor in de bay ten ancker op 12 vadem santgront daer een schip hooger op sagen leggen ende door een versiende bril^6. (aen de vleugels^7.) beoogt wiert een Fransman te sijn. Dorsten door den harden wint, die opstack, den

+ Kol. Arch. 3967

1. Teenswoordige Ndl.: heeft laten vernemen.

2. Resolusie geneem toe ek nog aan land was. Vreemde aanwending en posisie van die veel misbruikte teenwoordige deelwoord.

+ 78v

3. Daglemier, -lumier bestaan nog in Afr.

4. H: maeckende.

5. ut supra, soos bo.

6. In 1608 is in Nederland verkykers uitgevind wat uit twee lense bestaan het, eers nieuwe brillen genoem; versiende bril is 'n nadere omskrywing om dit van die gewone bril te onderskei.

7. ‘Vleugel, kleine gespitste vlag op een mast’ (Van Lennep: Zeemans-woordenboek).

[p. 413]

bovengemelte bouckhouder van^1. dien dag niet afstuiren. Den avont ondertusschen vallende, sagen een schuyt van 't aldaer leggende schip op ons afcomen. Stelden ondertusschen onse soldaten ende bootsgesellen in 't geweer, niet wetende hoe starck dito boot gemant of wat dat in 't sin mocht hebben. Roeyende ons dicht voor de boech, preyende ons vanwaer dat quamen, seyde van Amsterdam ende⁺ riepen dat se ons soude aen boort comen, 'twelck sij deden ende seyde dat sy aen 't Dassen-eylandt ende in de Bay van Saldanha over de 6 maenden^2. gelegen ende al tusschen de 38 à 39000 robbenvellen gedroocht ende geslagen hadden.

't Gepasseerde van den 5en ende 6en^3. dito brengen mede^4. van den bouckhouder Verburgh, alsoo die per schuytje aen den Fransman hadde gesonden, luydende van woorde tot woorde als volcht:

‘Verhael die den Fransen capiteyn gedaan heeft aen mij, Verburgh, als te weten:

Eerstelijck dat hier in de Bay van Saldanha (naer dat alvooren sijn volck ende reetschappen tot de robbenvangst, etc., op 't Dassen-eylandt had geset) over de 6/m² hier heeft gelegen, latende 2 man met een jongen tot bewaringe van 't schip aen boort, die van hem ordre hadden niet aen lant te mogen varen, dewijl hij met sijn schuyt (naer 't Dassen-eylant om ordre te stellen) was heen ende weder varende, al waer 't schoon^5. dat d' inwoonders hun riepen - die dagelijcx tot hun riepen - verscheyde malen omtrent haer schip met meenichte beesten verscheenen, maer dorsten haer gegeven ordre (van^6. aen lant te varen) niet overtreden; 'tgeen de Saldanhars siende, sijn sonder eenige handelinge met hun gedaen te hebben (nu 8 dagen verleden) vertrocken, doch wist niet of se wederom na de houck van de Bay van St. Helena, vanwaer se gecomen waren, gekeert sijn, daer hij met sijn schip (alvoren hier quam) had geleegen ende de Saldanhars aldaer met duysenden van beesten ende schapen op de vlactens gesien ende gesproocken heeft, maer eenige^7. van haer hebben cunnen handelen, faute^8. dat geen coper ofte tabacq maer alleen slechte glase craeltjens hadde; sagh mede Saldanhars, op een seeckere in zee uytsteeckende hoeck, veel robben (daer bij duysenden mede sijnde) dootslaen tot spijsinge van haer, etc. Verhaelde mede, op eenige aen hem gedane vragen van^9. mij, Verburgh voornoemt, dat sijn equipagie voor de reys 7 duysent guldens coste, daer hij tot reders (nevens hem selven) hadde Nicolaus du Val, coopman, woonende tot Rotterdam, ende desselfs broeder, woonende à Diepe^10., Jaques du Val, elck voor ¼, behalven 't schip, dat (seyde) dito broeders geen part aen hadden, maer ter

1. op. Vgl. Afr. vandeesmaand.

+ 79

2. over de 6 maenden, langer as 6 maande. Nog gebruiklik in Ndl. en Afr., maar vgl. over 6 maenden o.d. 11/10/1653.

3. H: 15en ende 16en.

4. brengen <wij> mede? - deel ons mee?

5. al waer 't schoon, al was dit ook.

6. wat betref.

7. maer eenige, maar net 'n paar.

8. Verburgh, wat Frans geken het, dink miskien hier (onder die indruk van die gesprek wat hy met die Franse kaptein gehad het) aan die Franse faute de, by gebrek aan, en bring dit sleg te pas in 'n Nederlandse sin.

9. deur.

10. à Diepe, te Dieppe. Weer 'n tikkie Frans!

[p. 414]

contrarie gehouden waren haer gedeelte van den huyr van 't schip aen de verhuyrders⁺ te laten aftrecken, welcke waren den Gouverneur van Ilia de Tortouve^1.h voor een helft, ende hij, capiteyn, selfs voor een 6en, mitsgaders noch eenige andere (bij hem hebbende persoonen) voor de rest, hopende nu met dese reys, wanneer Godt de Heer hun die behouden liet doen, uyt te scheyden, alsoo vertrouwde dat voor hem soo veel soude overschieten, dat wel mocht rusten.

De voorgaende voyagie bij hem gedaen, van nu af^2. over de twee jaren geleden, verhaelde dat de Monsrs. Schuyt ende Van den Helm sijn assuradeurs yder voor 3000 guldens waren geweest ende vernoemde broeders Du Val sijn reders, op sijn behouden reys te varen van Diepe (soo hij seyt) naer Mauritius, alwaer (soo hij seyde) de logie^3. van de Hollanders viercant gemaect sach, haer instruerende dat sijluyden, soo sij wilde, seer facil 4 puncten (die hij in presentie van de schipper ende mij met krijt op sijn kist aftijckende) costen aenmaken, dat alsdan vrij diffenciver soude wesen. Willende mede dat sijn volck aldaer soude ebbenhout hacken, maer 't wiert hem van deselve, namentlijck 't opperhooft aldaer, gerefuseert, als wanneer hij alsdoen daermede^4. vandaer is vertrocken ende de Caribese ende andre eylanden aendeet, daer verscheyde goederen creech te handelen, als indigo, suycker ende taback, etc., soodat vandaer rijckelijck geladen naer 't patria vertrock, sijn cours achter Engelant ommeⁱ, ende bij Schotlant comende, onse retourvlote vernam, welcke hij gepreyt hadde.

Meenende nu in 't laest van dese maent van hier in den name des Heere te vertrecken met een ladingh van over de 48 duysent stucx robbenvellen ende pertije traen (die hij dagelijcx alhier noch op 't cleyne eylant compt branden) welcke ladingh hij, in Vranckrijck comende, meent te vercopen. Vraechde hun waertoe de vellen gebruyckt wierden, antwoorde tot bandeliers^5., opslagen van hantschoenen, de wol tot hoeden met 't fijnste silverhaer, oock fatsoen^6. van Spaens leer^j om laersen van te maken, ende hondertderhande^7. dingen meer. De waerde van genoemde vellen soude, soo hij seyt, wesen 15 à 20 stuyvers, dat qualijck geloven kan, want tselfde waer sijnde, souder geen groote winste (om de sware oncosten) gedaen worden ende geen schip (soo nochtans hij seyt) in 't toecomende jaer hier weder verschijnen, of misschien wel eerder, waeraen te sustineren is datter groote hasardt^8. of proffijt aen vast moet wesen, etc.

⁺ De Biscayse sloep die in Maert verleden door een harde wint uyt dese bay was verdreven, heeft den Fransman alhier aen sijn boort ende begost, soodra als ick overquam, daer van te praten (sonder dat van mij daernaer gevraecht wiert) ende sijn beclaech maecten dat hij 2 jaren verleden, doen hij met de voorss. retourvloote in Texel gecomen was, hij sijn boot aen een Groenlantsvaerder om sijn ancker te

+ 79v

1. So in albei tekste. Tortugas?

h

2. van nu af, nou.

3. loge, handelskantoor; hier blykbaar ook as fort bedoel. In hierdie betekenis nie in WNT nie.

4. daarop, toe, dieselfde as alsdoen?

i

5. K: bandoliers.

6. vorm, voorkome.

j

7. Nie in WNT nie. Vgl. allerhande.

8. risiko.

+ 80

[p. 415]

lichten^1. ende bij denselven door harde wint achter bij 't schip losgeraeckt ende weghgedreven was, waervoor in plaetse (tot leetwesen, soo hij seyt) dese Biscayse sloep creech. Verhaelde hem dat over de 6 maenden verleden diergelijcke uyt de Tafelbay met een stercke Z.Oostewint hadde laten drijven ende dat ick vastelijck vertroude dat het dieselfde was, ende soo wanneer die wilde overgeven, hij ons groote vruntschap ende wij hem een schenckagie soude vereeren, maer verclaerde die^2. niet gesien te hebben, ende 'tselfde^3. soo was als hierboven verhaelt stont, noch seggende, indien hij dito sloep missen conde, dat hij die wel aen ons vereeren soude, omdat hem van de Hollanders veel vruntschap was geschiet.’

Dinghsdagh, den 7en dito, om U.E. 't tarderen^4. ende achterblijven van ons met 't galjot de Roode Vos te communiceren, proponeer ende sla voor met de soldaten naer 't fort de Goede Hope te voeteren^5. om U.E. te spoediger t' adverteeren wat 't alhier leggende schip voor een is, wanneer dat meent te vertrecken, of U.E. oock eenige missive aen d' E. Heeren Bewinthebberen wilde g'adresseert hebben - den Fransman presenteerden deselve te bestellen, alsoo van meeninge is 25en October aenstaende, soo weer ende wint toelaet, naer Rochel (met Godt) te navigeeren - ende wij 't galjot in de bay alhier te laten vissen volgens U.E. haer^6. medegegeven instructie is inhoudende, alsmede geen gelegentheyt jegenwoordigh sien om door zee te geraecken doordien^7. den Zn., Z.Westen ende Z.Z.Westen winden stijf doorcoelen ende met dito winden alhier niet cunnen uytraecken, als bevonden hebben, ende blijt^8. waren dat weder geanckert lagen. Op welcke propositie^9. met malkanderen gediscoureert hebben, goetvinden den ondercoopman Jacob Reyniersz. op desselfs voorgeslagen voeteeren in de name Godes te laten wandelen ende bidden dat Godt Almachtigh haer^10. in salvo gelieft te brengen.

Aldus gedaen ende geresolveert in 't galjot de Rode Vos, leggende in de Bay van Saldanha, datum ut supra.

Onder stont:

Jacob Reyniersz.

Elbert Corn. Kes.

Fredrick Verburgh.

Jan Symonsz.

1. Hier moet iets uitgeval het, bv. geleend had.

2. te wete: daardie sloep.

3. Lees: 'tselve.

4. versuim, talm, ‘achterblijven’. H. het t' ardeeren i.p.v. 't tarde(e)ren.

5. te voet gaan, loop. Klem op tweede lettergreep.

6. U.E. staan dus vir Uwe Edelheid.

7. H: door.

8. Blijd as byvorm van blijde kom nog in Ndl. dialekte voor.

9. In die tweede reël van hierdie paragraaf aangedui.

10. Meervoud: Reyniersz. en sy metgeselle.