Sile' sima'e (Lezenderwijs)

[p. 15]

2 Maria, het meisje uit Poeloegoedoe

Het is dichtbij middernacht. In de slaapzaal van het Internaat* voor distriktskinderen ligt Maria Atoetoetoe in bed. De zaal is niet verlicht en de duisternis wordt slechts onderbroken door het licht van de maan dat om de randen van de donkere gordijnen buigt. In de bedden rondom Maria is het rustig. De meisjes zijn in diepe rust. Maria rolt heen en weer in haar bed. Ze kan maar niet in slaap komen. In stilte heeft ze de tafels* één tot en met tien gerepeteerd, wel driemaal en nog kan ze niet in slaap vallen.

O...... er is teveel lawaai om haar heen en daar kan ze niet tegen. Het is zaterdagavond en in de omgeving van het Internaat wordt in meer dan één huis een danspartij gehouden. De muziek dringt uit verschillende richtingen door tot in de slaapzaal. Het klinkt alsof de platenspelers om het luidst spelen. Voor Maria Atoetoetoe, die voor het eerst een zaterdagavond in Paramaribo doorbrengt, klinkt het alsof de ‘fotoman’ ruzie maken.

Mensen, die jarenlang in de stad wonen, raken gewoon aan veel lawaai om zich heen maar Maria, die nog geen vier dagen geleden met haar moeder en tio, de broer van moeder, naar de stad kwam, heeft er moeite mee.

's Avond in bed schrikt ze steeds wakker als auto's en bromfietsen in de straten voorbij razen.

Maria gaat op haar zij liggen en trekt de dekens over haar hoofd. Ze zal nog een lange tijd in de stad moeten blijven. Ze is de enige leerling van de lagere school te Drietabbetje die het toelatingsexamen voor de Mulo heeft gehaald. Omdat er in het binnenland geen Muloscholen zijn moest ze daarna naar Paramaribo vertrekken. Deze beslissing heeft heel wat voeten in de aarde gehad. Een meisje van dertien jaar naar de stad sturen om er een paar jaar te wonen is voor de boslandbewoners niet zo een eenvoudige* zaak. In haar dorp, Poeloegoedoe hebben de familieleden van Maria eerst een kroetoe gehouden en het duur de uren voor dat alle aanwezigen* met het vertrek van Maria akkoord gingen.

Eentonig kruipt de muziek van de ‘fotoman’ de slaapkamer binnen. Maria voelt zich alleen. Ze ligt nu weer op haar rug en staart naar het plafond van de slaapzaal. Ze denkt aan haar kondre. Hoe anders is het als er in haar dorp een feest wordt gegeven. Dan lig je niet in je hangmat naar de muziek te luisteren. iedereen feest mee, de pikin nengre, de jonkoe sama, de gaanga sama, de gaandi sama en zelfs de honden maken plezier.

Terwijl Maria daaraan denkt komt er een glimlach op haar gezicht. In het donker kun je de kleine witte tanden zien oplichten. Hoe zal het nu in Poeloegoedoe zijn? Op dit uur ligt haast iedereen in zijn hangmat. De stilte zal alleen maar onderbroken worden door de zachte geluiden om je heen. Het water van de rivier dat tegen de boten klotst, de vleermuizen die vijandig piepen, de bladeren van de maripapalmeri die in de wind suizen en een basia die snurkt. Over een paar uur zal de zon langzaam uit het water omhoog kruipen. Een vuurrode bal die pijn doet aan je ogen. Het water van de rivier zal glinsteren en de vissen zullen even uit het water omhoog springen om een kijkje te nemen. Dan komt het dorp tot leven. De

[p. 16]

hanen kraaien uit volle borst. De kinderen rennen vrolijk naar de rivier en bada fiko speelt een deuntje op zijn maripa fluit. De vrouwen stoken een vuurtje en koken faja watra. Met een geweer op de schouder lopen de mannen naar de rivier en vertrekken in hun boten.

O..... wat mist Maria dit alles. Ze rolt in haar bed en gaat op haar buik liggen. Ze duwt haar hoofd in het kussen. Maria is eenzaam.

De eerste week van oktober. De scholen in het binnenland zijn nog niet begonnen. Er zijn steeds problemen met onderwijzers. De meeste onderwijzers uit Paramaribo weigeren om in het binnenland te gaan werken en wonen. Waarom eigenlijk? Maria vindt haar kondre heerlijk. Ze is nu naar de stad vertrokken omdat ze zelf onderwijzeres wil worden om later de kinderen in de dorpen te onderwijzen.

Wat zou het heerlijk zijn als ze nu al terug kon naar Poeloegoedoe. In de vakantie gaan de meisjes uit het dorp 's morgens met hun moeder naar de djai-goon. Dat is een tuintje dichtbij het dorp. Soms gaan de meisjes ook mee naar de prenasi, de grote kostgrond waar rijst en aardvruchten verbouwd worden. De prenasi ligt een beetje verder van het dorp en je moet over de rivier varen om er te komen. Er is niets leukers voor Maria dan naar de prenasi gaan. Meestal gaan er nog andere vrouwen mee. Terwijl de rijsthalmen geplukt worden zingen de vrouwen mooie liederen waardoor je niet merkt dat je hard werkt.

Mi jee.... wat een lawaai. Maria drukt haar wijsvingers in haar oren. Het kussen onder haar neus ruikt een beetje raar en is nat van haar tranen. Hoe heerlijk zou het zijn als al die jaren nu reeds voorbij waren en ze rustig in haar hangmat kon liggen staren naar de tasi, het rieten dak van de hut. Het gaf je steeds zo'n veilig gevoel. Maria rilt even en een snik kruipt uit haar keel. O.... de stad kan haar gestolen worden. Ze kent die meisjes in het Internaat helemaal niet. Ze zitten je ook zo nieuwsgierig aan te staren. Maria heeft gisteren bijna tegen die magere gegild: ‘Sa je loekoe mi.’

Ze denken zeker dat zij hen niet raar vindt. Dan heb je nog het eten. Aan de lange tafel zitten en dingen eten die je niet kent. Neem nou eergisteren. Wat had Maria er veel voor over gehad om het bordje zuurkool met vlees te kunnen ruilen voor een bordje kasaba met vis. Heus, het is geen pretje. Die meisjes kijken ook naar je ondergoed als je je omkleedt en als ze hindi praten kun je ze helemaal niet verstaan. Toekila, het meisje uit Commewijne, is de enige die nog een keertje met Maria praat. Wat heeft die mevrouw ook weer gezegd? Maria gaat even overeind zitten in bed. Met de elleboog van haar linkerarm veegt ze de tranen af. Daarna pakt ze met een resoluut* gebaar haar hoofdkussen en smijt het aan haar voeteneind. Ze gaat nu maar omgekeerd liggen. Ze wil liever niet aan gisteren denken. Mevrouw de Roo, de vrouw van de direkteur* van het Internaat, heeft gisteren alle meisjes bij elkaar geroepen om ze iets te vertellen. In de grote eetzaal moesten de meisjes op de lange banken zitten die zo als in een school langs de muur stonden. Mevrouw de Roo die voor de rij banken stond, begon de bijeenkomst met het vertellen van de regels waaraan de meisjes zich moesten houden. Netjes zijn, niets kapot maken, niet zonder toestemming het Internaat verlaten en vooral geen jongens op bezoek krijgen. Daarna sprak ze over de school. ‘Jullie moeten flink je best doen, de kinderen die slecht op school zijn, moeten weg.’

Mevrouw de Roo sprak langer dan dertig minuten. ‘Jullie moeten ervoor zorgen dat je steeds op tijd naar school gaat en wie zich niet aan de regels van dit Internaat houdt, moet maar ergens anders intrekken.’

[p. 17]

Aan het eind van haar lange speech begon ze weer over het studeren*. ‘Het is goed als we een beetje praten over hoé je moet studeren want ik ken veel mensen die urenlang met hun boeken zitten en toch niets weten.’

‘Wie wil hier voor de groep komen vertellen hoe hij zijn lessen voorbereidt?’ De ogen van Mevrouw de Roo gleden over de gezichten van de meisjes. Maria zat stil op het puntje van één van de banken. Ook de andere meisjes hielden zich stil. Toen één van de meisjes verschoof, kraakte de bank. ‘Kom dan, je mag hier vrij praten. We zijn allemaal vrouwen onder elkaar.’ Maria keek nu stilletjes naar de schoenen van Mevrouw de Roo. Zwarte schoenen op hoge hakken. Ze had een donkergroene jurk aan met kleine goudkleurige knopen. Langzaam gleden Maria's ogen over de gestalte. Ze was nu bij de mond. Mevrouw de Roo had haar mond donkerrood geverfd. Maria keek Mevrouw de Roo recht in de ogen.

‘Jij, hoe heet je? Kom jij maar.’

Maria schrok zich een aap. Mevrouw de Roo wees met haar vinger naar Maria.

‘Ik?’

‘Ja jij, hoe heet je?’

‘Mmaria,’ klonk het zacht.

‘Kom maar naar voren, je hoeft niet bang te zijn. Niemand zal je opeten.’

Maria stond langzaam op. Met knikkende knieën liep ze naar voren. Haar handen hingen slap langs haar lichaam en ze had het gevoel dat haar schoenen knelden. ‘Goed zo. Vertel nu maar hoe jij studeert.’

Maria stond voor de banken. Het waren er zeven op een rij achter elkaar. Ze durfde niet naar de gezichten van de meisjes te kijken. In een flits zag ze haar kondre. De kinderen die speelden aan de waterkant en de vrouwen die kleren wasten met een knuppel. Bab..... bab..... bab zo klonk het dan.

‘Kom Maria, we luisteren naar je.’

Maria deed haar mond open. Met een schor* stemmetje sprak ze: ‘Ik.... ik eh lees 10 dat les.....’ De meisjes op de banken begonnen luidop te lachen. ‘Ik lees het les.....’ Weer gelach ‘Ik lees dat les.... het les.... die les.... een les.... les.’ Maria stond te beven en ze voelde de tranen branden achter haar oogleden. Mevrouw de Roo liep naar haar toe. O....... mi jee..... dat gezicht. Het gezicht van Mevrouw de Roo werd groter, steeds groter en haar mond stond open. Maria zag de tanden. Ze leken op de tanden van een Poema. Die stak z'n poten uit, met uitgeslagen nagels. Maria kon zijn adem voelen. Hij stond op het punt haar te verscheuren. Mevrouw De Roo was al heel dichtbij. Ze gromde en haar klauwen* waren al bij Maria's ogen. Maria gilde, ie ie ie..... ie ie ie.....

Maria doet haar ogen open. Het is donker in de slaapzaal. Iemand houdt haar schouder vast.

‘Maria, wat is er?’ Maria knippert met haar ogen. Dikke zweetdruppels glijden langs haar gezicht.

‘Ben je ziek?’ In het licht van de maan kan Maria nu pas zien wie naast haar staat. Hoe heet dit meisje ook weer. Sita of Selita?

‘Waarom schreeuw je?’ O.... had ze gegild? Het is stil in de kamer. Muisstil. De ‘fotoman’ dansen niet meer. Het moet al erg laat zijn.

‘Ben je ziek? Moet ik Mevrouw voor je roepen?’

‘Neen.... nee.... laat Mevrouw.’

[p. 18]

Nu begrijpt Maria het. Ze heeft natuurlijk gedroomd. Mevrouw De Roo is geen poema en ze zal haar niet verscheuren.

‘Ik..... ik heb gedroomd.’

‘Kijk, je kussen is gevallen.’

Het meisje raapt het kussen op.

‘Wat heb je gedroomd? Was het griezelig?’

Maria knikt. Ze probeert zich weer te herinneren waarover de droom ging. Over Mevrouw De Roo en de andere meisjes. Ze wilden haar verscheuren. Maria rilt even.

‘Wat heb je gedroomd? Ben je bang?’

Maria knikt. Ze probeert zich weer te herinneren waarover de droom ging.

Ja, ze is bang.

‘Ik ben ook bang.’ Nu gaat Maria rechtop zitten en ze kijkt Sita of Selita aan. ‘Hoe heet je?’

‘Selita.’

‘O.’

‘Wat heb je gedroomd? Als je bang bent mag je naast me komen slapen.’ Selita lacht en Maria krijgt een warm gevoel.

‘Weet je nog van gisteren? Ik moest vertellen van studeren.’

‘O..... je had een fout gemaakt. Dat is heus niet erg. Ik kan ook niet goed Hollands praten. Alle mensen in ons land maken taalfouten.’

‘Kom bij me slapen.’

‘Wacht, ik ga mijn kussen halen.’

Selita loopt naar haar eigen bed om het kussen te halen. In het donker kijkt Maria naar haar rug. Wat is Maria blij. Nu hoeft ze niet meer alleen te slapen.

‘Ik ben er al, schuif een beetje op.’

Het bed is niet erg breed maar het kan nog net.

Met een glimlach op haar gezicht valt Maria, het meisje uit Poeloegoedoe na een paar minuten in slaap.

[p. 19]

Hoe heet Maria van haar achternaam en waar komt ze vandaan?

Waarom denk je, dat onderwijzers niet in het binnenland willen wonen en werken. Praat er eens over met je buur. Schrijf alle redenen, die jullie kunnen bedenken, op in je schrift.

Bij sommige woorden in het verhaal staat een sterretje*. Neem die woorden over in je schrift en zet er achter wat ze betekenen. Als je de betekenis niet uit de zin kan halen, zoek het woord dan op in een woordenboek.

Maak een tekening van het ontwaken van het dorp Poeloegoedoe.

Een groot stuk van het verhaal staat in de verleden tijd. Er staat bijvoorbeeld: Maria stond langzaam op. Als je dat in de tegenwoordige tijd zet, zou er staan: Maria staat langzaam op. Probeer regel 1 tot en met regel 10 in de tegenwoordige tijd te zetten.

Iemand die praat, maakt geluiden. Die geluiden, woorden en zinnen, betekenen iets voor de luisteraar. Je moet dus goed luisteren, wil je iemand goed begrijpen. Maar ook geluiden, die niet bij de taal horen, zijn belangrijk. Ze kunnen je iets vertellen.

Luister eens een halve minuut doodstil naar alle geluiden die je om je heen hoort. Schrijf daarna die geluiden op en zet er achter wat ze je vertellen.

We gaan een luisterspelletje doen. Het gaat alsvolgt: De leraar of een leerling maakt achter de deur een heleboel verschillende geluiden. Je moet er stil naar luisteren en goed onthouden wat je hoort.

Als de leraar of leerling klaar is, mag je je pen pakken en opschrijven welke geluiden je gehoord hebt. Wie de meeste geluiden goed heeft, is de winnaar.

[p. 20]