Daghregister. Deel 1. 1651-1655

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 255 B 1

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Daghregister. Deel 1. 1651-1655 van Jan van Riebeeck in de editie van D.B. Bosman en H.B. Thom uit 1952. Het gehele werk bestaat uit 3 delen.

 

redactionele ingrepen

p. 423-463: de ‘Geskiedkundige aantekeninge’ op deze pagina's zijn in de lopende tekst geplaatst. Betreffende pagina's zijn daardoor komen te vervallen.

p. 385-421: de eindnootverwijzingen in de bijlagen hebben in het origineel geen bijbehorende noottekst. De nootverwijzingen zijn in deze digitale editie behouden.

Een aantal eindnoten heeft in de lopende tekst geen bijbehorende eindnootverwijzing. In deze digitale editie zijn de betreffende noten onderaan de pagina geplaatst.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II, XIV, 422, 464, 474 en 475) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina I]

DAGHREGISTER

JAN ANTHONISZ. VAN RIEBEECK

 

DEEL I

1651-1655

 

[pagina III]

DAGHREGISTER

GEHOUDEN BY DEN OPPERCOOPMAN

JAN ANTHONISZ

VAN RIEBEECK

DEEL I

1651-1655

INLEIDING, TEKSVERSORGING EN

TAALKUNDIGE AANTEKENINGE DEUR

Dr D.B. BOSMAN

OUD-HOOGLERAAR AAN DIE UNIVERSITEIT VAN KAAPSTAD

GESKIEDKUNDIGE AANTEKENINGE DEUR

Dr H.B. THOM

HOOGLERAAR AAN DIE UNIVERSITEIT VAN STELLENBOSCH

UITGAWE VAN DIE VAN RIEBEECK-VERENIGING

TER GELEENTHEID VAN DIE 300STE VAN RIEBEECK-DAG

A.A. BALKEMA, KAAPSTAD

1952

 

[pagina IV]

KOPIEREG VAN RIEBEECK-VERENIGING

KAAPSTAD 1952

 

GEDRUK IN NEDERLAND DEUR A. SIJTHOFF, DEN HAAG

 

[pagina V]

INHOUD

Inleiding			pp
	a.	Jan Anthonisz. van Riebeeck	xv
	b.	Uitgawes van die Daghregister	xxv
	c.	Die Teks	xxx
	d.	Verantwoording van die gedrukte Teks	xxxvii
	e.	Aantekeninge by die Taal van die Daghregister	xxxix
	f.	Geskiedkundige Aantekeninge	xliv
Lys van Illustrasies			xlv
Lys van Werke verkort aangehaal in die Note			xlvi

 

DAGHREGISTER

Desember 1651		1
	Van Riebeeck se vertrek uit Amsterdam - Besoek van die Here Bewindhebbers Rogh en De Lange - Plaasvervanger vir Van Riebeeck benoem - Aankoms te Texel - Vertrek van die skepe Drommedaris, Reijger en Goede Hoope - Ontmoeting met 'n handelskip wat op Pernambuco vaar - Die Drommedaris topswaar.
Januarie 1652		7
	Die Drommedaris loop gevaar om om te slaan - Seerower in sig - Vordering van die tog - Dood van 'n timmerman - Vertrek van die twee skepe wat op Brasilië en Guinea vaar - Kanariese Eilande - Welsyn van die skeepsvolk - Kaap Verdiese Eilande - Stormagtige weer.
Februarie 1652		12
	Langsame vordering - Kanonne na benede gebring om die topswaarheid van die Drommedaris teen te gaan - Vrees vir prins Rupert.
Maart 1652		14
	Redelike vordering - Dood van die opperchirurgyn se kind - Vermindering van die waterrantsoen - Skipper Turver van die Goede Hoope besoek die Drommedaris - Vasstelling van die koers.
April 1652		17
	Tafelberg in sig - Verkenning met 'n sloep - Aankoms in Tafelbaai -Briewe van Admiraal van Teijlingen - Twee Strandlopers aan boord

 

 

[pagina VI]

	gebring - Terrein vir die fort gekies - Afmetings van die fort - Wapenstilstand tussen Saldaniërs en Strandlopers - 'n Koei en 'n kalf deur ruilhandel verkry - Verstekelinge op die Salmander - Die manskappe eet 'n seekoei - Verkenning van die land - Walvisse in Tafelbaai - Werksaamhede aan die fort gaan voort.
Mei 1652		34
	Eerste saaiproewe - Ontdekking van 'n bos agter Tafelberg - Muskeljaatkatte - Aankoms van skepe - Vergadering van die Breëraad - Eerste Nagmaaldiens - Naamgewing van die bolwerke - Besoek aan die wrak van die Haerlem - Ontdekking van soutpanne - Siekte onder die volk.
Junie 1652		39
	Dood van kanonnier - Eerste blanke kind aan die Kaap gebore - Siekte - Die lewe word ‘arm ende ellendigh’ - Stormagtige weer - Aspersies gevind - Hollandse groente met sukses gekweek - Volop vis gevang - Walvisse in die Baai.
Julie 1652		45
	Vergeefse poging van die Kommandeur om Robbeneiland te besoek - Jan Planx en Gerrit Dircksz. gevonnis - Die koring kom op - Strikke vir wild gestel - Allerlei saad gesaai - Dood van die opperchirurgyn se vrou - Tuin oorstroom - Bobbejane gesien - Skaarste aan skape en koeie.
Augustus 1652		51
	Tuin word uitgelê - Waarneming met betrekking tot die winde - Die bemanning neem sy intrek in die fort - Mislukking van die wildvangs - Vergadering van die Raad - Volop vis gevang.
September 1652		55
	Eerste groenertjies geoes - Joost van der Laeck beledig die Kommandeur - Van Riebeeck se besoek aan Robbeneiland - Ontdekking van datums op bome gekerf - Bou- en goeie weiland gevind - Vier manne loop weg - Skaarste aan lewensmiddele - Ontevredenheid onder die manskappe.
Oktober 1652		64
	Inspeksie van Houtbaai - Resolusie aangaande die traanketels by die

 

 

[pagina VII]

	Soutrivier - Terugkeer van die vier deserteurs - Joernaal deur hulle gehou - Volop sout - Koms van Saldaniërs - Deserteurs gevonnis - Vrees vir Engelse mededinging - Maaltyd van Kaapse produkte berei - Peiling van die baaie - Veehandel met die Saldaniërs - Met kanon op walrus geskiet - Kruiwaens raak gedaan.
November 1652		79
	Vermindering van broodrantsoen - Siekte - Voedsel word skaars - Herry wei uit oor die inheemse stamme - Die Goede Hoope bring verslag uit oor die Franse in Saldanhabaai - Sijmon Turver se dagboek - Fredrick Verburgh se dagboek - Aankoms van die Saldaniërs met groot aantal vee - Geslaagde veehandel - Voorbereidings vir die robbevangs - Agterdog oor Herry - Die Saldaniërs vra na koperplaat.
Desember 1652		92
	Aankoms van duisende Saldaniërs - Benoeming van 'n provoos-generaal - Handel met die Saldaniërs - Diefstal gepleeg deur Martinus de Hase en Jan Pietersz. Soenwater - Statistiek van die blanke bevolking - Moeilikhede met die Saldaniërs - ‘Vremde ster met een staert’ - Sukses met verskillende gewasse - Herry se bewondering vir die Engelse - Vertrek van die Saldaniërs - Wilde diere dring die veekraal binne - Eerste botter gekarring - Hewigheid van die Suidoostewind.
Januarie 1653		111
	Grasie aan oortreders verleen - Sieketrooster na die Saldaniërs gestuur om met hulle te handel - Skape deur leeus verslind - Disenterie-epidemie - Koring gedors - Wagte vir hulle agtelosigheid gestraf - Terugkeer van die Goede Hoope met robbevelle - Verburgh se dagboek - Oorlog met Engeland - Vergadering van die Raad - Hollandse lewensmiddele byna op.
Februarie 1653		123
	Eerste witkool gesny - Vee-oppassers beboet - Swerms sprinkane - Werk deur siekte vertraag - Terugkeer van die Roode Vos - Brandewyn uit die Vaderland aangevra - Gevangesetting van Jan Blanx en Willem Huytjens.
Maart 1653		128
	Sameswering ontdek - Aankoms van skepe van die retoervloot - Breëraad byeengeroep - Veediewe gevonnis.

 

 

[pagina VIII]

April 1653		132
	‘Secrete Instructien’ - Vertrek van die retoervloot - Oorlogsnuus -Aankoms van die vlootvoog Frisius - Veeruil met die Saldaniërs - Brood verruil vir rys.
Mei 1653		138
	Soektog na Engelse skip agter Tafelberg - Gillis Walvis en Symon Huybrechse veroordeel weens bakleiery - Verstekelinge teruggestuur - Vordering van die werk aan die fort - Van Riebeeck moedig die inheemse bevolking aan om te werk.
Junie 1653		142
	Aankoms van die Roode Vos - Verskillende bevorderinge - Disenterie heers weer - Walvisse in die Baai.
Julie 1653		145
	Beloning aangebied vir oorwerk - Die borswerings van die fort nader hulle voltooiing - Varke, duiwe en hoenders teel mooi aan - Veehandel kom tot stilstand - Peiling van Houtbaai - Resolusies van die Politieke Raad - Van Riebeeck begeef hom na Houtbaai.
Augustus 1653		150
	Inspeksie van die bos agter Tafelberg - Aankoms van skepe uit Patria - Gevangenes vrygelaat - Die sieketrooster se kind gedoop - Die Roode Vos seil na Robbeneiland.
September 1653		154
	Die Saldaniërs daag weer op - Tuinmaak - Skape na Robbeneiland gestuur - Hout vir die kalkoond opgestapel.
Oktober 1653		156
	Die Roode Vos na Saldanhabaai gestuur - Nuus van 'n groot skip aldaar - Dood van Juriaen Wilken - Nuus van Saldanhabaai af - Dagboek van Jacob Reyniersz. - Relaas van die Franse kaptein - Van Riebeeck se vrou skenk geboorte aan 'n seun - 'n Seun vermoor en al die vee gesteel - Korporaal na die Hottentotte gestuur - Jag op Herry - Brief van die Roode Vos.
November 1653		170
	Hottentot na die fort meegebring - Huwelik van Jacob Reyniersz. en

 

 

[pagina IX]

	Elisabeth van Opdorp - Vier Franse deur die Roode Vos saamgebring van Saldanhabaai - Inligting van hulle verkry - Toestand van die tuine.
Desember 1653		176
	Manskappe van die Roode Vos gevonnis - Besluit oor die robbevangs - Inligting betreffende die veeroof - Timmerman se gereedskap deur Hottentotte gesteel - Volstruiseier aan die Kommandeur gestuur - Van Riebeeck omhels deur Hottentotte - Saldaniërs aan boord onthaal.
Januarie 1654		184
	Diefstal van koper knope deur Hottentotte - Aankoms van skepe - Moeilikheid op die Vrede - Houding van die Saldaniërs - Pogings om silwer te win - Rapport van die sieketrooster - Noodsaaklikheid om die inheemse bevolking te straf - Ondersoek van die mineraal - Konstruksie van die redoute aan Soutrivier.
Februarie 1654		196
	Proefnemings met ontginning van silwer - Traan en robbevelle van Dasseneiland aangevoer - Voltooiing van die redoute - Saldaniërs wil aan boord kom - Silwererts blyk waardeloos te wees - Aankoms van die Draeck met baie siekes - Bestraffing van die opperhoof van die Calff - Aanstellings.
Maart 1654		204
	Dooie walvis spoel aan wal - Hottentotte brand traan - Chirurgyn behandel Hottentot-kaptein - Skaapteelt op Robbeneiland - Eerste stene gebrand - Instruksies vir Marcus Robbeljaert.
April 1654		211
	Gebrek aan lewensmiddele - Behoefte aan slawe - Herdenking van 6 April - Beskrywing van inboorlingekamp - Inboorlinge blink soos spieëls van die traan - Boekhouer Verburgh aangerand - Hottentotte probeer die vee steel - Kosrantsoen verminder - Ontevredenheid onder die blankes - Retoervloot nie verwag nie - Poging deur die Tulp om die retoervloot by St. Helena in te haal - Dooie bobbejaan deur die blankes geëet.
Mei 1654		222
	Lewensmiddele byna op - Hessel Jacobs gestraf - Vuur aangesteek in die eerste steenoond - Walvisse in die Baai - Die vrou van 'n Hotten-

 

 

[pagina X]

	tot digby die fort van 'n kind beval - Die Kommandeur se lewe bedreig - Ondervraging van ‘Schout’ en ‘Doctor’.
Junie 1654		229
	Verdere ondervraging - Aankoms van die Tulp met lewensmiddele - Bevordering van Fredrick Verburgh - Besluite van die Raad - ‘Doctor’ gevonnis - Hendrick Juriaensz. en Eldert Jansz. gevange geneem.
Julie 1654		235
	Oortreders gevonnis - Diefstal deur die Hottentotte - Engelse skip buitgemaak - Brief van die Goutsblom - Manskappe deur die Hottentotte aangerand - Diefstal deur Jan Pietersz. Soenwater - Biddag gehou - Swaar reëns.
Augustus 1654		244
	Een van die bolwerke van die fort sak deur die swaar reëns inmekaar - Hewige koue en ys - Bevorderings - Nuus oor vrede met Engeland - Gevangenes vrygelaat - Brief van Robbeneiland - Terugkeer van die Roode Vos van Mauritius - Aankoms van skepe uit Holland.
September 1654		250
	Erbarmlike toestand van die volk aan boord van die Henriette Louijse - Huwelik van Pieter van Duijn en Sebastiana van Opdorp - Die Roode Vos na Saldanhabaai gestuur - Verkoop van brandewyn verbied.
Oktober 1654		253
	Oes deur die Suidoostewind verniel - Werklui en ander op wyn onthaal - Sukses met die groente - Brief van Jan Woutersz. - Stormagtige weer - Aankoms van die Swarte Bul - Manskappe sterf terwyl hulle aan land gebring word - Ellendige toestand van die volk van die Walvis - Die Roode Vos keer terug van Dasseneiland.
November 1654		262
	Bediening van die Nagmaal - Huwelik van Evert Jansz. Rijk en Magdalena Andries - 'n Leeu geskiet - Veroordeling van Hendrick Vries - Behoefte aan perde - Die Roode Vos loop byna op die rotse in Houtbaai - Koms van Hottentotte.
Desember 1654		267
	Vertrek van die Roode Vos - Graan deur die wind verniel - Die Tulp

 

 

[pagina XI]

	keer terug van Madagaskar - Rapport deur Verburgh - Aankoms van Engelse skip - Offisiere na maaltyd uitgenooi.
Januarie 1655		274
	Robbevelle en traan - Brief van Jan Woutersz. - Brief van Jan Symonsz. - Wegloop en dood van Aukessen en Buijsman - Ondervraging van Jochum Elbertsz. - Hoe om 'n renoster dood te maak - Brief van Jan Woutersz. - Gevangenes veroordeel.
Februarie 1655		286
	Dood van twee blankes - Vrees vir 'n aanval deur die Hottentotte - Wantroue teen Herry - Aankoms van skepe van Patria - Diens gelei deur ds. Petrus Mus.
Maart 1655		291
	Lewensmiddele uit Saldanhabaai - Huwelik van Jacobus van den Kerckhoven en Elisabeth Statlanders - Brief van Jan Woutersz. - Huwelik van Fredrick Verburgh en Meijnsgen Campen - 'n Madagaskarse slaaf loop weg - Lubbert word ondervra - Sloep aan die Kaap gebou - Jan Wintervogel se ekspedisie na die binneland - Beëindiging van die werk op Dasseneiland.
April 1655		298
	Huise van baksteen gebou - Aankoms van die vlootvoog Sterthemius - Terugkeer van Jan Wintervogel - Herdenking van 6 April - Perde dringend nodig - Vergadering van die Breëraad - Aankoms van Rijckloff van Goens.
Mei 1655		305
	Skape deur luiperds doodgebyt - Vertrek van Van Goens met die retoervloot - Meer skape op Robbeneiland geplaas - Wantroue teen Herry - Kaapmans vra toestemming om onder die beskerming van die blankes te woon - Van Riebeeck se besoek aan die Hottentotte - Ooreenkoms met hulle.
Junie 1655		310
	Luiperds val sieketrooster aan - Merkwaardige gedrag van die vee - Brief aan Adriaen van de Pavert - Deel van die fort stort inmekaar - Sersant maak luiperd dood - Muskeljaatkat dring die Kommandeur se kamer binne - Swaar stortreëns - Herry se terugkeer en verduidelikings.

 

 

[pagina XII]

Julie 1655		323
	Gebrek aan dissipline op die Prins te Paart - Aanklag van insubordinasie - Resolusies van die Politieke Raad - Brief van Franse besoekers in Saldanhabaai gevind - Van Riebeeck besoek Robben- en Dasseneiland - Herry se versoek om op Robbeneiland te mag woon - Herstelwerk aan die Tulp - Aankoms van skepe.
Augustus 1655		333
	Kaapmans vra weer toestemming om naby die fort te woon - Besoek van die Tulp aan Madagaskar - Herry bespreek die sterkte van die garnisoen - Tweede seun van die sieketrooster se vrou gebore - Vreemde houding van die Kaapmans - Ds. Leonard Bonius hou 'n diens.
September 1655		339
	Herry se voorstel om vee vir die Kompanjie te ruil - Vertrek van ekspedisie - Sloep wat aan die Kaap gebou is, te water gelaat - Nuus van die ekspedisie - Boodskappers van Herry - Pogings om kaas op Robbeneiland te maak.
Oktober 1655		346
	Vonnis oor Jan van Kempen gevel - Resolusie betreffende die Kompanjie se melkkoeie - Kondisies van die pag - Besoek aan land agter Tafelberg - Gunstige indrukke van die Kommandeur - Korporaal Muller kom sonder Herry terug - Muller se dagboek - Gereedskap vir Robbeneiland - Voorrade en gereedskap vir Saldanhabaai - Brief aan Robbeneiland - Aankoms van Engelse skip - Vrees vir 'n Portugese aanval.
November 1655		361
	Aankoms van die vlootvoog Herpers - Die Breëraad deur Pieter Kemp byeengeroep - Aankoms van die vlootvoog Frisius - Brief van Jan Woutersz. - Diens gelei deur Ds. J. Amsingh - Jagters deur die Hottentotte lastig geval - Van Riebeeck en Frisius inspekteer kamp van die Hottentotte - Aankoms van boodskappers van Herry.
Desember 1655		370
	Aankoms van Hottentotte met groot troppe vee - Geslaagde veehandel - Terugkeer van Herry - Van Riebeeck se vrou skenk weer geboorte aan 'n seun - Fredrick Verburgh se vrou skenk geboorte aan 'n dogter - Aankoms van Engelse skip - Vrae aan die Hottentot Doman gestel -

 

 

[pagina XIII]

Beeste en skape geruil van die Saldaniërs - Die Engelse vra verversings - Noodsaaklikheid van vryburgers - Geskille tussen die Hottentotte - Reëling van die betaling vir die verversings.
Bylae I	(Kyk bls. 85)	385
Bylae II	(Kyk bls. 85)	392
Bylae III	(Kyk bls. 120)	403
Bylae IV	(Kyk bls. 160)	412
Bylae V	(Kyk bls. 353)	416
Geskiedkundige Aantekeninge		423
Van Riebeeck se Roete na die Kaap deur Prof. P. Serton		465