Bouck der bloemen

Vander xxixste ende een goede bloem gheheiten. Edelheit.

Edelheit was dander bloem die mij naest ter miltheit te handen quam daer ic u oec wat af segghen wil van hoe danigher condicie ende van wat manieren sij is. Op dat hem een yeghelijck minsche voeghen ende sijn herte daer toe wil scicken der edelheit te volghen ende mit hoerre bloem gheciert ende ghecleet te werden. Edelheit is een eersame bequaemlijcheit sprutende wt rechter claerheit der hertten. Ende niet en beghert dan doecht ende eer in allen dinghen voerwart te keeren ende mit manlijcker starcheit alle ondoecht te wederstaen ende die neder te werpen.

Die luyde heiten wel edel omme dat sij van edelen gheslechte ghecomen sijn al sijn sij onedel van natueren ende van wercken des en sien sij niet aen. och het scilt alte veel edel te wesen ende wel gheboren. Dat heiten wel gheboren luyde die vanden scilde gheboren sijn ende hebbent van hoeren ouderen ende niet van hem selven. Het is die menighe van edelen ouderen gheboren die een edel ader niet en heeft aen sijnen lijve ende is soe rechte onedel als hij wesen mach. van onghenade van oneerbarheit van ghiericheit van onscamelheit van bloedicheit van onwetentheit. van onbequaemheit. van vuylen seden van quaden regimente van onhuysheit van vuylen onnutten worden ende wreet lelic onsinnich. vol verraderie. moerdadich ende alre boesheit vol. Hoe sal die minsche edel moeghen heiten die niet edel el is in gheenen poenten noch manlijc in daden van wapen. Hij sal daer omme edel heiten om dat sijn ouders edel waren trouwen het is wel menich heilich man gheweest die kinder liet die niet wijs en waren noch heilich. Menich scoen man die kinder liet die niet scoen en waren. menich goedertieren man die kinder liet die wreet ende boes waren. Menich manlijc heelt die kinder liet die saghen waren ende vele des ghelijcs. Soe dat die kinder niet altijt ter ouder natuere en hadden noch die doecht ende dat vordel die hoer ouders

[p. 89]

plaghen te hebben. Ende hoe coempt dan die edelheit meer te eerven dan die doecht of manheit of scoenheit of lelicheit of ander sake dier ghelijke. Sonder twivel als men die waerheit spreken sal voer gode. ende voer die werelt soe en is edelheit niet anders dan een ingheboren doecht. daer eer. scamelheit. ende manheit mede ghemenghet is. Het en mach niemant edel sijn dan bij sijnen edelen wercken der doechden. Meester ebrardus die den gresijn maecte seit. hij is edel dien sijn doecht edel maect anders en van niemant edel sijn. Ende of een man van slechten ouderen waer. en sal hij dan mit edelen daden niet moeghen verdienen dat hij edel sij. Sonder twivel jae hij. hij mach hem des beroemen dat hijt van hem selven heeft ende niet van sijnen ouderen. Johannes crisostomus seit. wat helpt eenen minsche claer ghebuerte die hem selven ontreynt mit lelijken daden ende seden. Ende wat scadet den minsche onedele ghebuerte die van claren doechden verciert ende gheedelt wort. Dat gout wort uter erden ghewonnen nochtan en isset gheen erde ende dat gout wort ghemynt ende die erde versmaet. Nu sich ist dan niet beter ende saligher dat dijn ouders bij dij in eeren gheedelt werden. Also wel machmen nu mit edelen daden op ghetoghen ende gheert worden als men over .vi^e jaer moecht. Ende so machtich is nu die keyser enen man te edelen diet mit edelen daden verdienen. als dij keyser dij over .m. jaer was. mer het coempt al aan die verdienten.

Nu sijn daer vele die in vortijden van ouder rijcheit selve edelheit aen ghenomen hebben als huden des daghes veel inder werelt is ende meest in ytalien. die en konnen ommer soe goet noch edel niet wesen van horen ouderen als die gene die selver mit vromicheit ende mit edelen werken verdienen. Soe comen bij wijlen onwetende luyde die beter willen sijn dan ander lude. Ende sij meynen dat die ghene die huden daghes edelheit verdienen. soe goet niet en sijn van horen scilde als sij. ende sijn soe overdwaalsch opt vordel dat hem haer ouders ghelaten hebben. Dat sij selve wanen dat sij van coninghen wt ghesproeten sijn. mer het soude u herde ghemelyck duncken datmen hem tbeghinsel van hoerre edelheit ierst seide.

Julius cesar die di ierste keyser was. was hij meer dan een borghers soen van romen. Ende wat was octavianus die nae hem keyser ghecoren was die alle die werelt rustelijc besat doen onse heer god gheboren wort. Die ierste vrancsche croen die in walschen lande quam ende die beste vander werelt waren. En quamen sij niet van kaerl martel die een bastart was hertoghen philips van lotrijc. Ende die vrancsche coninghen die nu sijn. en sijn sijn sij niet ghecomen van heren hugo capet. die vanden edelen van vranckrijck ghecoren waert tot enen coninck. Ende liet begraven mit twee anderen coninghen tot compingen in die hoeft kierke.

Die van engelant en quamen sij ierst niet van eenen verdreven troyaen. ende sijn seder ghewonnen vanden sassen ende denen. Ende daer nae van eenen hertoge van normandien die hertoghen van normandien en sijn sij niet ghecomen van yelle die dene dit mit rolle van norweghen dat lant ierst wan ende waren vischkers kinder die op die zee ierst roefden ende worden also sterck dat sij een opganck deden in dat lant dat nu normandien heet. ende wonnent ende heeft daer die naem om dattet die normans wonnen. die selve yelle nam daer nae eens walschen conincs doechter ende beheerde dat lant.

[p. 90]

Een greve van hollant was voertyts die groet orloghe ende veel strijts ghehadt hadde ende oic grote sterfte in sijnen lande. Soe dat sijn ridderscap also seer verslaghen ghestorven ende vergaen was dat hij also mer als luttel of gheen en hadde. Doen ontboot hij tot eenre tijt op een pinxten dach .xl. die alre rijcste huyslude die hij in sijnen lande hadde. daer hij enen hoghen hof mede hielt ende hij sloechse allen rijder nader maeltijt ende gaff hem scilde ende wapene. daer huden daghes sonder twivel veel af sijn die van dien gecomen sijn. ende overmits outheit der tijt soe verre gheleden is dat sij menen alle van coninghen ende greven ghecomen wesen. Ende dit hebben sommighe voertijts benomen mit wil datmens inden croniken niet en heeft moeghen setten. Om datmens hem niet te verwijt segghen en soude hoe wel dattet hem groet eer waer Ende in anderen landen dicke gheschiet is ende noch daghelyx ghesciet.

Die menige is edel ende groet loefs werdich die nochtan soe oetmoedich is ende heeft anxt dat hij der eeren niet werdich en is diemen hem doet. dat is een recht edel minsche ende luter van doechdelijker claerheit ende dien is men sculdich op te trecken ende hoghe te eeren nae den worden gods. Die hem selven verheft ende seide hij is edel dat is een oprecht sot. want hij wil mit fortse gheeert wesen ende die lude en achten sijnre niet. Het waer hem beter ende eerlijker dat sijt mit doechden ende mit eerlijken daden inder waerheit verdienden. Dat sij daer omme van vorsten op ghetogen ende gheedelt worden dan sij hem selven edel willen maken mit vuylen daden Ende nemen .iij. of .iiij. onsalighe behoeftige lude die van edelen gheslechte heiten wesen. Ende vermiedense om ghelt dat sij comen voer des heeren stathouder ende sweren daer openbaerlijck dat die man vander selver clufte ende wapen is daer sij af sijn. Mer waert datse die richter wel examineerde als hij sculdich waer te doen sij en souden niet te seggen weten hoe nae hij hem luden waere van maechscap. ende oft vander swert sijde of vander spiel sijde waere. Aldus sijn sij dan edel ende houden hem selven van gheslechte te wesen daer ghij gheen bescheit af en wet. Ende neemen dan die wapen aen mit soe cleynen bruyke als of sij broeders waren. Soe is hoere edelheit alsoe reyn als een ghewasschen draftonne. Ende watmen anders seit. die edelheit spruyt wt doechden ende sij bloyet inden manne als die rose inden garde. Het is oec wel menich man van goeden edelen ouderen die nochtan selve een recht onedel ghebuer is van leden van worden van wercken ende van ghelate. Ende menich onedel man van slachten ouderen wint decke eenen soen daer alle doecht ende eerbarheit alle manheit ende hoesheit ende scamelheit in sijn. diet doch al edel maect dat van hem coempt. Men siet oec int ghemeyn. wat lieter aen wien droech of wien wan op dat hij is soe edelen man datter doecht ende eer leet aen.

Die edelheit ghelijken wij bijden sperwar die soe edel is van natueren. des winters inden couden nachten soe vanghet hij een voeghelkijn. Ende dat hout hij onder sijn voeten om hem daer aen te wermen als hij rustens beghert. Ende smorghens als hij wtwil om sijn neringhe soe doet hij sijn edelheit als die ghene die dancbaer is den ghenen daer hem goet af gheschiet ende laet dit voghelkijn vlieghen dat doch in sijn ghenade stont. Oec seggen die leerars dat sij sijn tweerhande van gheslachte. Sommighe nistelen in dornen ende in nederboesschen ende dese sijn die beste ende veel nutter ten

[p. 91]

weytspele dan die ander die inden hoghen castelen wonen ende kercken tornen nistelen. In een teyken dat sij bij wijlen beter sijn die van laghen slechten bloede sijn. dan vele die wt hoghen gheslechten ghesproten sijn Soe dat hem billic niemant verheffen noch verlaten en sal op sijn hoghe comste. want soe langhe als die werelt staen sal soe sullen grote gheslechte te niete gaen ende cleyne gheslechte groet werden. Alsoe hevet altoes geweest ende dit heeft god selve ghesproken. Sinte gregorius seget. die edelheit des vleesch ende des bloets en maect dan minsche niet liefghetael tot gode. Mer die edelheit van doechden is gode bequam ende wordt bij hem ontfanghen ende ghestelt inder ewicheit. Sinte jheronimus seit voer gode en is gheen vrijheit van edeldom dan claerheit van doechden. Die rechtverdicheit der natueren en heeft die wereltlijke edelheit niet ghegheven mer sij sompt wt begherten van hoechheiden. Sonder twivel edelheit en is anders niet dan een luterheit off claerheit der ingheborene doechde. blivende inden minsche ghestadelijc ende bewijst wort mit seden der edelheit ende mit doechdelijken werken.

Die edele tytus ende vespacianus. sijnen vader wt doechdelijker claerheit hoerre minschelijker sinnen namen aen om des heilighen propheten jhesus mynne die tot jherusalem ghedoot wart. ene heerlijke wrake te doen hoe wael sij beide heiden waren. Dwelcke sij volbrochten ender der joeden alsoe veel versloeghen dat sij .xxx. joeden vercochten om enen penninck. om dat sij den enen warachtighen god vercocht hadden om xxx pennighe.

Doe heren batran van clabri coninc tstavel van vranckrijk ghevanghen was vanden prince van waels coninck edewarts soen van enghelant. Ende als hij oirve doen soude ende van hem scheiden boot hij groot ghelt voir sijn oirve. Ende die crone van vrancrijck woude daer voergheven c^m vrancken datmen hem sijn oirve verdraghen hadde. Doen sprac dij vrij edel prince nu moestu ommer oirve sweren ende staefde hem den eet. Dat hij die crone van enghelant nummermeer goet doen en soude ende dat quaetste dede ende hielde sijn ghelt toe. waer edelheit is daer coempt sij gherne wt sij en wil niet verholen wesen want sij is wel toechlijck ende werdich alre eeren.

Salustius die grote vermaerde doctor als hij wt slechten oetmodighen gheslechte om sijnre groeter claerheit wille van doechden dair hij af vermaert was. te romen verheven wort tot hogher eeren ende verheven inder cenate. Soe was daer een edelynck gheheiten tranquillius die desen berespede mit scimpenden worden. ende verweet hem dat hij van armen luden was ende niet werdich en waer tot dier eere te staen. Deze tranquillius al was hij van edelen gheslechte hij was ghenedert ende ghedaelt overmits roekeloesheit ende quaden regimente sijns leven. Salustius antworde den onnutten wael gheboeren man mit saechten doechdelijken worden ende seide. Du tranquilli hebs onrecht ende sprekes op mij onbillik ende sonder reden. Ick ben gheboren van enen oetmoedighen armen gheslechte ende bij goenste der goeden om mijn lieflijke weldaden en [l. ende] om der doecht die mij ingheboren is. soe dat allen die van mij comen hem verhogen sullen der edelheit ende vordele die hem van mij comen sal wesen. Ende du mitter oneerbarheit dijns lijfs ende mitter vuylre onutticheit dijns levens hebste die selve onedel ende oneerbar gemaect. Ende allen die van dij comen sullen

[p. 92]

voert aen besmet ende onsuver wesen bij dij omder lelicheit dijnre onedelre daden. Soe dat sij hem ewelijck bedroeven sullen als sij dijnre ghedencken.

Die cenatoren ende ghemeyn cenaten gaven salustio groten loof vander antworde ende hij wart noch vele hogher verhaven. Ende die ander wart versteken ende sterf in armoede ende in onsalicheit nae sijn verdienten.

Beroempt u niet uwer ouder saghe.
Weest selve edel ende edelt u mage.
Die wel doet dats een edel man.
Den onedelen ich niet prijsen en can.