Daghregister. Deel 1. 1651-1655

Aprilis anno 1655

Adij, primo do., 's morgens donckere mist, ende op den dagh heet sonneschijn-weer met stilte, tot belet van voorsz. schips vertreck. Tegen den avond begond^6. heel hard te waijen uijtten Z.Westen, ende quamen onse uijtkijckers tijdinge brengen dat 4 schepen onder 't landt hadden gesien, die, vermits den vallende avondt, niet costen binnen comen. 'S nachts liep de wint Z.Z.oost, welcke seer hard deurwaijde <ende>

2 do. noch al lustigh toenam, tot belet als voren. Alsoo 't gemelte schip sijn anckers met dese harde winden niet costen thuijs crijgen als tegen den avond, het weder wat sachter sijnde, creegh sijn anckers op, ende geraeckten alsoo met een labber luchtjen van den Z.Z.oosten fraij de baij uijt.

6. begon 't.

[p. 299]

Ondertusschen quam hier weder ter rheede laveren 't jacht Koukercken (den 10 December 1654 uijt Zelant gezeijlt), nergens aengeweest, noch geene siecken ende maer 2 dooden hebbende gehadt, edogh begon d' amborstigheijdt (door 't langh in zee wesen) ende scheurbuijck al eenighsints onder 't volcq te groijen, daer ten eersten cool, wortelen, waterlemoenen ende ander groen moes, etc., toe na boort gesonden wierd.

Soo was mede 't schip de Phenicx, insgelijckx 10 December uijt Texel geseijlt, al bijna binnen de baij, doende wesende om met laveeren op de rheede te comen, maer alsoo 't heel stil wierd op den avond, moeste wat buijten deselve vooreerst anckeren. 'T jaecht Blommendael, 4 December passato uijt Texel geseijlt, was mede onder 't landt gesien vandaegh.

Heden hebben oock den brant gesteecken in noch een steenoven, groot ongeveer van 250 ^1. steenen, ende gaet met^2. metselwerck al mede lustigh sijn gangh, sulcx dat wij hoopen tegens toecomende jaer alle woon- ende packhuijsen, corps de guardes, etc., binnen 't fort fraij van steen volmaeckt te hebben, die nu, van lighte vaderlantse houtwercken gemaeckt sijnde, al seer beginnen te vervallen, ende daeromme tijt is dat van steen gemaeckt worden, om eeuwigh ende vast werck te mogen hebben, daer men niet meer behoeft na om te sien, tot 'twelcke alle debvoiren genoeghsaem worden gecontribueert, insgelijckx mede tot de plantagies ofte thuijnen, daer wij mercken dat wacker aen sal moeten g'arbeijt blijven om al de schepen na behoren te mogen accomoderen met competente^3. ververssinge, dewijle deselve doch nu alle moeten aencomen; derhalven wij oock te meer volcq bij den hovenier hebben gestelt om het niet alleen te mogen gaende houden maer, mogelijck sijnde, doorgaens in overvloet op voorraet te blijven dat, met Godt de voorste, wel gaen sal, alsoo wij hoger^4. comende, langhs soo beter ende vetter gronden vinden, maer is bijsonder swaren arbeijt aen vast, vermits 't overal vol crekelwortel^5. sit, daer de beste ende vetste gronden vallen, die men nootsaeckelijck evenwel kiesen moet omdat 't landt na de zeekandt in de drooge tijt al te wreedt, hard ende drooch valt, mitsgaders derwegen^6. alsdan oock weijnich vruchten van cunnen crijgen.

3 do., heeftet 's morgens voor dagh wat geregent, sijnde 't luchjen meest van den Z.westen, waermede hier wel ter rheede arriveerde de schepen Provintie^7., met d' Heer Sterthenius^8., Raedt van India, 18 November uijt Zelandt geseijlt, ende onderwegen aen Cabo Verde geweest, redelijck gesont volcq ende maer 7 luijden

1. Teken vir 1000?

2. Brill verbeter met tot het.

3. voldoende.

4. teen die berg op?

5. wortels van die crekelboom of -bosch, herhaaldelik in Daghreg. genoem: o.d. 7/7/1657, 12 en 13/8/1659. Is dit die ‘corte, cromme boomen’ van 18/9/1652 (teen die middel)? WNT beskou die woorde as samestellinge met krekel, Afr. kriek, wat twyfelagtig lyk. Scholtz: Naamgewing vermeld krekelwortel, wat hy wil gelykstel met haarwortel (o.d. 13/10/1652 en 21/10/1652 (teen die end)). O.d. 10/4/1652 is sprake van crepelbosch.

6. om dié rede.

7. Die vlagskip met die vlootvoog Sterthemius, hier verkeerdelik Sterthenius, aan boord.

8. Sic.

[p. 300]

op de reijse verlooren hebbende; Phenicx, 10 December^1. uijt Texel gelopen, had 5 dooden, Blommendael, 4en do. uytgelopen, heeft 2 dooden, Coningh David ende Maeght van Enchuijsen, 7 December uijtgezeijlt, had^2. geen dooden oft siecken altoos^3., gelijck mede de gemelte grooten^4. scheepen geen van alle veel siecken op hebben, anders als dat 't scheurbuijck wat onder 't volcq begonde te comen, daertoe voor alle de gedachte^5. 6 schepen ten eersten cool ende ander aert- ende thuijnvruchten na boort geschickt, ende g'ordonneert is alle dagen te halen soo langh hier leggen tot behoorlijcke ververssinge voor de luijden.

'S avonts quamen wederom aen 't fort Jan Wintervogel met sijn volcq^(a) die wij op den....^6. Martio 't landt ingesonde hadden, hebbende een persoon, genaempt Jan de Vos, achtergelaten, die van eenige bitter-amandelen^7. (te veel gegeten) overleden was, ende rapporteerde dese gemelte, wederom geretourneerde personen dat omtrent 50 mijlen^8. meest noortwaert van hier^(b) te landt ingeweest waren, ende aldaer gevonden hadde seecker natie^9. van seer cleijne stature, ende arm van leven, heel wilt, sonder eenige huijsjes, vee, ofte ijts ter werelt, gecleet wesende met vellekens als dese Hottentoos, ende mede bijna soo spreeckende^(c). Soo hadde oock sommige Saldanhars (haer soo^10. tegen d' onse noemende) gevonden in verscheiden troupen, sommige 15 à 16, andre 20 à 30, met redelijck maer niet veele vee, ende seecker troup, omtrent 15 à 16 mijlen van hier, sterck ongeveer 70 à 80 mannen, met ontallijcke veel beesten ende schapen, seer begerigh na plaetcoper ende tabacq wesende, welcke d' onse te verstaen gaven dat hier omtrent niet quamen omdat den troup van Herrij's g'allieerde altijt hier omtrent lagh; schenen anders seer genegen te wesen om hier te comen, ende civil in 't handelen.

Soo hadden ons volcq oock eenigen Souquaas^11., Visman genaempt^(d), ende vijanden van Waterman ende Saldanhaman wesende, sonder vee ontmoet, welcke op d' onse met volle geweer^12. waren aengecomen maer niet g'attenteert^13., ende met geven van een tobacqjen ende wat cralen wedersijts ongemolesteert vertrocken.

Den gemelten grooten troup dat de rechte Saldanhars scheenen te wesen, ende bijsonder, ja ontallijcke, veel koebeesten ende schapen hadden, waren seer minsaem ende gansch niet bedelachtich, maer ten eerste voor 'tgeene d' onse gaven, datelijck weder gereet ijts te geven ende seer genegen tot handel, bijsonderlijck tegen plaetcoper ende tabacq, daer hun meeste roepen^14. na was, maer dorsten, als voorseijt, om redenen voorsz. niet herwaerts aencomen, als gevende te verstaen dat Herrij's

1. Brill het September.

2. Sic.

3. Versterking van vorige negatief geen.

4. Sic.

5. genoemde.

(a) Die geselskap van Jan Wintervogel, wat vir drie weke met die nodige uitgerus was, het dus net effens korter as drie weke weggebly.

6. Oningevul. Moet wees 15den.

7. Bitter-amandels bevat blousuur (WNT).

8. As dit Hollandse myle van ± 7½ km. was dan het Wintervogel flink gemarsjeer!

(b) Dit is onmoontlik om op grond van hierdie karige gegewens tot duidelikheid omtrent besonderhede van die ekspedisie se roete te geraak. Daar hoef egter geen twyfel oor te bestaan nie dat hulle wes van die Drakensteinberge gehou en noordwaarts tot in die huidige Swartlandgebied gegaan het. Dr. E.E. Mossop, bekende gesaghebbende in verband met die ou Kaapse hoofweë, meen dat hulle gegaan het tot in ‘the district where ninety years later the Widow Westerhuizen (Van der Westhuizen) was to sell her farm to the Company for the erection of a church, then known as the Zwartland Kerk, on the site of the village of Malmesbury’. Old Cape Highways, p. 21. Vgl. ook Theal: Hist. of S.A. before 1795, II, pp. 48-49.

9. Boesmans?

(c) Vermoedelik was dit die eerste kennismaking van Van Riebeeck se mense met die Boesmans.

10. Dit moes dan al wees omdat hierdie Hottentotte die naam van die Hollanders oorgeneem het.

11. Of Soaquaa, soos twee paragrawe verder. Vgl. o.d. 13/11/1652 en 9/1/1653, waar die Visman of Soaqua gestel word teenoor die Strandlopers of Waterman en die Saldanhaman of Saldaniërs. Die Boesmans word later soms Sonqua genoem. Godée Molsbergen (bls. 152) lees hier verkeerdelik Sonquas.

(d) Sien weer 16 November 1652.

12. wapens.

13. aangeval.

14. vraag.

[p. 301]

g'allieerde, die sij Caepman noemden, de weijden hieromtrent vóór haer hielden ende als die van hier weecken, dan wel tot ons comen wilde, leggende al hun hasegaijen ende geweer t'elckens aen een kant ende quamen alsoo als goede vrinden bij d' onse, deselve seer minnelijck tracterende ende onthalende.

Dese Saldanhars ende eenige andere van haer troupen hebbende gevraeght na Herrij, wisten gansch van deselve niet te spreecken, maer Soaquaa lachten d' onse wat uijt alsse van Herrij spraecken, gelijck oock mede doen dese hieromtrent leggende sijne g'allieerden, seggende hij is al wegh, diep in 't landt, nietjegenstaende wij desselffs vrou ende kinderen alle dagen onder haer sien.

Sondagh, den 4en do., regenachtigh, windrigh weer van den Z.westen.

5 do., droogh, windrigh weer uijtten Z.Z.oosten.

6 do., fraij, droogh weer, ende jarigh sijnde van den dagh onses arrivements uijt 't patria alhier, hebben op dato den daerover gestelden danck- ende bededagh gehouden, ende dierhalven door den predicant van den Phenicx, genaempt Harmanus Bushoff, 't woordt Gods laten predicken^(e).

7 do., 's morgens stil, droogh ende warm sonneschijn-weer als voren. Ende sijn wij vandage met d' E. Heer Sterthenius^1. eens te lande ingegaen, besien de Hottentoos hare legers die wij 4 in 't getal bevonden, sommige van 15 à 16, andere van 7 à 8, ende eenige van maer 3 à 4 huijsjes, met ongeveer in alles 10 à 1200 schapen ende 3 à 400 koebeesten, alle Herrij's g'allieerde, die niet een beest oft schaep aen ons wilden verruijlen, als^2. op onse wederomcompste uijt^3. bos (dat heden mede empassant met eenen eens besighticht hadden, nevens de gelegentheijdt^4. van sommige vlacke, schoone landerijen tot culture seer bequaem) daer ons deselve^5. een cleijn, ende apparent sieckelijck, lam presenteerden 'twelcke wij affwesen, ende te verstaen gaven dat ons andere goede schapen brengen soude, maer waren ongenegen, schoon genomen^6. daer al wat debvoir om aenwenden ende coper, etc., genoegh presenteerden.

Oock soo en waren deselve gansch niet schouw^7. van ons, niettegenstaende wij daer wel met 50 à 60 soldaten verschenen, sulcx treffelijck is ende haer goet vertrouwen over ons fraij te pas comen sal alsser eens resolutie sal genomen worden om haer met vee ende al in Comps. macht te nemen, dat se wel verdient hebben ende noch dagelijcx genoeghsaem na maken.

8 do., 's morgens doncker weer met variable luchties, meest uijtte westelijcker hant, nevens wat donder, maer niet swaer regen^8.. Op den namiddagh cregen tijdinge van de uijtkijckers dat een schip onder 't landt hadden gesien omtrent voor 't Houtbaijken, 2 mijlen in zee, daer ten eersten door ordre van d' E. Heer Sterthenius^9. (die wij 't hadden laten weten) de groote boot van 't schip Provintie toegesonden wierd, om te weten wat schip het wesen mochte, etc.

(e) Ook in 1654 en 1656 het Van Riebeeck die dag van sy aankoms, 6 April, op besondere wyse gedenk. Sien aldaar. Ds. Hermanus Bushoff, wat hier op 6 April 1655 die godsdiensoefening waargeneem het, is in 1620 in Utrecht gebore. Na suksesvolle studie in Leiden en Utrecht, en nadat hy reeds enige jare in Nederland in die bediening gestaan het, het hy op 10 Desember 1654 met die Vogel Phenix uit Texel na Oos-Indië vertrek. Hy was dus juis op sy uitreis toe hy die erediens op 6 April 1655 aan die Kaap gelei het. Op 24 Junie het hy in Batavia aangekom. In die Ooste was hy predikant op Formosa en later te Batavia, waar hy in 1674 oorlede is. Vgl. Van Troostenburg de Bruijn: Biographisch Woordenboek van Oost-Indische Predikanten, pp. 76-77; en Dagverhaal, 2 April 1655.

1. Sic.

2. behalwe.

3. uijt 't.

4. ligging, gesteldheid.

5. nl. Herry's g'allieerde.

6. schoon genomen, veronderstel dat (WNT IV, 1572). Hier: ofskoon, hoewel.

7. sku, bang. Schouw is die dialekties (Suid-)Hollandse vorm.

8. Die woord ontbreek by Brill.

9. Sic.

[p. 302]

9 do., 's morgens mistigh weer ende wint als voren. Quam verhaelde schip op de rheede, sijnde 't jacht de Cabeljau, 11 Februarij van Batavia gezeijlt met provisie voor dese plaetse ende Mauritius, omme dan vandaer vorder na Seijlon te verseijlen, achtervolgen^1. 't schrijven van d' Ed. Heeren Generael ende Raden van India, gedateert 10 Februarij, per do. jacht becomen^(f), waeruijt onder anderen verstaen dat noch 9 retourschepen voor 't patria onder 't commando van d' E. van Goens^2. op den 26en Januarij vertrocken waren, namentlijck de Parel, Princes Roijal, Dolphijn, Gidion, Coningh van Polen, Tertolen, Louijse, Dort, ende Breda, welcke door contrarie N.Westelijcke stormwinden wel 14 dagen in 't gesicht van Batavia gesuckelt hadden. D' Almogende wil deselve haest opdonderen ende geluckigh hier arriveren laten.

10 do., 's morgens stil weer sijnde, was 't galjot de Tulp (den 10 Meert van St. Helena gescheijden) voor de baij gecomen, mede brengende 2 paerden, 't eene gevangen in de kerckvaleij^3. ende 't ander uijt Weesp overgecregen, nevens de cas met zadels, niet hebbende cunnen d' andere paerden met 't galjotsvolcq opvangen^(g), nochte oock den Breeden Raedt van de 4 retourjachten Muijden, Terschellingh, Weesp, ende Draeck resolveren^4. daertoe eenige hulpe te contribueren, sulcx wij om noch 6 à 8 paerden vrij verlegen vallen.

De gemelte vloote, op 6en Maert passato van St. Helena voort na 't patria verseijlt, hadden gansch geen verckens, maer groente ende vis redelijck becomen, als eenlijck^5. Muijden, die der ter naeuwer noot 6 à 7 gevangen hadde, soo dat het haestigh vertreck van hier derwaerts hun weijnigh voordeel heeft toegebracht^6., vermits hier van den overvloet na de schrale weij, elck om 't seerst ende haestighst sijn gelopen, genoeghsaem versmaet hebbende d' abondantie van de hier sijnde moescruijden ende thuijnvruchten, die se, na 't raport van de schipper des voorsz. galjots, meenden dat wij haer per 'tselve noch soude hebben nagesonden; 'twelck oock wel soude geschiet sijn geweest indien sijlieden selfs ons niet hadden gemaeckt te dencken^7. daer sulcken overvloet van verckens ende andersints te vinden dat de cool, wortelen, watermeloenen, etc., bij haer mochten in al te cleijnachtinge sijn geweest ende overboort geworpen, gelijck sommige van deselve, hier sijnde, die vruchten oock niet veel meer ende^8. estimeerden waerdigh te sijn, maer had men se nu aen St. Helena gehadt, soudender wel vinger ende duijm na gelickt hebben, ende schijnen sommige scheepsverstanden^9. veeltijts wijser te wesen als haer eijgen heeren ende meesters, welcke om den aenqueeck van ververssinge voor hare uijt- ende thuijsvarende

1. Vgl. noot 6 o.d. 19/1/1655.

(f) Sien hierdie brief in C. 409: Ink. Br., 1649-1660, pp. 352-359. K.A.

2. Die belangrikste van die Kommissarisse-Generaal wat in Van Riebeeck se tyd aan die Kaap was. Hy het 'n lang instruksie vir Van Riebeeck nagelaat toe hy op sy volgende uitreis in 1657 aan die Kaap was.

3. Op St. Helena.

(g) Aangesien die Weesp, wat o.a. perde en saels van Batavia na die Kaap moes vervoer, die Kaap verby gevaar het, het Van Riebeeck die Tulp op 14 Februarie uitgestuur om die goedere by St. Helena van die Weesp te gaan oorneem. Sien weer 14 Februarie. Die volk van die Tulp keer nou met die saels en twee perde terug: een perd het hulle van die Weesp ontvang en die ander in die Kerkvallei op St. Helena gevang, d.i. een van die perde wat die vloot van Van Teijlingen vantevore daar geplaas het. Sien ook instruksie vir die opperhoofde van die Tulp. C. 493: Uitg. Br., 1652-1661, pp. 357-358. K.A.

4. (laat) besluit.

5. als eenlijck, behalwe alleen.

6. Van Riebeeck het 'n bietjie leedvermaak.

7. Opvallende konstruksie, met maken feitlik as hulpww.

8. Tweede negatief: niet....ende.

9. die skippers in teenstelling met Here Meesters.

[p. 303]

schepen aen dese plaetse emmers nootsaeckelijck^1. hebben geresolveert soodanige excessive oncosten te doen.

Aen St. Helena was mede den 2en Martio gearriveert een Engels jacht, genaempt de Welcomst^(h) van Zuratte, vanwaer omtrent 3 maenden vertrocken ende tenderende was nae Engelant.

Heden hebben 2 koebeesten van inwoonders diep uijt^2. landt gereuijlt, edoch seer duijr, door instigatie^3. van Herrij's g'allieerde, daerbij sijnde.

Sondagh, den 11en do., 's morgens heel moij weer ende variable luchties als voren. Hebben voorhaelde 2 koebeesten ende een kalff geslaght, aen de hier ter rheede leggende 6 schepen ende jachten t' haerder meerder ververssinge verdeelt ende aen boort gesonden, om met cool, etc., voor 't volcq gecookt te worden.

Ende quam op den namiddagh hier wel ter rheede 't jacht Der Goes^4., 10 Januarij passato uijt Zelant gezeijlt, nergens als hier aengeweest, met noch fraij gesont volcq, daer mede ververssinge toe aen boort gesonden wiert, als de voorige schepen. Soo wierd oock weder noch een schip onder 't landt gesien, daer

den 12en do., weer en windt als voren sijnde, een sloep ende stuijrman na toe gesonden wierd om in te lootsen, welcke voorhaelde sloep op den middagh wederom quam met tijdinge dat gemelte schip was genaempt Prins Willem, den 1en Januarij passato uijt Zelant geseijlt, ende nergens aengeweest, mitsgaders niet meer als 3 personen op de reijse verlooren, ende sonderlingh geen siecken op hebbende, comende tegen den avondt wel ter rheede; des noch partije ververssinge ten eersten na boort schickten. Soo heeft op dato d' E. Heer Sterthenius^5. in sijnen Breede Raedt besloten⁽ⁱ⁾ met de schepen Provintie, Phenix, Koukerken, Maeght van Enchuijsen, Blommendael, ende Coningh David, noch te blijven leggen tot Donderdagh, den 15en deser aenstaende, omme ondertusschen 't volcq noch wat te laten ververssen, ende alsdan onder sijn sessen van dese rheede te scheijden, ende in de name des Heeren de reijse te vervorderen na Batavia.

13 do., schoon weer ende wint als voren. Hebben vandage 2 oijen met een lammeken gereuijlt van de inwoonders uijt 't landt, edoch door instigatie van Herrij's g'allieerde al wat duijr.

14 do., weer ende wint als boven. Heeft d' E. Heer Sterthenius^6. affscheijdt genomen, beneffens oock onse missive^(j) ende annexe pampieren aen d' E. Heer Generael ende Raden van India, omme op morgen in den name des Heeren van hier voorts na Batavia te verseijlen met de schepen, jachten, ende fluijte, Provintie, Phenix, Maaght van Enchuijsen, Coningh David, Blommendael, ende Koukercken.

15 do., 's morgens heel stil weer, maer tegen den middagh 't luchjen labber comende uijtten Z.Z.oosten, is d' E. Heer Sterthenius^6. met verhaelde schepen ten

1. deur die omstandighede gedwing, noodgedwonge.

(h) Hierdie Engelse skip sal klaarblyklik geheet het Welcome.

2. uijt 't.

3. opstoking.

4. Ter Goes. Vgl. Der Schellingh o.d. 24/1/1655.

5. Sic, vir Sterthemius.

(i) Sterthemius het - soos onder die 3de van hierdie maand geblyk het - die titel ‘Raad van Indië’ gedra, d.w.s. hy was lid van die Raad van Indië en as sodanig die hoogste amptenaar op die vloot. Ooreenkomstig die bekende gebruik van die Kompanjie, het hy dus opgetree as voorsitter van die Breëraad, wat uit al die vername amptenare op die skepe van die vloot bestaan het. Daarom is dit nie vreemd dat hier van ‘sijnen Breeden Raedt’ gepraat word nie. Sien weer Desember 1651, noot m.

6. Sic. Dus geen skryffout nie maar deur die (af)skrywer so bedoel.

(j) In hierdie ‘missive’ het die Kaapse owerheid verslag gedoen van toestande aan die Kaap en, met die oog op ontdekkingswerk en die landbou, ook nadruklik om 'n aantal perde en esels gevra. C. 493: Uitg. Br., 1652-1661, pp. 370-375. K.A. Wat die ‘annexe pampieren’ was, word in die daaropvolgende register vermeld. Ibid., p. 376.

6. Sic. Dus geen skryffout nie maar deur die (af)skrywer so bedoel.

[p. 304]

eijnde voorsz. t'seijl gegaen, ende fraij buijten geraeckt. De Heere geve deselve een spoedige behouden reijse mogen erlangen.

Heden brachten ons bosvolcq tijdinge datter 2 groote troupen nieuw volcq uijt 't landt met heel veel vee omtrent een mijl van hier gecomen ware, sijnde van die d' onse omtrent 30 mijlen van hier vernomen hadden; mogen derhalven hopen wat goets met deselve in handel sal te doen wesen.

16 ende 17 do., fraij, stil, warm sonneschijn-weer, 't luchje meest labber van den N.Westen. Ende gingen wij op dato met een troup wel van bij de 60 musquettiers eens na de nieuw gecomen inwoonders, edoch alsoo de principale noch vrij wat verde lagen, quamen wij omtrent 1½ mijl van 't fort bij een leger van 10 huijsjes die redelijck veel vee hadden, maer alsoo der Herrij's g'allieerde^(k) hun al weder mede bijvoughde (quansuijs onder ons beschut als makelaers) soo en coste wij niet meer als 2 hele magere koesbeesten^1. ende dat noch al vrij duijr van deselve handelen, welcke beesten voor de schepen geslaght ende aen boort gesonden wierden tot^2. volcx meerder ververssinge.

Sondagh, den 18 do., fraij weer ende wint als vooren. Is op dato een schaep met sijn jongh geruijlt van vreempt volcq uijt 't landt.

19 do., weer ende wint als boven. Hebben op dato de jachten Der Goes na Batavia ende Cabeljau na Mauritius ende Ceijlon haer affscheijt gegeven^(l), omme met den eersten goeden wint, ten eijnde voormelt, t'seijl te gaen.

Heden hebbe oock een koebeest geruijlt van vreempt volcq als boven.

20 do., weer ende wint als boven N.Westelijck.

21 do., 's morgens vuijl, regenachtich weer ende Z.Z.ooste-coelten, waermede de gemelte jachten uijt de baij t'zeijl gingen ende cregen weder in 't gesight 3 andere schepen, hun best doende met laveren om de baij in te comen. Weijnich daerna sagen noch 4 schepen die, Gode loff, alle te samen op den namiddagh wel ter rheede quamen, sijnde de Parel, Tertolen, Princes Roijal, Dordrecht, Gidion, Louijse, ende Dolphijn, op den 28 Januarij van Batavia geseijlt onder de vlagge ende 't commando van d' E. Heer Rijckloff van Goens^3., extraordinaire Raedt van India^(m), wesende Breda ende Coningh van Polen onder 't landt over 5 dagen^4. van de bovengemelte schepen oock noch gesien, sulcx die alle uijren mede verwacht worden.

22 do., fraij, bequaem weer ende 't luchtjen van de N.Westen. Is op dato bij d' E. Heer Van Goens ende Breden Raedt sijner vloote onder anderen geresolveert al de robbenvellen van hier in te nemen.

(k) ‘Herrij's g'allieerde’, van wie daar meermale sprake is, was die Kaapmans. Vgl. bv. 3 April en 23 Junie van hierdie jaar.

1. Sic.

2. tot 't.

(l) Verskeie briewe is met hierdie skepe na die buiteland gestuur. Sien C. 493: Uitg. Br., 1652-1661, pp. 376-378. K.A.

3. Kyk noot 2 o.d. 9/4/1655.

(m) Sien weer 9 April. Rijckloff van Goens het, as ‘extraordinaire Raedt van India’, tot dié kategorie van lede van die Raad van Indië behoort, wat in die raadsvergaderinge as junior lede beskou is en nie oor 'n gewone stem beskik het nie. Vgl. Klerk de Reus: Geschichtlicher Ueberblick ens., p. 87 (Verhandelingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, Deel XLVII); Böeseken: Nederlandsche Commissarissen aan de Kaap, 1657-1700, pp. 160-161 (Bylae); en ook Dagverhaal, 16 Maart 1657.

4. over 5 dagen, 5 dae gelede.

[p. 305]

Daghregister^1. gehoude in 't fort de Goede Hoope aen Cabo de Boa Esperance⁺ wegen 't gepasseerde sedert den 23en April.

Adij, 23 dito, fray weer ende N.westelijcke coelte.

24 dito, idem.

Sondagh, den 25en dito, 's morgens regenachtigh weer ende wint als voren.

26 ende 27 dito, insgelijcx. Hebben heden 2 koebeesten geruylt ende besigh geweest om robbenvellen te laden in de retourvlote.

Soo sijn oock meede die van 't schip P. Willem affscheyt gegeven om met den eersten goeden wint hun reyse na Batavia te vervolgen.

28 dito, wint als voren met wat regen; echter sijn met d' E. Heer Van Goens eens na 't bos ende eenige andere plaetsen wat omgegaen, vernemende verscheyden Hoottentoos^2. legers met veele vee, daer van heden aen 't fort een koebeest geruylt ende na boord gesonden wierd.

's Nachts was 't seer onstuymigh weer ende wint als voren.

29 dito, idem; edoch nam op den dach wat aff ende heeft d' E. Heer Van Goens affscheyt genomen om met d' eerste goede wint die Godt verlenen sal met sijn vlote na 't lieve vaderlant te seylen.

Ultimo dito, labber N.westelijcke coelte ende betogen lucht.

1. Hierdie gedeelte van die Daghregister word gevind in 'n band getiteld: Brieven ende papieren van de Cabo de Bonne Esperance overgecomen per de schepen Malacca, Walvis, Orange, Oliphandt en Nieuw Enckhuysen gearriveert den 25 July en 7 September 1656.

+ Kol. Arch. 3968 Fol. 62

2. Sic.