Daghregister. Deel 1. 1651-1655

[p. 34]

Maijus anno 1652

Adij, primo do., Maydach, schoon, liefflijck weder met N.Westelijcke sachte wint. Hebben besigh geweest met de gordijn te maecken, latende de punten soo langh leggen totdat de gordijn in een borstweer van 6 voeten breete ende hooghte sullen omtrocken^1. hebben, den hovenier ondertusschen besigh houdende met sijn tween^2. om wat moes ende andere cruijden te saijen tot een preuve voor eerst, ende allenskens^3. eenigh bequaem lant dicht aen de grachten rontsom de fortificatie om te spitten, daer hem wat meerder hulpe van volck toe sullen geven, alse^4. wat beter uijt den nodigen arbeijt missen mogen.

⁺ 2en do., mottigh ende mistigh weder tot smiddaghs. Doen begost de son schoon ende helder te schijnen, de wint Z.Westelijck labber waijende ende tegen den avont weder stil wordende met wat meer als ordinaire aenbrandingh van de zee tegen strant.

3en do., smorgens regenachtigh weer met noortwestelijcke wint. Begonden de houtwercken van 't woon- ende packhuijsgedeelte op te rechten. Tegen den avont liep de wint Z.Oostelijck met sommige harde buijen.

4 do., schoon, helder sonneschijn-weer met drijvende wolcken uijt de westelijcke hant.

Sondagh, 5 do., mottigh weer ende westelijcke winden. Heden waren met ons consent uijtgegaen beijde de bouckhouders van den Drommedaris ende Reijger, nevens d' adsistenten Van den Helm ende Verburgh^(a) met haer vier roers welcke den

6 do. smorgens omtrent 8 uijren wederom quamen, hebbende den Taeffelbergh, de clooff^5. tusschen den Leeuwenbergh overgegaen sijnde, heel achter buijten om gewandelt tot omtrent 6 mijlen 't lant in, daer se een seer schoon groot bos^6. hebben vernomen, van groote hooge ende rechte opwassende bomen, mitsgaders meenichte van herten, steenbocken ende ander wilt, daer onder oock 3 cevetcatten^7., die hier apparent heel abondant sijn alsoo onder dese Strantlopers eenige bolletjens^8. daervan om den hals dragen. Ende misschien als die van Saldania ons hier met haer beesten in de groeijsame tijt comen besoecken, dat onder deselve wel meer sal vernomen worden. Altoos datzer is, gaet vast^9., maer hoe abondant sal den tijt moeten leeren. Ende als men luijden van kennisse hadden om de catten het cevet aff te nemen, soude men selffs voor d'E. Comp. cunnen cevetcatten houden^10., die d' inwoonders⁺ ons met teijckens beduijden, dat sij se met stricken vangen, als wanneer se haer civil^11. genoech souden aff te handelen wesen.

1. rondom opgetrek.

2. met zijn tweeën, d.w.s. met iemand om hom te help.

3. allengskens, met verdrag.

4. als <wij> se.

+ 49

(a) Pieter van den Helm was aanvanklik (van die begin af tot Desember 1652) sekretaris van die Politieke Raad. Hy is in dié hoedanigheid opgevolg deur Fredrick Verburgh (Januarie 1653 tot April 1654). Vgl. hulle handtekeninge onderaan die resolusies, C. 1: Resolutiën, Raad van Politie, 1651-1663. K.A.

5. die huidige Tamboerskloof.

6. In die buurt van Houtbaai?

7. sivet-, muskeljaatkatte.

8. Die bedoeling is blykbaar: ‘aengesien eenige onder dese Strantlopers bolletjens van cevet om den hals dragen’.

9. in elk geval, dat daar sivetkatte is, staan vas.

10. aanhou.

+ 49v

11. goedkoop.

[p. 35]

7 do., moij weer. Comen tegens den avont^1. hier ter rheede de scheepen Walvis, ende Oliphant, den 3 Januario uijt Texel geseijlt ende onderwegen St. Vincent^(b) aengeweest, door nooth van sieckte onder 't volck, daer der den Walvis 45 ende den Oliphant 85 van verloren heeft, ende alle beijde haer groote stenge^2. van boven nedergeseijlt, sijnde jegenwoordigh noch vol siecken ende den Walvis dapper^3. leck. 't Schip de Provincie, uijt Zeelant geseijlt, was bij haer geweest, ende aen de Canarise Eijlanden van hun gesteecken, soo sij meijnden na Teneriffa, omme aldaer eenige vrouwen (door hun haestigh vertreck op do. schip blijven staen^4.) aen andere schepen over te geven. Deselve begonnen alsdoen mede veel siecken te crijgen ende daeromme van resolutie om de Sereliones^5.(c) aen te doen, sulcx te beduchten oock een penible^6. reijse sullen hebben. Edoch willen hopen Godt Almachtigh het versien^7. sal.

8 do., schoon sonneschijn-weder met een westelijcke luchtjen. Hebben haer d' opperhooffden van de voorhaelde schepen aen lant wat comen verluchten^8. ende ons werck bespeculeert^9., mitsgaders doende geweest met water ende groente te halen om haer volck te ververschen, alsoo tot dato noch geen inwoonders met eenigh vee uijt^10. lant vernemen, sijnde dese Strantlopers niet anders versien als met magere hongerige buijcken, daer se, dagelix broot ende ander cost toe bedelen om op te vullen, gelijck bij^11. ons sulcx aen haer oock al veeltijts gegeven wort om hun te beter tot ons te gewennen, ende mettertijt ons proffijt voor d' E. Comp. uijt te trecken soo veel doenlijck sal wesen.

9 do., weer ende wint als gisteren. Hebben die van den Oliphant een tent aen lant⁺ opgeslagen ende daerinne partije siecken gebracht om haer hier te ververssen met wat groente, sijnde heden daervan een ende eergister mede noch een overleden.

10 do, weer ende wint ut supra ende niet sonders gepasseert.

11 do., Zuijtoostelijcke wint, redelijck hard doorcoelende. Is den Oppercoopman Riebeeck aen 't schip den Drommedaris gevaren, daer den Breeden Raedt^(d) heeft doen bijeen comen, bij dewelcke goet gevonden is, vermits 't werck hier aen lant aen dc fortificatie met de weijnige luijden van den Drommedaris ende Reijger in den arbeijt sijnde, wat sober voortgaet ende de scheepen Walvis ende Oliphant met vele siecken beladen ende daervan eenige aen lant gebracht sijn om te reconvaliseeren^12., dat men van deselve hier sal laten verblijven 50 coppen, om nae becomen gesontheijt mede aen de wercken te helpen arbeijden ende voorgemelte scheepen van deselve wat te ontlasten om met de eerste gelegentheijt voorts nae Batavia te laten comen: namentlijck van den Walvis 30 ende van den Oliphant 20, nevens victualie voor 3 maenden onder behoorlijcke recepisse^13., als wijders bij de resolutie van dato deser can beooght worden.

1. tegens den avont; vgl. Afr. teenste aand.

(b) St. Vincent in die Kaap Verdiese Eilande. Van Riebeeck het op sy reis na die Kaap oorweeg om vir verversing by die Kaap Verdiese Eilande aan te gaan, maar dit ten slotte tog nie nodig gevind nie. Vgl. Dagverhaal, 20 Januarie 1651.

2. verlengstukke van skeepsmas.

3. erg, bra.

4. aan boord agtergelaat.

5. Sierra Leone.

(c) Sierra Leone op die weskus van Afrika.

6. moeitevolle, onaangename.

7. in orde maak, voor sorg.

8. lug skep.

9. bekyk.

10. uijt 't.

11. deur.

+ 50

(d) Die ‘Breede Raedt’, waarvan hier sprake is, het bestaan uit die lede van Van Riebeeck se raad (Politieke Raad) plus die hoogste beamptes (Reynier Eijbertsz., Claes Jansz. Both, Daniel de Bucquoy en Abraham Willebrant) van die besoekende skepe Walvis en Oliphant. Sien notule van die vergadering, C. 1: Resolutiën, Raad van Politie, 1651-1663, pp. 11-13. K.A. Aan die Kaap, en ook in ander Kompanjiesbesittinge, was die Breëraad (wat in werklikheid 'n uitgebreide Politieke Raad was) 'n bekende instelling. Indien 'n besoekende beampte hoër in rang was as die lokale opperhoof, dan het so 'n besoeker nie slegs in die Breëraad sitting gehad nie maar daar selfs die voorsitterstoel ingeneem. Vgl. Böeseken, Nederlandsche Commissarissen aan de Kaap, 1657-1700, p. 120; Theal: History of S.A. before 1795, II, pp. 14-15; en Klerk de Reus: Geschichtlicher Ueberblick ens., pp. 124-125. Ook Dagverhaal, April 1652, noot m.

12. herstel.

13. ontvangsbewys.

[p. 36]

Op dato wierd een Ottento bij onsen barbier^1. gebracht die seer swaerlijck gequest was. Nae wij uijt haer verstonden, souden tegen die van Saldania doende geweest ende 2 dooden gehadt hebben.

Sondagh, 12 do., is alhier in 't noch ongedecte stuck van 't huijs, binnen in 't pleijn van 't onvolmaeckte fortjen staende, door Dominé.... Backerius^2.(e), predicant per den Walvis hier gecomen, d' eerste predicatie gedaen, ende het avontmael des⁺ Heeren gecelebreert. D' Almogende wil sijn genadigen zegen over ons verder te doene werck verleenen. Amen.

't Was vandage een seer schoonen dagh, weer met een Noortwestelijck luchtjen.

13 do., wat mottigh ende dijsigh weer met westelijcke wint.

14 do., wint als voren met schoon, claer sonneschijn-weder. Op dato heeft de fluijt den Reijger beginnen sijn inhebbende provisien voor de Caep te lossen^3. ende bergen in 't gedeelte van 't huijs, opgerecht ende met plancken provisioneel gedeckt. Heden waren oock veel walvissen in de baij die in de son lagen ende beijlden^4., ende soo mack scheenen, dat se light souden te vangen sijn, als wij maer met ons ander nodiger werck gedaen hadden.

15 do., mottigh weer. Desen nacht is den jongen van 't Oliphants volck, hier aen lant bescheijden^5., overleden, genaempt Jochum Andriesz.

Desen middagh hebben 't fort de naem gegeven van den Goede Hoope na d' ordre van onse Heeren Meesters^(f), ende de bolwercken, ofte punten, na de scheepen hier ter rheede leggende, als namentlijck:

de Suijtpunt genaempt den Drommedaris,

de Oostpunt Walvis,

de westpunt Oliphant, ende

de Noortpunt den Reijger,

hebbende 't jachtjen van sigh selffs de naem van 't gansche fort de Goede Hoope. Waermede de scheepen Walvis ende Oliphant haer affscheijt hebben genomen, ende onse advijsen aen d' Ed. Heer Generael ende Raden van India gesloten hun ter hant gestelt^(g).

Snachts begondt vrij hardt te waijen uijtte Zuijtoostelijcker handt, 'twelck den

16 do. smorgens noch al meer toe nam, als wanneer 't schip Walvis echter evenwel⁺ onder zeijl gingh, ende den Oliphant noch een boot water haelden, latende wijlieden hier aen lant op de 2 punten Drommedaris ende Reijger (4 voeten hoogh sijnde) 't geschut halen ende gaven savonts (den wint affgenomen sijnde), de fluijt den Reijger

1. dokter.

2. Voornaam nie ingevul nie. Volgens Spoelstra: Bouwstoffen, I, bls. 5, moet dit Joannes wees.

(e) Die eer om die eerste predikant te wees om 'n Protestantse erediens en Nagmaal op Suid-Afrikaanse bodem waar te neem, het dus op hierdie dag (Sondag, 12 Mei 1652) vir ds. Johannes Bakker (Backerus of Backerius) te beurt geval. Hy was eers geestelike in Brasilië, maar het hom in September 1651 by die N.O.I.K. aangemeld om as predikant na Oos-Indië te gaan. Toe hy aan die Kaap die eerste diens waargeneem en die eerste Nagmaal bedien het, was hy juis op pad na Oos-Indië. In Augustus 1652 het hy in Batavia aangekom en die volgende jaar predikant op Formosa geword, waar hy egter slegs drie-en-'n-half jaar gearbei het, toe hy weens siekte na Batavia moes terugkeer. Sien Van Troostenburg de Bruijn: Biographisch Woordenboek van Oost-Indische Predikanten, p. 18.

+ 50v

3. Die konstruksie: heeft....beginnen....te lossen is in 17de-eeuse Nederlands nie ongebruiklik nie. Vgl. Afr. het begin te los.

4. Woord wat tot so ver alleen uit die Daghregister opgeteken is; vgl. nog onder datum 25 Junie en 26 Oktober 1652. Die betekenis moet so iets as speel, spartel, Eng. sport wees. Vgl. WNT en Overdiep: Volkstaal van Katwijk, pp. 81, 82.

5. ingedeel, geplaas.

(f) In hulle ‘Instructie voor de opperhoofden gaende....na cabo de bona esperance’ skryf Here Meesters Jan van Riebeeck en sy metgeselle o.a. voor dat hulle 'n fort aan die Kaap moet bou en dit ‘de naem geven “De Goede Hoope”’. C. 409: Inkomende Brieven, 1649-1660, p. 26. K.A.

(g) Sien ‘Register van de Pampieren door den Opper Coopman Jan Anthonisz. van Riebeecq gederigeert aen d' Ed. d' Hr Mijn Heer Carel Reijnierse Gouverneur Generael ende d' E. Hrn. Raden van India pr. de schepen Oliphant en Walvis. Na Batavia gesonden dato 15 Maij 1652’. In hierdie register word twintig stukke genoem, o.a. ‘Copie dagregister bij hem Riebeecq gehouden 't sedert sijn vertreck uijt 't Patria tot....Maij 1652 in cluijs’. C. 493: Uitgaande Brieven, 1652-1661, pp. 18-19. K.A. 'n Lang brief van Van Riebeeck van dieselfde datum (15 Mei 1652), waarin hy aan die Hoë Regering van Indië uitvoerig van sy verrigtinge aan die Kaap verslag doen, kom ook hierin voor. Ibid., pp. 6-18.

+ 51

[p. 37]

mede sijn despesche^1.(h) omme met den Oliphant gelijck te vertrecken. D' Almogende wil haer behouden laten varen. Amen.

17 do., smorgens schoon, lieffelijck weder met cleijne labber Z.Oostelijcke coelte. Sijn de schepen Oliphant ende fluijt den Reijger⁽ⁱ⁾ mede t'seijl gegaen omme hare reijse nae Batavia te vervorderen, daer hun den Almogende salvo wil geleijden.

Heden lieten alle de brootvaten van beneden boven in 't woonhuijs brengen, om plaetse te maecken voor de sware goederen in den Drommedaris wesende, sijnde de solderingh, vermits onse lichte houtwercken, soo swack dat deselve qualijck genoech de brootvaten dragen cunnen. Edoch hebben 't echter onderstaen^2. om plaets voor des Drommedaris goet te hebben, ten eijnde morgen aen 't lossen <te> comen ende te eerder veerdigh mochte worden omme mede nae Batavia te vertrecken, gevende ten dien eijnde desen avont noch last aen de Schipper dat morgen vroegh sijn wijn ende andere sware vaten aen landt soude senden, gelijck den

18 do., smorgens weer ende wint als gister wesende, geschiet is.

Sondagh, 19 do., dijsigh ende mistigh weder met westelijcke wint.

20 do., weer ende wint als gister. Sijn wij eens gegaen na 't vrack van 't verongeluckte schip Haerlem^(j), dat daer diep in 't sant gewelt^3. noch sagen leggen, niet mogelijck om 't geschut daeruijt te crijgen, als sijnde al te diep in 't sant gewelt, leggende verscheijde schoone balcken alsmede twee masten op strant gespoelt, die ons dapper soude te passe comen als wy se hier bij 't fort hadden, maer sal te⁺ moeijelijck vallen om te halen alsoo vrij wat verde ende swaer sijn, waertoe men carren soude moeten maecken (gelijck wij oock voornemens sijn) edoch principalijck om 't sout (daeromtrent^4. heden in redelijcke abondantie bevonden) te halen, sulcx dat wij van Batavia off Hollandt niet sullen nodigh hebben sout te ontbieden.

Op dato sijn 2 personen van den Oliphant door sieckte overleden, genaemt Swen Erasmus ende Jacob Martensz.

21 ende 22 do., vuijl, regenachtigh ende windrigh weer uijtten westelijckerhant, wesende den Drommedaris vast doende met lossen.

23 do., smorgens vuijl, hard, stormigh weder vermenght met harde hagelbuijen^(k) uijtten Z.Westen; sulckx dat wij genoech te doen hadden ons goet in de opgeslagen wooninge droogh te houden, ten welcken eijnde daer noch een seijl over halen mosten, als cunnende met de plancken soo dicht niet maecken dat^5. broot costen drooch houden, passerende desen dach sonder eenighsints in ons werck te vorderen^(l).

24 do., noch al mottigh, regenachtigh, cout doch wat beter bedaert weder wesende. Hebben tegen den avont 't cruijt laten aen lant comen.

25 do., schoon, helder sonneschijn ende fraij, bedaert weeder. Onse brieven ende annexe^6. pampieren aen d' Ed. Heer Generael ende Raden van India gereet ende

1. afskeid, vergunning of bevel om te vertrek, Eng. dispatch.

(h) Vgl. ‘Register van de Pampieren’ ens. Ibid., p. 21.

(i) Deur die Reijger so spoedig moontlik na Batavia te laat vertrek, het Van Riebeeck in ooreenstemming met sy ‘Particuliere naerder Instructie’ gehandel, wat o.a. neergelê het: ‘so sult ghij echter de fluijt de Reijger voor de Drommedaris (soo haest doenl. sij) na Battavia sijn reijse laten vorderen, omme aldaer ten dienste van de Compaignie gebruijckt te mogen werden, behoudende aldaer de Drommedaris soo veel langer als ghij oordelen sult voor u dienstigh te wesen’. C. 409: Inkomende Brieven, 1649-1660, p. 31. K.A.

2. gewaag.

(j) Die Haerlem het in Maart 1647 in Tafelbaai gestrand, sodat die wrak dus nou al meer as vyf jaar in die sand gelê het. Sien April 1652, noot 1.

3. ingesink, ingedring; vgl. Ndl. wellen, dring, opborrel; welwater, welsand.

+ 51v

4. in daardie omgewing.

(k) Ofskoon hael vandag in die Boland seldsaam is, word dit nogal verskeie kere in die Dagverhaal vermeld. Vgl. ook aantekeninge van 15 Mei 1652 en 19 Junie 1652. Dit was egter blykbaar nie swaar hael nie, want die betrokke aantekeninge is maar kort en bondig en rep nie van groot verwoesting nie - behalwe miskien dié van 19 Junie, toe daar egter saam met die hael, ook kwaai stormwinde voorgekom het.

5. dat 't.

(l) Dit is duidelik dat die droë tyd, wat in 1652 taamlik lank aangehou het, nou verby was en die winterreëns in alle erns begin het.

6. bybehorende, aangehegte.

[p. 38]

vaerdigh, mitsgaders 't schip den Drommedaris van alle goederen voor de Caep gelost ende jegenwoordigh seijlreet leggende, hebben den Schipper Davit Coninck heden sijn despesche gegeven ende voorgemelte onse brieven overgelevert^(m), omme metten eersten goeden wint in den Name des Heeren onder zeijl te gaen ende sijn reijse nae Batavia te vervolgen; waertoe hem den Almogende sijn Heijlige geleijde⁺ ende zegen wil verleenen. Amen⁽ⁿ⁾. 't Volck begint hier aen lant vrij in te vallen^1., soo van 't roode melisoen^2.(o) als andere sieckten ende coortsen, apparent van coude ende ongemack hier lijdende vermits de sobere wooningen, daer wij ons selffs vooreerst mede noch in behelpen; maer hopen haest beter claer te maecken, hebbende tot dato noch maer besigh geweest om onse victualien ende andere drooge waren onder dack te crijgen, leggende 't speck ende vleijs noch op 't bloote velt onder loose plancken voor de son maer wat bedeckt.

Op dato is overleden een matroos genaempt Tjerck Claesz., bescheijden geweest op den Drommedaris, welcke eenige daghen aen 't root melisoen gelegen heeft.

Ende comt op den middagh hier ter rheede 't schip 't Hoff van Zeelandt met Schipper Jan Overstraten, den laesten Januarij uijt Zeelant geseijlt ende onderwegen nergens aengeweest, hebbende 37 dooden gehadt, waeronder den Ondercoopman Sagharias Nancius ende noch 2 andere van desperatie buijten boort gesprongen sijnde; voorts de rest van al sijn volck meest fris ende gesont.

Tegen den nacht begondt seer hardt te waijen met grooten regen ende hagelbuijen uijtten westelijckerhant, dat den

Sondagh, 26 do. noch al continueerden, waerover den Drommedaris (als in de wint sijnde^3.) niet coste van de rheede t'seijl gaen.

27 do., stil weder ende westelijcke wint, waerdoor den Drommedaris noch gefrustreert bleeft uijt te seijlen.

28 do., smorgens heel schoon, helder weer met weijnich variable coelten. Hebben den Drommedaris met onse 2 sloepen ende sijn booth nae buijten geboughsaert^4., op⁺ hope omme daer beter slaghboegen^5. van wint te becomen. Desen verleden nacht is onsen opperhuijstimmerman Hendrick Jansz. van Utrecht van 't roodt melisoen overleden, ende den opperbarbier van die sieckte mede ingevallen. 't Schijnt Godt Almachtigh ons met die plage hier dapper comt besoecken^6., alsoo tsedert 6 à 7 dagen wel 7 à 8 aen die sieckte geraeckt sijn.

(m) Sien brief aan Goewerneur-Generaal en Rade van Indië, d.d. 25 Mei 1652, en ‘Register van de Pampieren’ ens. C. 493: Uitgaande Brieven, 1652-1661, pp. 22-26. K.A.

+ 52

(n) Deur ook die Drommedaris so gou doenlik te laat vertrek, het Van Riebeeck, net soos in die geval van die Reijger, uitvoering aan een van die voorskrifte van sy ‘Particuliere naerder Instructie’ gegee. Vgl. noot i van hierdie maand.

1. siek te word.

2. bloeddiarree.

(o) ‘Roode melisoen’, d.i. ‘roodeloop’ of disentrie (bloeddiarree). Vgl. bv. Holtrop's Woordenboek, p. 710. Vir 'n verduideliking in hierdie verband is ek ook dank verskuldig aan dr. L.C. van Oudenhove, medikus en senior lektor in Fisiologie aan die Universiteit van Stellenbosch.

3. met ongunstige wind.

4. In Tijds. v. Ndl. Taal- en Letterk. X, 294 vlg. het J.W. Muller 'n lang artikel oor die afleiding en ouer vorme van die woord. Dit sou saamgestel wees uit Ndl. boeg en Arab. dzjarra, wat ‘trek, sleep’ beteken. Die vorm hier by Van Riebeeck: geboughsaert (vgl. nog o.d. 13/3/1654) sou dan nader by die oorspronklike staan as die gewone Ndl. vorm geboegseerd, van boegseren. Vgl. egter 1/5/1653, 17/7/1654 waar vorme met e(e) voorkom. Die betekenis is: met toue deur sloepe laat sleep of omtrek in 'n bepaalde rigting; dus iets anders as: op sleeptou neem.

+ 52v

5. 'n Slagboeg is 'n ‘draaiende wind, beschouwd naar zijn werking op het wenden of voortzeilen van een schip’ (WNT). 'n Slagboeg kan 'n skip help of hinder.

6. dapper besoecken, swaar beproef.

[p. 39]

Soo is oock mede een soldaet van 't schip 't Hoff van Zeelandt desen nacht overleden ende heden ter aerde gebracht.

29 do., weer ende wint als vooren. Waren die van 't Hoff van Zeelant noch besigh met water halen ende is onsen onderbarbier ende constabel^1. mede heel sieck geworden.

Tegen den avont begondt wat hardt te waijen uijtten Noortwesten, ende alsoo ons d' opperhooffden van voorhaelde schip adverteerden^2. dat gereet waren om met den eersten goeden wint t'seijl te gaen, soo hebben hun despesche gegeven ende onse missive ende annexe pampieren aen d' Ed. Heeren Generael ende Raden van India g'intregeert^(p).

Op dato hebben weder een jonge zeekoe gevangen, wesende van vleijs ende smaeck even als een calff; des wij 't volck 'tselve lieten eeten.

30 do., harde Noordtwestelijcke wint, met dijsige lucht, waerdoor 't Hoff van Zeelant beleth bleeff heden onder zeijl te gaen.

Ultimo do., idem.

1. skeepsartilleris. Die ‘constabel’ was blykbaar terselfdertyd onderbarbier, d.w.s. onderskeepsdokter. Of is is fout vir sijn?

2. kennis gegee het.

(p) Sien brief aan Goewerneur-Generaal en Rade van Indië, 30 Mei 1652, en register van stukke wat met die Hoff van Zeelandt na Batavia oorgestuur is. In hierdie register word weer 'n kopie van 'n verdere deel van die Dagverhaal vermeld. C. 493: Uitgaande Brieven, 1652-1661. pp. 27-28. K.A.