Dagelyckse huys-catechisatie

Van de Sabbath.
De negen-en-twintigste Dag:

a. Vr.

Hoe veelderley is de Godsdienst?

Ant. De Godsdienst is, ofte een bysondere Godsdienst van yder Christen by hem selven: ofte een openbare in de Gemeynte, Heb. 10.15. Laet ons onse onderlinge by-een komste niet na-laten, Act. 2.1. Sy waren alle eendragtiglijk by een, Matt. 6.6.

b. Vr.

Heeft de bysondere Godsdienst eenen sekeren tijd?

Ant. Daer toe is van God geen sekeren tijd gestelt, als in 't gemeyn, dat men daer in seer dikwils besig moet zijn, Luc. 18.1. Jesus seide haer een gelijkenisse daer toe streckende, dat men altijd bidden moet, ende niet vertragen, 1 Thess. 5.17. Bid sonder ophouden, Ps. 55.18. 's Avonds, 's morgens, ende des middags sult gy mijne stemme hooren.

[p. 167]

a. Vr.

Heeft de openbare Godsdienst eenige sekere tijd?

Ant. Ja: dewijl de Gemeinte is het Koningrijke Gods, en een openbare t' samen-komste van Gods Volk, soo heeft de Koning van dit Rijke daer op ordre gestelt, Ps. 110.3. U volk sal seer gewillig zijn op den dag uwer Heirkragt in heilige çieragie, Ps. 118. vs. 24. Apoc. 1.10. Ik was in den Geest op den dag des Heeren.

b. Vra.

Soude Adam voor den val ook een vaste tijd des Godsdienst hebben gehad?

Antw. Ja: want God heeft ook doe aen hem gegeven den sevensten dag van de Scheppinge, Gen. 2.3. God heeft den sevensten dag gezegent, en dien geheiligt, om dat hy op den selven dag gerust hadde van al sijn werk, Exod. 20.11. Heb. 4.4.

c. Vra.

Moet dit niet verstaen worden na den val Adams?

Ant. Neen, want als God het werk van den sesten dag opnam, soo was alles seer goed, Gen. 1.31. God sag alles wat hy gemaekt hadde, ende siet, het was seer goed: doe was 't avond geweest, ende het was morgen geweest, de seste dag, Gen. 1.27.

b. Vr.

Wat tijd van openbare Godsdienst hebben de Patriarchen gehad voor de tijden van Moses?

Ant. Sy hebben de sevenste dag gehad die God na de Scheppinge had ingesteld, Exod. 26.22. Het geschiede op den sesten dag, dat sy dobbeld brood versamelden, Exod. 16.5, 13, 28.

c. Vra.

Waer komt het dan van daen, dat men soo weynig van de Sabbath der Patriarchen leest in de Helige Schrift?

Ant. Daer zijn veel dingen die doe by haer geweest zijn, daer men niet van leest, als namelijk van haer Godsdienst, Gebeden, Offerhanden, Bekeeringe, etc. En dit, om dat die korte Historie van Genesis maer sommige bysondere dingen aenteykent: ja, men leest ook niet daer na iets van den Sabbath, van dat Israel in Canaan is gekomen, tot de tijden van Elisa toe, zijnde wel een tijd van agt hondert jaer, 2 Reg. 4.23. In welken tijd de Sabbath is onderhouden geweest; Het is bewijs genoeg van de Sabbath der Patriarchen, dat Moses nu ontrent drie weken voor het geven van de Wet op Sinai, daer van spreekt, als van een bekende sake, Exod. 16.23. Morgen is de ruste, de Heilige Sabbath des Heeren, Exod. 16.1.

a. Vr.

Wat ordinare tijd van openbare Godsdienst hebben de Joden gehad?

Antw. Deselve sevende dag, dewelk God op nieuws in sijn Wet heeft vast gestelt ook voor haer, Exod. 20.10. De sevende dag is de Sabbath des Heeren uwes Gods, Deut. 5.14.

a. Vr.

Wat naem heeft dese dag doorgaens gehad?

Ant. Sabbath, Esai. 56.2. Die den Sabbath houd, Esai. 58.13.

c. Vr.

Waerom werdse een Sabbath genaemt?

[p. 168]

Ant. Om dat het een rust-dag was, ter gedagtenis van Gods ruste op den sevensten dag na de Scheppinge, Exod. 20.10. Maer de sevende dag is de Sabbath des Heeren uwes Gods: dan en sult gy geen werk doen , nog u sone, nog u dogter, nog u dienst-knegt, nog u dienst-maegt, nog u vee, nog u vreemdeling die in uwe poorten is, vs. 11. Want in ses dagen heeft de Heere Hemel en aerde gemaekt, de zee, ende alles wat daer in is, ende hy ruste ten sevenden dage: daerom zegende de Heere den Sabbath, ende heiligde den selven, Exod. 29.12. Gen. 2.2.

b. Vr.

Hadden de Joden niet meer Sabbathen als den sevensten dag?

Ant. Ja: alle hare Feest-dagen, wierden ook Sabbathen genaemt, om dat men daer in ook most rusten, Ezech. 20.11. Daer toe gaf ik hen mijne Sabbathen, Lev. 43.15. Exod. 23.11.

c. Vr.

Wat onderscheyt is 'er tusschen de Sabbath van den sevensten dag, ende tusschen de Sabbathen der Feest-dagen?

Ant. De Sabbath van den sevensten dag in ordre is gesteld om altijd te dueren, maer de andere Sabbathen van Feest-dagen, waren maer voor een tijd, tot dat de Messias komen soude, Col. 2.17. welke zijn een schaduwe der toekomende dingen, maer het Lichaem is Christus, Gal. 4.10. Heb. 10.1.

c. Vr.

Is dan het vierde Gebod een morael Gebod?

Ant. Ja: want morael is soo veel te seggen als 't geen de zeden en manieren van Gods dienst, en van Godsaligheyt aengaet: Nu het vierde Gebod gebied de tijd voor openbare morale pligten van Gods-dienst en godsaligheyt: Daerom wort het in de morale Wet der thien geboden gesteld, Deut. 5.12. Onderhoud den Sabbath-dag dat gy dien heiliget, gelijk als de Heere uwe God u geboden heeft, Exod. 20.8.

c. Vr.

Is dan niet ceremoniaels in dit vierde Gebod?

Ant. Het woord ceremoniael word genomen, ofte voor 't gene voor een seker tijd maer is in-gesteld; ofte voor een uitwendige oeffeninge in de Gods-dienst: ofte voor yet dat een voor-beeld en figure is van de Messias. Het vierde Gebod heeft in alle drie dese beteikenissen yet ceremoniaels by sig gehad in de practijke. (1.) De sevenste dag, na de Scheppinge te rekenen, is ceremoniael, dat is, dit was maer voor die tijd voor de Joodsche Kerke, Col. 2.16. Dat u dan niemand en oordele in spijse of drank, ofte in het stuk des Feest-daegs, ofte der nieuwe mane, ofte de Sabbathen, Gal. 4.10. (2.) Het vierde Gebod belast de t' samen komste tot de openbare Vergaderingen, en dat om aldaer de uitwendige Gods-dienst te gebruyken, en soo gebied het de Ceremonien der Kerke dan waer te

[p. 169]

nemen, Ps. 92.1. Een Lied, een Psalm op den Sabbath-dag, Ps. 59.6. (3.) Ook was den Sabbath der Joden daer in ceremoniael, dat is, een figure, en voorbeeld, datse in haer Gods-dienst had dubbelde offerhanden: en datse af-beelde de ruste des Hemels, Num. 28.9. Maer op den Sabbath-dag twee volkomene eenjarige Lammeren, Heb. 4.9. Daer blijft dan een ruste over voor het volk Gods.

b. Vr.

Was 'er niet iets ceremoniaels ten opsigte van de ruste der Joden van haer werk?

Ant. Ja: want haer rusten van arbeyd, was niet alleen om daer door de Gods-dienst te beter te konnen plegen: maer het rusten selve was doe een bequame af-beeldinge van de geestelijke ruste des Nieuwen Testaments, af-beeldende Christi ruste in den grave: Hierom was ook dit ceremoniael voor die tijd, dat de Heere de Arbeyders op den Sabbath met de dood wilde gestraft hebben, Exod. 31.14. Onderhoud dan den Sabbath, dewijle hy u lieden heilig is: Wie hem ontheyligt, sal sekerlijk gedood worden: want een yegelijk die op den selven eenig werk doet, die ziele sal uit-geroeit worden uit het midden harer volkeren, Num. 15.35. Gal. 4. 1, 2.

b. Vr.

Van wat werken mosten de Joden rusten?

Ant. Van alle dienstbaer en wekelijk werk op het veld, op de markt, in de huysen, etc. Lev. 23.21. Geen dienst werk sult gy doen, Neh. 13.16. Amos 8.5.

c. Vr.

Wat is dan eygentlijk de morale nature van het vierde Gebod, 't welk over een-komt met de wet der naturen, ende daerom niet kan afgeschaft worden?

Ant. Het wesen van het vierde Gebod bestaet eygentlijk hier in, dat men moet hebben een vaste rust-tijd om den openbaren Gods-dienst na Gods Wetten te verrigten, (welke dat nu die tijd sal zijn, dat heeft de Heere bepaelt, na zijn wel-gevallen, en na veranderingen der tijden) soo dat het wesen van het vierde gebod leyd in dese woorden, Deut. 5.12. Onderhoud den Sabbath-dag, dat gy dien heyligt: gelijk als de Heere uwe God u geboden heeft, Exod. 16.23. Mat. 5.18. Voorwaer segge ik u, tot dat de Hemel ende de Aerde voor-by gaen, en sal daer niet een jota, nog een titel van de Wet voor-by gaen.

a. Vra.

Wat morale, en altijd duerende pligten der Gods-dienst vereyschte de Sabbath der Joden?

Antw. Dese na-volgende: (1.) Het te samen komen in de Vergader-plaetsen tot de Godsdienstige oeffeningen, Luc. 4.16. Jesus quam tot Nazareth daer hy opgevoed was, ende ging na zijn gewoonte, op den Sabbath-dag in de Synagoge, Hebr. 10. vs. 25. (2.) Openbare gebeden en dankseggingen doen, Ezech. 46. vs. 3.

[p. 170]

Ook sal het Volk des Lands aenbidden voor de deure der selver poorte, op de Sabbathen, Act. 2.42. (3.) Psalmen singen, Ps. 92.1. Een Lied, een Psalm op den Sabbath-dag, 1 Cor. 14.15. (4.) Het voor-lesen van de Schrifture, Act. 13.14. Ende gegaen zijnde in de Synagoge op den dag des Sabbaths, saten sy neder, vs. 15. Ende na het lesen der Wet ende der Propheten, sonden de Oversten der Synagogen tot haer, &c. Luc. 4.16. (5.) Het Prediken van Gods Woord, Act. 15.21. Moses heeft 'er van oude tijden in elke Stad die hem prediken, ende hy word op elken Sabbath in de Synagogen gelesen. 2 Tim. 4.2. (6.) Het versorgen van aelmoessen, en ander onderhoud voor arme, ende voor de Godsdienst, Marc. 14.41. Jesus geseten zijnde voor de Schat-kiste, sag hoe de schare gelt wierp in de Schat-kiste, 1 Cor. 16.2.

a. Vr.

Soude dan dit vierde Gebod nog sijn kragt hebben onder de Christenen?

Ant. Ja, voor soo veel als het morael is, want de morale zijn niet afgeschaft, daerom heeft de Heere deselve met sijn Vinger in steene Tafelen in-geschreven, Matth. 5.18. Voorwaer segge ik u, tot dat de Hemel en de Aerde voorby gaen, en sal daer niet een jota, nog een tittel van de Wet voor by gaen, Exod. 31.18. De twee Tafelen, beschreven met de vinger Gods, Exod. 34.28.

b. Vr.

Waerom noemt dan Paulus de Sabbathen schaduwen? Col. 2.17.

Ant. Paulus siet hier op de Joodsche Sabbathen, en merkt de Sabbathen aen voor soo veel als deselve op de Joodsche wijse gehouden wierden, met offerhanden, Ceremonien, en ook met de Joodsche Insettingen, tegens de loop van Christi regeringe aen, vs. 22. Welke dingen alle bederven, door het gebruik na de geboden en leeringen der menschen ingeset, vs. 14, 19.

a. Vr.

Wat bestraft dan Paulus, Gal. 4.10. Gy onderhoud dagen, ende maenden, ende tijden, ende jaren?

Ant. Het selve dat hy Col. 2.16, 17. bestraft, namelijk, dat de Christenen op de Joodsche maniere, volgens de Wet der Ceremonien, de Joodsche Feest-dagen en Sabbathen nog onderhielden, also noodsakelijk, en als Ceremonien die op de komste des Messie waren siende, het welke streed tegens het Christendom aen, vs. 11. Ik vreese voor u, dat ik niet eenigsins te vergeefs aen u gearbeyd hebbe, Gal. 5.2.

a. Vr.

Wat tijd van openbare Gods-dienst houd het Christendom?

Ant. Den eersten dag der weke, in plaetse van den sevensten dag, Act. 20.7. Ende op den eersten dag der weke, als de discipelen by een

[p. 171]

gekomen waren, 1 Cor. 16.2. Op elken eersten dag der weke.

b. Vr.

Zijn de Christenen aen een sekeren tijd verbonden?

Ant. Ja, en dat uyt kragt van het vierde Gebod, 't welk niet is afgeschaft in zyn wesentlijke verpligtinge, om een vasten tijd van openbaren Gods-dienst te hebben, Deut. 5.12. Onderhoud den Sabbath-dag, Matt. 5.18.

c. Vr.

Is het niet een bewijs van een kleyn gelove, dat men nog dagen onderhoud, volgens het seggen van Paulus, Rom. 14.5, 6.?

Antw. Neen: want hy spreekt van sterk geloovige Christenen uyt de Heydenen, dewelke den dag des Heeren hielden boven den Joodschen dag: ende hy spreekt van zwack-geloovige Joden, dewelke nog aen al haer Joodsche Feest-dagen bleven hangen: daerom seyd hy, vs. 6. Die den dag waer neemt, die neemt hem waer den Heere, dat is, den Heere Christo, vs. 9.14.

b. Vr.

Op wat gronden houden wy den eersten dag der weke, dat is, den Sondag, in plaetse van den sevensten?

Ant. Behalven de reden, genomen van de opstandinge Christi uyt den dooden, soo hebben wy dese redenen tot onderhoudinge: (1.) De practijke en gewoonte van Christus selve, en van zijne Apostelen, Jo. 20.26. Ende na agt dagen waren sijne disciplen wederom binnen, ende Thomas met haer, ende Jesus quam als de deuren gesloten waren, ende stond in het midden, ende seide, vrede zy ulieden, Act. 20.7. (2.) Het gebod van Paulus, 1 Cor. 16.2. Op elken eersten dag der weke legge een ygelijk van u yet by hem selven weg, (3.) De naem die de dag draegt, Apoc. 1.10. Ik was in den Geest op den dag des Heeren.

c. Vr.

Door wiens last is de sevende dag verandert in de eerste dag der weke tot een Sabbath-dag?

Antw. Ofte door last der Apostelen, ofte 't gene waerschijnlijker is, door Jesum Christum selve, Act. 1.3. Hy sprak met haer van de dingen die het Koninkrijke Gods aen-gaen, Apoc. 1.10. Op den dag des Heeren, Mat. 12.8. De Sone des Menschen is een Heere ook van den Sabbath.