Daghregister. Deel 1. 1651-1655

Junius anno 1653

1 Pinxterdagh, primo dito, nat, regenachtigh weer ende wint uytten Westen.

2 pinxter, 2 dito, idem. Ende quam voor de middagh (Gode lof) hier wel ter rhede 't langh verwachte galjot de Roode Vos, sijnde den 19en September anno passato uyt Texel geseylt^(a) ende den 26en October St. Jago^(b) aengeweest om te verversen. daer den eersten November weder vandaen sijn vertrocken; den schipper Joris Meyndertss. den Ham tusschen 24 ende 25en dito ende den opperstuirman Cornelis Jacobss. Berckhoudt den 18en December overleden, mitsgaders den onderstuirman Elbert Corneliss.^1. in derselver plaetse alsoo, door versterf^2., vervolgens gesuccedeert wesende, ende tot sijn hulpe als stuirman onderwegen aengenomen hebbende den bosschieter Crijn Janss. Swart, met denwelcken voornoemde galjot door Godes hulpe heeft terechte gebracht.

Voornoemde gesuccedeerden^3. schipper rapporteerden dat door verleydingh^4. van de compassen omtrent 3½ maandt hier omtrent de Cabo de Boa Esperance had leggen swerven ende 12 dagen geleden omtrent 70 mijlen benoorden de Caap te laagh vervallen is geweest, sijnde desselfs volcq vrij veroudert ende eenige heel sieck, derhalven terstondt ¼ van een os met wat Hollantse biet ende cool (overvloedich in den thuyn sijnde) tot verversinge aen boort sonden, leverende ons over de brieven van d' Ed. Heeren Bewinthebberen ter Camer Amsterdam, dat de dubbelden^5. waren van de vorige met 't galjot de Vos ende 't jacht de Haes ontfangen.

⁺ 3en dito lieten onse Raadt beroepen in welcke besloten is^(c), alhoewel d' opperhoofden in Persia ende Suratte^6. de tijdinge van den Engelsen oorloge over d' een of d' ander wegh, ja selfs wel van Batavia, misschien al sullen becomen hebben, echter 't galjot de Swarte Vos na d' ordre onser Heeren Meesters met derselver advys aen de voorn. opperhooffden na Gamron^(d) of Suratte voorts te senden off sulcx misschien gemist ware^7..

Wijders in bedenckinge genomen of men empassant^8. met beyde de galjots de plaetsen om desen hoeck^9., daer die van Mosambique haer gout handelen, souden cunnen ondersoecken, is verstaen, vermits de schippers ende stuirluyden meenen

(a) Die Roode Vos se reis van die moederland na die Kaap het dus amper ag-en-'n-half maande geduur. Die rede hiervoor sal weldra duidelik word.

(b) Santhiago in die Kaap Verdiese Eilande.

1. Soos o.d. 5 Junie blyk, was dit Elbert Corneliss. Kes.

2. door versterf, deur die dood van sy voorganger.

3. opgevolgde, gepromoveerde.

4. Hulle is op die verkeerde koers gelei deur die afwyking van die kompasse.

5. kopieë.

+ 66

(c) Vgl. C. 1: Resolutiën, Raad van Politie, 1651-1663, pp. 38-39. K.A.

6. Vroeër 'n belangrike handelstad aan die Weskus van Indië, ten Noorde van Bombaai. Deur die versanding van die hawe is die handel later na Bombaai verplaas.

(d) Gamron - tans bekend as Bandar Abbas, 'n hawestad aan die Persiese Golf. Vir die geskiedenis daarvan sien Valentijn: Oud- en Nieuw-Oostindien, V, 1ste Stuk, pp. 201 vlg.

7. off sulcx misschien gemist ware, in geval dit versuim is.

8. in die verbygaan, op weg daarheen.

9. die Suidhoek van Afrika?

[p. 143]

daerdoor de reyse na Persia off Suratte te veel soude verachtert worden, sulcx uyt te stellen tot nader ordre van onse Heeren Meesters uyt 't patria.

4en dito, fray, bequaem weder. Is 't volcq van 't galjot de Vos doende geweest met water ende branthout te halen.

5en dito, idem. Is bij den Raadt besloten^(e) 't galjot de Swarte Vos op den 9en deser te laten vertrecken, ende ondertusschen den gesuccedeerde schipper ende stuirman van 't laest aengecomen galjot de Roode Vos, in Rade versoeckende verbeteringe in hare gesuccedeerde ende bedienende plaetse, sijn deselve, namentlijck Elbert Corneliss. Kes eerst van onderstuirman tot opper dito ende alsoo volgens^1. tot schipper bij overlijden gesuccedeert, toegeleyt bij halveringe^2. 50 guldens 's maents met d' absolute qualité van schipper, ende Crijn Janss. Swart, als voren, van bosschieter tot de onder- ende opperstuirmans plaetse gesuccedeert, toegevoecht 26 guldens 's maents met de absolute qualité van onderstuirman, als breder is blijckende bij resolutie ende derselver actens daervan verleendt.

Hebbende oock, om d' een schipper soo veel voordeels te laten als d' ander, dewelck elck even graech van de Caep verlost^3. ware, beyde de schippers van de Swarte ende Rode Vos tegen malkander bij^4. trecken van briefkens laten loten wie⁺ van beyde met 't galjot de Swarte Vos na Persia soude varen; 't welck den provisionelen schipper op de Swarte Vos selfs te beurt is gevallen, invougen die met de Roode Vos gecomen, op 't selve alhier aen de Caep sal blijven, latende den stuirman van de Swarte Vos ('t vaerwater deser custen ervaren) op de Roode Vos overgaen ende die van de Roode weder in plaetse op de Swarte Vos, opdat yder mochte versien blijven van persoonen tot elcx reyse ervaren.

6en dito, schoon weer met nevelachtige lucht. Den provisionelen schipper, Gerrit Abelss., versoeckende om de absolute qualité hem van d' Heer Demmer mondelingh op desselfs vertreck belooft, is bij den Raad, dewijle bij lotinge met de Swarte Vos is te beurt gevallen de reys na Persia of Suratte te doen, toegeleyt als den vorige schipper van de Rode Vos, 50 gl. 's maents met de formele qualité van schipper, waervoor hunnen tijt gehouden blijven aen de Compagnie ten vollen uyt te dienen^(f).

Heden is een matroos, genaemt Cornelis Class. van Haerlem, overleden van den rooden loop, daer nu al eenige dagelijcx van invallen, gelijck vergangen jaer om dees tijt oock geschiet is, leggende het sieckenhuys al heel vol, dat veel wijn ende vars vlees consumeert. Desen man wiste ons alle dagen veel patrijsen, in meenichte hier wesende, te vangen soodat aen hem al wat verliesen.

7en dito, schoon, helder sonneschijn-weder, 't luchjen uyt N.Westen.

Sondagh, 8en dito, nat, vuyl, regenachtigh weer ende Z.Westewindt.

9en dito, fray, drooch weer met Z.Ooste-buywinden. Hebben op dato 't galjot

(e) Vgl. C. 1: Resolutiën, Raad van Politie, 1651-1663, pp. 40-42. K.A.

1. vervolgens.

2. ? Weer o.d. 29/5/1659. Die verklaring in WNT V, 1717 is onbevredigend.

3. V.R. self het sy verblyf aan die Kaap as 'n soort verbanning beskou. Of beteken verlossen alleen maar: losmaking, aflossing?

4. deur (middel van).

+ 66v

(f) Ibid., p. 43.

[p. 144]

de Swarte Vos sijn affscheyt gegeven ende onse pampieren aen d' opperhoofden van Parsia off Suratte ter hant gestelt^(g), waermede noch in de voornacht uyt dese Tafelbay is t'seyl gegaen. D' Almogende wil haer behouden reyse verleenen. Amen.

⁺ 10en dito, schoon, drooch sonneschijn-weder, 't luchjen variabel. Hebben sedert 5 à 6 dagen herwaerts 19 stucx jongh ende oude schapen geruylt, ende quamen vandage oock al weder eenige inwoonders met 11 stucx koebeesten, jongh en oudt, nevens 2 schapen, die hun voor coper, tabacq ende pijpen afhandelden.

11 dito, weer ende wint als vooren. Cregen alle dagen 2 à 3 balcken uyt 't bos, dewelcke op een gemaecte timmermanswagen van 2 wielen door ossen laten trecken, seer fray ende gemackelijck gaende, ende alle dagen een tochjen doende met 2^1. ossen, teffens hebbende 8 stucx die daertoe^2. houden, ende gewennen om malkanderen te vervangen.

Waren sedert 3 à 4 dagen herwaarts al weder 7 à 8 siecken in 't sieckenhuys gecomen. Schijnt om dees tijt van 't jaar wat ongesont valt, insonderheyt voor de nieuwelingen, veele aan sware coortse ende loop raackende.

12 dito, even schoon weer. Sijn eens na 't bos gegaan, daer de timmerluyden doende waren met hout te prepareren, stellende ordre dat deselve overmorgen thuys comen ende blijven souden omme de houtwercken tot het packhuys gereet te maecken ende op te stellen, etc.

13 dito, fray weer met betogen lucht ende stilte. Waren sedert eergister al weder 5 à 6 persoonen aen de coorts ende loop geraect, welcke plagen dapper onder 't volck beginnen te domineren.

's Nachts begondt vrij hardt te wayen uytten Z.Oosten.

14 dito, noch al aanhoudende ende omtrent middagh^3. weeder afneemende.

Sondagh, 15 dito, fray, helder ende sonneschijn-weder.

16 dito, idem. Hebben op dato 3 koebeesten geruylt.

17e dito, N.westelijcke coelte ende betogen lucht.

18 dito, stil, mistigh weer.

19 dito, heel onstuymich, buyachtigh weer uytten Z.Westen met harde slaghregenen.

⁺ 20en dito, idem, regenachtigh ende buyigh weer uyt de westelijcke hant, edoch soo ongestuymich niet als gister.

21 dito, weer ende wint als voren, met gestadigen regen ende N.westelijcke coelte.

Sondagh, 22, 23 ende 24 dito, weer ende windt als vooren.

25 dito, ongestuymich, regenachtigh weder, met veel buywinden uytten N.Westen. Waren sedert eenige dagen al weder 5 à 6 persoonen sieck geworden, soodat het sieckenhuys al gestadigh meest vol blijft.

26 dito, fray, bedaert weder ende wint als voren, met coude, betogen lucht.

(g) Vir hierdie stukke sien C. 493: Uitg. Br., 1652-1661, pp. 127-133. KA.

+ 67

1. Vgl. noot 6 o.d. 30/5/1653.

2. vir daardie doel.

3. K: midnacht. Vgl. o.d. 8/7/1653.

+ 67v

[p. 145]

27 ende 28e dito, schoon, claar sonneschijn, met stilte. Idem

Sondagh, den 29en, 30 dito, wesende alle dagen de bay vol walvissen; ende soo wij backen ofte bequamen vaten hadden om den traan te bergen, souden met onse eene sloep ende 't schuytje van 't galjot al eens ondernomen hebben een te vangen, daer dese dagen (vermits het stille weer) schoone kans toe scheen. Maer als al een vingen, souden met den vis verlegen wesen, vermits, als geseyt, geen raat weten om den traan te bergen, waertoe ons niet bequamer is als cement ende calck om steene backen onder d' aerde te maacken, tot den robbentraen oock nodigh vereyssende.