Daghregister. Deel 1. 1651-1655

[p. 403]

Bylae III

Copie Daghregister gehouden bij den provisionelen boeckhouder Fredrick⁺ Verburgh, van de tweede voyagie gedaen naer de Baye Saldanha, etc., ende⁺ d' eylande daervoor ende -ontrent^1. leggende, vertrocken met 't jacht de Goede Hoope uyt de Taeffelbay 1652.

2 December des naermiddaghs, alsdoen wij in de naem des Heeren met een stijve Westewint sijn t'zeyl gegaen, daermede noch omtrent een uyr voor sonnenondergangh onder 't Robben-eylant op 5 vadem santgront ten ancker quamen, daer wij door den stuyrman eenige peguyns lieten van^2. halen om voor 't volck, die der graegh nae waren, te laten schaffen.

3 dito, 's morgens stil bequaem weder. Hebben andermael seyl gemaeckt met een cleyn luchtjen, uytten westen als voren comende, daermede omtrent den avont voor 't Dassen-eylant geraeckten ende 't ancker op 10 vadem santgront gevallen sijnde, voeren met een partije volck en een jaeghhont daer noch aen, daermede wij, dewijl de andere eyeren opgaerde, aen 't dassen-jagen tegen^3., die se, alles wat in 't gesight creegh, attrappeerde^4. tot omtrent de 8 à 29 stux toe, latende de robben ende peguyns ongetoucheert^5..

't Schijnt de robben nu ter tijt haer jonge werpen, die der in sulcken ongeloofflijcke meenichte op de clippen ende 't lant leggen, dat al begeerde men een schip van 300 lasten vol vellen te hebben, had men se maer met handen te grijpen, ende de oude, die der met geen 60 man in jaren (nae alle schijnende apparentie) cunnen opgevangen worden, daervan^6. op 't lant off in zee te jagen, soodat nae onse oppinie, indien yder jongh robbenvelletje (die heel schoon van haer sijn) 10⁺ stuyvers in 't vaderlant waerdigh off dat men der van vremde sooveel voor crijgen cost, soude het d' E. Compagnie jaerlix groote proffijten aenbrengen, jae de pijne^7. waert wesende^8. om een fluyt daer expres om hier te senden veel guldens^9. (behalven de oude^10. die gesustineert^11. worden 't stuck een rijxdaelder waerdigh te zijn).

4 dito, de wint N.W. met goet weder. Sijn andermael naer lant gevaren, bij ons nemende den corporael ende 2 delvers om putten te graven, maer verclaert, naerdat op verscheyde plaetsen 't hebben onderstaen^12., geen apparentie is om, als een mans

+ Kol. Arch. 3966

+ 134v

1. d.w.s. daeromtrent, in daardie omgewing. Ontrent vir omtrent is 'n assimilasie wat dikwels voorkom.

2. sluit aan by daer in die vorige reël.

3. verlede tyd van tijgen, trek.

4. gevang het.

5. onaangeraak, ongestoord.

6. sluit aan by de oude (robben), 'n reël hoërop.

+ 135

7. moeite.

8. wesen? Verburgh het 'n voorliefde vir lomp teenswoordige deelwoorde. Of het wesende hier kondisionale funksie: indien dit die Kompanjie die moeite werd is om 'n fluitskip ekspres daarvoor hierheen te stuur, sou dit jaarliks nie alleen ‘groote proffijten’ nie, maar...

9. ‘veel guldens’ ‘aenbrengen’? Die woorde tussen hakies sluit aan by die ‘10 stuyvers’ vir jong robbevelletjies bo genoem.

10. nl. robbevelle.

11. beweer.

12. geprobeer.

[p. 404]

diepte bent^1., door de clippen te cunnen comen, soodat daer moste uytscheyden ende met den hont weder aen 't jagen peurden, die der wederom een pertij van omtrent 4 à 26 in corten tijt bij de cop had. Vernam onder allen door aenwijsen van den corporael een plaets daer de Francen haer vellen hadden geprepareert ende apparent met groote maght van volck over doende sijn geweest, off^2. met alle man geslagen, gevilt, geschraept (daertoe wel elff à 12 schraepboomen^3. stonden) ende uytgereckt, ende om den een na^4. den anderen niet te laten wachten.

't Is jammer dat men de present^5. geen sestigh man om te gebruycken heeft, alsmede 2 snedige^6. roeijseylvaertuygen^7., daerbij heel nodigh sijnde, die der gevoeglijck sonder pryckel soude cunnen leggen off op 't lant gehaelt worden (als⁺ hier naer breder aenwijse) gebruijckende d' een om de gedrooghde vellen aen 't fort (ofte daer 't geordonneert wiert) te brengen ende d' ander off-^8. ende aenvarende in den Saldanha-bay om voor het aldaer ende op 't Dassen-eylant geordonneerde volck te vissen, beesten ruylen, 't volck van 't eene eylant op 't ander te brengen, de vissen halen^9. ende principalijck om de te doene negotie ende ruylinge daer voorvallende, waer te nemen, dat jaerlijx d' E. Compagnie, in cost als anders, in haer hier te doene oncosten machtigh soude soulageren^10., 't geen, mijns gerinck^11. gevoelens, met weynigh oncosten ende volck sonder pryckel geschieden kan, ende offt geviele^12. dat eenige op dit ons voorstellende^13. wilde sustineren het pryckeleus om eenige aenstoot^14. (alsoo 't een cleyn vaertuygh is) van Francen off andere gevijnsde vrunden te lijden soude lopen, 'tgeen wel te beduchten is, maer kan met 2 prince-stuckens^15., ende yder man een musquet, wel voorgecomen werden, ende dan alsoo sterck in deffentie wesen om tegen de grootste aenstoot dat maer van sloepen, off soo groote vaertuygen als selffs is, geschieden can, hem te verweren, soodat, al quaem 't ons eygen toe^16., die pryckel ende risco^17. wel soude begeren te lopen.

Waeromme onder correctie mede niet vremt^18. was, dat ymant die men de saeck (ende kennisse van de wol ende andere nodigheden had) vertrouwde, met de aenstaende retourvlote naer 't vaderlant wiert gesonden om voor d' E. Compagnie, volgens de daerover largo^19. beschrijvinge, aen deselve met alle deligentie ende mogelijcken ijver op de reetschappen als anders, die in veel nootsaeckelickheden^20.+ bestaen ende bysonder dient op geleth te worden, acht te slaen, als saecken synde^21.

1. Ook in sy vorige joernaal gebruik V. 'n tweedepersoonsvorm met onuitgedrukte onderwerp. Vgl. cunt aldaar o.d. 23/10/1652 en 10/11/1652.

2. K het hebben tussen off en met.

3. balke of pale waarop die velle geskraap is.

4. op. Die slot van die sin sluit sleg aan by die voorgaande.

5. de presente tijd? Hierdie eienaardige gebruik nie in WNT nie. Fr. à présent?

6. vlugge, handige.

7. Hierdie samestelling nie in WNT nie.

+ 135v

8. af-.

9. de vissen halen ontbreek in H.

10. verlig.

11. So in albei tekste.

12. So in K; H het: ende off geviel.

13. Weer so 'n lomp teenswoordige deelwoord.

14. aanval.

15. -stuckskens? Of besondere meervoudsvorm? 'n Princestuk is 'n soort klein kanon.

16. al sou dit onsself (nl. Verburgh) te beurt val.

17. Teenswoordig risico, uit Italiaans. Risco is Portugees of Spaans. Die oorspronklike betekenis was òf skerp rots òf gevaar.

18. onverstandig.

19. uitvoerige.

20. benodigdhede.

+ 136

21. Ontbreek in H.

[p. 405]

daer genoemde Compagnie veele aengelegen is, ende veel vercoopers hun weynigh aen gelegen soude laten, off slecht in plaets van goet goet (dat hun rijckelijck genoegh betaelt wert) leveren, als denckende het wert vert^1. heen gezonden ende sullen geen clachten aen ons daerover gedaen werden; aen allen 'twelcke (met kenders^2. van villen ende vellenschrapers hebbende) 't geheele werck aen is hangende^3., ende d' E. Heeren Meesters grootelijckx schadelijck cunnen sijn door de costelijcke equipagies^4. die daerom gedaen soude werden, en door sulcke bij veele schijnende cleynicheden sou verhindert blijven, 'tgeen door soo een persoon sonder twijffel, acht op slaende ende eenighsints op 't poinct van sijn advancement ende honneur^5. sach, ten deelen verhoet conde werden. Edoch sal bij den E. van Riebeeck, ons opperhooft, over die ende andre saecken, alles ten meesten dienst der gemelte Compagnie, wel geordineert werden.

5 dito, 's morgens, alsoo de wint een stijve topseylscoelte uyt Z.W. waeyde ende hol water liep, is 't ancker gelicht. Sijn andermael t'zeyl gegaen ende hebben 't omtrent den noen in den Bay van Saldanha op 3 vadem santgront weder laten vallen. Staet te beduchten dat (soo 't holle water langh continueert) het volck in geen 8 dagen sullen cunnen op 't Saldanhas Robbeneylant^6.g brengen, gelijck wij den E. van Riebeeck (daerover in discours wesende) hebben verhaelt datter bij 't minste holle water geen aencomen^7. is. Edoch willen hopen het haest sal slecht^8. werden ende⁺ wat vroegh sullen aenvaren^9., opdat wat veele vellen op voorraet der aenstaende retourvloote crijgen mogen.

6 dito, goet weder, de wint Z.Z.W. met een stijve coelte. Hebben op dato naer water gegraven, dat soo sout bevonden hebben als bijcans 't seewater. De stuyrman ondertusschen weder uyt visschen geweest hebbende, heeft omtrent 3000 herders met 16 steenbraessems gevangen, die wij allen hebben laten drogen om 't volck uyt te deelen.

7, 8, 9 ende 10 <dito>, stormachtigh weder uytten Zuyen, edoch bij eenige cordduyrende vlaeghjens stillekens, dat^10. vissen conde, ende deselve weder yder sijn gedeelde^11., die op 't eylant geordineert waren, gegeven, alsmede alle nodigheden ende montcosten voor 14 dagen langh, om bij verlegen weer^12., dat niet costen aencomen, wat op voorraet versien te zijn.

11 dito, 's morgens, alsoo 't redelijck weer ende wint Z.W. was, hebben 't volck met beyde de schuyts ende sooveel nodigheden sij voeren costen, naer 't voorsz. eylant gesonden. Godt geve se daer geluckelijck mogen aencomen ende 't wel geordonneerde ten meesten proffijte voor onse Heeren Meesters mogen uytvoeren,

1. ver.

2. kenners.

3. aen is hangende, aan hangt. Hierdie aen is onnodig.

4. (skeeps)-uitrustinge.

5. So in K; H het: honuer.

6. Die eiland in Saldanhabaai waarop die robbe gevind word, in teenstelling met Robbeneiland by die Kaap. Hierna (o.d. 3/1/1653) heet dit Saldanhars Robben-eylant.

g

7. landingsmoontlikheid.

8. stil, glad.

+ 136v

9. aan land vaar.

10. sodat .

11. toebedeelde.

12. Van Lennep: Zeemans-woordenboek, sê: ‘Zeer boos weer op zee’. Die juiste betekenis skyn te wees: weer wat jou vaskeer.

[p. 406]

hebbende ten dien eynde den corporael off opsiender voorgehouden dat niemant most verschoonen, off met praetjens hem laten payen, daer Jan Hagel^1. wel alle listen soude toe aenwenden om bevrijt van den vuyl stinckenden arbeyt te zijn, 't geen in⁺ 't minste deel niet diende toe te staen maer de dagh^2. in plaets van de rottangh op de cortamige^3., luye ende trage gasten niet te sparen; alsmede op de dootslaenders^4., daer hem bysonder op te letten staet, acht te nemen dat de boffon^5. niet en spelen ende in plaets van dito robben doot te slaen, dat wijt ende breet geschieden moet, se bedecktelijck naer zee te jagen, - dat de vilders mede gaerne zien soude, want dan occasie soude hebben weynigh te doen ende dan met een buytelaerspraetjen^6. seggen: wat duyvel, corporael, ten es niet mogelijck dat men der veel slaen kan, want se worden al de bruy^7. seer schuw ende kiesen 't robbenpat^8. over de clippen in zee. Op alle 't welcke voorsz. corporael belooffde (alsoo hem mede aenmaende alles tot sijn verantwoordinge quam) op sijn hoede wel soude wesen, ende bij bevindinge van sodanige^9., aen boort te senden, daer men sulcken exempel andere ten affschricke sullen aen statueeren^10., dat se naer de tweede reys^11. geen lust sullen hebben, mede seggende sijn fortuyn ende advancement daeraen gelegen was ende selffs niet begeerde stil te staen^12., als g'obligeert sijnde volgens eer en eet^13. aen genoemde onse Heeren Meesters gedaen.

Op dato comen de sloepen met alle 't volck wederom in, die sooveel te doen hadden^14. als voeren^15. costen, jae hadden de schuyt tot 2 mael bijnae vol water gehadt, soodat veel pryckel van te verongelucken affstonden^16., verklarende geen apparentie te zien om aen 't voorsz. eylant te comen, dat, als meer geseyt hebben,⁺ niet vreempt is, ende sullen hier noch wel een lange tijt leggen eer der wat uytgerecht sal cunnen werden. Edoch daer zijn der die heel contrary van gevoelen sijn, ende seggen dat hetter^17. mackelijcker aen te comen sal wesen als aen 't Dassen-eylant, 't geen kinderlijcke^18. gevoelens sijn (ende laet het, soo der niet^19. uytgerecht wort, op hun verantwoordingh aencomen) want daer in een seecker santbay, hiervoren aff geroert^20. (die der verscheyde cleyne, om met sloepen aen te comen, sijn) daer de Francen met haer schip apparent gelegen ende sijn vellen geladen heeft, dat wel vastelijck gelove^21. (alsoo sijn hutten, reetschap als anders^22. daer dichte mede^23. bij stonden) altoos dat met een doffboot^24., een licht gaende galjot, off ander snedigh

1. die gemene matroos, vgl. janmaat.

+ 137

2. stuk tou waarmee aan boord slae gegee word.

3. kortademige, gou moeg.

4. d.w.s. die persone wat die robbe doodslaan.

5. Fr. bouffon, nar.

6. buytelaer is hier matroos, bootsman.

7. al de bruy, die hele spul. Volgens WNT is al hier nie 'n bywoord (reeds) nie, maar 'n telwoord.

8. Geestigheid. Gewoonlik het hazenpad kiezen, op die vlug gaan.

9. nl.: ‘luye ende trage gasten’.

10. een exempel statueeren, 'n (waarskuwende) voorbeeld stel.

11. keer.

12. geen ‘advancement’ te maak nie.

13. eed (van trou).

14. K: hadden gehad.

15. dra, uitstaan.

16. deurstaan het.

+ 137v

17. het er.

18. kinderagtige.

19. niets.

20. vermeld, aangeraak.

21. H: geloven.

22. als anders, en so voorts.

23. ook.

24. ligte vaartuig. Woord wat alleen in hierdie joernaal van Verburgh voorkom. Miskien saamgestel uit doft en boot. Doft is 'n bank van 'n roeiboot. 'n ‘Doffboot’ dan miskien die ‘roeijseylvaertuyg’ waarvan bo sprake was?

[p. 407]

vaertuygh daer goet leggen ende voor de Z.Oost- ende andere winden seer beslooten ende bevrijt can sijn, is seecker, daer 't zijn last heel facil soude cunnen becomen, ende off 't geviele het daer een leger^1. wiert ende den zee begost aen te storten, soud men met een spil of blox^2., op 't lant gestelt, het op rollen (dewijl 't een harde santstrant is) soo hoogh ende mackelijck cunnen ophalen, ende bij moy weer met sijn volle ladingh weder t' zee laten lopen ende t'zeyl gaen als begeren. Waer dat nu mackelijcker aencomen^3. is, can bij den E. van Riebeeck ende andere wel geoordeelt worden, waeraen wij ons refereerende zijn.

12 dito, des morgens heel stillekens, de wint op den noen naer 't Z.W. schietende, compt den stuyrman, naerdat het geordineerde volck (sijnde 16 man) met alle nodigheden op 't eylandt hadt gebracht, aen boort, verhalende dat op 't eylantje,⁺ dat dieper in de bay ende omtrent een ½ mijl van 't ander leyt, had geweest, daer 't jacht, volgens sijn sustinue^4., bequaem souw kennen leggen; oock met de schuyt soo bequaem aencomen was als men begeerde te wenschen, - 'tgeen een treffelijcke saecke is om de meenichte robben. Soo mede verclaert daer facil, ende naer advenant meer als daer se nu sijn, te becomen, alsmede de plaets om dito vellen uyt te recken ende droogen daer bevonden heeft seer bequaem te zijn, ende seer gemackelijck aldaer met^5. jacht leggende, kunnen droogh geladen worden. 't Ware te wenschen dat het eer bij ons bekent hadde geweest, want mijns aengaende soude alle 't volck, dat noch te beginnen was^6., indien <ick> volcomen commando had, daerop^7. stellen om (soo der eenige Francen hier quamen ende ons hinder wilde doen) van^8. haer met de schuyt, die se daer bij haer op 't lant cunnen halen, gesecoereert^9. te werden, dat^10., op 't eylant daer se nu sijn, niet te verwachten staet, soodat (wanneer der een^11. quam) eenichsints pryckel soude lopen als hij de gelegentheyt van ons weynige volck sagh; alle 'twelcke 't volck, op 't ander^12. geseth sijnde, niet te vreesen staet, ende wel voorgecomen conde werden. Edoch willen hopen, ende hierin den tamboer slachten^13., bidden den Eenigen al, datter^14. niet toe comen sal.

13, 14 ende 15 dito, weder ende wint als voren. Hebben eenige seesnoeckjens^15. gevangen, alsmede 2000 herder ende 30 steenbraessems.

Op dato quamen eenige Strantlopers bij ons die wij voorstelden off hercas^16. wilde⁺ helpen dootslaen, daervan het vleys wel willen hebben om te eeten, maer verstaen^17. geen werck daertoe te willen doen.

1. lager wal, d.w.s. in geval die wind na die land toe waai.

2. Meervoud van blok, katrol.

3. d.w.s. aan land kom.

+ 138

4. bewering.

5. met 't.

6. dat noch te beginnen was, en dit sou ons nog kon doen.

7. nl. op die ander eiland.

8. deur.

9. gered.

10. wat.

11. iemand, d.w.s. 'n vyand.

12. d.w.s. eiland.

13. lyk op, wees soos. Dit blyk nie onder watter omstandighede die tamboer (trommelslaner) gebid het dat dit nie sover sou kom nie.

14. dat 't er.

15. Die snoek is in Nederland 'n varswatervis (Esox Lucius), in Suid-Afrika 'n seevis (Thyrsites atun), maar is hier dan ook oorspronklik seesnoek genoem (Scholtz: Naamgewing, ens.).

16. robbe. (Hottentotse naam? Vgl. vorige joernaal van Verburgh, o.d. 26/10/1652).

+ 138v

17. bedoel, van plan wees.

[p. 408]

16 dito, goet bequaem weder. Ben heden eens naer 't eylant gevaren om sien hoe 't met de vellen al gemaeckt wiert, die soo ser^1. soo mede voort gegaen hadden, niet één van goet gebleven soude hebben; daer wij naer onse kennisse ordre in stelde, bevelende den opsiender dat acht most slaen, dat geen vellen 't minste vet diende aen te blijven, hem mede wijsende hoe ijder vel met 18 pennen most uytgereckt ende gespant worden, als oock particulier aen yder vilder gelasten. Die antwoorde: sij hun best soude doen, maer dat de reetschappen, gelijck de schavers mede claeghden, niet en dochten^2., ende geen steen hadden om haer messen te scharpen, die wij, soo haest als mogelijck is, hun sullen senden, omdat se geen excus van stilstaen mogen hebben.

Dat haer werck tot noch soo pertinent^3. niet gedaen wort als bij de Francen, is niet vrempt, want die^4. haer met alle nodicheden daer expres op versien hebben, ende sonder twijffel met beter lust over doende sijn geweest (alsoo ter een partij, ende misschien al^5., aengegaen heeft, dat op veel seeplaetsen, altoos daer ick geweest ben, gedaen wort) als d' onse, die hun der weynigh aen gelegen soude laten off veel off weynigh, wel off qualijck doen (wel wetende dat haer gagie echter betaelt wort) soo der geen opsight, die 't bysonder bevolen blijfft, toe gestelt was. Edoch sal bij⁺ ons, goet gereetschap, vilders ende kenders van vellenschrapen hebbende, mede wel gaen; daervan de hoop bij mij ende de apparentie^6. seer groot is, ende geen twijffel slae^7. off d' E. Compagnie sal van die te doene uytreedingh^8. boven de oncosten jaerlix goede uytdeelinge^9. becomen.

17 ende 18 dito, bequaem weder, de wint variabel. Op dato hebben van de Strantlopers 25 soo cleyn als groote zeekoestanden yder voor 2 duym breet taback geruylt; wesen hun off oock oliphantstanden (die sij qua-habi noemen) hadden, daer op sij, 't hooft schuddende^10., wijsende die al te groot ende machtigh waren om met haer wenige volck die aen te doen^11..

19 ende 20 dito, 's morgens de wint N.West met redelijck moy weder, edoch 't luchtjen wat betogen wesende.

Op dato hebben omtrent 3000 herders ende 60 steenbraessems aen strant gevangen. Ondertusschen sijn vast besigh met schrijven en om te practiseeren hoe wij de vellen 't vet best sullen affcrijgen, daer den schipper aen eenige hier aen boort gebrachte velletjens (die wij met patientie hebben laten villen ende op den overloop hebben uytgereckt) sulcken ijver toe gedaen heeft als doenlijck was; maer wil echter niet gaen, alsoo der noch vet aengelaten wort, 'tgeen bij kenders van villen (als Tanneke^12.h

1. se (zij) er.

2. Verlede tyd van deugen.

3. saakkundig.

4. nl. die Franse.

5. algar, in teenstelling met ‘een partij’. Die sin van die woorde tussen hakies is nie duidelik nie.

+ 139

6. waarskynlikheid.

7. ek twyfel daar nie aan nie. Gebruikliker is: twijfel slaan aan (vgl. geloof slaan aan). Kyk WNT IV, 1443, waar uit Bredero aangehaal word: ‘ick slae geen twijfel of....’

8. uitrusting (van 'n skip).

9. wins, dividend.

10. schudden? Albei tekste het schuddende.

11. aen te doen, aan te pak.

12. K: ons tanneke. Een of ander persoon aan V. bekend as ‘kender van villen’.

h

[p. 409]

die se vilt datter geen schraepmes op nodigh is) sonder twijffel wel affgehaelt sal werden, ende wel, rijckelijck op hun gemack, eens^1. sooveel daeghs doen sullen, - die der, als meer geseyt hebben, heel nodigh sijn, ende buyten haer voor d' E. Compagnie geen proffijt sal te doen wesen, soodat, dewijl 't een slechte tijt in 't vaderlant⁺ is, door die persoon, derwerts gaende, voor een sivilen^2. prijs in hun dienst soude cunnen aenbrengen, op conditie die^3. se hier op een van de eylanden, daer se geordineert wierden, robben te villen ende dat soo langh als hier, bij de opperhooffden te beramen, soude goet gevonden worden.

21, 22, 23 ende 24 dito, herde zuyelijcke winden. Hebben echter ondertusschen weder een pertij van omtrent de 2000 herders ende 40 steenbraessems gevangen ende deselve laten drogen.

Kersdagh, 25 dito, des morgens stil ende moy sonneschijn-weder, de wint als boven. Heeft den schipper een vat water, met yder man een ¼ lb. taback, laten brengen, daer 't volck seer ernstigh aen ons om versocht hadden om den vuylen stanck wat mede te verdrijven, daer een arrackje mede wel toe dienen ende groote graegheyt^4. onder 't volck maecken sal; maer dewijl wij der nu niet van versien sijn, cunnen daervan geen rantsoen laten geven, soodat het moeten uytstellen tot nader gelegentheyt.

26, 27, 28 ende 29 dito, weder stormachtigh weder uytten Zuyen, waerdoor niet costen uytrechten. Heden verhaelden ons den meester^5. dat de quetsuren van 't bijten der robben heel facil te genesen waren, jae van selffs schier toeliepen.

30 dito, moy warm weder, 't wintje variabel. Is den stuyrman om water naer de waterplaets gevaren, die sustineerde^6. (dat wel geloofflijck is), als men een partij tonnen in de cuyl (daer 't water continueel tusschen een steen^7. in loopt) stelden, het⁺ heel claer ende soet water maecken soude, ende bij^8. onse schepen, door fortuyn^9. off expres daer comende, heel facil soude cunnen verwateren^10., 'tgeen om te koocken (dat selffs bevonden hebben) heel goet is.

Op dato compt den stuyrman^11., naerdat eenige nodigheden aen 't eylant gebracht had, wederom verhalende^12. dat den opsiender claeghden dat sooveel robben als ordinary niet en costen dootslaen, apparent datter^13. bij de slagers eenige boffonnerye gespeelt wort, dat wel vastelijck^14. willen geloven, 'tgeen dan niet vrempt is^15.. Ende sullen echter niet vrij^16. sijn, maer willen^17. vandaer (gelijck de Francen gedaen hebben) op een ander^18. brengen, daer, als meer geseyt hebben, een doffboot heel wel toe dienen sal om de andere eylantjes, dat met dit vaertuygh niet bestaen durven, te besoecken.

1. nog 'n keer, tweemaal.

+ 139v

2. goedkoop. H het sevilen.

3. Sic, in albei tekste, i.p.v. dat.

4. lus. Hier ook: werklus, ywer?

5. heelmeester, skeepsdokter.

6. beweer het.

7. tusschen een steen, deur 'n spleet in 'n rots?

+ 140

8. daerbij? waerbij?

9. geluk.

10. vars, altans ander, water inneem.

11. K: stierman.

12. Ontbreek in H.

13. omdat er.

14. H: vachtelijck.

15. wat dan nie onbegryplik is nie (nl. dat hulle nie soveel robbe as gewoonlik kon doodslaan nie).

16. sonder werk?

17. d.w.s. ons sal hulle.

18. nl. eiland.

[p. 410]

Ultimo dito, weder ende wint als voren. Hebben op dato weder een pertij herders van omtrent 600 ende 7 steenbraessems gevangen.

Januario 1653

Adij, primo ende 2 dito, herde stormachtige Z.Oostewinden, waerdoor wij niet uytrechten conde.

3 dito, schoon warm sonneschijn-weder, de wint als voren labber coelende. Ben heden eens naer 't eylant gevaren, daer den stuyrman de 12 passato had aengeweest, ende 'tselve gevisiteert^1. hebbende, bevond^2., volgens desselffs aen ons gedane rapport te accorderen, uytgeseyt^3. het cleynder ende vrij smalder <is> als Saldanhars^4.+ Robben-eylant, soodat de robben niet wel sullen op lant cunnen jagen^5., daervan de tijt ons wijser maecken sal.

4, 5 ende 6 dito, heeft den schipper het jacht aen de gront gehaelt ende 'tselve laten schoonmaecken. Hebben weder 4000 herders gevangen.

Sijn op dato met 't jacht, naer 'tselve schoon gemaeckt was, naer de mont van de bay verseylt ende 't volck scheep^6. laten halen, - dat met de schuyt (die cleyn is) vrij haserdeus valt, dat heden bespeurt hebben, alsoo 't met 10 man omseylde^7., ende ten waer wij met 't jacht daer niet^8. gelegen hadden, souden altegaer pryckel gelopen hebben van verongeluckt te zijn. Doch Godt de Heere heeft het versien^9., soodat wij alle 't volck met de schuyt behouden aen boort cregen.

7 dito, hebben 't achter 't eylant geseth^10., daer dien dagh noch 75 robben goet maeckte^11..

8 dito, hebben weder omtrent 3 à 64 vellen bereyt^12., doch waren der onder die, doot sijnde^13., in de son lagen, waerdoor de wol van 't vel affrotte (soodat niet meer geslagen behoeft^14., verstaende bij heete sonneschijn) als voor 't gevilt can werden, daer bysonder op te letten staet. Sijn heden weder verseylt^15. achter een uytsteeckende hoeck aen de Oostzijde van 't vastelant, daer goet anckergront ende met veel ende sware schepen beslooten^16. ende goet leggen is, daer vandaen men met een N.W. wint weder naer de Caep off elders cunnen^17. verseylen.

9 ende 10 dito, hebben weder 139 robben geprepareert.

⁺ 11 dito, 's morgens herde Z.wint; sijn echter met beyde de schuyts weder naer 't eylant gevaren; maer de schuyt most (doordien 't niet bolwercken^18. conde) wederom, ende wij met de sloep daer niettemin aenvarende, sloegen noch 7 groote ende 48 cleyne robben doot.

1. ondersoek.

2. H: bevonden.

3. behalwe.

4. H: Saldanis.

+ 140v

5. jag maak op? Of: drywe?

6. t' scheep, te scheep, d.w.s. aan boord.

7. seilende omgeslaan het.

8. Toutologies.

9. voorkom.

10. 't setten, anker.

11. Blykbaar dieselfde as ‘geprepareert’, onder die 9de en 10de.

12. ‘geprepareert’. Afr. (ge)brei is dieselfde woord, maar daar word 'n verdere stadium van bereiding onder verstaan, nl. dat die velle sag gemaak word.

13. doot sijnde, nadat die robbe dood was.

14. Ontbreek in H.

15. na 'n ander plek geseil.

16. ingesluit, veilig.

17. men as meervoud opgevat.

+ 141

18. reg kry, klaar speel.

[p. 411]

Sondagh, 12 dito, donckerachtigh weder. Hebben heden aen strant veel van 't verloren off uyt de schuyt gespoelde goet weder gevonden.

13 dito, 's morgens stil bequaem weder, wint van den N.Westen. Hebben alle de vellen, soo groot als cleyn, met 8 vaten speck, sijnde in 't geheel 1136 groote ende 379 cleyne, die wij allen^1. van 't begin tot dato becomen hebben, ende ten ware^2. de schrapers het hadden cunnen affclaren, soude wel eens sooveel goet gemaeckt hebben^3.. De robben beginnen op dit eylant wederom te anumeren^4..

Adij, 14 dito. Wij hebben, soo hier als in de bay^5., dagelix groote meenichte van walvissen vernomen ende bij kenders geoordeelt^6. heel facil te becomen wesende.

15 ende 16 dito, alhier aen 't Dassen-eylant sijnde, daer de 3 schapen op setten, hebben omtrent de 106 robben geslagen, nevens een ongemene groote, wel soo swaer als een groot coebeest; alsmede de teyckens van Compagnie's genomen bewint, die^7. op verscheyden plaetsen gestelt, ende eenige dassen gevangen hebbende, sijn naer den Taeffelbay (dewijl de wint N.W., dat hier een botte leger^8. maeckt) verseylt, daer wij des avonts, Gode loff, wel ende behouden ten ancker quamen,⁺ ende rapport aen 't opperhooft van onse voyagie gedaen hebbende, sijn desen besluytende.

1. die wij allen, alles wat ons.

2. ten ware, as dit nie was dat. Hier verkeerd gebruik vir: as.

3. goet gemaeckt, vgl. o.d. 7 Jan. hierbo. Die sin loop nie af nie.

4. Sic. K is hier onleesbaar.

5. nl. Tafelbaai.

6. volgens die oordeel van kenners.

7. Verstaan: hebben wij.

8. laer wal, d.w.s. die wind het na die wal gewaai.

+ 141v