Sile' sima'e (Lezenderwijs)

[p. 65]

9 Die ene woensdag

Het is een voorrecht te mogen opgroeien in een kinderrijk gezin. Ik denk vaak met plezier terug aan de manier waarop we met elkaar speelden. We waren thuis met z'n zevenen. Mijn vader stierf toen ik nog maar net elf jaar oud was. Mijn moeder bleef achter met zes kinderen. Vanwege de slechte sociale voorzieningen in ons land was zij genoodzaakt de handen uit de mouwen te steken.

Ze was in het bezit van een akte voor hulponderwijzeres, de zogenaamde vierde rang. In de ochtenduren gaf ze van acht tot één uur les op een lagere school.

's Middags om kwart voor vier verliet ze dan het huis weer om een avondopleiding tot volledig bevoegd onderwijzeres te volgen. Deze lessen duurden meestal tot half negen 's avonds.

Wij, de kinderen, waren dus haast iedere middag van vier uur tot kwart voor negen alleen thuis. Om te voorkomen dat wij kattekwaad uithaalden of de buren lastig zouden vallen, moesten we al om half vier 's middags in bad en mochten we vanaf het moment dat moeder het huis uitging, geen voet meer buiten de deur zetten. Het avondeten werd al om drie uur klaargezet en ik moest er op letten dat we pas vlak voor het programma ‘Het klokje van zeven’ aten.

Enorme bewondering had ik voor mijn moeder, die zich de hele dag geen minutje rust gunde. Om half zes 's morgens stond ze op. Dan maakte ze de warme maaltijd voor één uur klaar, ze stuurde de kinderen naar school en van acht tot één uur gaf ze les. Om half twee dekte ze de tafel. Na het eten deed ze de afwas, de was en eventuele andere huishoudelijke werkzaamheden. In de tijd, die ze dan nog over had, maakte ze het huiswerk van de opleiding. Om kwart voor vier stapte ze op haar fiets op weg naar de ‘les’.

Als moeder weg was, had ik, als oudste meisje, de leiding over het huishouden, maar mijn twee jaar oudere broer had er een gewoonte van gemaakt om, wanneer hij daar zin in had, de leiding over te nemen, soms goedschiks, soms kwaadschiks. Vanaf vier uur 's middags tot ongeveer half acht, als de jongsten slaap begonnen te krijgen, hielden we elkaar bezig met de meest uiteenlopende spelletjes. Wat dat betreft was het een soort wedstrijd in creativiteit tussen mijn broer en mij. Omdat hij geen verantwoording over ons gedrag hoefde af te leggen, kon hij hele wilde spelletjes bedenken en heeft hij het vaak van mij gewonnen.

Zo bedacht hij spelletjes waarbij hij een boer was en wij konijnen. Hij liet ons dan op handen en knieën door het huis kruipen terwijl hij ons stukjes kool en kaas uit mama's ijskast voorhield. Natuurlijk nam hij zelf de grootste hap.

Wilder waren spelletjes als ‘Parima’. De grootste wasteil werd in de badkamer gevuld met water. Mijn oudste broer gaf ons daarna opdracht om het water van ons ‘Parima’ blauw te maken. Dat deden we door een stuk zeep in het water op te lossen. Daarna gaf hij ons ‘duikles’. Hij gaf de instrukties en wij sprongen dan onder luid gejuich om de beurt in de wasteil. Het water spattte op en al gauw ontstonden er plassen, die steeds groter werden, onder de badkamerdeur doorlekten en hun weg zochten naar het vloerkleed in de woonkamer. Aan het eind van de ‘duikles’ waren heel wat liters water vermorst en van de zeep was nog maar een

[p. 66]

miezerig stukje over. Het vloerkleed in de woonkamer was donker van het vocht en minstens een halve centimeter dikker dan normaal.

Een ander spelletje was ‘inbrekerswurm’. Bij dat spelletje gebruikten we een laken. We kropen er met zijn vijven onder en mijn oudste broer was dan de inbrekerswurm, die naar binnen probeerde te kruipen. Het uiteindelijk resultaat was meestal twee flinke scheuren in het laken. Dan werden we door mijn broer, die zelf alleen maar bevelen gaf, aan het eind van het spel aan het werk gezet om alles weer netjes aan el kaar te naaien.

Als we 's avonds om kwart voor negen de poort hoorden piepen en het geluid van fietsbanden op de schelpen hoorden, kwam iedereen heel snel in aktie. Het hele huis werd in een razend tempo weer in orde gebracht en wij installeerden ons daarna poeslief om de eettafel. De één achter een schoolschrift, de ander achter een leesboek.

Maar hadden we ‘Parima’ gespeeld en was het vloerkleed kletsnat, dan volgden we een andere taktiek. Dan holden we naar de slaapkamer en kropen snel in ons bed, gingen op onze knieën liggen en begonnen een nachtgebed op te zeggen. Tijdens dat gebed hoorden we haar dan binnen komen en vaak gluurden we tussen onze wimpers door. Als ze het natte vloerkleed of bijvoorbeeld de leeggeplunderde ijskast ontdekt had, kwam ze in de deuropening staan.

Op onze knieën, de ogen een beetje open, zongen wij dan luid:

‘Ik ga te ruste, ik ben moe
'K sluit mijn oogjes beide toe
Here houd ook deze nacht...’

En als dit liedje bijna af was viel mijn oudste broer in met het volgend gebed: ‘Onzevader, die in de hemelen zijt...’

Was ook dit af, dan gingen we verder met: ‘Here zegen deze spijs en dranken...’Maar het amen bleef uit want mijn zusje zette dan weer in met: ‘De heer is mijn herder...’

Totdat mijn moeder kalm sprak: ‘Jullie kunnen hier toch niet de hele avond mee doorgaan, ik wacht...’

Was haar geduld op, dan ging ze terug naar de woonkamer. Wij kropen dan allemaal onder onze lakens en alles bleef muisstil tot ze weer in de kamer verscheen en mij uit bed riep. Ze was dan wel boos, maar gelukkig had onze uitvoering van het gebed haar al week gemaakt en ze ging meestal niet verder dan een paar vermaningen en een dringend verzoek aan mijn adres om mee te helpen alles goed te laten verlopen. Ik moest toch begrijpen dat ze het niet gemakkelijk had en dat de middaglessen noodzakelijk waren om ons beter te kunnen verzorgen. Ik kreeg dan een enorm schuldgevoel en beloofde beter op de anderen te zullen passen.

Toch gingen we gewoon door met onze spelletjes. Tot na die bewuste woensdagmiddag nu meer dan twintig jaar geleden.

Die middag had één van de spelletjes een nogal ongelukkige afloop.

Toen moeder om vijf over vier - ze was door bijzondere omstandigheden wat later dan anders- de poort uit reed kwam mijn broer met een nieuw plan voor een spel. We zouden ‘circusje’ spelen. Hij had die dag op school in de leesles een verhaal gelezen over een familiecircusen dit verhaal had ook de herinnering aan een bezoek aan het circus, een jaar geleden, weer levendig gemaakt.

[p. 67]

We kozen moeders bed als circuspiste. Uit de klerenkast werden kleren gehaald die we konden gebruiken om ons als acrobaten aan te kleden. Lange broeken en gebloemde bloesjes. Hij gaf instrukties; hij zou de leider zijn en ik zijn assistente. Gelegen op zijn rug op de rand van het bed met zijn voeten opgetrokken gaf hij ons de opdracht voor hem te komen staan, om de beurt. Dan plaatste hij zijn voet op de buik van de acrobaat, die moest proberen in een zweefduik over hem heen op het bed te landen.

Als eerste was een klein zusje aan de beurt, maar het ging niet zo goed, want ze hield zich veel te slap en mijn broer zette ook niet genoeg kracht. Nu was een jongere broer aan de beurt. Hij had er meer lol in en deed dan ook zijn uiterste best. Toch ging het weer mis en hij belandde log naast mijn broer op het bed. Maar mijn broertje liet de moed niet zinken, hij wilde het nog eens proberen. We telden: een, twee, drie...

Bij drie vloog hij door de lucht en... BOEM...

Met een harde smak was hij met zijn hoofd tegen de muur achter het bed geklapt. Daar bleef hij voor dood liggen. Alle kleur was uit zijn gezicht weggetrokken. We raakten in paniek. Er was niets bijzonders aan hem te zien, geen bloed of zo, maar toch was het wel heel eng zoals hij daar lag, bewegingloos en lijkbleek. We riepen zijn naam. Er kwam geen antwoord en hij bewoog zich niet.

Mijn oudere broer zei: ‘Hij is vast flauw gevallen, ga gauw ijswater halen!’

Ik haastte me naar de keuken. De karaf met ijswater trilde in mijn handen en ik voelde de tranen achter mijn ogen branden. Mijn jongste broertjes en zusjes huilden. We goten koud water over zijn hoofd. Maar hij bewoog nog steeds niet. Mijn broer voelde zijn pols.

‘Hij leeft nog,’ zei hij bedrukt. We huilden nu zo'n beetje allemaal.

Daar stonden we dan, er was een onverwacht en naar eind aan ons spel gekomen. We wisten niet wat we nu verder moesten doen.

Tussen haar tranen door deed een zusje een voorstel. De buurvrouw roepen. Ik was al weg. Blij dat ik iets kon doen. De buurvrouw kwam meteen met me mee.

Toen ik weer bij het bed stond, lag hij nog steeds bewegingloos tegen de muur, maar zijn ogen waren nu open. Ik zag dat hij had overgegeven. De resten van zijn warme maaltijd lagen op één van de kussens op het bed.

We vertelden de buurvrouw het hele verhaal. Zonder het eind van het verhaal af te wachten, nam ze de leiding op zich en kwam ze in aktie.

‘Hij moet onmiddellijk naar de E.H.B.O.’, zei ze.

Gelukkig was er niet ver van ons huis een taxibedrijf, en mijn broertje werd snel naar de eerste hulp-post gebracht. Mijn oudste broer ging mee; ik bleef achter om voor de anderen te zorgen en de boel op te ruimen.

Sinds die tijd hebben we, zeer tot het genoegen van moeder, niet meer zulke wilde spelletjes gedaan. Daar waren we te veel voor geschrokken.

[p. 68]

In dit verhaal worden verschillende spelletjes genoemd. Misschien kende je al? Welke spelletjes doe jij wel eens? Schrijf van minstens twee spelletjes, andere dan in dit verhaal genoemd, heel precies op hoe ze gespeeld worden.

Wat vind jij van het gedrag van de oudste broer in het verhaal? Praat daar met de hele klas over. Maak aantekeningen in je schrift.

Stel, jij moet het huis altijd schoonhouden. Je komt thuis en je broertjes en zusjes hebben er een afschuwelijke puinhoop van gemaakt. Wat doe je dan? Wat zeg je tegen ze? Schrijf je antwoorden op. Wat zou je doen om het voortaan te voorkomen? voorkomen?

Als je met elkaar praat, gebruik je woorden. Maar ook je gezichtsuitdrukking en je gebaren kunnen een heleboel ‘vertellen’. Als iemand boos is, kan je dat vaak aan zijn gezicht al zien.

Schrijf in je schrift kort op wat de drie gezichtsuitdrukkingen a, ben c je vertellen.

Kies nu a, b of c en trek net zo'n gezicht als op de door jou gekozen tekening. Je buur mag raden of je a, b of c hebt gekozen.

Zoek nu in tijdschriften en kranten wat plaatjes van gezichten. Plak ze in je schrift en zet er onder wat elke gezichtsuitdrukking je vertelt.

Hieronder staan voorbeelden van hoe iemand kan kijken, zeven situaties. Ga recht tegenover een klasgenoot zitten en kies één van de zeven voorbeelden. Dan trek je het gezicht dat volgens jou bij het voorbeeld hoort. Je mag er geen geluid bij maken. Je klasgenoot moet raden welke je gekozen hebt. Je moet wisselen als de

[p. 69]

ander het in één keer raadt of als hij het na twee maal raden nog niet weet. Dan kiest dus je klasgenoot een voorbeeld en moet jij raden.

a)	iemand, die het goed beu is; alles wat ie doet, mislukt.
b)	een jager, die ingespannen rondkijkt, op zoek naareen prooi om op te schieten.
c)	iemand, die iets zoekt en het plotseling vindt.
d)	iemand, die bijna ploft van woede.
e)	iemand, die huilt van verdriet.
f)	iemand, die vreselijke pret heeft.
g)	iemand, die heel erg schrikt.

[p. 70]