Bouck der bloemen

Vander xxister ende een gode blome gheheiten. Gheloeve.

Trouwe is een vanden edelen ende wael roekende bloemen die ic mede inden corf vant die wil ic u leeren kennen hoe sij ghedaen is ende van wat virtuten. Mer het is te weten dat trouwe ende ghelove hebben in latijn eenen naem ende sijn gheheiten fides van fides soe coempt fiducia of fidelitas dat is trouwe properlijck te seggen. Daer bij soe is trouwe ghelove ende ghelove trouwe. wie u ghelovet die ghetruwet u. ende die ghij niet en gheloeft die en betrouwet ghij niet. Daer bij comen sij seer op een trouwe ende ghelove. want trouwe is volmacte vrienscap ende oec stantachticheit tusschen lieven vrienden. die mit elc anderen in ongheveysder vrienscap leven.

Dat was rechte trouwe die davids volc tot hem droech doen sij niet en wouden dat hij mede te strijde ghinck want sij seiden du bist soe goet als .xx. dusent. verloeren wij dij dat was hoer meyninghe. Alsoe sparden sij hem in groten ghetruwe ende liefte die sij tot hem hadden. Ende ghelove na allen dat ic versinnen can is een fondament aller der gherechticheit off rechte waerheit ende vesticheit der gheloven ende worden die men sprict of overdraecht. Want tullius seit. des ghelijc dat sij een stercheit ende een vestenis is der gerechticheit. Merct selve is een minsche daer ghij gheen ghelove in ene hebt of dien ghi niet en betruwet om dat ghijs niet en hout voer rechtverdich. Ende soe wat dinghe ghij meynt die niet rechtverdich en sijn. dair en condij gheen ghelove toe hebben noch trouwe toe ghedragen. Soe waer ganse ghelove ende ghestadighe liefte ende vrientscap staet int herte daer is ghelove gans ende vaste trouw. Geveysde vrientscap en is gheen trouwe. die den anderen vrienscap doet om nutscap of om enighe sake van ober die hem daer in steken mach die is hem alsoe ghetrouwe als men den coyen ende scapen is diemen vrinscap ende goetlicheit bewijst om die vruchten ende nutscappen die daer af comen. Die den anderen trouwe bewijst heymelijc mitter daet ende openbaer datment ghevoelt dat is een vaste ende een ghetrouwe vrient daer salmen ghelove aen legghen ende dien salmen weder trouwe bewijsen sonder veysen. Ende des en sal hem niemant laten verdrieten. want alst een beghint te verdrieten so en mint hij niet trouwelijck.

Rechte ongheveisde vrienden wert best bekent ende gheproeft in wederspoet als den eenen qualijc gaet. want wes trouwe dan die een den anderen openbaert die coempt sonder twijvel wt eenre ghestadigher doechsamheit daer niet quades of wanckels in en is.

Die trouwe is te nemen bijden hont die welke in heeft van natueren .iiij. goede wtnemende doechden. Eerst heeft hij een voerdel boven ander dieren dat hij bijder locht vanden nesen spoert ende ruyct dat verre van hem is. daer hij oec bij wijlen mede vanghet dat sijn meester begheert. Dander is dat hij sijns meesters huys wel bewaert als een ghetrouwe wachter want als hij basset soe vliet der dief die om stelen wt is ende daer mede so hout die here tsijne. Daer omme soe leer ic u wanneer een outhont bast soe suldij wt sien. verstaedet of ghij wilt. Dat derde is dat sijn tonghe een ghetrouwe meester

[p. 68]

van cyrogien is. want wat hij lecket dat wort ghenesen te weten van openen ende ghequetsden sericheiden. Dat vierde is dat hij sijnen heer boven alle andere beesten ghetrouwe is ende vrienscap bewijst in allen stucken. Een man en mach sijnen hont soe seer niet slaen of op hem verbolghen wesen hij en is sijnen heer nochtan vriendelijck ende ghetrouwe wanneer hij hem een vriendelijck wort gheft.

Suetonius scrift in sijnen boeke vanden .xij. keyseren. dat der keyser augustus niet lichtelijc der luyde vrienscap en nam. Mer wanneer hijse soe beproeft hadde dat hijse aen nam soe hielt hijse stadelijck sonder enich verbreken. Also souden die heren nu doen sij en souden niet lichtelijck gheloven mer den gheenen daer sij trouwe ende ghelove in vinden dien souden sij stadelijc onthouden ende niet lichtelijck laten belieghen noch vermaken. Ic spreke dat wt rechten vrien sijnne dat gherechte vrienscap ende trouwe en sal noch en mach nummermeer wesen dan in rechtverdighen goeden minschen. Wat u een goet eerber man toe seit in vrientscap ende van trouwe daer moechdij u vrielijc toe verlaten. Mer wat u een tuyscher of een drocher of een loghenaer of een bove toe seit dair en derfdij niet toe tijden.

Ende of ghij eenen minsche wel gheloeft ende betrouwet hebt dien ghij voer goet hielt doet hij u ontrouwe ende onghelove mit enigher liste. So suldij voerwaer weten dat hij niet goet en was noch en is. want een goet man die den anderen niet goets en gan dien sals hem niet toe seggen. Ende wil hij yemant deeren of hinderen soe sal hij hem te voeren warnen of hij moet een verrader heiten ende valsch.

Wt trouwen coempt een betrouwen dat hem een minsche bij wijlen daer op sterct ende betrouwet hem selven dinghen te doen die groet sijn ende diemen hem niet toeghetrouwen en soude. mer die dat mit wijsheit doet die heeft vol betrouwen in gode. Ende diet mit verwaentheit doet mit eenen overmoedigen sinne. die worter altoes bij neder ghetoghen. want god en willes niet dat wij ghetrouwen hebben in ons selves crachte ende moegentheide. Hij wilt selve die overste sijn ende setten allen dinck nae sijnen godlijken willen. [Het was in vortijden een man die een wijff hadde ende om dat sijn wijff altoes plach te seggen van groeter trouwe die sij tot hem hadde. Ende hoe vele sij om sijnen wille lijden soude soe woude hijse proeven ende op een tijt nam hij een van sijnen scappen al heymelijck ende staec dien die kele af. Ende werpet in eenen sack ende begroeff in een put in sijnre cameren soe dat daer niemant af en wiste dan sijn wijf ende hij. Ende als hij den sack mitten scap daer broecht op sijnen hals ghedraghen soe vraechde sij hem wat daer inden sack ware. Hij sprack lieve wijf ghij sijt die heymelijcste ende ghetrouste vrient die ic levende hebbe. Dit is een man die mij altoes een haert viant heeft gheweest ende mij groet goet ghescadet hevet. Nu soe halp mij god dat icken te poente vant alleen ende hebben ghemoert die ic al hier bedelven wil op dat men niet en wete waer hij nu is gebleven. ende ic bid u om god dat ghijs niet en meldet want mij lijff daer aen leet. Sij sprack lieve man des moet mij god verlaten ic heb u liever dan alle die werelt. des anderen dachs worden sij sprekende van trouwen ende van warachtigher vrientscap. Ende sij sprack noch hoghe als sij ye ghedaen hadde. Doen seide die man seker wijff ic duchte dat mijn hont trouwer is dan ghij sijt. sij was seer daer om ghemoyet. ende het toirnde haer dat hij den hont trouwer kende dan haer. Daer nam hij eenen aexe ende sloech sijnen hont eenen poot af. die hont huylde ende was qualijc te vreden ende ghinck van sijnen heer ende meester. doch ter stont soe riep hij den hont weder tot hem ende hij quam. die man dede den hont vrientscap. ende die hont deedse den man weder als hij te voeren ghedaen hadde. Doen sloech hij sijn wijff onder haer kinnebacken. daer om waert sij ter stont erre ende quaet sprekende. Doen vertoernde hij hem meer ende sloech se mit eenen stock. des waert sij lude scheldende ende riep overluyt dattet die lude horde. Jae vuyle bove ghij hebt eenen man ghemort ende in ons camer bedelven. Alsoe sij dat luyde riep over strate soe wart dat gheruechte groet van der moert. ende die man waert aen ghetaest. Daer seide hij ter stont hoe hij ghevaren hadde ende die put waert ontdaen. daer een scaep in eenen sack ghevonden waert. Dus vant hij aen den hont die alre meeste trouwe. Ich en segghe niet dat die vrouwen ontrouwe sijn al eest dat daer bij wijlen wanckel in valt dat slaen wij over op dese tijt.]

Rechte trouwe ende vrientscap als tullius seit is vor te setten vor alle wereltlijke dinghen. want geen dinck en is der natueren soe open ende alsoe bequaem in voerspoede als vriendelijke trouwe ende gheloeflijke vrientscap. Vriendelicheit is doch niet anders dan een lieflijke eendraechte der godlijker ende minschelijker dinghen mit goetwillicheit ende caritate dat is godlijke mynne. Ende ovidius seit. Die naem van vriendelicheit doet heydene hertten beroren.

Jacob die heilighe patriarch diende sijnen oem laban trouwelijck om die twee doechteren die hij te wijve creech. Ende hij bewarden sijn scapen ende sijn vee mit groeter ernsticheit dach ende nacht .vi. Jaere ende vi. maende. Joseph jacobs soene was den coninc pharao ghetrouwe in allen stucken ende dlant van egipten waert gesalicht bij hem ende hij en woude sijnen meester gheen ontrouwe doen aen sijnen wijve die doch gherne bij hem gheweest hadde.

Als die van romen op een tijt in spaengen van horen vianden seer verdruct en vele van hoerre nacien ende volke bij dien van karthago omme ghetoghen waren. Soe datter niemant van hoeren princen en dorsten

[p. 69]

trecken om die onghegoersamme te corrigeren. Soe verhief een jonghe wt rechter starcmodicheit gheheiten scipio van .xxiiij. jaren. die alsulck goet betrouwen hadde inden goeden ende inder eerbaerheit. dat hij aen nam ende derwert trecken woude. Als hij dede dwanese ende brachtse totter romeynen onderdanicheit.

Wt goet ende gans betrouwen dat Judas machabeus ende sijn broeders te gode hadden. soe namen sij aen gods volck van israel te bescermen ende hoer voervechters te wesen alse dat sij bij wijlen mit .iij. dusent man streden tegen hondert ende xx dusent man.

Ghetrouwe tot gode is die vaste brugghe. ende daer nae vrint achter rugghe die ter noot ende ter doot volle vrientscap toghen sonder mencken des men leyder nu luttel vint. Sinte gregorius seit. Ghelove is een argumeent der dinghen die niet en schijnen. want ghelove ende hope moet staen op een betrouwen des besten alsoe alsmen die trouwe niet sien en mach noch tasten noch voelen. Die dinghen die schijnen ende men sien mach en behoeven des gheloves niet want mit sien machmense bekennen. Soe wanneer het ghelove in menschelijker redelijcheit onder socht ende bevonden wort soe en staet het tot gheenre verdienten. Mer trouwe ende ghelove te leggen wt goeder ghedachten daer men niet en siet dan hope van goet daer in is verdiente. Daer af sprict die evangelist wt gods monde. heilich sijn sij die gheloefden ende niet en saghen. Die ghelove doet ende trouwe bewijst daer hijse niet ghevonden en heeft die doet niet meer dan minschelijcheit. Mer datmen trouwe weder bewijst daer mense gevonden heeft dat is behoerlich. Soe deden die kinder van israel doe josue hertoghe ende voecht was nae dat moyses ghestorven was aen dander sijde vander jordaner. Doen sende josue een deel goeder vroemer mannen wt over die jordane. om dlant te besien ende te verspien. Om dat hem god toe gheseidt hadde dat sij allen dat lant winnen souden ende besitten. Ende als dese verspiers quamen ter stat van jherico die starc was ende wel bemuert soe toghen sij ter herberghen in een ghemeyn wyfs huys dat aen die muer stont. Ende als sij daer eene wile gheweest hadden soe quam tgeruchte inder stadt dat sulke luyde daer waren die om verspien quamen. Ende men scicte lude van des conincs weghen om die te vangen. soe dat sijt ghewaer worden ende baden hoer werdinne om troest ende om hulpe die sij doch niet en kenden. Dit ghemeyn wijf was gheheiten raab ende hoe wal sij gemeyn sat ende sondich was soe sende haer god in dat sij bekende den oversten god ende seide. Ic wet wel dat ghij mit hulpe van uwen gode dese stat ende alle dit lant winnen sult. Dus bid ic u also ic nu ghenade mit u doe dat ghij ghenade mit mij ende mit mijnen huyse doet als ghij hier coempt Ende lietse tot eenre vinsteren wt mit eenen reep alsoe haer huys opter mueren stont. Doen seiden sij eest dattu hier woenste als wij hier comen soe hange een stuck van desen reep tot deser vinsteren wt. Ende wij sullen ontfermhertich wesen over dij ende over dijn huys also du nu ontfermhertich bist over ons. also waert die een trouwe mit den anderen wel ende rechtverdelijck gheloent als behoerlijck was. Ende also men trouwe mit ontrouwe niet met [l. mer] mit trouwen sculdich is te lonen.

Ich en wete doch die trouwe noch trouwicheit niet bat te bescrijven dan dattet is een bewisinghe van doechden wt goeder meyninghe. Die op rechter ghestadicheit inder hertten ghevest is ende mit vriendelijken worden ende

[p. 70]

werken sonder veisen ghetoont ende volbracht wort. Seneca seit in parabolen diet ghelove ende trouwe verloren hevet werwaert sal hij hem keeren sint te mael hij niet meer te verliesen en heeft.

Hout ghelove ende blivet ghetrouwe.
Dar af en coempt u ghene rouwe.
Want trouwe sal int leste blijken
Als ontrouwe sal ter hellen wijken.